Kennis als waterEen persoonlijke visie op de lotgevallen van kennis in de landbouw in het algemeen en van de kennis van de landbouwwaterhuishouding in het bijzonder

water als kennis21-04-23 1

Inhoud

• Mijn lotsverbondenheid met het OVO-drieluik• Opkomst en ondergang van het OVO-drieluik• Het kind en het badwater• De balans• 2 casussen• Kennis als water• Betekenis voor Aequator

water als kennis

21-04-23 2

Mijn lotsverbondenheid met het OVO-drieluik (1)

• Ik ben in 1949 geboren als zoon van een kleine boer in Deurne

• Mijn grootvader was als veenwerker begonnen en had zijn eerste boerderij moeten opgeven vanwege wateroverlast, inderdaad omdat de Bakelse Aa nog niet was genormaliseerd

• Mijn vader deed voor de oorlog al proefveldonderzoek• In 1951 verhuisd naar een ontginningsbedrijf in De Peel• Mijn geboortejaar kun je wel ongeveer zien als het begin van

de zegetocht van het OVO-drieluik en ik heb daar alle facetten van meegemaakt

water als kennis21-04-23 3

21-04-23 water als kennis 4

21-04-23 water als kennis 5

21-04-23 water als kennis 6

Mijn lotsverbondenheid met het OVO-drieluik (2)

• Was voorbeeldbedrijf voor de voorlichting, dus veel voorlichters en boeren op bezoek

• Ik was de enige van de 10 kinderen die boer wilde worden• Dus naar de llts ......• Alle vormen van landbouwonderwijs doorlopen• En na mijn afstuderen in het onderzoek, vanaf 1976• Zat al in de nadagen van het OVO-drieluik• Heb neergang onderzoek van nabij meegemaakt• Nu, als zzp’er, gebruik ik mijn kennis voor het geven van raad, adviezen en

onderwijs, doe mee aan onderzoek en maak ‘klassiekers’ digitaal beschikbaar en voorkom aldus dat kennis “de golfbaan opgaat”

21-04-23 water als kennis 7

Het OVO-drieluik

• Nederland kwam als verarmd land uit de oorlog• Moest weer worden opgebouwd• En vooral voedselzekerheid (van eigen bodem) veilig

gesteld• De trits Onderwijs-Voorlichting-Onderzoek werd

daarbij cruciaal geacht• En dat was de taak van de overheid• Ik heb niets kunnen vinden van een besluit als

zodanig

21-04-23 water als kennis 8

Waarom OVO-drieluik zo succesvol

• Eenduidigheid van doelstelling

• Een goed geoliede machine om onderzoeksresultaten door te laten stromen en praktijkkennis te delen

• Ook de commerciële instellingen zoals Boerenleenbank waren bevolkt met mensen met dezelfde ideële doelstellingen

21-04-23 water als kennis 9

De ondergang

• Het begin van het einde doordat de landbouw van lust tot last werd (althans in de beeldvorming)

• En als hoofdschuldige werd het OVO-drieluik aangewezen

• Eenduidigheid viel weg

• Privatisering/verzelfstandiging de genadeklap

21-04-23 water als kennis 10

De balans• Succes OVO-drieluik is eenmalig en eindig• Te veel kinderen met het badwater weggegooid?• Met name gat in opbouw en doorstroming van

praktijkgerichte kennis– academisch: schrijven voor J. of Hydrology– kennisinstituten: korte termijn, kennisvalorisatie. Zie

casus Agrohydrologie– proefstations: opgeheven of gecommercialiseerd

21-04-23 water als kennis 11

Casus: glastuinbouw• De innovatie sector• Ondernemers zelf zorgen nu voor de innovaties. • Grote veelheid aan leer- en innovatie-arrangementen• Zonder selectie geen vooruitgang• Verkokering van financiering van onderzoek• “Het primaire paradigma binnen de overheid is het

voorkomen van risico’s.... Dodelijk voor innovatie” (Ger Vos: Belemmerende factoren op systeemniveau voor innovatie in de glastuinbouw)

21-04-23 water als kennis 12

Casus Agrohydrologie (Onderzoeksinstituut) (1)

• ICW: opgericht in 1956 als onderzoeksinstituut van CD • Rentmeester van COLN• Financieel onafhankelijk (inputgefinancierd)• Onderzoeksprogrammering: zelfsturend en gebaseerd op vertrouwen• Gaandeweg steeds meer dood hout maar ook zeer productieve

onderzoekers• Mix van hypothesegedreven en praktijkgericht onderzoek• Langlopend veldonderzoek was vanzelfsprekend onderdeel• Onderzoekswalhalla

21-04-23 water als kennis 13

Casus Agrohydrologie (Onderzoeksinstituut) (2)

• Goed onderzoek geeft antwoorden op vragen die nog gesteld moeten worden

• Veel kennis opgebouwd die nog steeds wordt (her)gebruikt• Kennisdoorstroming: top-down via publicaties, detacheringen maar ook

themadagen (CHO-TNO)• Dit instituut, fysiek en als model, bestaat (helaas) niet meer (en dat is maar

goed ook)• Maar ook hier is er die badwaterconnotatie• Want veldonderzoek en contact met de praktijk (echte hydrologie)

vervangen door ‘virtuele’ werkelijkheid (vrij naar Jaco van de Gaast)• Field hydrologists zijn nu screen hydrologists (vrij naar Van der Molen)

en dat heeft veel maar niet alles te maken met slecht opdrachtgeverschap.

21-04-23 water als kennis 14

Casus Agrohydrologie (Onderwijs en Voorlichting)

• Stelling uit mijn proefschrift (1986):“De kennis omtrent water in de bodem is in de landbouw over het algemeen gering.

Dit moet mede worden geweten aan de te geringe aandacht die in de agrarische beroepsopleiding aan de waterhuishouding wordt besteed”

• Leerstoelgroep Agrohydrologie (sinds 1971) bestaat niet meer

• Voorlichting: Consulentschappen in Algemene Dienst voor Bodem- en Water- en Bemestingaangelegenheden bestaan niet meer

• CV is nog steeds state of the art. Dat geeft te denken .....

21-04-23 water als kennis 15

Voorbeeld 1: HELP-tabel• HELP-tabel uit 1987: vooral gebaseerd op praktijkproeven

(natschade) en modelberekeningen (droogteschade) en getuned door experts

• Niet bedoeld voor bedrijfstoepassingen

• Bij gebrek aan beter de standaard voor nat- en droogteschadeberekeningen op alle schaalniveaus

• Beperkingen (...) en mogelijkheden voor herziening al veelvuldig beschreven en gemeld, maar bij wie moet het kwartje vallen?

• Al jaren bezig de financiering van een opvolger te regelen

21-04-23 water als kennis 16

Voorbeeld 2: zouttoleranties• Bekende tabel uit het CV

• Is aantoonbaar niet goed

• Ook hier geen onderzoek meer aan gedaan en ook de onderzoekers zijn uitgestroomd

• Behoefte een actualisering zeer groot

• Opportunistische studies

• Ten einde raad gaan we maar bij de praktijk te rade, want die zullen het wel het beste weten

21-04-23 water als kennis 17

Kennis als water

• Water kan verdampen (halfwaardetijd van kennis)

• Water kan wegsijpelen (mensen gaan weg uit het vak)

• Water kan wegstromen (kennisinstituten houden de facto op kennisinstituut te zijn)

• Water kan bevriezen (oude kennis wordt niet meer gebruikt)

In tegenstelling tot water gaat de wet van behoud van kennis niet op

21-04-23 water als kennis 18

Is dat erg? (de vermeende teloorgang van kennis)

• Maatschappelijke ontwikkelingen en klimaatverandering vragen om voortdurende adaptatie. Dat vraagt om een innovatieve en flexibele kennisinfrastructuur. Staat haaks om risicomijdend gedrag

• Maatschappelijke ontwikkelingen zijn eveneens bepalend voor rol van kennis (artikel in Volkskrant, volgende sheet)

21-04-23 water als kennis 19

“Kennis maakt ons in de war”(Roel in ‘t Veld)

• Iedereen is kennisdrager

• Sturende rol en gezag van overheid niet meer vanzelfsprekend

• De marketeers regeren

• Paradox: naarmate er meer kennis is lijkt de hang naar simplificatie toe te nemen. Agenda’s bepaald door de onderbuik van de populisten

21-04-23 water als kennis 20

Is dat erg?• Maatschappelijke ontwikkelingen en klimaatverandering vragen om

voortdurende adaptatie. Dat vraagt om een adaptieve kennisinfrastructuur. Staat haaks om risicomijdend gedrag

• Maatschappelijke ontwikkelingen zijn eveneens bepalend voor rol van kennis

• Adaptatievermogen van agrariërs was groot en is (mee)gegroeid onder maatschappelijke druk, waardoor adaptatiegerichte innovaties toch wel doorgaan. Die zijn bijna per definitie sectoraal gekleurd en gericht op korte termijn

• Zaken als voedselzekerheid en duurzaamheid kun je niet (alleen) aan de markt overlaten. Zie kredietcrisis. De komende voedselcrisis zal die in de schaduw stellen (is mijn overtuiging)

21-04-23 water als kennis 21

Hoe teloorgang kennis te voorkomen?• Een overheid moet sturend zijn voor de lange termijn en

sectoroverstijgend, en ook een behoorlijke mate van altruïsme bezigen– Masterplan Kennisontwikkeling

• aanzienlijk deel RenD inputgefinancierd, met toetsing achteraf• restauratie OVO-drieluik?

• Herstel van vertrouwen. Weg met die control kramp en duizend-en-één potjes met bijbehorende bureaucratie en opportunistisch gedrag

• Op organisatieniveau: bewust kennisbehoud- en doorstroombeleid• Weg met de verplichte pensionering (voor kenniswerkers). DHV-gold• Slim inzetten van zzp’ers

21-04-23 water als kennis 22

Betekenis voor Aequator• Er vanuit gaan dat de door mij geschetste ontwikkelingen niet

zullen stoppen, laat staan dat er herstel optreedt• Expliciet inspelen op adapatievermogen• Logistiek manager van kennis van Bodem en Water:

– de IKC-functie is vacant (tweezijdig)– netwerk van innovatieve(re) bedrijven?– spin in netwerk van zzp’ers

• Zelf komen met innovatieve ideeën c.q. verder uitwerken, aansluitend op externe ontwikkelingen

• Maar bovenal zelf deskundig zijn en dat ook uitstralen. Trots zijn op je vakmanschap.

21-04-23 water als kennis 23

Dank voor jullie aandacht

water als kennis21-04-23 24