NAKS TORI4de jaargang juli-december 2013

TALENTONTWIKKELING BIJ JONGEREN: “CULTUURVERBINDING”

THEATERPODUCTIE “JOUW MOOIE KAPITEIN”

NAKS EN

CARIFESTA

TALENTONTWIKKELING BIJ JONGEREN: “CULTUURVERBINDING”

Een initiatief van Anoushka Harkisoen en Mennely Philips. Afstudeerproject van de opleiding Culturele & Maatschappelijke Vorming (CMV)

aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA)

Het viel Anoushka en Men-nely die respectievelijk een Surinaamse en Antil-

liaanse achtergrond hebben, twee jaar geleden, toen ze in Suriname stage liepen, dat verschillende culturen in harmonie met elkaar leven, maar ook gemeen tegen elkaar kunnen zijn. Dat vormde voor dit tweetal om het project op te zetten. Het is belangrijk elkaars culturele achtergronden te kennen en daarvan te leren. Dit kan leiden tot begrip, zodat niet elk verschil als vijandig of bedreigend wordt ervaren. Met dit project moet de jeugd er bewust van worden gemaakt dat iedereen hetzelfde is, alleen met een andere culturele achtergrond. “Als ze dit van elkaar accepteren en respecteren wordt het harmonieus leven in een mul-ticultureel land”.

Dertig jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 23 jaar hebben in de

periode juli tot en met augustus 2013, zeven weken met elkaar ge-oefend bij NAKS. Talentontwikke-ling, het ontdekken van gelijkenis-sen en het verbinden van elkaars interesses stond centraal tijdens het project. De jongeren hebben dit aan de hand van maatschap-pelijke thema’s tot uiting gebracht d.m.v. muziek, dans, spoken word en beeldende kunst. Deze vier dis-ciplines zijn samen gesmolten tot één geheel, dat aan het einde van het project als theaterstuk werd opgevoerd. De jongeren zijn ge-coacht door professionals binnen deze disciplines en ook hebben zij de inhoud met elkaar bedacht en vorm gegeven.

“Tijdens de oefendagen bij NAKS, voelden de jongeren, zich erg thuis. Soms bleven we na de oefe-ningen nog hangen, lekker bijklet-sen, dansen, muziek maken. Het kwam ook eens voor dat ik ze zelf

naar huis moest sturen want het werd op een gegeven moment echt te laat.”, aldus Anoushka.Zij vervolgt: “Wij zijn hetzelfde en toch verschillend vanwege onze culturele achtergrond, dit komt omdat elke cultuur zijn eigen nor-men en waarden heeft en toch ook overeenkomsten. Deze eigenschap maakt het bijzonder en soms moeilijk om elkaar te begrijpen en samen te werken. Dit was mijn uitgangspunt om het project te beschrijven en dan ook “Cultuur-verbinding” te noemen. Door te werken met professionals hebben de jongeren veel uit zichzelf kun-nen halen”.

De introductiedag en de uitvoe-ring van het project was bij het Nationaal Leger. Anoushka legt uit waarom: “Ook het Nationaal leger is in mijn visie een groot kunstob-ject, dit omdat er een geschiedenis aan hangt. Een plek waar je niet zo

Anoushka Harkisoen

snel zou denken om jongeren bij elkaar te brengen. Door hen naar deze plek mee te nemen, wordt het verleden en het heden bij elkaar gebracht en kunnen zij zelf hun visie en/of oordeel vormen over hetgeen zij horen en uiteinde-lijk zelf mee maken. Daarnaast is er ook een overeenkomst met een paar competenties die de militai-ren leren en dat wat de jongeren nodig hadden om in zeven weken

een project tot stand te bren-gen. Denk hierbij aan samen-werking, discipline, doorzet-tingsver-mogen.

Anoushka zegt trots te zijn met het resultaat dat de jongeren heb-ben geleverd. In samenwerking met NAKS zou dit project volgens haar voortgezet kunnen worden. Over de vorm zal nog gebrain-stormd moeten worden wat haar betreft. “Mijn dank is groot aan alle samenwerkende partners”, te weten,

NAKS, het Nationaal Leger, D-mus Entertainment, Copix Films, Directoraat Jeugdzaken, Fernandes, Basic One, Souposso, Villa Zapakara Kindermuseum, Nola Hatterman Instituut. Ge-rold Yngard: zonder hem was het project niet ontwikkeld tot wat het aan het einde was.

Coaches

Ori Plet – spoken word Wendel ‘Tatoo’ Gefferie – muziek Biko Zeewijk – muziek Miquel Keerveld – beeldende kunst Donovan Zeefuik – dans Renate Galdey – regisseur Jules Brewster – inspirerende input en sterke coaching

Anoushka Harkisoen

NAKS EN CARIFESTA

CARIFESTA XI was een indrukwekkend cultureel gebeuren in Suriname. Enkele NAKS afdelingen en com-missies waren intensief betrokken bij Carifesta, waarvan twee beschouwd werden als Carifesta Highlights, te weten Paramaribo Bless (NAKS Makeda) en de Kawina-Kaskawi Event. De NAKS voorzitter was door

het Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling aangetrokken om het leiding te geven aan het Suriname Contingent, de officiële deelname van Suriname aan het Carifesta geheel.

Hierbij biedt NAKS Tori een overzicht van de NAKS – Carifesta activiteiten 2013, die gesponsord werden door het Ministerie voornoemd, via de Host Country Management Committee (HCMC).

NAKS MAKEDA: PARAMARIBO BLESS, 21 AUGUSTUS 2013

Paramaribo Bless is het product dat Naks Makeda tijdens Carifesta XI gepresenteerd heeft. Het is tot stand gebracht door 15 freelance vrouwelijke musici die gezamen-lijk door middel van muziek een ode hebben gebracht aan de vrouwen.

NAKS Makeda is een vrouwen-band die een unieke fusie presen-teert van de rijke Afro-Surinaamse muziek (lala kawina tot awasa), spoken word en jazz, die onder begeleiding staat van Benjamin Koningferander (manager) en mu-sical leider en arrangeur, Liesbeth Peroti. De band presenteert zang en background zangeressen, per-cussie, drums, piano, bas, gitaar, blaassectie, mbira en kora.

Het Naks Makeda optreden werd beschouwd als een van de ‘high-lights’ van het Suriname-Carifes-taprogramma. Daarom was NKAS Makeda geprogrammeerd op het grote podium bij het onafhankeli-jkheidsplein op 21 augustus 2013.Voor dit optreden was Miriam Simone de ‘special guest’. In het repertoire welke bestond uit o.a.

Surinaamse folklore liederen, zijn er ook liederen van Miriam Simone ten gehore gebracht z.a. Dem A Chat en Queen. Het repertoire bestond verder uit de liederen; Ambalai, Aye, Laba, Black Dignity, Patcha Wisdom en Bedya Opo Yu Anu. De presentatie is over het alge-meen zeer goed ontvangen door het publiek. Volgens Liesbeth Peroti waren het kostuum, de vrouwen en met name de presen-tatie van ‘Dem a chat’ en ‘Queen’ de publiekstrekker. Voor de muzi-kanten was het een zeer aange-name ervaring om deelgenoot te zijn van het optreden, dat volgens Makeda zelf en volgens diverse kritische beoordelaars, voldoende potentie heeft om zich te ontwik-kelen tot een exportproduct

Management & Productie Paramaribo Bless:Benjamin Koningferander

Artistiek & Musical Director Liesbeth Peroti

Productie manager Marc Forst

Productie assistenten Marino Letnom, Geo Ceres, Carah Nieuwendam Geoffrey Bel

Kostuum & choreografie Renate Galdij Visagie Miriam Simone

Techniek geluid Ricardo Seedo

Lichtontwerp Liesbeth Peroti

Beeldontwerp Gian Moeridjan

Consumptie Norma Lansdorf

Public Relations Marc Forst

Muzikanten

Astra Slooten Brigita Misiedjan Carla Bakboord Carmen Arjerie

Ilaisa Combo Liesbeth Peroti

Lucia Pinas Mariele Te Vrede Maureen Planto Miriam Simone Norma Lansdorf

Rachelle Hasselnook Renate Blaaspijp-Galdey Roxanna Koningferander

Sheryl Mac Nack

NAKS KAWINA EVENT

Het NAKS Kawina Event was ook een van de ‘highlights van het programma van het Suriname Contingent. Het programma be-stond uit verschillende onderdelen zoals kawinalessen op scholen, kawina workshops en optredens van kawina bands. We laten Cecil Nijman,

Kawinalessen op 6 scholenTer voorbereiding op het Kawina-Kaskawi Event heeft NAKS op enkele scholen Kawinalessen gepland en ook uitgevoerd. De Kawinalessen werden verzorgd door de heren Ruben Muringen en Ernie Wolf, twee zeer befaamde Kawina drummers. Beide heren werden bijgestaan door een as-sistent drummer om het de leer-lingen zo goed mogelijk te kunnen voordoen. Er werd gewerkt in twee groepen van tussen 10 -15 leerlingen.

De lessen zijn met groot enthou-siasme ontvangen door de leer-lingen, maar ook de leerkrachten bleken bijzonder geïnteresseerd in het gepresenteerde. De roep om herhaling was op elke bezochte school duidelijk hoorbaar en voel-baar. Dit voorbereidend gedeelte van de activiteit mag gerust een bijzonder succesvolle genoemd worden.

Kawina workshop op het Friman-gronplein (voormalig Mr. J.C. Bronsplein)

Jongeren en ouderen die belang-stelling hadden voor de workshop hebben zich aangemeld en kregen op zaterdag 24 augustus onder-richt in het hanteren en bespelen van diverse kawina instrumenten. In plaats van twee sessie is ge-kozen voor een integrale sessie, waardoor de aanwezigen in de gelegenheid gesteld werden langer mee te doen en daardoor ook meer kennis op te doen.

De trainers gingen eerst in enkele theoretische zaken m.b.t. de ont-staansgeschiedenis van de kawina muziek en de daarbij behorende instrumenten. Daarna volgde het praktisch gedeelte waarbij de ver-schillende slagen werden behan-deld en hoe met de instrumenten te communiceren: Hari - Koti en Aksi - Piki.

Vermeldenswaard is dat als uit-vloeisel van de workshops er al nieuwe aanmeldingen bij NAKS hebben plaatsgevonden.

Het Kawina-Kaskawi Event, 24 augustus 2013Met betrekking tot de opvoeringen kan worden aangegeven dat die van goede kwaliteit waren en vrij divers daar vanuit drie verschil-lende culturen de kawinamuziek

gepresenteerd is, namelijk vanuit de Inheemse cultuur, de Marron-cultuur en de Afro-Sranan cultuur.De drie culturele groepen hebben elk vanuit hun eigen cultuurbe-leving prachtige presentaties met zang en dans verzorgd. Deelne-mende kawinabands waren de inheemse groepen Torosio (Ber-narddorp), Kurupa, Esekematoko, en Shiritoyare uit Nederland; de marrongroep Tangiiba; Naks Wan Rutu Klofroroe, Melody Travelers,

NAKS WAN RUTU

Naks Wan Rutu heeft deelgenomen aan de Dance Mobile: op ver-schillende plekken in de binnenstad werden korte,

succesvolle dansoptre-dens verzorgd. Daarnaast heeft NAKS Wan Rutu opgetreden in de zgn. “Traditional Village” te Nieuw Amsterdam.

The Generals, Bronsi Loco, Monti Krioro, Bose Krioro en Naks Ka-wina Loko. Voor de regie zorgde Edwin ‘Solo’ Gefferie. De ‘event’ werd na het kawina-kaskawi ge-deelte afgesloten met een optreden van Naks Kaseko Loco.

Het succes dat met deze activi-teit is geboekt is het feit dat het kawina-kaskawi muziek in het algemeen een apart podium kreeg om aan het publiek gepresenteerd te worden tijdens dit grote inter-nationale Carifesta festival.Verder hebben de groepen die hieraan meegedaan de gelegenheid gekregen zich met hun muziek te profileren en enige bekendheid te

verwerven voor zover dat nog niet het geval was. De kawina-kaskawi muziek staat voor enkele belangrijke uitdagingen zoals het behoud van de authentieke ka-wina muziekstijl die de afgelopen jaren steeds minder gepresenteerd wordt. NAKS beijvert zich om deze muziekstijl te behouden door mid-del van onder meer het periodiek organiseren van Kawina-Kaskawi festivals.

Het uitvoerend team Kawina Festival

Managing Director /Productieleider Luciën C. Nijman

Coördinatie scholenprogramma & financiën

Mariska Blank - Hew A Kee

Logistieke zaken Henny Panka

Promotie / MC Clifton Braam

Regisseur/Stagemanager Edwin Gefferie

STORY TELLING:HUMBERT OOSTERWOLDE

NAKS werd door het Suriname Contingent van Carifesta XI benaderd om een traditionele verteller voor te dragen voor deelname aan de training en aan het festival bij het onderdeel ‘Traveler Story Teller’. Als reactie hierop werd Humbert Ooster-wolde door NAKS voorgedragen. Andere voordrachten waren: Gerald Mijnard, door Paremuru, Sapto Sopawiro door de Ver-eniging Honderd Jaar Javaanse Immigratie; Avinash Jagdat door

Saahti; Eddy Lanté door Kifoko en Nowilia Tawjoeram door de Schrijversgroep 77.

Hilly Arduin heeft een training verzorgd, waarna deze hele groep van story tellers optredens heeft verzorgd op diverse podia. Humbert Oosterwolde was heel enthousiast over zijn aandeel aan het Carifesta programma. Van-uit verschillende bronnen heeft NAKS kunnen vernemen dat het optreden van Humbert, die het verhaal van Mamba Kondre vertelde, subliem was.

CRAFTS TENTOONSTELLING PALMENTUIN, NAKS AKUBA

Naks Akuba behoorde tot de groep van 33 ‘crafts’ organisaties/personen die door het Suriname Contingent van Carifesta was on-dergebracht in de Palmentuin. Er waren dagelijks podium optredens en er was ruime belangstelling van het bezoekerspubliek. Hierdoor heeft Akuba haar beste producten kunnen tentoonstellen, inclu-

sief producten van cursisten die hebben deelgenomen aan de reguliere Akuba cursussen, en haar kennis kunnen delen met andere deelne-mers en bezoekers. Tot de producten behoorden: koto’s, koto accessoires, angisa’s, inheemse klederdrachten.

ANGISA: CULTURELE UITWISSELING MET

CURACAO

Angi-sa uitwis-seling Suriname-Curaçao: juli 2013

NAKS heeft een eerste stap gezet om te komen tot uitwisseling met Curaçao om tot uitwisseling met Curaçao te geraken en om de we-derzijdse bindstijlen aan te leren. Vanwege het belang van kennis over de wederzijdse culturen is duidelijk aandacht besteed aan jongeren.

De eerste fase van het project is in juli jl. in Suriname uitgevoerd, rondom de viering van 150 jaar Keti Koti. De hoofddoek des-kundige Cenaida van Dinter uit Curaçao bereid gevonden naar Su-riname te reizen om trainingen te verzorgen. In de vorige NAKS Tori hadden wij toegezegd om meer informatie te verstrekken over dit uitwisselingsproject.

Curaçao-Angisa trainingen Suri-nameSamen met mevrouw van Dinter heeft NAKS de volgende activi-teiten ontplooid:

een Train de Trainerscursus voor Naks intern (10 personen);een eendaagse workshop voor deelnemers extern (20 personen);een eendaagse training voor de schooljeugd (120 jeugdigen);Het ontwerpen van een Suri-naams-Curaçaose angisa’s, een geïntegreerde hoofddoek;De presentatie van de werkstuk-ken in een culturele avond.Tijdens de culturele avond werden voordrachten gehouden met zang, muziek, dans, sketches en odo’s die horen bij de gepresenteerde angisa’s.

Deze activiteiten, die zeer geslaagd waren, werden vanuit NAKS ge-coördineerd door een werkgroep bestaande uit Mariska Hew A Kee, Georgine Piqué, Georgine Bree-veld en Judith Kalk. NAKS is het Directoraat Cultuur en het Natio-naal Bureau Genderbeleid (NBG) en het Directoraat Onderwijs erkentelijk voor hun bijdrage aan het welslagen van dit project.Reactie van Cenaida van Dinter: “Wij zijn goed hier. Ik, samen met Soesie, de zus van Aileen. Zij heeft

me heel goed geholpen samen met de leuke dames van NAKS, We hadden 8 workshops gehouden met veel succes. Kinderen samen met hun juf op school hebben heel goed mee gedaan,waar ik ook naar toe ga ontmoet ik mensen die naar mij blijven kijken en met mij komen praten. De mensen van NAKS zijn leuk met ons, we hebben een moeder hier en dat is Mariska Hew A Kee, een vrouwtje dat bijna nooit slaapt, ze werkt hard maar maakt tijd voor ons, ze maakt zich bezorgd over ons, en ze vraagt altijd Is alles goed met jullie? moeten jullie iets hebben? Hahahaaaaaa, die Mariska is zo lief. Moet je horen, gisteren avond hebben we een Bigi Poku mee ge-maakt, oooo, wij hebben genoten, Ik heb gedanst hoor.....”

Angisa programma mei 2014 op Curaçao

In mei 2014 zal en angisa delegatie van NAKS naar Curaçao reizen om daar een soortgelijk program-ma uit te voeren. Dit project zal op Curaçao gecoördineerd wor-den door Eric Rudge. De bekende Surinaaams-Antilliaanse organisa-tie JPF heeft al alle medewerking toegezegd.

Angisa: onlosmakelijk onderdeel traditionele Surinaamse kledingDe angisa vormt een onlosmakelijk onderdeel van de traditionele culturele kleding van Suriname, die in de

19e eeuw werd ontwikkeld. De angisa kan als onderdeel van de Bigi Koto en van de moderne koto, maar kan ook los van de koto’s gedragen worden door vrouwen. Curaçao is een van de landen in de regio waar hele

mooie en unieke stijlen zijn meegenomen uit de geschiedenis en waar er ook nieuwe stijlen worden ontwikkeld.

Het verhaal gaat over een Haïti-aan die naar Guadeloupe migreert. Voor het gehele Caribisch gebied geldt dat mannen en vrouwen wegtrekken om elders hun brood te verdienen. We weten ook dat eenmaal weg de mensen doen alsof ze het beter hebben in het buitenland, terwijl dat niet altijd klopt. Surinamers zijn natuurlijk ook weggetrokken en blijven weg-trekken om allerlei redenen, maar ook omdat men dacht het financi-eel beter te hebben, met name in Nederland. Belangrijke thema’s in het toneel-stuk zijn inzicht in wat het bete-kent om afscheid te nemen van familie en thuisland, wat liefde en vergeving inhouden en wat de gevolgen van het vertrek van werkzoekenden naar het buiten-land zijn voor de eigen (nationale)

identiteit, mannelijkheid en onge-lijke arbeidsverhoudingen. NAKS vond het, juist vanwege deze thema’s belangrijk om dit theater-stuk in Suriname te laten opvoe-ren omdat ze zo herkenbaar zijn voor Surinamers en werd daarbij ondersteund door de Nederlandse Ambassade die daartoe financieel heeft bijgedragen.

De belangrijkste partners van NAKS bij de voorbereiding en uitvoering van dit project waren de producenten, het duo Jose Komen & Lucia Nankoe. Jose en Lucia waren de enthousiaste trek-ker en promotor van de theater-productie in Suriname en dankzij beiden werd NAKS in staat gesteld de productie in Suriname op te voeren. Lucia Nankoe is tevens vertaalster en dramaturg van het

theaterstuk.

Het stuk is verdeeld in twee delen: in het eerste deel luistert Wilnor via cassettebandjes naar de stem van zijn geliefde, Marie-Ange en geeft af en toe commentaren. In het laatste deel is Wilnor aan het woord wanneer zijn stem als reactie wordt vastgelegd op de band. Het toneelstuk, gaat van start wanneer Wilnor terugkeert naar huis van de zware arbeid. Het is dan avond. Hij haalt uit zijn tas een cassetteband die door zijn vriend uit Haiti is gebracht en luistert naar zijn vrouw. Uit het ge-sprek blijkt uiteindelijk dat Marie-Ange zwanger raakt van de vriend van Wilnor die haar het geld van haar man uit Guadeloupe brengt. Desondanks accepteert Wilnor de pijnlijke daad van zijn vrouw en lijkt hij haar die te vergeven. Dit maakt dat haar kapitein Wilnor een man is met een mooi hart, die toch groot en waardig blijft voor zijn vrouw.

De openings- en sluitingsavond werden afgesloten met een panel-discussie. De paneldiscussie werd geleid door NAKS voorzitter Sieg-mien Staphorst. In het panel zaten Mw. Marlyn Aaron (politica en gender activist), Mw. Martha Tjoe Nij (schrijver en acteur) en Lucia

THEATERPODUCTIE “JOUW MOOIE KAPITEIN”

Op 25, 26 en 27 juli is door NAKS het prachtige theaterstuk “Jouw Mooie Kapitein” aangeboden aan het Surinaamse publiek. Het stuk trok drie volle zalen en kreeg goede recensies.

Nankoe (literatuurwetenschap-per). Tijdens de paneldiscussies werd door het publiek goed inge-speeld op thema’s als mannelijk-heid, diaspora, slavernij.

Schrijfster van het stuk is Simone Schwartz-Bart uit Guadeloupe, terwijl de muziek door haar zoon Jacques is geproduceerd. Lucia Nankoe over de schrijfster: “ Ruim dertig jaar terug leerde ik haar werk kennen. Sindsdien heb ik haar op de voet gevolgd. Ik las haar roman ‘Pluie et vent su (1972) en was onthutst. Ik had nog

nooit zo een verhaal gelezen”. Vol-gens Lucia komen in het stuk als het ware alle thema’s die het Cari-bisch Gebied raken op een subtiele en bijzondere manier aan de orde. “Dat maakt deze schrijver bijzon-der. Veel voorkomende thema’s in de Caribische literatuur zijn het ver van huis wonen, werken van kostwinners en ook hoe mensen en hun families zich ver van hun geliefden handhaven”.

Er waren mooie reacties op het stuk zoals die van Sandra Am-mersingh van de Nederlandse

Ambassade “ Nogmaals dank voor de mooie avond, de voorstelling is prachtig. Drie voorstellingen is te weinig voor zo een mooi stuk! En Monique Pool: Simone Schwartz-Bart en haar man zijn iconen in het Caribisch gebied, leuk dat op deze manier hun werk wat meer bekendheid krijgt in Suriname!”Lucia Nankoe vindt dat het stuk dat op een schitterende manier aantoont dat de zwarte man Wilnor, die arm en analfabeet is, een groot en een mooi mens is. Hij is groot, omdat hij een beslis-sing neemt en naar zijn vrouw in Haïti reageert met zoveel teder-heid en liefde. Daarom ziet ze het stuk als een soort rehabilitatie van de zwarte Caribische man: de stereotyperingen over de zwarte man, dat hij alleen kinderen kan verwekken, een rokkenjager of een machofiguur is, worden van tafel geveegd!

Carlo Jadnanansingh schreef een uitgebreide recensie die hij aan NAKS toestuurde en die wij integraal opnemen in deze NAKS Tori.

Humor, weemoed en ontroering in: Jouw mooie kapitein; Subliem acteerwerk van Maikel van Hetten door: Carlo Jadnanansing

Een stoel, een kapmes, een af-gedragen jas, een matras op de grond en een cassette recorder op een wankele tafel, vormden het povere decor van het toneelstuk Jouw mooie kapitein dat op 25 juli 2013 in Surinaamse première ging in theater Unique.

De airconditioning was uitgedaan om het geluid beter tot zijn recht te doen komen. De daardoor ontstane drukkende tropisch hitte versterkte de emotioneel geladen sfeer die het stuk opriep. Er was maar één speler, de Haïtiaanse

gastarbeider Wilnor, werkzaam in Guadeloupe, verpersoonlijkt door de in Nederland wonende Suri-naamse acteur Maikel van Hetten. Toch was er een constante dialoog in het door de Franse schrijfster Simone Schwarz-Bart geschreven werk. Dit komt omdat Wilnor via een cassetterecorder communi-ceerde met zijn in Haïti wonende vrouw Marie-Ange (stem van de bekende Curaçaose zangeres Iza-line Calister).

De prachtige Nederlandse verta-ling is van de hand van Lucia Nankoe, een in Nederland wo-nende literatuurwetenschapper en expert in de Caraibische lite-ratuur, naar wier idee het drama is gemaakt. Het thema van het stuk is universeel en tijdloos. Het is het eeuwige verhaal van een man uit een arm land die om zijn gezin te verzorgen in een rijk land gaat werken met achterlating van huis en haard. De problemen die daarbij ontstaan hebben eveneens een universeel karakter. Hoe zit het met de huwelijkstrouw in de periode van de scheiding door middel van een latos (living apart together overseas) relatie? “Een vrouw heeft een man nodig en een man heeft een vrouw nodig. Dit is de wet van het leven, teneinde te bewerkstelligen dat het leven voortgang vindt”, aldus de bood-schap van het stuk.

Als Marie-Ange per cassetterecor-der opbiecht dat ze- zij het onder druk – bezweken is voor de char-mes van de koerier die haar de

enveloppe met geld moest bren-gen, breekt de hel los voor Wilnor. Hij kan zijn emoties nauwelijks de baas, maar weet zich op bewonde-renswaardige wijze te herstellen. Hiermee toont hij inderdaad een waardige kapitein te zijn die het schip van het leven op kundige wijze weet te besturen. Van Hetten geeft op unieke wijze niet alleen met woorden, maar nog meer door zijn robotachtige maar ritmische dansbewegingen, uitdrukking aan zijn emoties. Zijn dans lijkt pijlen af te vuren op het publiek, die rechtstreeks het hart treffen. Het literaire taalgebruik is eveneens doeltreffend. “Scheiding is als een oceaan, waarin menigeen verdrinkt”. “ Tussen waarheid en verdichtsel ligt een glibberig pad”.

Van Hetten is er geslaagd vanaf hij het podium betrad, zijn kapmes op de grond wierp, en een slok nam uit de bijna lege fles met rum, tot aan het einde van het één uur durende theaterstuk, de aandacht van het publiek vast te houden. Tijdens de discussie die na het stuk volgde zei Lucia Nankoe dat zij getroffen was door de waardig-heid een vergevingsgezindheid van de hoofdpersoon. De Caribi-sche man zou naar haar zeggen op een voetstuk geplaatst zijn.

Dat een toneelstuk voor verschil-lende interpretaties vatbaar is, is duidelijk gebleken. Anders dan Nankoe waren enkelen van mening dat Wilnor wel begrip getoond heeft voor het overspel

en de daardoor ontstane zwan-gerschap van zijn vrouw, maar dat het geenszins zijn bedoeling was naar haar terug te keren. Hij zou haar alleen het beste hebben toegewenst en dus slechts afstand gedaan hebben van wraakgevoe-lens waar velen last van hebben.

Hoe het ook moge zijn, van Het-ten heeft als Wilnor een personage neergezet dat het publiek afwis-selend liet lachen en ontroerde. Nu onze oudste theatergezelschap Thalia zich primair lijkt toe te leggen op het verhuren van haar accommodatie, is het voor het theaterminnende publiek een verrassing om op een dergelijk stuk van hoog niveau vergast te worden, ook al moet het van overzee komen. Het verzoek om voorstellingen voor de middelbare schooljeugd kon door Nankoe niet worden ingewilligd, daar de speler en technici binnen enkele dagen weer moeten vertrekken.

Merci beaucoup au beau capitain Wilnor et toute la organisation!NAKS is zeer tevreden met de ondersteuning van de partners en de Nederlandse Ambassade die dit mooie en nuttige project hebben willen ondersteunen. Hierdoor heeft het bezoekerspubliek ken-nis kunnen maken met het pro-duct van een bekende Caribische schrijfster en kunnen participeren in discussies over maatschappelijk relevante ontwikkelingsthema’s, die uit het stuk gedestilleerd kon-den worden.

FAYA WATRA OF VAGINALE STOOMBADEN

Maar niet alleen in het binnen-land wordt er gestoomd; stoombadkruiden vormen vandaag de dag ook een belangrijk onderdeel van de na-

tion- ale en internationale handel in me-dicinale planten vanuit Suriname. Zo zijn zakjes met speciale kru-idenmengsels - zoals al eerder vermeld - tegenwoordig te koop in Nederland. Volgens informatie wordt er jaarlijks ongeveer voor $ 42.000, - Euro aan deze kruiden verhandeld.

Het vaginale stoombad, ook wel genoemd “Uma Wasi”, “Faya Watra” of “Wasi Poentje” wordt tweemaal per dag aan-bevolen. De bladeren of bast worden aan de kook gebracht en

de vrouw gaat er boven zitten. Nadat het brouwsel

afgekoeld is, wast de vrouw zich er mee.

Risico’sIn velen ogen wordt het gebruik van de stoombaden gezien en ervaren al een sublieme

manier voor het

reini-gen van de

‘Uma Presi” van de vrouw. Ech-ter is het in de ogen van medici (artsen) een niet aan te raden reiniging. Het droogt namelijk de slijmvliezen van de vagina uit, met alle gevolgen van dien. Het droogmaken van de vagina brengt gevaren met zich mee, omdat daardoor de natuurlijke bacterie-

groei in de vagina wordt belem-merd, wat kan leiden tot bescha-diging van het vaginale slijmvlies. Condooms kunnen gemakkelijker scheuren en door kleine wondjes kunnen Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), waaronder HIV-AIDS gemakkelijker overge-dragen worden.

VoordelenEr is echter wel een voordeel van het gebruik van vaginale stoom-baden na de bevalling. Vooral als de bevalling onder onhygiënische omstandigheden heeft plaatsgevonden, kunnen stoombaden wel degelijk de kans op infecties verlagen. Er is dus goede voorlichting nodig over het gebruik van vaginale stoombaden. Jaarlijks wordt er ruim 55000 kg planten voor dit doel vanuit Suriname met luchtpost naar Nederland vervoerd. Nederlandse medische instanties zijn echter ge-heel niet bekend met deze materie.

Faya watra, is een nog zeer populaire vrouwenreinigingsmethode onder Afro-Surinaamse vrouwen, met name onder de Marrons. De vrouwen gebruiken veel verschillende soorten planten voor hun dagelijkse stoombaden. De planten dienen, behalve voor het strak trekken en droog maken van de vagina, namelijk

ook om de baarmoeder te reinigen na de menstruatie en na een zwangerschap, geslachtgemeenschap, miskraam of abortus.

Gezondheid

Melvin Boerleider

AMINATA CAIRO, ONTVANGT INTERNATIONAL EDUCATION FACULTY

ACHIEVEMENT AWARD

In augustus kregen Aminata Cairo, en Kathryn “Kathi” Bentley de 2013 International Education Facul-ty Achievement Award. De Award werd uitgereikt door de Voorzitter van het Universiteitsbestuur, Julie

Furst-Bowe van de Southern Illinois University “Edwardsville”, meer bekend als SIUE.

Deze twee docenten heb-ben samen op de Univer-siteit een interdisciplinair

programma met een component “studie in het buitenland”, ontwik-keld. Bij dit laatste onderdeel reizen de studenten naar Suri-name om gedurende enkele weken buiten de Verenigde Staten van Amerika, nieuwe levens- en studie ervaringen op te doen. Ter voorbereiding van de buiten-landse studietrip voeren de stu-denten gedurende een maand diverse activiteiten uit om elkaar beter te leren kennen, om met elkaar bezig te zijn en om te com-municeren met gemeenschappen en groepen buiten de Universiteit. In de week voor hun vertrek naar Suriname verdiepen zij zich in antropologische en etnografische onderzoekmethoden.

Aminata: “Mind blowing experience”

Aminata en Kathi hebben al twee keer studenten van SIUE meegenomen naar Suriname: in juli 2011 en juli 2013. Volgens Aminata is het reizen naar Suri-name een “mind-blowing” ervar-ing voor vele van de deelnemende studenten”. Ze leren er zoveel van. Er zijn zoveel dingen die je niet uit een boek kan leren, maar die je

wel leert als je reist naar een ander land, met name een ontwikkeling-sland. Je leert jouw potenties als een wereldburger begrijpen. Dat lukt niet als je uitsluitend vanuit een leslokaal colleges volgt.

Aminata, docente Antropologie, vond de prijs een grote eer. “Mijn familie is afkomstig uit Suriname, dus het feit dat ik de studenten in feite naar huis meeneem, betekent heel veel voor mij en ook heel veel voor mijn mensen in Suriname”. Volgens Aminata leren theaterstu-denten antropologievaardigheden, terwijl de antropologiestudenten op hun beurt theatervaardigheden opdoen. Zij nemen deel aan culturele workshops en verle-nen diensten aan Surinaamse organisaties en groepen, mid-dels individuele en gezamenlijke projecten. Theatertechnieken en

het veldwerk dat ze moeten ver-richten geven aan de studenten de gelegenheid te werken aan groepsbinding terwijl ze ook leren omgaan met mensen van ver-schillende rassen, etniciteiten en sociale klassen.

Kathi, docente Theater en Dans, vond het eveneens een grote eer om erkenning te krijgen van de Universiteit vanwege het confron-teren van de Amerikaanse stu-denten met het leven en denken van andere culturen in het buiten-land.

Buiten de box denken als studentOuderejaars antropologiestudent Courtney Doole geeft aan dat het samenwerken met de theater- en dans afdeling van de universiteit heel plezierig was. “Die samen-werking heeft mij meer inzicht

gegeven in het mooie van de culturen om ons heen, het heeft me geholpen om een connectie te maken met de mensen in de gemeenschap en mij geholpen om buiten de box te denken”.

Ouderejaarsstudent antropologie Jennifer Lewis zegt dat de Suri-naamse bevolking zeer divers is

qua samenstelling. Het reizen naar Suriname heeft haar dan ook een goed gevoel en de juiste inzichten gegeven en haar doen beseffen dat ze het juiste besluit heeft genomen om antropologie te studeren. Ogen en harten van de studenten gaan open voor andere culturenDe Voorzitter van het Universitei-tsbestuur, mw. Furst-Bowe zegt dat het buitenlands studiepro-gramma ‘heel uniek” is, mede van-wege het land waarin het plaats vindt, waar de studenten in con-tact komen met diverse culturen en manieren van leren maar ook vanwege het feit dat twee afde-lingen van de universiteit daarbij nauw met elkaar samenwerken en elkaar aanvullen en versterken. Een van haar doelen is daarom om meer studenten te laten deelne-men aan dergelijke buitenlandse programma’s. “Ik heb gesproken met zoveel studenten die aan een dergelijk programma hebben

deelgenomen en ze zijn allemaal zo erg veranderd, omdat ze tot het besef zijn gekomen dat hun manier van denken tot voor hun vertrek naar het buitenland, maar slechts een van de vele manieren is die er bestaat op de wereld: hun ogen, denken en harten worden geopend voor andere culturen en andere opvattingen”.

NAKS Oorkonde voor Aminata en KathyOok in Suriname is er veel waardering voor het werk van Aminata en Kathi. Vandaar dat de voorzitter van NAKS op 5 juli 2013 een oorkonde heeft uitgereikt aan beiden, voor hun bijdrage aan Suriname. Jullie inzet voor de waardering van onze cultuur en de waardering van onderwijs voor de ontwikkeling van groepen en gemeenschappen sluiten volledig aan bij de visie van NAKS”, staat er onder meer in de oorkonde.

Wat is daar nou zo bijzonder aan? Iedereen luistert toch naar zijn kinderen? Ja, dat is wat we den-ken. In gesprekken in het algemeen, maar tussen ouders en kinderen in het bijzonder valt vaak op dat de gesprekpartners elkaar in de rede vallen. Ze hebben zelf ook veel te vertellen en kunnen niet

wachten tot het hun beurt is. In hun hoofd zijn ze bij hun eigen ding.

LUISTEREN NAAR JE KIND

Ouders menen dat ze direct al weten waar het om gaat en geven adviezen, waar-

schuwingen, kritiek of oordelen nog voor ze goed geluisterd

hebben wat hun kind te vertellen heeft.

Als jij je mond dicht houdt terwijl de andere praat, dan luister je. Dat is het beeld dat we hebben over lu-isteren. Maar hoe vaak gebeurt het niet dat iemand je iets vertelt en aan het eind weet je niet waar het over ging. Je hoorde de woorden wel, maar omdat je er niet met je gedachten bij was, is het niet tot je doorgedrongen wat de andere zei.

In de communicatie met kinderen zie je dat veel. Ouders, volwas-senen zijn niet altijd met hun gedachten erbij als kinderen iets vertellen. Ze zijn bijvoorbeeld op dat moment bezig het eten klaar te maken of ze denken aan het vervelende gesprek met de baas eerder op de dag, of ze kijken naar een teevee-programma, of ze zijn gewoon moe en willen rust heb-ben. Ze luisteren dus bij wijze van spreken “met een half oor”. En dat merken de kinderen.Voor kinderen is het belangrijk dat we echt naar hen luisteren, want daardoor voelen ze zich gerespect-eerd en geaccepteerd.

Wat is luisteren?Luisteren houdt in dat je de woorden van de andere opneemt, verwerkt en probeert te begrijpen wat hij f zij bedoelt. Luisteren doe je met je oren, maar ook met je ogen en je hart. Niet altijd worden woorden uitgesproken, maar als je goed luistert kun je er toch achter komen wat er niet gezegd is.

Als je goed luistert laat je ook blijken dat je echt geïnteresseerd bent. Dat doe je o.a. door aan-dachtig te kijken naar de andere, af en toe te knikken, “hmmm” of “ o, ja”, “dus, je bedoelt dat je…” te

zeggen. Je laat de andere merken dat je “een en al oor” bent.

Een baby heeft geen woorden en toch luisteren we goed naar hem. Let maar op: als een baby huilt luisteren we naar het geluid, we kijken naar de lichaamstaal die de baby uitzendt en proberen te begrijpen wat het huilen betekent: honger, vuile luier, aandacht? We geven ook weer terug wat we denken dat er aan de hand is: je

Gio tegen pa: “juf heeft me uit de klas gestuurd, omdat ….” Pa valt hem boos in de rede..”wat heb je uitgespookt, je kon zeker weer je mond je niet houden, altijd denk je dat je ‘t beter weet……”. Gio trekt zich terug, hij voelt zich onbegrepen.Let in de reactie van pa vooral op de woorden “weer, zeker, altijd”. Die geven aan dat de vader vindt dat Gio een “trou-ble shooter” is.

Voorbeeld: Je dochter komt thuis, groet niet, slaat de deur achter zich dicht, smijt haar schooltas op de bank en gooit zichzelf ernaast. Als ouder wordt je uiteraard boos hiero-ver en een begrijpelijke reactie is “meisje, wat gebeurt er met je, wat is dit voor onbeschaafd gedrag”? Je kunt er ook anders mee om gaan (als dit niet het normale gedrag van je dochter is) en zeggen “zo te zien ben je vreselijke kwaad over iets. Wil je erover praten?” Je kind zal zich daardoor niet afgewezen voelen en mogelijk bereid zijn om haar verhaal te doen. Je hebt immers aangeven dat je wilt luisteren, dat je er voor haar bent.

Opvoeding

Inez Sijlbing

hebt honger no gudu? Wil je een schone luier om?Ook naar de peuter die nog krom praat luisteren we goed en prob-eren met onze oren en ogen (en vaak ook met ons hart) te begri-jpen wat die ons wil zeggen.Wanneer het kind wél kan praten en ons dingen wél duidelijk kan maken lijkt het alsof we niet meer kunnen of willen luisteren. “Ma, ma, (roept Aisya enthousi-ast) hoor wat vandaag op school gebeurd is..” Moeder (kortaf): “meisje, vermoei mijn hoofd niet, ik ben bezig…”. Aisya druipt af en gaat mokkend buiten zitten. Ja, we hebben het druk of we zijn bezig met iets belangrijks of gewoon niet in de stemming. Dat kan natuurlijk allemaal en kinderen begrijpen dit ook als we het op een rustige en duidelijke manier tegen ze zeggen. Bijvoorbeeld: “je wil me iets spannend vertellen, no? Maar weet je, ik ben nu vreselijk moe en dan kan ik niet goed naar

je luisteren. Geef me een half uur om bij te komen, dan heb ik alle aandacht voor je tori, want ik ben wel benieuwd ernaar”. Aisya zal dan nog wel een beetje teleurg-esteld zijn, maar ze zal zich niet afgewezen voelen.

Eerder is gesteld dat je ook met je hart moet luisteren. Met andere woorden, het is belangrijk om bij het luisteren te proberen je in te leven in de gevoelens van de andere en deze niet af te wijzen. Nina van 13 jaar zegt aan haar vader: “Ik heb een hekel aan de juf van wiskunde, de hele tijd praat ze over zichzelf, in plaats van ons sommen uit te leggen.” Pa valt Nina in de rede: ‘je kunt beter je hekel vergeten en proberen haar aardig te vinden, want je moet het hele jaar met haar dealen. En straks gaat ze je pesten als ze merkt dat je haar niet mag…”. Deze vader gaat voorbij aan de gevoelens van Nina en vertelt haar zelfs wat ze moet voelen voor die leerkracht (aardig vinden). Bov-endien ontneemt hij het meisje de gelegenheid om te vertellen wat er precies aan de hand is tijdens de les van deze leerkracht. Een vol-gende keer denkt Nina wel twee keer na voor ze weer met iets naar pa toe stapt.

Ouders willen dat kinderen naar hen luisteren: “Heb je gehoord wat ik heb gezegd?” “Kijk naar me als ik tot je praat”. “Zet die teevee

zachter, want ik wil dat het goed tot je doordringt wat ik tegen je zeg”. We willen dat hetgeen we zeggen ook aankomt en blijft hangen bij het kind. Logisch toch?Omgekeerd willen ook onze kinderen gehoord en begrepen worden. Zelfs tieners die veel verhalen kwijt kunnen bij hun vrienden hebben er behoefte aan met ouders te praten over dingen die hen bezig houden. Dus, geef je kind aandacht, laat in woorden en door je gedrag blijken dat je zijn of haar verhaal belangrijk vindt.

Hoe laat je aan je kind zien dat je echt luistert?Zet jouw telefoon of laptop weg, doe de teevee of radio uit, laat alle activiteiten achterwegeLaat jouw interesse tot uiting komen in jouw houdingMaak oogcontact Verklein de afstand tussen jou en het kind: dus als je echt wilt luis-teren naar Martin van 3 jaar, moet je erbij gaan zittenHoud jouw eigen mening voor jezelf Jaag het kind niet op omdat je bijvoorbeeld iets anders wilt gaan doenVraag door als iets je niet duidelijk is.

Door goed te luisteren naar je kind ontstaat er een sfeer van ver-trouwen en dat is belangrijk voor een goede relatie tussen ouder en kind.

Denzel zegt huilend “au, au, pij, pij .. “ en houdt z’n hoofdje vast. Mama vraagt: heb je pijn aan je hoofdje? “Oel, oel” huilt Denzel en wijst naar de stoel. Mama: “je hebt je hoofdje aan de stoel pijn gedaan, mi boi?”. “ Kom maar, mama zal je hoofdje nat maken”. Mama dept Denzels hoofdje en hij is weer tevreden. Hij voelt zich begrepen.

Taki reti, a no asranti.

KOTOMUSEUM “A GUDU OSO” UITGEBREID

Sinds 2009 bestaat het Koto-museum aan de Pandit Paltan Tewarieweg 8 te Livorno. Een

initiatief van Stichting Fu Memre Wi Afo, waarvan mevrouw Chris-tine van Russel-Henar oprichter en tevens voorzitter is.

In de vier jaar van haar bestaan heeft het Kotomuseum haar bestaansrecht bewezen. Inmiddels heeft zij haar duizendste bezoeker mogen verwelkomen.

Om het verhaal rond het ontstaan en de ontwikkeling van deze - in Suriname ontstane - kled-erdracht nog beter tot zijn recht te doen komen, bleek er al gauw meer vloeroppervlakte nodig te

zijn. Daarnaast nam mevrouw van Russel-Henar het besluit een

Fosten Kukru en een Educat-ieruimte toe te voegen, waar men door middel van videobeelden, foto- en geschreven materiaal meer achtergrondinformatie kan verkrijgen. Het museum moest dus ruimer worden opgezet. Een grondige verbouwing volgde en het resultaat mag er zijn!

Het Kotomuseum is na deze uitbreiding en herinrichting een (nieuw) bezoek zeker waard.

Voor inlichtingen kunt u de web-site bezoeken www.hetkotomuseum.org

Bellen voor een afspraak kan ook op de nummers 480365 / 8945261

Te ju taki fu alata, ju musu taki fu batjaw tu.

Op 01 juli 2013 werd door NAKS de jaarlijkse Tak’Tangi gehouden in het Fort Zeelandia. De NAKS Tak’Tangi is een initiatief van NAKS, een religieuze bijeenkomst, waarbij door middel van traditionele

zang en dans dank gebracht wordt aan onze voorvaders en voormoeders die hun hele leven in slavernij, maar ook in strijd tegen de slavernij zijn gegaan, waardoor wij vandaag, nazaten, als vrije burgers het

leven kunnen leiden en als vrije burgers. Er wordt ook dank gebracht aan Anana Keduaman Keduanpon, die de Afrikaans-Surinaamse voorvechters van de vrijheid van hun nageslacht geïnspireerd en geleid heeft

om te strijden voor de afschaffing van de slavernij. Zoals anderen op hun eigen manier de allerhoogste prijzen, zo laten wij nakomelingen van de Afrikanen in diaspora, de wereld zien, dat wij ons ook laten

leiden door geloof en de daarmee verbonden waarden en normen.

POSITIEVE NALATENSCHAP VAN DE SLAVERNIJ”

Naast de dienst was er een kri-oro kukru, waar diverse hapjes en drankjes volgens de Afrikan Sranan traditie werden bereid en ten verkoop werden aangeboden. Er waren verschillende opvoe-ringen door voornamelijk Naks groepen, waarbij zang, toneel en dans aan bod kwamen. Aminata Cairo verzorgde op verzoek van NAKS een lezing met als thema: “Positieve nalatenschap van de slavernij”, verzorgd door Dr. Ami-nata Cairo. NAKS Tori presenteert u hierbij de tekst van deze lezing die indruk gemaakt heeft op de aanwezigen.

Inleiding “Positieve Nalatenschap van de Slavernij”

Mi wan taki ala sma djaso odi en winsi alamala wan switi Mans-pasi

Ter introductie: Wie weet waar de originele letters N.A.K.S. voor staan?

Toen ik eerst mijn universitaire opleiding volgde had ik een dub-bele studie in lichamelijke opvoe-ding en psychologie. Het lichaam en de geest, wat heb je nog meer nodig dacht ik? En ik had geen spijt van mijn studie keuze, maar toen ik eenmaal als therapeut begon te werken merkte ik dat er iets ontbrak. En wat ontbrak is het feit dat cultuur een rol speelt, mensen hebben een verhaal, stappen uit een verhaal van hun familie, buurt, etnische groep, etc. En dus ben ik antropologie gaan studeren. Antropologie is de studie van cul-tuur en hecht waarde aan men-sen hun verhaal. Er zijn diverse redenen waarom ik mijn draai in antropologie gevonden heb. An-tropologie geeft mensen de kans hun verhaal te vertellen van hun eigen perspectief. Onze verhalen zijn niet simpel, ze zijn complex, rommelig, en rijk. Onze verhalen zijn verbonden aan andere men-sen hun verhalen en helpen ons inzicht te krijgen in wie wij zijn.

Onze verhalen zijn niet objectief, ze zijn persoonlijk en hebben diepe waarde. Er is mij gevraagd om te praten over de positieve nalatenschap slavernij en om commentaar en inzicht te geven in ons verhaal. Wat ik zal presenteren is mijn visie, het is niet objectief, en toch hopelijk kunt u een verbinding vinden met mijn verhaal, my story is your story.

Belemmeringen om positieve boodschappen te omarmenWat houdt positief in? Ik heb hier lang over nagedacht. Als je de symboliek neemt van een munt dan zijn de twee kanten onher-roepelijk aan elkaar verbonden. Zo ook ligt positief niet ver van negatief, en bestaat zelfs niet zonder een negatieve kant. Wat is de scheiding tussen positief en negatief? Er zijn positieve over-leveringen uit de slavernij die we naar voren kunnen halen. Ik kan over eten praten, een lekkere heri heri. Ik kan over zang, de soko

Aminata Cairo

psalm, dans, orale cultuur, kle-ding, of plantenkennis praten. Dat zijn allemaal positieve dingen die zijn voortgekomen uit de slavernij. Daar kunnen we het gemakkelijk over eens zijn. We zouden deze dingen kunnen aanhalen en snel klaar kunnen zijn, maar dat ga ik niet doen vandaag. Waarom? Omdat het niet genoeg is. Ondanks al deze positieve dingen zijn er dingen in onze omgeving die ons tegen zitten om het posi-tieve te omarmen. De negatieve keerzijde van de munt is niet ver verwijderd van de positieve zijde. Er zijn negatieve boodschappen in onze omgeving die ons belem-meren om de positieve nalaten-schap te omarmen. Deze negatieve boodschappen over wie wij zijn, zijn bewust honderden jaren gele-den gecreëerd en zijn nog steeds effectief. Wij moeten bewust zijn van het mijnveld waarin we lopen. En daarom wil ik dieper gaan, Unu musu go moro dipi.Er zijn drie dingen die ik zie als positieve nalatenschap: Kennis, keuze en verantwoordelijkheid.

Positieve nalatenschap 1: Kennis

Kennis die ik kan claimen en mijn menselijkheid bevestigtIk wil twee aspecten van kennis aanhalen, ten eerste de nagelaten kennis van onze voorouders. Ten tweede, het feit dat wij de vrijheid hebben om kennis te vergaren over onze eigen verhalen. In mijn verhaal geloof ik dat onze voorouders een hele sterke kennis hadden over hun waarde als mens. Er is een reden dat mensen na een hele dag gewerkt te hebben ervoor kozen om de hele nacht de banya te dansen. Niet omdat ze per sé van dansen hielden, maar omdat de dans hen in contact bracht met elkaar, hun voorouders, en hun God, en voor hun bevestigde dat ze mens waren ondanks de dage-

lijkse onmenselijke behandeling. Er is een reden dat mensen na van ’s ochtends vroeg tot laat in de dag gewerkt te hebben, ze er nog op uit gingen om in het donker een kostgrondje te onderhouden. Ze deden het om te eten natuurlijk, maar ook omdat het belangrijk was om iets te hebben dat van jezelf was. In deze wereld waarin mij alles ontnomen is, heb ik iets nodig dat ik kan claimen als van mijzelf en dat mijn menselijkheid bevestigt. Zij creëerden hun eigen slavenkerk- en familie formaties om te bevestigen wie zij waren als mens en om hun onmenselijke omstandigheden draagbaar te maken. Voor mijn gevoel dan had-den ze bijzondere kennis over hun eigen waarde als mens.

Kennis om onze eigen verhalen te (onder)zoekenTen tweede geloof ik dat onze voorouders een hebi voor ons gedragen hebben en ze bewust hebben neergelegd, maar daarover meer iets later. Vervolgens hebben wij nu de mo-gelijkheid om onze kennis toe te passen om onze eigen verhalen op te zoeken en te onderzoeken. Het is belangrijk dat we niet alles wat er over ons verteld wordt zomaar

aannemen. Vroegere antropolo-gen en sociologen hadden visies over onze familie samenstellingen en onze lage moraal. Onze fami-liesamenstellingen werden altijd met de Europese middenklasse vergeleken. Onze voorouders waren minder geneigd te trouwen. Er waren een heleboel redenen daarvoor. Edward B. Pierce in 1998 vond in zijn onderzoek naar de Afro-Surinaamse families in de stad vlak na de Emancipatie dat het de vaders waren die hun dochters tegenhielden om te trouwen. De vaders vonden dat hun dochters eindelijk hun vrij-heid hadden, en dat ze hun vrij-heid niet moesten inleveren om aan iemand anders vast te zitten. Dat is een heel ander verhaal dan dat we geen moraal hadden om te trouwen.

Er is dus niet alleen een rijkheid aan kennis van onze voorou-ders, wij hebben de vrijheid om die kennis te onderzoeken. Wij hebben de vrijheid om de keuze te maken om onze verhalen te on-derzoeken. Dat brengt mij op de positieve nalatenschap“keuze”.

Positieve nalatenschap 2: KeuzeWelke verhalen nemen we aan en welke niet.

Wanneer we de keuze maken om onze verhalen te onderzoeken dan moeten we er rekening mee houden wie onze verhalen heeft verteld, wanneer en waarom. Een voorbeeld is de studie van professor Humphrey Lamur van 1993. Wij zijn gewoon te horen hoe onze mannen heel gemak-kelijk hun gezinnen in de steek laten en dat dit terug gaat naar de slavernij. Professor Lamur heeft geschriften van de plantage Vos-senburg uit de 19de eeuw onder-zocht. De Duitse missionarissen

van de Moravische kerk hebben archieven onderhouden van re-latieproblemen van de slaven op de plantage. Uit deze geschriften blijkt dat er een reeks van verschil-lende familiepatronen bestond en dat mannen wel degelijk toegewijd waren aan hun gezinnen. Zelfs als ze vrouwen en kinderen op andere plantages hadden waren ze nog toegewijde vaders die hun ver-antwoordelijkheden zeer serieus namen. Wie vertelt ons verhaal, wanneer en waarom?

We moeten de hebi in de bekkens van onze voorouders laten......Tenslotte wil ik iets over keuze zeggen dat te maken heeft met hebi. Ik geloof dat onze voorou-ders onbenoembare hebi geleden hebben. Maar ik geloof ook dat zij die hebi ervaren hebben met de hoop dat hun nageslacht niet dezelfde onmenselijkheid hoefde te dragen. Laten wij de symboliek van een bekken gebruiken... Denk aan de bekkens die onze voorou-ders gebruikten. En denk nu hoe ze al hun hebi in die bekkens heb-ben gestopt, de pakslaag, de mis-handeling, de zware lasten, werken tot je erbij neerviel, verkrachtin-gen, enzovoorts. Al die hebi heb-ben ze in die bekkens gestopt en ze hebben die bekkens naderhand neergelegd en daarmee gezegd: het is klaar. Ze hebben die bekkens niet aan ons overgedragen om te zeggen: “hier, hou vast”. Nee, ze hebben ze neergelegd zodat wij ze niet hoeven te dragen. Wij hebben de keus om die hebi

op te pakken of niet. Iedere keer als wij iets negatiefs over elkaar zeggen. Iedere keer als wij ons-zelf naar beneden halen. Iedere keer als wij onszelf niet met hoge waarde behandelen... Iedere keer als wij dat soort dingen doen, zijn we nog bezig met die hebi in die bekkens. We pakken ze weer op. We zijn nog niet klaar met dat verhaal. Het feit dat er vandaag de dag nog mensen in Suriname leven die tegen hun wil gedwon-gen worden om te werken, terwijl wij daar niets over zeggen, dat wil zeggen dat ons verhaal nog niet af is.

Dit brengt mij op de derde posi-tieve nalatenschap: verantwoorde-lijkheid.

Positieve nalatenschap 3: verantwoordelijkheid

Wij hebben de verantwoorde-lijkheid om onze verhalen op te zoeken, te onderzoeken en vast te leggen. Wanneer we dat doen moeten wij altijd bewust zijn wie onze verhalen heeft vastgelegd, wanneer, en waarom. Wij heb-ben ook de verantwoordelijkheid naar onze voorouders toe om hun onmenselijke leef- ervaringen te eren, en wij doen dat door die bekkens daar te laten waar zij ze gezet hebben.

Specifiek moeten wij twee dingen doen. Ten eerste moeten wij de les van de menselijkheid vieren, en niet minder te eisen dan dat wij

onszelf en elkaar met een hoog gevoel van eigenwaarde behan-delen en dat wij dit waar maken in onze gedragingen. Wij moeten ons zelf en elkaar behandelen met respect voor onze waarde als mens. Ten tweede moeten we die hebi laten liggen waar ze zijn. We moeten niet steeds in die bekkens gaan dieken en dingen naar boven halen. Onze voorouders hebben de opoffering gemaakt voor ons, de prijs is al betaald. Wij hoeven niet meer. Iedere keer dat wij in die bekkens dieken laten we onze voorouders weten en voelen dat we nog niet klaar zijn met hun verhaal en dat hun lijden nog door mag gaan.

Het vergt werk, maar het is mo-gelijk. Ik wil een voorbeeld geven. Er was een vrouw die onder velen van ons bekend was. Wijlen Me-vrouw Elfriede Baarn-Dijksteel, die voor mij beter bekend was als “tante Friede”. Een ieder die haar kende wist dat zij alle mensen met respect behandelde. Zij was mijn voorbeeld. Zij was iemand die iedere dag een besluit nam om in haar gedrag haar voorouders te eren. Het is dus mogelijk. Ik wil afsluiten door een ieder te vragen een eed af te nemen. Kijk naar uw buur aan zowel de linker als de rechterkant en zeg: “Ik heb een keuze”. Kijk nogmaals naar uw buren en zeg: “Mi kan teki wan bosroiti”. Wij hebben de keuze om onze positieve nalatenschap te eren.

Referenties

Lamur, Humphrey E. 1993 The Slave Family in Colonial 19th-Century Suriname. Journal of Black Studies 23 (3): 371-381.

Pierce, Edward B. 1998 Ethnohistory of the Family Organization of Lower Status Creoles in Paramaribo. In Blackness in Latin America and the Caribbean: Social Dynamics and Cultural Transformations. A. Torres, and N.E. Whitten, Jr., eds. Pp. 215-235. Indiana University Press.

Op 25, 26 en 27 juli heeft NAKS i.s.m. de producenten Lucia Nankoe en Jose Komen en met steun van de Nederlandse Ambassade het toneelstuk “Jouw Mooie Kapitein”, geschreven door

de Caribische schrijfster Simone Schwarz-Bart uit Guadeloupe, in Paramaribo opgevoerd. Elders in deze NAKS Tori is een verslag van de theaterproductie opgenomen.

Naast het theaterstuk werden ook twee workshops georganiseerd, die werden verzorgd door de acteur en de technici van het theaterstuk. de Multimedia Fotografie workshop (15 deelnemers)

en de workshop Acteren, 10 deelnemers.

Multimedia Fotografie workshop

Docenten : Ewald van Es en Brian Maston, docenten aan de School voor Journalistiek, Utrecht (NL)Materialen: Digitale camera, USB stick of externe harde schijf

Doel van deze workshop was om fotografen kennis te laten maken met multimediale genres van fotografie en de fotografische re-portage, met name de audio slide

show, in het vakjargon: ‘audioslide’, genoemd. Cursisten hebben ver-volgens deze kennis in de praktijk toegepast tijdens het maken van een korte audioslide die aan het einde van de workshop vertoond werd.Het is een intensieve tweedaagse cursus geworden, die begon met een korte inleiding in de foto-grafische documentaire traditie van Walter Evans tot en met moderne World Press winnaars in de categorie ‘multimedia produc-

tions’. Daarna volgde een tweede presentatie over Beeldtaal en de tips en trucs van de fotografie, waarna de cursisten zelf aan de slag gingen. Als eerste moesten zij een onderwerp kiezen binnen het door de docenten aangegeven thema. Daarna maakten zij in groepen van twee à drie mensen een fotoreportage. Samen bepaal-den zij de volgorde van de foto’s, de verhaallijn en eventuele geluid-seffecten en muziek.De docenten van de workshop

WORKSHOPS CINEMA FOTOGRAFIE EN ACTEREN

hebben tenslotte de audioslides in elkaar gezet op basis van het script en aanwijzingen van de groep. Aan het einde van de workshop werden de audioslides vertoond en van professionele feedback voorzien.Het resultaat: 6 groepsfilmpjes die ‘on line’ te bekijken zijn. Onderw-erpen:Reclame;Gezondheidszorg;Hout en staal;Vooruitgang: het is maar hoe je

het bekijkt;Skaters;Het verkeer in Paramaribo.

Foto Workshop Multimedia Foto-grafie

Theater Workshop ACTEREN

Docent: Maikel van Hetten, acteur theaterstuk “Jouw Mooie Kapitein”.

Maikel legde de nadruk op im-provisatie en samenwerken. Mai-kel is bekend van het uitdrukken van emoties in gezicht en gebaar, zonder woorden te gebruiken. Hij heeft de cursisten gestimuleerd en begeleid in improvisatie van verschillende scènes. De verbeeld-ing van de cursisten werd geprik-keld en daarmee de individuele ontwikkeling van de cursist bin-nen de groep.

100 JAAR VOOR AUGUSTA ALBERG

29 augustus was een grote dag, omdat het oudste lid van onze organisatie, Augusta Alberg-Hoogdorp, 100 jaar werd. De viering begon met een dankdienst, waarna er lekker eten en drinken was en de beentjes losgegooid werden. Tante Augusta, zoals we haar noemen, is nog steeds actief lid van de Afde-ling Kotomisi. Ze heeft in haar uitnodiging dan ook speciaal aan haar gasten gevraagd om een angisa te dragen op haar jaardag. Wat een eer om een 100 jarige in de NAKS Famiri te hebben!!

Tante Augusta, op haar 100ste jaardag, omringd door leden van de Afdeling NAKS Kotomisi

VROUW IN BALANS

Driedubbele taken van vrouwen

Ik hoor vrouwen vaak zeggen dat ze moe zijn. Vaak hebben ze naast huishoudelijke taken een baan buitenshuis. Kinderen, haar man, ouders en overige familieleden doen allen een beroep op haar, of beter gezegd: zij vindt dat zij ten alle tijden voor hen beschikbaar moet zijn. Ze kan geen nee zeggen, ze ziet het als haar taak en als zij daartoe niet in staat is dan heeft ze volgens haar gefaald als vrouw, moeder, dochter, partner. On-danks haar inzet lijkt het niemand op te vallen wat zij doet en wat ze allemaal geeft.

Vrouwen leren dat het hun taak is voor anderen te zorgen.

In gesprek met vrouwen geven zij aan dat de boodschap die zij via socialisatie (opvoeding) mee heb-ben gekregen is dat hun taak is: voor anderen te zorgen. Dat voor-beeld heeft ze van haar moeder en andere volwassen vrouwen in haar omgeving afgekeken. Moeder was vaak met anderen en nauweli-jks met zichzelf bezig. Maar ook via de school, via buurtbewoners, tijdschriften en films kreeg ze mee hoe vrouwen zich horen te gedra-gen.

Vrouwen worden veelal op hun zorgtaken aangesproken terwijl zij nog veel meer in hun rugzak hebben. Vrouwen zijn gevers en anderen nemers (ontvangers). Anderen hebben haar nodig, maar omgekeerd....??Heeft zij dan geen steun nodig? Geen schouders om tegenaan te leunen? Als zij voortdurend aan het geven is en niks ontvangt zal zij op den duur leeg raken. Haar draagkracht kan de draaglast niet

aan. Ze raakt uit balans.

Hoe kunnen vrouwen uit balans raken?

- Door factoren die vanuit haarzelf komen: ziekte, onzeker-heid, geen nee durven zeggen, on-tevreden over haar leven en over wat zij tot nog toe heeft bereikt, wat ze zou willen bereiken en wat ze uiteindelijk heeft bereikt;

In balans zijn is belangrijk. Als we zowel lichamelijk als geestelijk/emotioneel in balans zijn kunnen we zo optimaal mogelijk functioneren. We zijn dan in staat om veel meer mogelijkheden (kwaliteiten/

talenten) van onszelf te benutten. In balans zijn geeft je lichaam en geest de rust en ontspanning die ze nodig heeft. Je lijkt de hele wereld aan te kunnen, alles lijkt je gemakkelijker af te gaan (werk, op-

voeding, relatie). De nodige energie komt vrij en je hebt plezier in het leven en zin om dingen te doen.

Marlene Babel

- Door factoren van buite-naf: werkdruk (thuis en buiten-shuis), verlies van een dierbare, echtscheiding, schulden, druk vanuit haar directe omgeving. Soms kunnen het heel kleine din-gen zijn, maar samen kunnen ze voor behoorlijk wat onrust zorgen.

Lichaam en geest zijn onlos-makelijk met elkaar verbonden. Verandert er bijvoorbeeld iets in je lichaam dan heeft dat ook haar weerslag op het emotioneel ge-bied. Omgekeerd geldt hetzelfde.

Wat gebeurt er als een vrouw uit balans raakt?

Wanneer ze haar balans kwijtraakt kan het zijn dat ze zich van het ene op het andere moment niet meer gelukkig of prettig voelt. Ze raakt neerslachtig, is vaak moe en heeft het gevoel dat de dipjes steeds meer worden tot dat ze nergens meer zin in heeft. Alles wordt haar te veel wat de nodige problemen met zich mee kan brengen. Als ze door haar omgeving niet begre-pen wordt kan dit uitmonden in conflicten. Samen met haar directe omgeving zal in eerste instantie gewerkt moeten worden om de balans in haar leven terug te vin-den. Soms zal hulp van buitenaf erbij gehaald moet worden.

Wat kunnen vrouwen doen om weer in balans te komen?

Ze kunnen hun best doen om in balans te komen door hun rugzak nader te bekijken: wat willen ze erin houden en wat laten ze los?. In balans komen is voor een ieder verschillend, maar toch zijn er

enkele tips die daarbij gebruikt kunnen worden.:

- Neem regelmatig tijd voor jezelf: een boek lezen, andere din-gen doen dan alleen huishoudelijk werk of activiteiten die met zorg van anderen te maken hebben. Of gewoon een uurtje niets doen en voor niemand beschikbaar zijn. Met andere woorden: voer jouw eigen kwaliteitstijd in;

- Maak een planning van de dag: wat wil je aan het eind van de dag bereikt hebben en wees tevre-den met wat je bereikt hebt. Wees ook trots. Trots is een nectar die je door jouw aderen moet laten vloe-ien. Het is een tegengif voor stress;

- Stel haalbare doelen: wat is wenselijk en wat is haalbaar;

- Bouw pauzes in: stress is op zich helemaal geen probleem, zolang de spanning niet te hoog oploopt en je voldoende herstelt;

- Zodra je gaat piekeren moet je weten dat dit een signaal van stress is: piekeren is een sig-naal van overbelasting;

- Zorg ervoor dat ook jij aan bod komt: laat weten wat jij zou willen en wat jij van de ander verwacht.

You see a lot of smart guys with dumb women,

but you hardly ever see a smart woman with a

dumb guy.Erica Jong

“

”

MIJN EERSTE BRIEF AAN DE NAKS FAMIRI

DE BABY DOCHTER VAN MIRIAM ILLES VAN NAKS NEDERLAND en OUSMAN BADJIE

Hallo lieve NAKSers……. Mag ik mij even voorstel-len?Van Mama Miriam Il-les die secretaris is van NAKS Nederland kreeg ik de opdracht mij netjes voor te stellen aan de bigi NAKS famiri…….en je kan beter doen wat ze vraagt dus bij deze…..

Ik ben geboren op 8 mei 2013 in het OLVG (Onze Lieve Vrouwen Gasthuis) in Amsterdam. Mijn oma, Ann Hensen, is uit Suriname gekomen om er op toe te zien dat alles goed ging……en reken maar! Ik hoorde mama, aan de verloskundige uitleggen hoe ze mij zul-len noemen….. Ina Yara Badjie. Ina betekent ik het djola, dat is één van de talen van mijn papa die uit Gambia komt “Moe-der”. Het is een ode, een grani aan de moeders van mijn ouders. Ook in Suriname lopen er Ina’s rond. In het Hindostaans betekent Ina ‘puur”. Yara

is een combinatie van de laatste en eerste letters van mijn tantes WanYA en RAsida. In het djola betekent YARA vlinder-tje. Ik ben nu al een paar maanden oud en heb het echt naar mijn zin. Ik doe wat van mij gevraagd wordt, en ik vraag ook wel dat er zaken voor mij gedaan moeten worden. Mama noemde me laatst een goede communicator, gewoon omdat ik hard aan het huilen was omdat het etenstijd was. Ik kan niet wachten om groot te worden zodat ik in grote mensen taal antwoord kan geven. Ik mis oma heel erg, vooral de mooie liedjes die ze altijd voor mij zingt. Skype maakt het een beetje goed.Ik wil alle lieve NAKSers een brasa geven en ben heel blij dat ik ben op-genomen in de elastieke kulturu famiri.

Veel liefs,Ina Yara Badjie

ENVER PANKA OVER ZOONLIEF NAFAËN

Ik kan me het nog heel goed heu-gen, op 14 november 2012 werd na heeeeel lang plannen, een baby-shower tevens verjaardagsfeestje georganiseerd voor Namofani... Ze wist er totaal niets van... Het feestje verliep vlot en ik was in een goede stemming, omdat zij en ik de volgende dag al 7 jaar verkering hadden... Ik had nog een verras-sing gepland dus, niet wetende dat ik zelf verrast zou worden... 15 november brak aan en we konden niet uit eten gaan, zoals

gepland, omdat ze maagpijn had... Vreemd... We vierden het dus thuis... In de ochtend van 16 no-vember werd ik wakker en ze was niet op het bed... Ik liep naar de voorzaal en zag haar daar zitten, ze was diep aan het in- en uitademen (huh???)... Om een lang verhaal kort te maken, mijn zoon, Nafaën, was uitgerekend voor de tweede week van december. Hij had haast blijkbaar... Ik heb de geboorte meegemaakt en vanaf dat moment veranderde alles... Hij is nu mijn

prioriteit... Volwassen worden is hard, maar het leert je een andere versie van jezelf kennen... Ik zie mezelf in hem, zijn gezicht, zijn interesse in muziek, zijn gevoel voor humor... Hij is zo iemand die direct lacht wanneer hij wakker is... Hoe doet iemand dat?!! Hihi... Ik geniet op 16 november 2013 al precies een jaar met en van hem en ik mag zonder verkeerde ge-voelens zeggen dat ik heel verliefd ben op elke stap die hij maakt... In de avond, voordat ik slapen ga of in de ochtend, voordat ik naar het werk ga, indien ik niet door hem word gewekt, sta ik altijd even in zijn bedje te staren en dan denk ik: ‘dat is MIJN ZOON, MIJN NAFA-EN’... ik ga dan verder met hetgeen ik zou doen en het dringt tot me door: ‘jongen, je bent VADER’... Ik zou voor elke dag een verhaaltje van twee A-4tjes kunnen vullen, maar een NAKS Tori, bestaande uit 730 pagina’s, zie ik toootaaaaal niet zitten... Hahahahaaa!!!

HET DRINGT TOT ME DOOR ”JONGEN, JE BENT VADER!”

Namofani, Nafaën en Enver

Ferdinand Jane, voor-zanger van NAKS Kase-ko Loco en personeelslid van NAKS, meer bekend als PILA, heeft in ok-tober 2013 succesvol de MBO opleiding “Om-gangsvormen” afgerond, die georganiseerd werd door het ministerie van ATM.

NAKS Tori feliciteert Pila van harte met de bereikte resultaten. Omgangsvormen zijn voor Pila belangrijk om-dat hij dagelijks vanuit het kantoor in contact staat met klanten van de organisatie. Ook als voorzanger is het bel-angrijk om goede om-gangsvormen te kennen en toe te passen. Kijkt u naar de hoge scores die hij heeft gehaald en u zult begrijpen wat NAKS in huis heeft......Goed zo Pila, de NAKS familie is zeer trots op je!

PILA: SUCCESVOLLE AFRONDING TRAINING OMGANSVORMEN ATM

JOAN KASSELS BEHAALT CERTIFICAAT CURSUS

BEHOUDSMEDEWERKER

Betekenisvolle en bemoedigende woorden van de Nationaal Ar-chivaris, mevrouw Rachel Tjien Fooh-Hardjomohamad aan het adres van de tien opgeleiden, maar ook aan het adres van de organi-saties en overheidskantoren die medewerkers hadden afgevaardigd om deze belangrijke cursus te volgen, waaronder NAKSHet bevorderen van de bewust-wording en het belang van behoud en beheer van het culturele erf-goed zijn de focus van het N.A.S. geweest bij het opzetten en uitvo-eren van de cursus.

Joan Kassels volgde namens NAKS deze cursus en mocht bij de uitreiking namens alle cursis-ten het woord voeren. Wij zijn trots op Joan en we zijn het N.A.S erkentelijk voor het trainen van Joan. Wij hebben nu kader in huis om een goed archief op te zetten, zodat het culturele erfgoed van de Afro-Surinamers behouden kan worden en weten ons verzekerd van de steun van het Nationaal Archief.

Na de uitreiking kreeg Joan een bloemetje van NAKSvoorzitter S.Staphorsten collega Ferdinand Jane, de bekende voorzanger van Naks Kaseko Loco, die bekend is als “Pila”..

Het Nationaal Archief Suriname (N.A.S.) heeft op 10 december jl. de cursus “Behoudsmedewerker” afgesloten met het uitreiken van certificaten aan de geslaagden. “ Er liggen nog vele uitdagingen op ons pad. We staan klaar om jullie verder te ondersteunen en we gaan nog meer investeren in capaciteitsverst-erking”.

Trotse Joan en trotse NAKS voorzitter

NAKS KOTOMISI NAAR CURACAO, 28 SEPTEMBER – 8 OKTOBER 2013

Vermeldenswaard is dat allen die meegegaan zijn hun reiskosten zelf hebben betaald. Eigenlijk was het een vakantietrip, maar ze hebben

deze vakantie gecombineerd met activiteiten waarbij ze NAKS en Suriname konden vertegenwoor-digen.

Op het programma stonden onder meer: een bezoek aan de Consul-generaal van Suriname, de heer Delano Braam, het bijwonen van de Dia International de Hende Grandi, bezoek aan het Landhuis, het bijwonen van kerkdiensten en vakantie uitstapjes.

Uit het dagrapport van Eric

Rudge, NAKS vertegenwoordiger te Curaçao.

Eric Rudge, adviseur van NAKS

die op Curaçao woont, heeft de delegatie ondersteund bij de voorbereiding en uitvoering van deze trip. Uit zijn dagrapportage van 01 oktober lezen wij: “Ik heb vandaag (1 oktober 2013) contact gehad met Irene. De dames zijn wild enthousiast ...ze maken het heel erg goed. Ze zijn niet uit-gesproken over de ontvangst van hun host. Ze zijn gisteravond naar een feestje geweest maar eerst in de ochtend een officieel ken-nismakingsbezoek gebracht aan de Surinaamse Consul, de heer

Braam. Ze zijn zeer goed ontvan-gen door de Consul en zijn team. Kortom ze zijn uiterst tevreden. ....Morgenochtend gaan ze reeds om

8.00 uur naar Banda Bou voor de officiële viering van seniorendag. ....Kortom aan mij is het verzoek gedaan aan NAKS te melden dat ze het goed maken en vol frisse moed hun missie, het uitdragen van NAKS en Suriname, uitvo-eren”!

NAKS en NAKS Kotomisi danken Eric Rudge en Jack Uden voor hun bijdrage aan het welslagen van deze buitenlandse trip.

Wat hebben wij genoten, dat was heerlijk!, dat waren de woorden van de delegatie van NAKS Kotomisi die in september-oktober tien dagenlang onder leiding van hun voorzitter, Irene Burgzorg, een bezoek hebben

gebracht aan Curaçao.

Kotomisi.....de cultuur uitdragen.....Kort na aankomst op Curacao….............gezel-lig………………

Lekker genieten van de vakantie......

Wilgo Baarn leert Tanzanianen Surinaamse liedjes

Dat is Wilgo!

Hij was maar een korte tijd in Tanzania. En ja hoor: hij werd door dochter Jennifer meegenomen naar een dansgroep in een naburige stad. Op een gege-ven moment nam Wilgo de show over. De groep kent nu twee Surinaamse liedjes: Keduaman, Kedu-ampo en Wanaisa Yu Mu Yere Begi.

Presidentiele decoraties voor 7 NAKSERS in november 2013

Op 10 en 22 november zijn er in totaal 8 NAK-Sers gedecoreerd door de President:

Braam CliftonBurgzorg, IreneHew A Kee, MariskaNijman, CecilPanka EnverPanka, HennyStaphorst, SiegmienVriese Lucien

Deze decoraties stonden in het teken van de viering van de diverse grote nationale jubilea in 2013. Zoals bekend heeft NAKS een grote bijdrage geleverd aan diverse onderdelen van deze vieringen. Wij zijn de Nationale Commis-sie viering 160 Jaar Chinese Immigratie, 150 Jaar Keti Koti en 140 Jaar Hindostaanse Immigratie dankbaar dat ze op deze wijze, namelijk middels de voordrachten voor de decoraties, blijk hebben gegeven van de waardering die er bestaat voor NAKS, haar programma’s, activiteiten, bestuur-ders en medewerkers.

NAKS TORI feliciteert deze NAKS-ers, het is een bekroning op hun jarenlange werk binnen NAKS en in de samenleving.

Grantangi ook aan alle andere NAKSers die niet gedecoreerd zijn maar door hun vrijwillige arbeid een enorme bijdrage hebben geleverd en nog steeds leveren om als organisatie deze erken-ning van de overheid en van de samenleving te kunnen krijgen.

NAKS NEDERLAND DOET MEE AAN AMSTERDAM, DE SWARTE BOCHT

THEATERVOORSTELLING OVER SLAVERNIJVERLEDEN

Het Theatre Embassy heeft in oktober jl. in samenwerking met Amnesty International, een thea-trale route over het slavernijverleden getiteld “Amsterdam: De Swarte Bocht” uitgevoerd. Ge-durende twee uur werd het publiek zeven dagen lang per boot en te voet geleid langs plekken die een rol speelden in het Amsterdamse slavernijverleden, zoals het West-Indisch Huis en het Amnesty-Huis op de Keizergracht. Tijdens de route kwam het gedeelde Nederlands-Surinaamse verleden door middel van installaties en theatrale scènes op speelse en dramatische wijze tot leven en kon het publiek de invloed en gevolgen van slavernij op de stad Amsterdam en op de samen-leving ervaren. NAKS Nederland heeft een bijdrage geleverd aan deze theatervoorstelling.

Het Naks Nederland team voor dit project bestond uit de volgende mensen:

1. Maritha Kitaman - NAKS2. Norine Baarn - NAKS3. Judith Silvester - Awidya4. Urmia Gulpen - Ala Fasi5. Eric Gulpen - Three Horses6. Ilse Banket - Amba7. Carmen Malonie - Miti Makandra

Maritha van NAKS Nederland hierover: “ Het is ons weer gelukt personen uit verschillende groepen/verenigingen bij elkaar te brengen en onder de NAKS vlag onze bijdrage te leveren aan dit mooie project. Voor enkele van deze mensen is het een eerste kennismaking met het theater. Wij gaan ervoor!”.

Transculturele psychiatrie en diagnostiek.Als onderdeel van de Nederlandse en

Surinaamse geestelijke gezondheidEen mix van de Surinaamse cultuur met Westerse psychiatrische inzichten

Dr. Stephen aan het woord:

In maart 2012 werd dit boek gepresenteerd. Dit is het jongste boek in een reeks van mij. In deze reeks boeken meng ik aspecten van de Surinaamse cultuur met westerse psychiatrische inzichten. Waarom dit boek?

In mijn vorige boeken heb ik hoofdzakelijk aandacht besteed aan de culturele en somatische aspecten van de cultuur terwijl ik in dit boek veel dieper in zal gaan op de psychische en culturele aspecten.

In dit boek, waarmee ik een bijdrage wil leveren aan de Su-rinaamse en de Nederlandse gezondheidszorg, besteed ik aandacht aan het vaststellen van een goede diagnose bij vooral patiënten uit de Surinaamse doel-groep. De informatie die u hierin aan treft dient als aanvulling op de kennis van westerse hulpver-leners. Het vaststellen van een juiste diagnose komt niet alleen al-lochtone hulpverleners ten goede,

maar hulpverleners hebben er ook baat bij dat bij patiënten de juiste diagnose wordt vastgesteld. Functie van winti bij verstoorde psychische balans

Kennis hebben van transculturele diagnostiek is anno 2013 onmis-baar in de Nederlandse gezond-heidszorg.

De westerse psychiatrie heeft bij het inroepen van een hulpverlener als doel een verstoorde psychisch balans te helpen. Bij Winti vervul-len magische rituelen, kruiden, medicijnen, muziek en gebeden die functie: zij dienen eveneens om een goede balans bij de cliënt te herstellen of in stand te houden.Ik besteed eveneens aandacht aan de genezende waarde die aan Win-ti wordt toegeschreven en andere bewustzijnstoestanden binnen de Winticultuur en het verschil tus-sen trance en psychose en ziekte ervaring en beleving door niet-westerlingen. Diagnose die bij de Afro-Suri-naamse patiënten past

Wij raden daarom aan om in de transculturele psychiatrie zowel op een medisch Westerse wijze naar de patiënt te kijken als op een tra-ditionele wijze. Wij denken dat op die manier een diagnose gesteld kan worden die het beste bij een Afro-Surinaamse patiënt past. Een aantal problemen zijn met de transculturele diagnostiek ver-bonden. Te denken valt aan een passende oplossing met de eigen cultuur. Tal van verschijnselen kunnen binnen de Wintigenees-

Bij de laatste editie van NAK TORI presenteerden wij het slotartikel uit het boek NYAME van Juliën Zaal-man. In deze editie een artikel geschreven door Dr. Henri J.Stephen, waarin hij ingaat op de inhoud van zijn meest recente boek, waarin hij pleit voor een meer gebalanceerde diagnose als het gaat om

Afro-Surinaamse patiënten door zowel op een medisch Westerse wijze als op een traditionele wijze naar de patiënt te kijken

wijze alleen opgelost worden met traditionele rituelen, zoals ogri-ay, fyo-fyo en kunu of eeuwige vloek. Al deze aandoeningen gaan ge-paard met lichamelijke, psychische en magische of religieuze proble-men. Er moet bij deze aandoenin-gen geen medische kwestie van gemaakt maken. Winti medicijnmannen advies zich te verdiepen in de medische kennis

Het is belangrijk een traditioneel onderzoeker, die zijn cultuur goed kent, bij een onderzoek te betrek-ken. Immers de juiste diagnose in een zo vroeg mogelijk stadium geeft de beste kans op genezing en de juiste behandeling. Belangrijk is ook voor hulpzoekers dat zij een goede diagnose krijgen binnen de Winti en psychiatrie. Ik wil de Wintimedicijnmannen ook adviseren om zich te verdie-pen in de medische kennis. Men komt veel in aanraking bij mensen met psychische problemen zoals depressie en psychose. Als laatste pleit ik ervoor dat er betere sa-menwerking kan ontstaan tussen

de medische en de Winti tradi-tionele hulpverleners. Cultuur is de motor van het volk en zonder cultuur is er geen vooruitgang. Alles loopt via cultuur. Het da-gelijks leven zit vol met mystiek. De Wintireligie leert ons om met mystiek van het leven om te gaan. Ik spreek de hoop uit dat dit boek zijn weg zal vinden en dat ieder-een dit unieke boek aanschaft. Henri J.M StephenGeboren in 1934 te (Coronie) Suriname was 36 jaar werkzaam

in de Surinaamse en Nederlandse gezondheidszorg.

Het boek is te bestellen via tel. +31 20 66 598 34 kosten incl. porto kosten 18 Euro, na storting van de kosten op Giro 4980818 wordt het toegezonden.

Henri J.M. StephenKramatweg 68-d1095 KA Amsterdam

Henri J.M. Stephen

KINDER- & BLOKFLUIT PROGRAMMA:

algemeen: een muziekprogramma voor kinderen tussen 5 en 8 jaar. Lesinhoud: muziek beleven, folklore, algemene muziekken-nis, samenspel (vingers, blaas,.....), houdingtechniek. Lesmateriaal: liederen: 10 kaseko liederen (zie liedrepertoire), theorie & achter-gronden. Technische oefeningen zoals toonladders C, G, F, blaas-techniek, vingertechniek, improvi-satie oefeningen, enz.

STEMVORMING:

algemeen: een muziekprogramma jongeren en ouderen die hun zangtechnieken willen verrijken. Jongeren die solo of -in een groep- zingen, jongeren die adviezen nodig hebben over alles wat de stem en presentatie betreft. Les-inhoud: zangtechnieken (brede, smalle stembanden, ankeren, ademhaling, enz.) liedrepertoire, stijlinterpretatie (folk, jazz & populair) en presentatie technie-ken (microfoon, podium gebruik, kostuum/make-up, enz.) Lesmate-riaal: liederen: 10 liederen, Inzing-oefeningen: resonance, articulatie, ademhaling, borststem, kopstem, enz. Drama oefeningen: focus, ruimteleer, emotie/beleving. Cho-reografie: lopen, rennen, staging.

DRON / PERCUSSION

algemeen: een muziekprogramma, groepsles voor 6 personen voor

jong en oud. Hoofdinstrument Dron (op de apinti, gembe of conga) verder bij percussie zoals koebel, sik’ sak’, chapu en kwa bangi. Lesinhoud: spel, techniek, houding, presentatie, samenspel en repertoire. Lesmateriaal: syl-labus African Percussion,.

DRON ENSEMBLE

algemeen: een 25 jongeren tellend percussie orkest geformeerd door studenten van de muziekschool. Vrijwel alle traditionele en mo-derne percussie instrumenten uit de Afrikaans-Surinaamse muziek worden bespeeld. Het gezelschap staat onder leiding van Minio Tojo. Lesinhoud: ritmische scho-ling, basis muziektheoretische kennis over speltechniek van percussie instrumenten (......, volksmuziek, samenspel, houding-techniek, Lesmateriaal: orale ken-nisoverdracht, ritmische patronen ( uit Suriname en Ghana zoals de kawina, aleke, nayabingi, panlogo, pkatcha.

PIANO & KEYBOARD

algemeen: een muziekprogramma, groepsles voor 6 personen voor jong en oud. Lesinhoud: spel, techniek, houding, presentatie, samenspel, techniek & repertoire. Lesmateriaal: Caribische volks-muziek deel 1 en 2, Alfreds deel 1 t/6, Oscar Peteren Jazz deel 1,2,3. Orale kennisoverdracht. Elk kwartaal 10 Afrikaans-Surinaamse volksmelodieën, digitaal mate-

riaal, Kaseko Jazz, technische oefeningen, volksliederen, theorie & achtergronden, voordrachtstuk-ken, uit het hoofd spelen, lied begeleiden, praten over pianomu-ziek. KASEKO JAZZ THEORIE

algemeen: een muziekprogramma voor jong en oud in muziektheo-rie. Lesinhoud: Algemene Afro-Jazz muziektheorie, symbolen, enz. van het blad zingen (solfège) en akkoordenleer (maj., min, septiem, verminderd en half verminderd), improvisatie, toon-ladders (kerktoonladders en...) Lesmateriaal: Jazz hoe doe je dat?, internet sites, Youtube, orale ken-nis overdracht. GITAAR:

algemeen: een muziekprogramma, groepsles van 6 personen voor jong en oud. Lesinhoud: spel, techniek (tokkelen), houding, presentatie, samenspel, techniek & repertoire.

Lesmateriaal: orale kennis over-dracht, 10 Afrikaans-Surinaamse volksmelodieën, digitaal mate-riaal, Kaseko Jazz, technische oefeningen, volksliederen, theorie & achtergronden, voordracht-stukken, uit het hoofdspelen, lied begeleiden, praten over gitaar muziek. DRUMS:

NAKSmuziekschool ‘Mi Agida’ 2013 - 2014Basis- & Vervolgprogramma grade 1, 2, 3, 4 / niveau A & B

gemiddeld 6 jaar wekelijks achtereenvolgend praktisch en theoretisch muziekonderreicht

VAKKEN & INHOUDENKwartaal programma’s

Liesbeth Perotie

algemeen: een muziekprogramma, groepsles 6 personen. Lesinhoud: basis muziekkennis, spel, presen-tatie, volksmuziek, samenspel, techniek & repertoire

Lesmateriaal: orale kennisover-dracht, 2 Afrikaans-Surinaamse muziekstijlen (kaseko, jazz), technische oefeningen (ruffle.....), kaseko jazz digitaal materiaal, volksliederen, theorie & achter-gronden, voordrachtstukken, uit het hoofdspelen, lied begeleiden, praten over drummuziek.

AFRICAN STUDIES THEORIE

algemeen: is een onderdeel van algemene kennis over muziek met het accent op de bron/oorsprong (West-Afrika) van onze Afrikaans-Surinaamse volksmuziek en Jazz. Van beginners tot HBO niveau is deze module ontworpen. Inhoud: Historische achtergronden in een relatie met culturele, artistieke, so-ciale en economische vlak, Theo-retische onderbouwing van Afri-kaanse muziek, dus het bestuderen van de structuur van Afrikaanse muziekstijlen en de praktische uitvoering, waarbij muziek, dans, drama, kostuum, etc aan de orde komt.

Lesmateriaal: Sylabus African Stu-dies van Prof. Kofi Agorsah, Inter-net site structuur van Africaanse muziek van Dr. Sabana Kongo. SPECIALE PROGRAMMA’s

algemeen: speciale programma’s zijn programma’s die op spe-ciaal verzoek worden ontwik-keld, bijvoorbeeld, lokale maar ook buitenlandse studenten die een studieonderzoek doen naar een specifiek aspect uit de Afro Surinaamse toonkunst, verder studiebegeleiding aan personen die beroep in de muziek willen

gaan uitoefen, dus een specifieke muziekstudie willen doen zowel in Suriname of daarbuiten. Het ont-werpen, vastleggen van muziek-materiaal valt ook onder speciale programma’s. JAMM

Algemeen wordt tijdens het Jamm uur, aandacht besteed aan het arrangeren van liederen als voorbereiding voor presentaties. Leerlingen wordt ook de ruimte geboden hun creativiteit en sa-menwerkingskwaliteiten te ont-wikkelen doormiddel van het vrij musiceren. ALGEMENE VOORWAARDEN

1. Lesgelden bedragen SRD 75, per maand (oktober t/m augustus) iedere 1e week van de maand contant te voldoen of overmaking via bankrekeningnummer DSB. 4112121 (NAKS Mi Agida).

2. Indien ouders niet in staat de maandelijkse kosten te voldoen of nog geen instrument kunnen aan- schaffen, kan doormiddel van schriftelijk verzoek een aanvraag gedaan worden voor in aanmer king te komen voor korting of leerlingen & instrumentenfonds.

3. Leerlingen zijn verplicht bij elke les hun instrument en/of lesmateriaal mee te nemen.

4. Bij het niet voldoen van plichten 1 en 3 kan er geen muziekonderricht worden gegeven.

5. Elke leerling ontvangt

aan het begin van het muziekschooljaar lesmate riaal (liederen/repertoire, technische oefening en theorie) van de school.

6. in de maand april hebben we een gezamen lijke oudermiddag. Indien ouders behoefte hebben op een ander mo ment het leerproces van hun kind te bespreken kan daarvoor een afspraak worden gemaakt.

7. Voor vragen kunt u altijd bellen naar Georgine Eduards (8589959 logistiek/ administratie) of Liesbeth Peroti (08931063) artistiek.

8. NAKS Muziekschool ‘Mi Agida’ biedt aan leerlingen de volgende faciliteiten: toegang op internet, studieruimten en een instrumenten- & leerlingenfonds.

LESTIJDENMa – donderdag 16:00 u – 18:00 u Instrumentale lessen

Vrijdag 16:00 u – 18:00 u Kinderprogramma 16:00 u – 19:00 u Instrument (piano, stemvorming, enz.)Kaseko Jazz theorie, Jammen en/of Dron ensemble

Zaterdag 10:00 u - 17:00 u Gitaar, Jammen.