Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger · 2019. 4. 19. · unique selling point van het...

BMC Advies B.V. Spacelab 4 T +31 (0)33 496 52 00 KVK 32078667 P.O. box 490 3824 MR Amersfoort www.bmc.nl IBAN NL91ABNA0504035754 3800 AL Amersfoort BTW NL80.86.63.598 B.01

Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger

Ondernemingsplan BMC 28 september 2018 drs. M.M. (Marco) van Vulpen Projectnummer: PO002689

2/48 Ondernemingsplan De Wieger

Samenvatting vooraf De museumsector in Nederland doet het goed: in tien jaar tijd zijn de bezoekersaantallen meer dan verdubbeld en verdere groei wordt verwacht. Deze groei wordt echter vooral gerealiseerd door de grote musea, zoals Museum De Fundatie in Zwolle, het Rijksmuseum en het Noordbrabants Museum. De grotere musea zijn in staat om met aantrekkelijke tentoonstellingsprogramma’s het hele jaar door veel publiek te trekken. In al dit museumgeweld hebben de kleinere musea in het land het moeilijk. Zo ook Museum De Wieger in Deurne. De Raad voor Cultuur heeft ertoe opgeroepen juist de kleinere musea beter te ondersteunen, niet alleen met geld maar ook met meer deskundigheid, door samenwerkingsverbanden met andere musea aan te gaan en gemakkelijker toegang te krijgen tot interessante collecties. Ook de provincie Noord-Brabant heeft net besloten tot het instellen van een subsidieregeling om de kleinere musea te kunnen ondersteunen. In het onderhavige ondernemingsplan ‘Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger’ hebben we in samenspraak met verschillende stakeholders en vertegenwoordigers uit het culturele en maatschappelijke veld, ondernemers en toeristische organisaties een analyse gemaakt van actuele ontwikkelingen in de museum- en vrijetijdssector, van mogelijke partners in de Peelregio en van relevant provinciaal en gemeentelijk beleid. Op basis daarvan hebben we concreet in beeld kunnen brengen welke kansen er liggen om De Wieger beter te profileren en aantrekkelijk te laten zijn voor een groter publiek en wat daarvoor nodig is aan programmering, organisatie, huisvesting en financiële middelen. Cruciaal in een herpositionering van De Wieger is dat er doelgericht en systematisch gestuurd wordt op het bedienen van doelgroepen die voor De Wieger van belang zijn. De belangrijkste doelgroepen zijn: ● de inwoners van Deurne en de Peelregio (in totaal zo’n 210.000); ● de groeiende groep toeristen die naar De Peel komt (ca. 600.000). Wat betreft de doelgroep toeristen van De Peel moet de doorontwikkeling van De Wieger nadrukkelijk geplaatst worden in het perspectief van de lokale en regionale vrijetijdseconomie. De groep toeristen 50+ groeit substantieel en is blijkens onderzoek (Vrijetijdsonderzoek Zuidoost Brabant; SRE/MRE) expliciet geïnteresseerd in goed museumaanbod. Voor deze doelgroep is De Wieger dus interessant. Om deze doelgroep beter te kunnen bedienen is een aanscherping van het aanbod wenselijk. Programmatisch zal er meer gepronkt en gelonkt moeten worden met de grote kunstenaars met wie Wiegersma in contact stond, zoals Zadkine, Toorop, Permeke, Braque, Picasso en Van Dongen. Daarnaast moet als buitenkans worden benut het unique selling point van het Tuinpad van mijn vader van Friso Wiegersma en Wim Sonneveld. In de tuin rondom De Wieger zal ‘Het Dorp’ attractief en eigentijds gevisualiseerd en beleefbaar kunnen worden gemaakt. Daarmee kan ook worden


aangesloten op het initiatief om een kunstwandelroute te realiseren vanaf De Markt via De Wieger richting de Zaan. Behalve een aanscherping van de programmering zal Museum De Wieger ook veel nadrukkelijker als knooppunt in de markt gezet moeten worden in de regionale fietsen wandelroutes en arrangementen met toeristische organisaties en bedrijven. Zo geeft Fletcherhotel aan veel waarde te hechten aan De Wieger als toeristische bestemming. De Wieger als pleisterplaats voor fietsers en wandelaars vraagt om een verbetering en enige uitbreiding van de horecafunctie. Voor de doelgroep inwoners van Deurne en De Peel is De Wieger meer dan een museum alleen. De in gang gezette verbreding met kleinschalige podiumactiviteiten en het Tuinpadfestival blijkt goed te werken. Deze verbreding moet worden gecontinueerd en doorontwikkeld. Niet als concurrentie van CC Deurne, maar als aanvulling op, met kleinschalige ‘huiskamerprogrammering’. De Wieger als culturele ontmoetingsplaats van Deurne, kan prima inspelen op het basisthema Deurne, Bakermat van creatief talent. En dus ook podium bieden aan bekende en (nog) minder bekende musici, kunstenaars, theatermakers, dj’s, fotografen en andere creatieve talenten uit Deurne en omgeving. Het Tuinpadfestival als zomers hoogtepunt kan een vast nummer worden. Mogelijk kan er een winterse tegenhanger worden georganiseerd in de vorm van een Museumnacht, als het even kan in samenwerking met CC Deurne en andere partners. Behalve een aanscherping van de programmering gericht op de doelgroep inwoners van Deurne en omgeving, zal De Wieger ook als gebouw uitnodigender moeten worden gemaakt en meer verbonden moeten worden met de lokale samenleving, zowel letterlijk als figuurlijk. In fysieke zin zal de entreepartij een meer open karakter moeten krijgen: ‘Van harte welkom; hier valt van alles moois te zien en te beleven!’. Daarnaast biedt aansluiting op de beoogde Kunstwandelroute een uitstekende kans om verbonden te zijn met (het centrum van) Deurne. In De Wieger zou ook een touchtable gemaakt kunnen worden met multimediale presentaties over alle creatieve Deurnese Helden die Deurne heeft voortgebracht. Voor de doelgroep inwoners van Deurne en De Peel is verder de educatiefunctie van groot belang. Het is wenselijk De Wieger te positioneren als talentenschool, niet alleen gericht op leerlingen van het basisonderwijs, maar ook de onderbouw van het voortgezet onderwijs, zowel bij het Willibrord Gymnasium als bij de opleidingen van het IVOD. Een en ander in samenwerking met CC Deurne en de Bibliotheek. Ook kan De Wieger ruimte bieden aan kunstonderwijs van zelfstandige docenten/ kunstenaars. Als missie van De Wieger nieuwe stijl geven wij mee: De Wieger is een plek voor kunstbeleving en kunstbeoefening waarmee zij de inwoners en bezoekers van Deurne en De Peel inspiratie, creativiteit, ontplooiing, zingeving en reflectie wil bieden. Er worden tentoonstellingen, evenementen en podiumactiviteiten georganiseerd voor jong en oud. De Wieger doet dat door:


● Het kunsthistorische verhaal van De Wieger te vertellen met aansprekende publiekspresentaties over het leven en werk van Hendrik Wiegersma, gekoppeld aan tentoonstellingen met werk van internationaal bekende kunstenaars die kind aan huis waren.

● Deurne als bakermat van creatief talent te positioneren met aansprekende publiekspresentaties van bekende schilders, schrijvers, musici, fotografen, dj’s, acteurs enzovoort die in Deurne zijn opgegroeid en door podium en talentontwikkeling te bieden aan weer nieuwe generaties kunstenaars.

Wij denken dat een doorontwikkeling van De Wieger in bovenstaande zin kan leiden tot een verdubbeling van de bezoekersaantallen. Waar De Wieger de afgelopen jaren ca. 8.000 bezoekers per jaar trok, is een aantal van 15.000 tot 20.000 bezoekers per jaar haalbaar. We hebben een beknopte benchmark uitgevoerd onder enigszins vergelijkbare kunstmusea elders (bijvoorbeeld Villa Mondriaan in Winterswijk), die zelfs hogere aantallen halen. Ook laat het nabijgelegen Museum Klok & Peel zien dat een substantiële stijging van het bezoekersaantal mogelijk is. Om het geschetste toekomstperspectief voor De Wieger daadwerkelijk te realiseren moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. In organisatorisch opzicht zal de vrijwilligersorganisatie die De Wieger is, en ook zal moeten blijven, moeten kunnen steunen op een professionele kernorganisatie. Wij gaan uit van een compacte kernorganisatie van in totaal 2,2 fte, bestaande uit: ● Directeur/coördinator (0,6 fte); ● Officemanager (0,6 fte; bestaand); ● Medewerker marketingcommunicatie (0,4 fte); ● Educatiemedewerker (0,4 fte); ● Collectiebeheerder (0,2 fte). Daarnaast gaan wij uit van continuering van 0,6 fte gebouwbeheer via Senzer. Als strategische samenwerkingsverbanden zien wij de volgende partners: ● Noordbrabants Museum, ter ondersteuning van een aansprekend, meerjarig

tentoonstellingsprogramma met werk van bekende kunstenaars uit de vriendenschare van Wiegersma;

● CC Deurne en de Bibliotheek ten aanzien van een verdere ontwikkeling van cultuureducatieprogramma’s; met CC Deurne kunnen op termijn ook shared services worden opgezet (gezamenlijke inkoop, administratief, marketing), maar eerst moet De Wieger in de basis tot een verantwoorde exploitatieopzet komen;

● de VVV om samen op te trekken in het toeristische actieprogramma Deurne, Palet van De Peel;

● Museum Klok & Peel, gericht op een gezamenlijke aanpak om toeristen te bedienen; Klok & Peel vanuit het geschiedkundig en natuurkundige verhaal van De Peel, De Wieger vanuit het kunsthistorische verhaal van De Peel. Ook kunnen De Wieger en Museum Klok & Peel gezamenlijk werken aan een ontsluiting van de Peelcollectie in het kader van het Brabants Erfgoed Platform;


● Verwante musea elders in het land, zoals Singer Laren en Musea Zutphen. ● Ondernemers: Bij ondernemers proeven wij bereidheid om De Wieger te

ondersteunen. Dat zou kunnen in de vorm van een Businessclub De Wieger. Het is wenselijk om met deze mogelijke partners in gesprek te gaan om te kijken of duurzame samenwerking daadwerkelijk mogelijk is. Vanuit de gedachte dat samenwerkingsverbanden een bovenlokaal karakter hebben is het mogelijk om project- of programmasubsidies aan te boren bij onder andere de nieuwe provinciale subsidieregeling voor kleine musea en het landelijke Mondriaanfonds. Voor specifieke inhoudelijke projecten, zoals een wandelbeleving Tuinpad van mijn vader in de tuin van De Wieger en de touchtable Deurne als bakermat van creatief talent, zijn projectsubsidies aan te vragen bij onder andere het VSB-fonds, het Cultuurfonds van de Bank Nederlandse Gemeenten, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de nieuwe subsidieregeling voor kleine musea in Noord-Brabant. Het financiële fundament voor een doorontwikkeling van De Wieger zal evenwel door de gemeente gelegd moeten worden. Hoewel wij in de meerjarenbegroting rekening hebben gehouden met substantieel meer eigen inkomsten uit entreegelden, projectsubsidies, zaalsponsoring en een Businessclub De Wieger, is het noodzakelijk dat de gemeente de subsidie verhoogt van afgerond € 33.000,— nu naar € 115.000,— in 2022. Dit is exclusief subsidie voor de huisvesting. Die bedraagt thans € 37.378,-. Wat de kosten van de huisvesting gaan bedragen als gevolg van een pakket gewenste verbetermaatregelen is nu nog niet bekend, maar deze zullen ongetwijfeld stijgen. Ook is nog niet duidelijk of het gebouw eigendom van de stichting blijft, dan wel dat de gemeente eigenaar wordt. De gemeente zal een verbetering van de huisvestingssituatie mogelijk moeten maken, waarbij niet alleen voorzien wordt in regulier onderhoud, maar ook in: ● duurzaamheidsmaatregelen (isolatie van ramen, muren, dak), verbetering van de

beveiliging en vervanging van vloerbedekking, verlichting en toiletten; ● verbetering en uitbreiding van de horecafunctie middels gedeeltelijke overkapping

van het terras aan de achterzijde (ca. 40 m2 erbij); ● een meer uitnodigende entreepartij; aanleg warmtegordijn of glazen binnendeur,

zodat de voordeur altijd openstaat tijdens openingstijden; ● Eventueel: het Groot Atelier permanent als workshop/kunsteducatieruimte en dan

een substantieel grotere horecafunctie, waar ook de podiumfunctie kan worden gesitueerd (ca. 75 m2 uitbreiding i.p.v. 40 m2).

Verder wordt er een beroep gedaan op de gemeente voor noodzakelijke transitie-kosten. Hierbij gaat het om eenmalig € 52.500,— ter bekostiging van: ● Werving & selectie directeur/coördinator; ● Ontwerpkosten/bidbook het buitenproject ‘Wandelbeleving tuinpad van mijn vader’

en het binnenproject ‘Touchtable Deurne als bakermat van creatief talen’; met het bidbook kunnen fondsen worden geworven voor de uitvoering;

● De inzet van een kwartiermaker die de transitie kan begeleiden.


Inhoudsopgave Samenvatting vooraf 2 Inhoudsopgave 6 Hoofdstuk 1 Inleiding 8 Hoofdstuk 2 Uitgangssituatie 10

2.1 Ontstaan 10 2.2 Huidige profiel 11 2.3 Publieksbereik 13 2.4 Organisatie 13 2.5 Huisvesting 14 2.6 Exploitatie 15

Hoofdstuk 3 Omgevingsanalyse 16 3.1 Actuele ontwikkelingen museumsector 16 3.2. Ontwikkelingen Noord-Brabant 18 3.3 Deurne en omgeving 20

Hoofdstuk 4 Positionering De Wieger 25 4.1 Profiel 25 4.2 Missie en ambitie 26 4.3 Visie 27

Hoofdstuk 5 Ontwikkelperspectief per functie 33 5.1 Museumfunctie 33 5.2 Podiumfunctie 34 5.3. Educatiefunctie 35

Hoofdstuk 6 Verhogen eigen inkomsten 36 6.1 Entreegelden 36 6.2 Fondswerving en projectsubsidies 36 6.3 Sponsoring en partnerships bedrijfsleven 36 6.4 Geen inkomsten uit verkoop kunst! 37

Hoofdstuk 7 Organisatie 38 7.1 Professionele kernorganisatie 38 7.2 Vrijwilligers 39 7.3 Organogram 40

Hoofdstuk 8 Huisvesting 41 8.1 Eigendom 41


8.2 Meerjarenonderhoud 41 8.3 Functionele verbeteringen 41

Hoofdstuk 9 Exploitatieopzet 43 9.1 Uitgangspunten 43 9.2 Meerjarenbegroting 44

Hoofdstuk 10 Vervolgstappen 45 10.1 Besluitvormingsfase 45 10.2 Uitvoeringsfase 45 10.3 Transitiekosten 46

Bijlage 1 Geïnterviewde personen 48


Hoofdstuk 1 Inleiding

Museum De Wieger heeft de noodklok geluid. Het bestuur heeft bij de gemeente kenbaar gemaakt dat er geen werkbaar toekomstperspectief is. Na de bezuinigingen van enkele jaren geleden bestaat de organisatie zo’n beetje geheel uit vrijwilligers; professionele aansturing en coördinatie ontbreekt. Ook wordt node gemist een structurele financiering van het educatieprogramma, dat voor De Wieger van wezenlijk belang wordt geacht. En verder is er onvoldoende budget voor groot en klein onderhoud van het (monumentale) gebouw. Het bestuur geeft aan dat behalve meer financiële slagkracht ten behoeve van versterking van de organisatie en voor het onderhoud van het pand, er ook een kwalitatieve impuls noodzakelijk is. Tegen bovenstaande achtergrond hebben gemeente en het bestuur van De Wieger besloten om in gezamenlijkheid te onderzoeken wat ervoor nodig is om De Wieger van een duurzaam toekomstperspectief te voorzien. Daartoe is er een kwartiermaker aangetrokken in de persoon van Marco van Vulpen, partner Cultuur & Erfgoed bij adviesbureau BMC. Marco van Vulpen heeft ruime ervaring met herpositioneringsvraagstukken en verbetertrajecten in de museumsector. De kwartiermaker is per 1 juni jl. aan de slag gegaan met het traject ‘Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger’. De onderzoeksvragen aan de kwartiermaker zijn: ● Kernvraag: wat is er nodig om De Wieger in de positie te krijgen dat er voor de

nabije toekomst opnieuw een structureel gezonde basis is voor ontwikkeling en exploitatie? En hoe krijgen we dit voor elkaar? Welke stappen zijn daarvoor nodig?

● Deelvragen: o Welke marktpositie moet/kan/wil De Wieger innemen? En wat is dan het

bezoekerspotentieel voor respectievelijk Museum, Podium en Educatie? o Welke nieuwe samenwerkingsverbanden kunnen/moeten worden aangegaan en

welke bestaande kunnen/moeten worden uitgediept? o Welke organisatorische aanpassingen/ingrepen zijn nodig, zowel artistiek als

operationeel; daarbij afzonderlijk bezien zowel wat betreft professionele organisatie als wat betreft de inzet van vrijwilligers, zowel kwalitatief als in omvang?

o Welke organisatiestructuur is hiervoor nodig en hoe komt het bestuur weer toe aan besturen zonder belast te zijn met dagelijkse operationele beheer- en aansturingstaken?

o Welke financiële en andere middelen zijn hiervoor nodig? Het traject ‘Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger’ bestaat uit drie fasen: 1. Onderzoeksfase (ca. 3 maanden):


o aanstellen kwartiermaker; o iteratief proces tussen kwartiermaker en Raad van Advies; o oplevering antwoord kernvraag.

2. Besluitvormingsfase (ca. 2 maanden): o keuze raad en keuze bestuur De Wieger t.a.v. herpositionering De Wieger; o keuze raad om middelen beschikbaar te stellen voor De Wieger nieuwe stijl.

3. Uitvoeringsfase (ca. 3 maanden): o kwartiermaker richt De Wieger nieuwe stijl organisatorisch in (looptijd afhankelijk

van het zoeken en vinden van de juiste personen); o officiële doorstart De Wieger.

Aan de orde is thans de afronding van de onderzoeksfase. De kwartiermaker heeft in de afgelopen periode met verschillende organisaties en personen gesproken, waaronder bestuursleden en vrijwilligers van De Wieger, stakeholders bij de gemeente, sleutelpersonen van andere culturele en toeristisch-recreatieve instellingen in Deurne en De Peel, met ondernemers uit de omgeving en met vertegenwoordigers van de provincie Noord-Brabant, Erfgoed Brabant en Noord-Brabants Museum. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de geïnterviewde personen. Ook zijn er enkele bijeenkomsten belegd met een speciaal voor dit traject ingestelde Raad van Advies. Deze Raad van Advies functioneert als klankbordgroep en bestaat uit: wethouder Biemans (voorzitter), Willy Koppens en Lex van de Haterd (De Wieger), Dory Verberne (inwoner) Paul Fransen (inwoner), Jos Schatorjé (directeur Limburgs Museum), Annette Gaalman (Erfgoed Brabant) en Robbert Speksnijder (beleidsadviseur Cultuur; secretaris). De oplevering van de onderzoeksfase heeft de vorm van een ondernemingsplan. In dit ondernemingsplan geven wij eerst een beeld van de huidige situatie (hoofdstuk 2) en presenteren wij een beknopte omgevingsanalyse van actuele ontwikkelingen in de museumsector, de regio en van relevant provinciaal en gemeentelijk beleid (hoofdstuk 3). Tegen deze achtergrond komen wij in hoofdstuk 4 met een voorstel voor aanscherping van het profiel van Museum De Wieger en op welke doelgroepen het museum zich moet richten. Dit hebben we uitgewerkt voor zowel de museumfunctie van De Wieger als de podium- en educatiefunctie (hoofdstuk 5). Vervolgens geven wij in hoofdstuk 6 aan welke reële mogelijkheden wij zien voor het beter in de markt zetten van De Wieger en hoe daarmee meer eigen inkomsten kunnen worden gegenereerd. In de daaropvolgende hoofdstukken gaan we in op de vraag wat er nodig is om het beoogde toekomstperspectief daadwerkelijk te realiseren, zowel organisatorisch (hoofdstuk 7) als qua huisvesting (hoofdstuk 8). In hoofdstuk 9 geven we aan wat wij voorzien aan benodigde financiële middelen in vorm van een meerjarige exploitatiebegroting. In hoofdstuk 10 ten slotte presenteren we een praktisch plan van aanpak om – uitgaande van positieve besluitvorming – tot concrete uitvoering van dit ondernemingsplan te komen.


Hoofdstuk 2 Uitgangssituatie

2.1 Ontstaan (Bron: website Brabants Erfgoed) Eeuwen achtereen is de Peel een armoedig gebied geweest. De vervening die in de 19e eeuw op gang kwam, bracht een zekere welvaart en daarmee ook vooruitgang en ontwikkeling, maar Peelwerkers en keuterboeren merkten daar nog weinig van. De huisarts Hendrik Wiegersma (1891-1969), geboren in Lith, vestigde zich in 1917 in Deurne. Een zelfbewuste en eigenzinnige man, wars van conventies en autoriteit. De Helmondse architect Cor Roffelsen (1889-1958) ontwierp voor hem en zijn gezin in 1922 een landhuis met praktijkruimte en apotheek, De Wieger genaamd. Het was een ruim en indrukwekkend huis, maar met zijn neorenaissancistische stijl toch ook erg traditionalistisch. Opmerkelijk eigenlijk, want op artistiek gebied had Wiegersma juist uitgesproken moderne opvattingen, zoals spoedig zou blijken. Omstreeks 1923 werd Wiegersma bij een ziek kind geroepen. Het ging om de zoon van Otto van Rees (1884-1957), kunstenaar uit de internationale avant-garde, die tijdelijk op het Klein Kasteel van Deurne woonde. Van Rees had jaren in Parijs gewerkt en stond er in contact met Pablo Picasso (1881-1973), George Braque (1882-1963) en Kees van Dongen (1877-1968). In Zwitserland was hij samen met Hans Arp (1886-1966) betrokken bij de ontwikkeling van de Dada-beweging. De kennismaking met Van Rees en diens kunstenaarsvrienden Moissey Kogan (1879-1943) en Ossip Zadkine (1890-1967) vormde een keerpunt in het leven van Wiegersma. Hij nam het besluit te gaan schilderen en deed dat – naast zijn huisartsenpraktijk – met onvoorstelbare overgave. Als een bezetene schilderde hij en wat hem niet beviel vernietigde hij weer. Nog geen vier jaar na het begin van zijn carrière had hij al zijn eerste grote solotentoonstelling: 28 schilderijen en 16 tekeningen in het Stedelijk Museum van Amsterdam. Vele exposities zouden nog volgen. Wiegersma werd tot de vooraanstaande expressionisten van Nederland gerekend en ook in het buitenland ondervond hij waardering, zoals onder meer bleek uit zijn herhaalde deelname aan de Biënnales van Venetië en São Paulo. Zijn huis De Wieger op het Brabantse platteland groeide uit tot een ontmoetingsplaats van zijn ook internationale vriendenkring: schilders en beeldhouwers, schrijvers en dichters. Een kunstenaarskolonie, die zijn zoon Pieter zich herinnerde als ‘uitbundig, gewaagd, vol plannen en ideeën, vernieuwend en glazen-huizen-verwoestend’. De Wieger werd door collega’s gedecoreerd met muurschilderingen, tegeltableaus en glas-in-loodramen. In 1929 breidde Wiegersma het huis uit met een ateliergebouw. Overal hing en stond kunst, van de medicus-pictor zelf en van zijn vrienden Van Rees, Zadkine, Kogan, Piet (1885-1963) en Matthieu Wiegman (1886-1971), James Ensor (1860-1949),


Constant Permeke (1886-1952) en Joep Nicolas (1897-1972). Hoe groot het huis ook was, het kende weinig lege plekken. Wiegersma overleed in 1969. Zijn vrouw Nel, vele malen door hem geportretteerd, was hem in 1962 voorgegaan. Ze liggen beiden met enkele van hun familieleden begraven op het particuliere kerkhof dat hij in 1942 had laten aanleggen in het nabijgelegen Vlierden. Het huis De Wieger werd in 1972 aangekocht door de gemeente Deurne en ingericht als museum. Huis en tuin zijn nadien voorgoed in het collectieve geheugen verankerd met de woorden van zoon Friso Wiegersma (1925-2005), die op een melodie van Jean Ferrat (1930-2010) werden vertolkt door Friso’s levenspartner Wim Sonneveld (1917-1974): "En langs het tuinpad van mijn vader zag ik de hoge bomen staan. Ik was een kind, hoe kon ik weten dat dit voorgoed voorbij zou gaan?"

2.2 Huidige profiel Gedwongen door bezuinigingen in 2012 heeft De Wieger ervoor gekozen om haar profiel te verbreden en niet alleen museale activiteiten te ontplooien, maar ook aandacht te besteden aan andere kunstvormen: theater, muziek, literatuur en af en toe ook film. In het profiel staat nu de bijzondere geschiedenis en de uitstraling van het huis centraal. Niet als gestold verleden, maar als een unieke plek, waar lokale geschiedenis, kunst en cultuur samenkomen. Er worden nu drie hoofdfuncties onderscheiden: de museumfunctie, de podiumfunctie en de educatiefunctie. Museum Het museum heeft, behalve een verzameling werk van Wiegersma zelf, een collectie moderne beeldende kunst van 1900 tot 1940, met werken van schilders als Isaac Israëls, Jan Sluijters en Charley Toorop. Er is ook een collectie volkskunst, bestaand uit klein beeldhouwwerk, verzameld door Hendrik Wiegersma. De verzameling bevat in totaal meer dan 1.500 werken en bestaat uit ongeveer 330 schilderijen, 145 grafische werken (houtsnedes, etsen, lino’s en litho’s), 625 tekeningen, aquarellen en gouaches, 50 sculpturen en penningen en 20 objecten, installaties en dergelijke. De verzameling volkskunst bevat bijna 400 uit hout en been gesneden breischeien, pijpenkoppen, wandelstokken en dergelijke. De begane grond is geheel beschikbaar voor steeds wisselende thema’s rond het leven en werk van Hendrik Wiegersma. De eerste verdieping biedt ruimte aan grotere wisseltentoonstellingen. Driemaal per jaar wordt de lopende tentoonstelling vervangen door een nieuwe. Als programmeringsformat wordt gehanteerd: ● Eén tentoonstelling met werk uit de eigen collectie. ● Eén tentoonstelling op basis van een kunstthema uit de interbellumperiode. ● één tentoonstelling met een lokaal thema (bijvoorbeeld Vescom) of een provinciaal

thema (bijvoorbeeld erfgoed & culinair) of een ‘verrassingselement’ (bijvoorbeeld Beautiful Stranger).


In de ruimten van het Groot en Klein Atelier worden kleine tentoonstellingen ingericht, variërend van plaatselijke kunstenaars tot heemkunde en examenwerkstukken uit het voortgezet onderwijs. Podium Het podiumprogramma bevat een mix van muziek, theater, literatuur en af en toe ook film. Soms gekoppeld aan een expositie of thema uit het museum, maar ook wordt er podium geboden aan verrassend aanbod uit de regio of van aankomend talent. Het programmeringsformat dat nu min of meer gehanteerd wordt is als volgt: ● Theater: ca. 5 voorstellingen per jaar. ● Muziek: ca. 5 huiskamerconcerten/-voorstellingen per jaar. ● Film: incidenteel + onderdeel van de Nacht van het Witte Doek. ● Literatuur: Boek aan tafel. In samenwerking met CC Deurne, de lokale Bibliotheek en

boekhandel Hub Berkers worden vier avonden met gastlezers en twee schrijversavonden georganiseerd, in totaal 6 per jaar. Daarnaast zijn er incidenteel lezingen en boekpresentaties.

Educatie De Wieger biedt jaarlijks een educatief project voor het basisonderwijs in het kader van de Kinderboekenweek. Dit project wordt georganiseerd samen met de Bibliotheek en sinds dit jaar ook met CC Deurne. Het project is bedoeld voor alle groepen van alle basisscholen in Deurne (13 van de 15 basisscholen doen mee). In 2018 staat het educatieproject in het teken van het thema ‘Vriendschap’. Het educatieproject heeft als format: ● Een lespakket waarmee de leerlingen op school al kennismaken met het thema en

wat ze gaan doen in het komende educatieproject, afgestemd op het curricula/leerdoelen van de onderwijsprogramma’s.

● Een bezoek aan een voorstelling in CC Deurne. ● Een bezoek aan de Bibliotheek met schrijf- en (voor)leesactiviteiten. ● Een bezoek aan De Wieger met een speurtocht door het museum en een workshop

waarin de kinderen aan een eigen werkstuk werken. ● Een afsluitende tentoonstelling met alle werkstukken in De Wieger. In het verleden, toen De Wieger nog over een vaste educatiemedewerker beschikte, werden er ook educatieprogramma’s op maat aangeboden voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, onder andere workshops graffiti, video jockey, light painting, pinhole-fotografie. Deze programma’s waren sterk gericht op nieuwe media in relatie tot het ambacht en het museum. Vanwege de bezuinigingen in 2012/2013 is er fors gesneden in het educatieprogramma. Van een structureel workshopprogramma is thans geen sprake meer. Nog wel mogelijk zijn rondleidingen voor scholen. Hiervan wordt in de praktijk weinig gebruikgemaakt. Per saldo constateren we dat het voortgezet onderwijs niet of nauwelijks meer wordt bediend. Alleen het Willibrord Gymnasium presenteert in De Wieger jaarlijks een expositie met eindexamenwerk van de CKV-leerlingen.


Aan educatieaanbod voor volwassenen kent De Wieger geen eigen aanbod. Wel wordt onderdak geboden aan een cursus Kunstgeschiedenis en incidenteel een workshop modeltekenen/-schilderen. Overig ● Een bijzondere activiteit is het Tuinpadfestival dat op 8 juli 2018 voor het eerst is

georganiseerd. Het Tuinpadfestival kent een laagdrempelige en multidisciplinaire opzet met onder andere een couplettenwedstrijd (‘vul een couplet aan op het lied “Tuinpad van mijn vader”’), een kunstveiling, gratis rondleidingen door het museum, podiumacts, kunstenaars aan het werk, vertel- en taalactiviteiten en een kinderprogramma i.s.m. Bibliotheek Deurne. Het programma is binnen en buiten.

● De Wieger wordt gebruikt als trouwlocatie. ● Open Atelier Dagen (kunstcafé). ● Ook zijn verhuringen mogelijk.

2.3 Publieksbereik De Wieger heeft in 2016 en 2017 onderstaande bezoekersaantallen gerealiseerd: Onderdeel 2016 2017 Museum 6.400 4.900 Podium 500 500 Educatie 1.300 1.300 Overig1 750 750 Totaal 8.950 7.450 De bezoekersaantallen 2018 (t/m juli) bewegen zich tussen de aantallen van 2017 en 2016. In 2018 is voor het eerst het Tuinpadfestival georganiseerd (juli). Dat was niet alleen inhoudelijk een succes, maar ook qua publieksbereik; het festival heeft ca. 750 bezoekers getrokken. Hierdoor ligt het totale aantal bezoekers t/m juli 2018 op afgerond 4.400 en zal De Wieger over heel 2018 naar verwachting uitkomen op een vergelijkbaar bezoekersaantal als in 2016.

2.4 Organisatie Enkele jaren geleden zag de gemeente zich genoodzaakt om te bezuinigen op de culturele instellingen, waaronder De Wieger. Bij die gelegenheid is ook besloten het eigendom van het pand en de collectie over te dragen aan Stichting De Wieger. Tot 2012 had De Wieger een professionele kernorganisatie van 3 fte. Vanwege de bezuinigingen zijn de beroepskrachten zo goed als wegbezuinigd. Momenteel zijn er nog twee parttimekrachten in vaste dienst: ● Administratief medewerker (0,6 fte). ● Beheerder (0,6 fte via de werkvoorziening Atlant). 1 Trouwerijen, fietstochten, verhuringen


Het werk wordt in de praktijk verricht door vrijwilligers. Op dit moment zijn er (op papier) zo’n 75 vrijwilligers actief in de volgende werkgroepen: ● Werkgroep Museum. ● Werkgroep Podium. ● Werkgroep Educatie. ● Werkgroep Tuinpadfestival. ● Werkgroep Communicatie. ● Werkgroep Huisvesting. ● Werkgroep Tuin. De werkgroepenstructuur is nog niet uitgekristalliseerd. De werkgroepen Museum, Podium, Huisvesting en Tuin zijn op niveau bezet en functioneren goed; de samenstelling van de andere werkgroepen is nog niet voldoende op orde of onduidelijk. Een groot probleem is de samenhang van en uitwisseling tussen de verschillende werkgroepen. Het bestuur bestaat sinds 11 juni jl. uit: ● Willy Koppens (vicevoorzitter; portefeuille marketing-communicatie en sponsoring). ● André Verberne (penningmeester). ● Annemieke Koole (portefeuille huisvesting, interne organisatie, vrijwilligersbeleid); ● Anton Bos (secretaris). De voorzittersfunctie wordt vooralsnog niet ingevuld; op basis van de resultaten van het onderhavige traject ‘Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger’ wordt een profiel van de beoogd voorzitter opgesteld en naar invulling gezocht.

2.5 Huisvesting Het gebouw waarin museum De Wieger is gevestigd is in 1922 onder architectuur in neorenaissancestijl gebouwd door huisarts Hendrik Wiegersma. Hendrik Wiegersma was de spil van een vriendenkring van kunstenaars. Zijn huis en tuin in Deurne ontwikkelde zich tot een belangrijke culturele pleisterplaats, waar binnen- en buitenlandse kunstenaars graag verbleven. Wiegersma overleed in 1969, de gemeente kocht het huis in 1972 en op 6 augustus 1976 werd museum De Wieger geopend. De Wieger kent twee gebouwdelen: het woonhuis en het achtergelegen bouwdeel met het Groot en Klein Atelier en aanbouw. Het woonhuis voorziet in ca. 350 m2 aan tentoonstellingsruimte, inclusief entree/balie. Het achtergelegen bouwdeel biedt in totaal ca. 125 m2 aan tentoonstellingsruimten. Aanvullend biedt het achtergelegen bouwdeel een kleine bar en brede verbindingsgang, met terras. De tuin is ca. 3.000 m2 groot en grenst aan een parkje. Het gebouw is niet geïsoleerd, wat niet alleen vanuit het oogpunt van energieverbruik onwenselijk is, maar ook beperkend werkt in het verkrijgen van bruiklenen. De vloerbedekking en (museum)verlichting zijn gedateerd/sleets. Museum De Wieger is


ingedeeld in beveiligingsklasse 2, wat ook beperkend werkt in het verkrijgen van bruiklenen (de museumsector werkt met vier beveiligingsklassen, waarvan 1 de laagste is en 4 de hoogste). Sinds 2013 is het eigendom van het gebouw overgedragen aan de stichting. In het kader van de beoogde herpositionering van De Wieger wordt een meerjaren-onderhoudsplan opgesteld, waarbij in beeld wordt gebracht wat daarvan de kosten zijn en hoe deze gedekt kunnen worden.

2.6 Exploitatie Tot 2012 bedroeg de gemeentelijke subsidie jaarlijks € 215.000,—. In 2012 is besloten de subsidie met 20% af te bouwen per 2014. In 2013 is evenwel besloten om collectie en gebouw in eigendom over te dragende aan de stichting en de structurele subsidierelatie af te kopen met een eenmalig bedrag van € 518.179,— en dat gespreid over 8 jaar uit te betalen (2013: € 161.768,—; 2014: € 97.337,— en 2015 t/m 2020: € 43.179,—). In 2016 is besloten toch een beperkte structurele exploitatiesubsidie toe te kennen van € 27.200,—. Per saldo ontvangt De Wieger € 70.379,— aan gemeentelijk subsidie, met de kanttekening dat in 2020 daarvan dus een bedrag van € 43.179,— wegvalt. Verder ontvangt De Wieger nog eenmalige subsidies, waaronder projectsubsidie voor het educatieprogramma, die jaarlijks opnieuw moet worden aangevraagd. Onderstaand een overzicht van de financiële resultaten 2016 en 2017, inclusief de resultaten 1e helft 2018.


Hoofdstuk 3 Omgevingsanalyse

3.1 Actuele ontwikkelingen museumsector Het belang van musea De landelijke Museumvereniging heeft de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar het belang van musea en daarover gepubliceerd. Kort samengevat kent de Museumvereniging de onderstaande functies en daarmee samenhangende waarden aan musea toe. Functie Waarden Musea genereren kennis en context

Collectiewaarde : ‘Schatkamers van objecten en verhalen’ Educatieve waarde: ‘Leeromgeving voor iedereen’ Kenniswaarde:‘: Onderzoek en experiment’

Musea bieden emotie en inspiratie

Belevingswaarde: ‘Ruimte om te genieten, ervaren en beleven’

Musea verrijken de samenleving

Verbindende waarde: ‘Ontmoetingsplaats, platform en identiteitsversterkend’ Economische waarde: ‘Economische kracht, vestigingsklimaat en trekpleister’

Deze functies en waarden zijn ook van toepassing op Museum De Wieger.

De positie van kleine musea: In wankel evenwicht De museumsector in ons land doet het over het geheel genomen goed; bezoekersaantallen stijgen (in tien jaar tijd meer dan verdubbeld) en gemiddeld genomen weten musea steeds meer eigen inkomsten te verwerven. Bij nadere beschouwing blijkt echter dat het succes vooral bepaald wordt door de grote musea met hun blockbusters, in de grote steden en de randstad. De kleinere musea in de regio hebben het vaak moeilijk; bezoekersaantallen staan daar juist onder druk, vrijwilligersbestanden vergrijzen en bijgevolg wordt het steeds lastiger om de exploitatie rond te krijgen. Over de positie van de kleinere musea in ons land heeft de Raad voor Cultuur recent de noodklok geluid. In haar rapportage In wankel evenwicht (april 2018) pleit de Raad voor Cultuur ervoor om de kleinere musea beter te ondersteunen, omdat juist deze musea met hun collecties en verhalen waardevol zijn voor het cultuur- historisch besef van inwoners uit steden, dorpen en streken, bijdragen aan de beleving daarvan en – mits goed gebracht – ook een aantrekkingskracht kunnen uitoefenen op bezoekers/toeristen. De Raad voor Cultuur geeft aan dat ondersteuning van de kleinere musea broodnodig is door meer financiële ondersteuning en professionele ondersteuning te bieden, betere en betaalbare toegang te verschaffen tot collecties van de grote musea en de onderlinge samenwerking tussen musea te stimuleren.


De problematiek die de Raad voor Cultuur schetst ten aanzien van de kleine musea in ons land gaat ook op voor Museum De Wieger. Wat is nodig om de positie van kleine musea te versterken? Over de positie van de kleinere musea in de regio zijn de laatste jaren verschillende publicaties en rapporten verschenen, onder andere van de Museumvereniging en de Raad voor Cultuur. Deze publicaties en rapporten zijn vrij eensluidend over wat er nodig is om (ook) van kleinere musea aantrekkelijke en duurzame voorzieningen te maken, met breed draagvlak in de (lokale) samenleving. Onderstaand de belangrijkste aanbevelingen. Profiel en presentatie Breng focus aan in het verhaal van jouw museum. Wees onderscheidend. Speel met je presentatie in op het publiek: als het even kan verhalend, gepersonifieerd; Niet (alleen) statisch, maar (ook) interactief; attractief en overzichtelijk voor de gemiddelde bezoeker, verdiepende informatielaag voor de ‘diehards’; Denk ook buiten de muren van het museum: Welke points of interests in de nabijheid passen bij het verhaal van jouw museum? Zijn die in de publiekspresentatie mee te nemen? Draagvlak Betrek inwoners bij je organisatie; vrijwilligers zijn je beste ambassadeurs. Welke stakeholders zijn voor jouw museum van belang (gemeente, bewonersplatforms, lokale bedrijven, middenstand, pers) en wat kun je doen om bij hen in beeld te komen/blijven? Wat kan jouw museum betekenen voor andere maatschappelijke organisaties in de buurt (welzijn, zorg, onderwijs)? Organisatie Wie niet sterk is moet slim zijn; zoek de samenwerking op met verwante musea in de regio, cultuur- en erfgoedorganisaties lokaal; commerciële aanbieders die ook jouw doelgroep bedienen (arrangement, gezamenlijke publieksagenda’s). Welke lokale partijen kunnen jou werk uit handen nemen (sponsoring in natura)? Is een groter museum bereid om jouw museum op specifieke museumvraagstukken te ondersteunen (bijvoorbeeld collectiebeheer, tentoonstellingsadvies)? Deze aanbevelingen betrekken we ook bij de herpositionering van De Wieger. Regionale cultuurprofielen Minister van Engelshoven (OCW) is bezig met de voorbereiding van nieuw cultuurbeleid (2021-2024). Zij doet dat in nauw overleg met onder andere steden, provincies, de VNG, de Rijkscultuurfondsen, de Raad voor Cultuur en het culturele veld. Steden en provincies investeren immers aanzienlijk in cultuur. Zij bieden ruimte aan nieuwe generaties door werkplaatsen, ateliers en platforms beschikbaar te stellen, hebben zicht op de regionale culturele, sociale en maatschappelijke context en hebben kennis over welke kansen en uitdagingen er op stedelijk en regionaal niveau spelen. Het Ministerie van OCW heeft


samenwerkende gemeenten en provincies uitgenodigd om – zo veel mogelijk met het culturele veld – profielen op te stellen, zoals ook is te lezen in de visiebrief Cultuur in een Open Samenleving. Momenteel worden op veel plekken in het land coalities gesmeed van gemeenten en kunstinstellingen om de gezamenlijke ambitie en visie voor cultuur (inclusief de creatieve industrie) in de regio op papier te zetten. De deadline daarvoor is 1 november 2018. De uiteindelijke profielen zijn onderdeel van de adviesaanvraag die OCW in december 2018 aan de Raad voor Cultuur over het cultuurstelsel 2021-2024 stuurt. De procedure van het opstellen van de regioprofielen staat beschreven in de Folder Stedelijke en Regionale Profielen. Inmiddels tekenen zich zo’n 16 cultuurregio’s af. Noord-Brabant heeft ervoor gekozen om het reeds langer bestaande samenwerkingsverband van de B5 als cultuurregio verder te ontwikkelen. De B5 heeft betrekking op de vijf grote steden: Eindhoven, Tilburg, Breda, Den Bosch en Helmond. Deurne is (nog) niet bij deze ontwikkeling aangesloten. Het is wenselijk dat de gemeente Deurne (wethouder Cultuur) zich verstaat met de provincie (gedeputeerde Cultuur) om te bezien hoe ook kleinere steden en gemeenten kunnen aanhaken bij de ontwikkeling van cultuurregio’s en de geldstromen die daarin gaan lopen. De insteek daarbij zou kunnen zijn om De Wieger in een vaste samenwerking te brengen met andere musea in de regio en/of een groter museum, zoals het Noordbrabants Museum.

3.2. Ontwikkelingen Noord-Brabant Provinciaal Cultuurbeleid De provincie Noord-Brabant kent geen specifiek museumbeleid. Wel is bekend dat de provincie juist ook in de museumsector belang hecht aan regionale samenwerking tussen musea. Zo ondersteunt de provincie het museale samenwerkingsinitiatief in De Baronie van Breda. Ook zet de provincie in op de collectieve digitale toegankelijkheid van het erfgoed in Brabant door middel van het platform Brabants Erfgoed. Hierin worden collecties van musea, archieven en heemkundekringen ontsloten en verbonden met verhalen. Ook de provinciale archeologiecollectie, de collectie van het Noordbrabants Museum en de ‘Brabant-Collectie’ (beheerd door Tilburg University) zijn hierin opgenomen. Voor de komende periode heeft de provincie een Cultuuragenda 2020 opgesteld. Daarin staan drie programmalijnen centraal: ● Provinciale culturele infrastructuur. De provincie investeert in amateurkunst,

bibliotheken, cultuureducatie, talentontwikkeling en professionele kunsten. ● Beweging, experiment en verbinding. De provincie ondersteunt initiatieven rond

cultuur en sociale veerkracht, taalvaardigheid en mediawijsheid en de verbinding van kunst en cultuur onderling en met erfgoed, samenleving, economie en ruimte.

● Kennis en onderzoek, dialoog en zichtbaarheid. De provincie draagt bij aan een toekomstbestendig cultuursysteem door onderzoek, dialoog met het veld en investeringen in de zichtbaarheid van de Brabantse kunst en cultuursector.


De provincie biedt verschillende subsidieregelingen waarop gemeenten en culturele instellingen een beroep kunnen doen, waaronder de regeling Impulsgelden ter versterking van de culturele infrastructuur en het jeugdcultuurfonds. De gemeente Deurne en De Wieger maken weinig tot geen gebruik van de provinciale subsidiemogelijkheden op het gebied van cultuur en erfgoed. Voor De Wieger zullen we verderop in dit ondernemingsplan expliciet aangeven welke mogelijkheden er liggen om een beroep te doen op provinciale middelen. Waarde van Cultuur In opdracht van de Provincie Noord-Brabant en Brabantstad is onderzoek gedaan naar de staat van de culturele sector in Brabant. In juni jl. is de eerste rapportage Waarde van Cultuur uitgebracht. Het ligt in de bedoeling om de staat van de culturele sector in Brabant door de jaren heen te monitoren. In Waarde van Cultuur wordt onderscheid gemaakt tussen de Culturele Waarde, de Sociale Waarde en de Economische Waarde: ● Bij de Culturele Waarde gaat het om de kwaliteit van de culturele infrastructuur

(aanbod van voorzieningen en activiteiten). Uit het onderzoek blijkt onder andere dat een goede culturele infrastructuur aantrekkingskracht heeft op makers en creatieven om zich in een stad of gemeente te vestigen of daar te blijven. Hoewel in het onderzoek niet wordt ingegaan op specifieke steden of gemeenten, voegen wij hier specifiek voor Deurne aan toe dat deze gemeente een opvallend hoog aantal creatieven binnen haar gemeentegrenzen telt en veel bekende kunstenaars heeft voortgebracht. Niet voor niets profileert Deurne zich in toeristisch opzicht als Palet van de Peel. De rijkdom van bovengemiddeld veel creatief talent is mede te danken aan de activiteiten van Wiegersma en later Museum De Wieger en het gegeven dat Deurne over een goed verzorgde culturele infrastructuur beschikte vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw tot ca. 2010. Met het verdwijnen van onder andere de Vrije Academie en de bezuinigingen in 2012 op het theater en De Wieger heeft de culturele infrastructuur substantieel aan kwaliteit ingeboet en dreigt Deurne haar onderscheidende positie als Palet van de Peel kwijt te raken.

● Bij de Sociale Waarde is onderzoek gedaan naar de maatschappelijke betekenis van cultuur en erfgoed. Ruim 80% van de Brabanders vindt cultuur en erfgoed belangrijk. Ruim 9 op de 10 inwoners bezoeken culturele activiteiten en geven daar gemiddeld € 38,— per maand aan uit. Iets minder dan 60% beoefent zelf een vorm van kunst en betaalt daar gemiddeld € 22,— per maand aan. Ruim 2/3 van de Brabanders onderschrijft het belang van cultuur en erfgoed voor maatschappelijke vraagstukken en sociale cohesie. Ruim 1/3 van de Brabanders is vrijwilliger bij een cultuur- of erfgoedorganisatie. Er is geen reden om aan te nemen dat dit in Deurne substantieel anders ligt.

● Bij de Economische Waarde is onder andere in beeld gebracht hoeveel bedrijven en werknemers actief zijn in de creatieve industrie en hoe Noord-Brabant zich wat betreft de economische waarde van cultuur en erfgoed verhoudt tot andere provincies. Helaas slecht; de toegevoegde waarde van cultuur en erfgoed aan de


Brabantse economie blijkt het laagst te zijn van alle provincies. Op dit punt valt nog het nodige te winnen dus. Wel geldt dat ook voor (de gemeenten in) Noord-Brabant een goed ontwikkeld niveau van culturele voorzieningen aantoonbaar bijdraagt aan het vestigingsklimaat van bedrijven en (hogeropgeleide) inwoners. Dit geldt ook voor Deurne.

Motie ondersteuning kleine en middelgrote musea Mede naar aanleiding van de rapportage In wankel evenwicht van de Raad voor Cultuur, heeft Provinciale Staten van Noord-Brabant recent een motie aangenomen om de kleine en middelgrote musea beter te ondersteunen. De motie constateert dat de bestaande subsidieregeling Impulsgelden in de praktijk onvoldoende toegesneden blijkt te zijn op de uitdagingen waar met name de kleine en middelgrote musea voor staan. De motie stelt voor een subsidieregeling in te stellen om de positie van de kleine en middelgrote musea in de provincie te versterken. Reeds in 2018 en 2019 worden budgetten beschikbaar gesteld om een aantal pilots uit te voeren, als opmaat voor een structurele ondersteuningsregeling voor de volgende beleidsperiode 2021-2024. Momenteel werkt de provincie aan een subsidieregeling die door Kunstloc Brabant (fusie van BKKC en Kunstbalie) zal worden uitgevoerd. De regeling zal naar verwachting in november aanstaande operationeel worden. Museum De Wieger kan een beroep doen op deze nieuwe provinciale regeling. Visit Brabant Met Visit Brabant investeert de provincie structureel in het op de kaart zetten van Noord-Brabant. Cultuur en erfgoed zijn daarbij speerpunten, met als belangrijkste meerjarige thema’s: design en Van Gogh. Visit Brabant probeert niet alleen het internationale toerisme te versterken, maar richt zich ook op de (eu)regionale en nationale markt. Daarbij worden met arrangementen, fietsen wandelroutes combinaties gesmeed van cultuur en natuur/landschap. De Wieger is niet aangesloten op deze routes en is ook niet voldoende in beeld bij Visit Brabant om meegenomen te worden in promotionele activiteiten. Hier ligt een belangrijke opgave.

3.3 Deurne en omgeving Culturele infrastructuur Behalve Museum De Wieger bestaat de culturele infrastructuur van Deurne onder andere uit: ● Cultuurcentrum Deurne (CC Deurne). CC Deurne heeft na de bezuinigingen een

moeilijke periode gekend. Inmiddels is de weg omhoog weer gevonden. Jaarlijks worden ca. 25 professionele voorstellingen geprogrammeerd en ca. 50 amateurvoorstellingen. De publieke belangstelling vertoont een stijgende lijn. CC Deurne biedt onderdak aan de bibliotheek, de lokale omroep en een kleine filmzaal, waarin Stichting Cinema Het Witte Doek arthousefilms vertoont. CC Deurne exploiteert een horecafunctie die al deze culturele functies bedient en ook voor een algemeen publiek toegankelijk is.


● Bibliotheek Helmond-Peel. Is gehuisvest in het complex van CC Deurne. ● Het project Leef! is een samenwerkverband van diverse lokale organisaties binnen de

domeinen onderwijs, zorg, welzijn, wonen, sport en cultuur. Met dit project wordt een bijdrage geleverd aan een veilige, leuke, gezonde en leerzame leefomgeving voor alle inwoners. Dit gebeurt onder andere door de inzet van een cultuurcoach (Maartje Bogaerts). Zij bemiddeld tussen vraag en aanbod op het gebied van cultuur en erfgoed.

● Museum Techniek met een Ziel in Neerkant. Dit kleinschalige museum biedt een collectie elektrische apparatuur van 1900 tot heden. De verhalen achter de collectie zijn belangrijker dan de objecten zelf.

● Het Toon Kortooms Park is een niet-gesubsidieerd recreatiepark, gewijd aan oeuvre van de schrijver Toon Kortooms. Met een klein binnenmuseum, een kunsttuin en veel buitenactiviteiten, waaronder het populaire ‘blotevoetenpad’.

● Heemhuis Deurne. Op het gebied van muziek- en dansonderwijs kent Deurne een commercieel aanbod van muziek- en dansscholen. De muziekverenigingen werken in gezamenlijkheid samen met 040muziek. Op het gebied van beeldende vakken zijn particuliere kunstenaars met privélessen actief. Op het gebied van cultuureducatie is er een werkgroep KV Deurne actief, waarin de ICC’ers van alle basisscholen vertegenwoordigd zijn. In deze werkgroep is ook vertegenwoordigd de projectmedewerker van De Wieger. De werkgroep wordt begeleid door de cultuurcoach en De Wieger vervult de rol van kartrekker en aanvrager van de subsidie. Het jaarlijkse budget waarover de werkgroep kan beschikken is € 5,— per leerling per jaar. Deurne als bakermat van creatief talent Deurne staat bekend om de creatieve talenten die ze heeft voortgebracht. Behalve Hendrik Wiegersma en Friso Wiegersma zijn voorbeelden van bekende kunstenaars die in Deurne zijn opgegroeid: Toon Kortooms, Antoon Coolen, Joep Coppens, Gerrit van Bakel, Willy Martinali, Ernst Jansz en Monique Hendrickx. Nog steeds woont en werkt in Deurne en omgeving een relatief groot aantal kunstenaars. Voor De Wieger ligt er een kans om meer in te spelen op het gegeven van Deurne als bakermat van creatief talent. De Peel Natuurgebied De Peel biedt een prachtig landschap met een rijke geschiedenis. Een deel van De Peel – De Groote Peel – heeft de status van Nationaal Park, met Staatsbosbeheer als beheerder. Het aantal bezoekers aan De (Groote) Peel neemt jaarlijks toe. De Peel als natuurgebied is verreweg de belangrijkste trekpleister voor toeristen in de regio. Wandel- en fietsroutes zijn erg in trek. Vanuit hotels en horecaondernemers wordt hier actief op in gespeeld. Ondernemers achten het van belang dat er behalve de beleving van landschap en natuur een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod van vrijetijdsbestedingen is, ook wanneer het even wat minder weer is buiten. De groeiende


groep toeristen die naar Nationaal Landschap De Peel komt, vormt een belangrijke doelgroep voor De Wieger. De Deurnese Peel en Nationaal Landschap De Groote Peel trekken samen jaarlijks zo’n 600.000 unieke bezoekers en dit aantal groeit. Alleen al in de gemeente Deurne is het aantal overnachtingen gestegen van ca. 84.000 in 2016 (excl. arbeidsmigranten) naar ca. 120.000 in 2017. Dit is volgens de VVV in overwegende mate toe te schrijven aan de groei van het toerisme, in het bijzonder de komst van o.a. het Fletcherhotel. De VVV geeft ook aan dat het accent ligt op 50+ toeristen die het gebied bezoeken om te fietsen, wandelen en voor cultuurbezoek. In toenemende mate komen de bezoekers ook uit België. overnachtingen 2016 2017 Arbeidsmigrant 38.606 44.982 MiniCamping 3.771 2.468 Regulier 82.227 119.151 Totaal 124.604 166.601

Het laatste onderzoek naar toerisme in De Peelregio dateert uit 2013 door Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE; tegenwoordig MRE): Vrijetijdsonderzoek Zuidoost Brabant. Daaruit blijkt o.a. dat museumbezoek de activiteit is die het minst in de eigen omgeving plaatsvindt en ook dat men er het minst tevreden over is. Hier valt dus winst te behalen! Zeer binnenkort (eind oktober) wordt een volgend onderzoek van SRE/MRE gepresenteerd. Regio De Peel kent een bescheiden museumaanbod. Naast de musea in Helmond (o.a. Kasteelmuseum en Kunsthal Boscotondo) is het grootste museum in de regio: Museum Klok & Peel te Asten. Museum Klok & Peel vertelt het cultuur- en natuurhistorische verhaal van De Peel. Ook profileert het museum zich met de klokkencollectie. Museum Klok & Peel wil zich positioneren als Toerismepoort voor De Peel. Daartoe wil het museum erkenning en middelen van onder andere de provincie. Als Toerismepoort wil Museum Klok & Peel niet alleen bezoekerscentrum zijn voor toeristen, maar ook ondersteuning bieden aan organisaties op het gebied van cultuur en erfgoed, toerisme en het onderwijs. Nog onderzocht moet worden waaruit een samenwerking tussen De Wieger en Klok & Peel kan bestaan. Waar Deurne zichzelf van oudsher als ‘hoofdstad van De Peel’ beschouwt, lijkt deze rol op toeristisch en museaal gebied te worden overgenomen door Asten, met museum Klok & Peel als vaandeldrager. De VVV Deurne werkt samen met andere VVV’s in de regio om het toerisme naar De Peel te bevorderen. Nationaal Park De Peel, beheerd door Staatsbosbeheer, blijkt een groeiende aantrekkingskracht te hebben op toeristen. De toeristen zijn grofweg te verdelen in de senioren die voor een paar dagen naar de streek komen en gezinnen met kinderen; het zwaartepunt ligt op de 50+ers. VVV Deurne ziet mogelijkheden om Deurne te positioneren in het grotere geheel van De Peel onder het motto Deurne, Palet van de Peel. Dit motto beoogt aan te geven dat Deurne niet alleen een veelzijdig


vrijetijdsaanbod heeft, maar ook onderscheidend is als bakermat van creatieven en bekende kunstenaars, waarmee bezoekers naar Deurne getrokken kunnen worden. Dit biedt een kans voor De Wieger. Innovatiehuis de Peel is een netwerkorganisatie waarin ondernemers, overheden en (kennis)instellingen samenwerken aan innovatie in De Peel: ‘Samenwerken op Innovatie door Innovatie op Samenwerking’. Het netwerk is geïnitieerd door VNO-NCW Brabant Zeeland, de gemeenten Deurne, Asten, Helmond, Gemert-Bakel, Laarbeek en Someren en door het Waterschap Aa en Maas. Het Innovatiehuis de Peel is strategisch partner van Brainport Development. De focus van het Innovatiehuis de Peel ligt op zes speerpuntsectoren: Slimme Maakindustrie, Foodtech, Automotive, Agro, Zorg en Vrijetijdseconomie. Voor De Wieger is vooral de speerpuntsector Vrijetijdseconomie van belang. Vrijetijdseconomie Vrijetijdseconomie is een speerpunt van het gemeentelijk beleid in Deurne. Recent heeft de gemeente het Economisch Actieplan 2018-2020 vastgesteld. Met dit plan wil de gemeente samen met partners werken aan de verdere ontwikkeling van de vier speerpuntsectoren: ● Agro & Food ● Maakindustrie ● Zorg ● Vrijetijdseconomie Voor elk van de speerpuntsectoren zijn projecten gedefinieerd. Op het gebied van de Vrijetijdseconomie zijn een aantal concrete projecten gedefinieerd. Voor De Wieger zijn interessante projecten: ● Routes. Een verbetering van het routenetwerk tussen Deurne (centrum en station) en

natuurgebied De Peel. ● Bewegwijzering. In aansluiting op verbeterde routes moet een betere bewegwijzering

leiden tot zowel een betere bereikbaarheid als hogere zichtbaarheid van wat het gebied te bieden heeft. Cruciaal hierbij is dat goed wordt nagedacht over een overkoepelend thema (volgens de Strategische Visie Deurne) en welke doelgroepen men wil bereiken. Belangrijk is in ieder geval dat er een betere verbinding tot stand komt tussen VTE-ondernemers, markten, het kasteeldomein, het NS-station en cultuurinstellingen.

● Peelrandbreuk. Op het gebied van ‘beleven’ liggen er grote kansen op het recreatieve vlak. De Peelrandbreuk met alle ontwikkelingen eromheen is uniek voor Nederland. Gestreefd wordt door UNESCO aangemerkt te worden als Geopark. Ontwikkeling recreatieve elementen: fietspaden, wandelpaden, landschapskunst.

● Deurne Palet van de Peel; themajaren. De themajaren vormen bij uitstek de gelegenheid voor Deurne om zich duidelijk te profileren. Na het Toon Kortoomsjaar in 2016 en het muziekjaar in 2017 staat 2018 in het teken van Brabant als Europese regio van de gastronomie. Dit is vertaald in ‘We Are Food’ ofwel: ‘Deurne viert eten’.


● Kunstwandelroute. Uitwerking van een wandelpad met kunst, cultuur, recreatie en activiteiten. Het pad loopt grofweg van de St. Willibrorduskerk aan de markt naar De Wieger en door naar Zaan. Geeft meer inhoud en een gezicht aan Deurne Palet van de Peel. Is bovendien een middel om het centrum van Deurne aangenamer te maken en de verblijfsduur van bezoekers te verlengen. Laat daarnaast ook de cultuurhistorie van Deurne zien. Goed te koppelen aan de Deurnese Helden.


Hoofdstuk 4 Positionering De Wieger

4.1 Profiel In de kern is De Wieger een museum. Een museum dat ontstaan is vanuit het gedachtengoed van Hendrik Wiegersma, zijn kunstenaarschap, zijn kunstenaars- contacten en de verzameling die hij heeft nagelaten. Het gegeven dat Wiegersma niet alleen zelf kunst maakte en verzamelde, maar ook zijn woning als culturele ontmoetingsplek benutte voor kunstenaars, schrijvers, musici en acteurs biedt een interessant aanknopingspunt om De Wieger meer te laten zijn dan ‘gewoon’ een kunst- of collectiemuseum. De verbreding die De Wieger de laatste jaren heeft ingezet met de podiumactiviteiten is passend en verstandig; niet alleen vloeien deze activiteiten logisch voort uit het gedachtegoed van Wiegersma, maar het zorgt ook voor nieuwe dynamiek, andere mensen die over de vloer komen en nieuwe vrijwilligers die zich willen verbinden met De Wieger. Bovendien passen de podiumactiviteiten uitstekend bij de intieme, inspirerende opzet en uitstraling van het gebouw. De inleiding van het Projectplan De Wieger Museum – Podium; Cultuur in de Praktijk van Van Laarhoven Culturele Projecten (2015/2016) beschrijft wat ons betreft treffend wat het profiel van De Wieger is en ook voor de toekomst moet zijn: De Wieger in Deurne is een inspirerende plek die al jarenlang invulling geeft aan creativiteit, ontplooiing, zingeving en reflectie. Een plek voor kunstbeleving en kunstbeoefening, waar inspireren en verbinden centraal staat. Er worden tentoonstellingen, evenementen en podiumactiviteiten georganiseerd voor jong en oud. De Wieger is een plek met een bijzonder verhaal. Het prachtige monumentale gebouw is een erfgoedgebouw waar vroeger de legendarische schilder en huisarts Hendrik Wiegersma woonde en werkte. Wiegersma was in Deurne en in verre omstreken een bekend persoon, mede door de boeken van Antoon Coolen en van Toon Kortooms en natuurlijk de verfilmingen hiervan. De Wieger was daarnaast een centrum van cultuur. Ver verwijderd van de internationale kunstcentra was De Wieger een geliefde verblijfplaats voor bekende binnen- en buitenlandse kunstenaars, waar in tegenstelling tot de gevestigde kunstcentra veel dingen mogelijk waren. Dat is De Wieger nu nog: een intieme en inspirerende plek voor visuele kunsten én podiumkunsten. Een plek voor jong en oud, met een podium en een museum waar het bruist van activiteiten en uitingen van meerdere kunstdisciplines, zoals film, fotografie, muziek, dans, literatuur, debat, exposities, workshops, nieuwe media, graffiti en meerdaagse evenementen.


Met dit ondernemingsplan beogen we dan ook niet zozeer het roer om te gooien, maar eerder in te zetten op een aanscherping van de reeds in gang gezette koers en inzichtelijk te maken wat daarvoor nodig is aan organisatie, huisvesting en geld. De aanscherping van het profiel heeft in essentie te maken met de vragen: ● Voor wie wil De Wieger er zijn; wat zijn de belangrijkste doelgroepen? ● Op welke onderscheidende thema’s en kwaliteiten kan De Wieger zich profileren? ● Hoe kan De Wieger zich nadrukkelijker verbinden met de lokale en regionale context

waarin zij functioneert? Dat gaat verder dan alleen betere pr en marketing. Ook het aanbod zal vanuit dit perspectief moeten worden aangescherpt, zodanig dat het niet alleen beter aansluit bij de interesses en behoeften van de belangrijkste doelgroepen, maar er ook meer focus en samenhang ontstaat in de veelheid aan activiteiten van De Wieger. De belangrijkste doelgroepen voor De Wieger zijn: ● Inwoners van Deurne en omgeving. ● Toeristen van De Peel. De onderscheidende thema’s en kwaliteiten waarop De Wieger zich kan profileren zijn: ● Het leven en werk van Hendrik Wiegersma als vooraanstaande expressionistische

kunstenaar. ● De internationale schare kunstenaarsvrienden die kind aan huis waren in

De Wieger. ● Deurne als bakermat van creatief talent, met De Wieger als ‘genius loci’.

4.2 Missie en ambitie De Wieger is een plek voor kunstbeleving en kunstbeoefening waarmee zij de inwoners en bezoekers van Deurne en De Peel inspiratie, creativiteit, ontplooiing, zingeving en reflectie wil bieden. Er worden tentoonstellingen, evenementen en podiumactiviteiten georganiseerd voor jong en oud. De Wieger doet dat door: ● Het kunsthistorische verhaal van De Wieger te vertellen met aansprekende

publiekspresentaties over het leven en werk van Hendrik Wiegersma, gekoppeld aan tentoonstellingen met werk van internationaal bekende kunstenaars die kind aan huis waren.

● Deurne als bakermat van creatief talent te positioneren met aansprekende publiekspresentaties van bekende schilders, schrijvers, musici, fotografen, dj’s, acteurs enzovoort die in Deurne zijn opgegroeid en door podium en talentontwikkeling te bieden aan weer nieuwe generaties kunstenaars.

Waar De Wieger momenteel zo’n 8.000 bezoekers per jaar trekt moet het mogelijk zijn om, met meer focus op onderscheidend aanbod en een betere aansluiting bij de interesses van de doelgroepen die voor De Wieger van belang zijn, de


bezoekersaantallen te verdubbelen. Daarvoor is nodig dat de organisatie wordt geprofessionaliseerd en het gebouw en faciliteiten op onderdelen worden verbeterd. Het onderbouwen van te verwachten bezoekersaantallen is altijd arbitrair. Wij denken dat in dit geval met de in dit plan voorgestelde verbeteringen op profilering, organisatie, huisvesting en marketingcommunicatie een verdubbeling reëel is. Dat zeggen we op basis van onze eigen ruime praktijkervaring in de museumsector. Ook geven we onderstaand een overzicht van enkele min of meer vergelijkbare kunstmusea elders in het land. Met ‘min of meer vergelijkbaar’ bedoelen we: ca. 500 m2 publieksruimte en een kleine professionele kernorganisatie in combinatie met veel vrijwilligers. Museum Bezoekers 2017 Fte kernorganisatie Vrijwilligers Villa Mondriaan Winterswijk

15.000 1,5 75

Mondriaanhuis Amersfoort

45.000 4 30

Jopie Huisman Workum

33.000 1,5 40

Jan Heestershuis Schijndel

6.000 2 45

Met name Villa Mondriaan in Winterswijk is een interessante referentie; qua collectie en tentoonstellingen (potentieel) van een vergelijkbaar niveau als De Wieger. Waar Villa Mondriaan een structurele samenwerking kent met het Gemeentemuseum Den Haag, zou De Wieger die mogelijk kunnen krijgen met het Noordbrabants Museum. Ook de ligging, op afstand van de grote steden, in een landelijk en toeristisch gebied (de Achterhoek) en qua accommodatie aan de rand van het centrum, maakt Villa Mondriaan zeker vergelijkbaar met De Wieger. Wel is er een belangrijk verschil: Villa Mondriaan heeft zelf een beperkte collectie (er wordt gebruikgemaakt van de collectie in Den Haag); mede hierdoor kan de professionele kernorganisatie zo beperkt in omvang zijn. Dat een substantiële verbetering van bezoekersaantallen mogelijk is, bewijst ook het nabijgelegen Museum Klok & Peel. Ook al is de signatuur van dit museum heel anders dan dat van De Wieger en gaat het in feite om een combinatie van twee musea (voormalige Nationaal Klokkenmuseum en natuurhistorisch museum Jan Vrients), dan nog zijn de resultaten zeer aansprekend: ca. 50.000 bezoekers per jaar. Museum Klok & Peel realiseert dat met een professionele kernorganisatie van 2,5 fte, 170 vrijwilligers en 25 medewerkers via de werkvoorziening Senzer (voorheen Atlant).

4.3 Visie Doelgroepen Wat betreft de doelgroep inwoners van Deurne e.o. is de uitdaging erin gelegen het elitaire imago van De Wieger er verder af te krijgen. Daartoe zijn al belangrijke stappen


in de goede richting gezet. Om De Wieger nog meer te verbinden met de lokale gemeenschap moeten de volgende stappen worden gezet: ● Programmatisch. Deurne als bakermat van creatief talent positioneren:

o Meer aandacht voor bekende Deurnese creatieven. Daaronder niet alleen de gekende kunstenaars, maar ook creatieve geesten zoals Hub van Doorne. Kortom: de Deurnese Helden een prominente plek geven in de programmering.

o Podium voor creatief talent uit de regio. Niet alleen in de vorm van kleinschalige optredens, maar ook als motor om creatieve talenten verder te ontwikkelen.

● Facilitair. De Wieger als culturele huiskamer van Deurne: o De entreepartij uitnodigender maken; deze heeft nu nog een gesloten karakter.

Nodig is een entree die uitstraalt: ‘Van harte welkom; hier valt van alles moois te zien en te beleven’.

o Verblijfsklimaat van het gebouwdeel achter verbeteren met eenvoudige horeca. ● Het idee omarmen van de kunstwandelroute (initiatiefgroep o.l.v. van Henry van de

Berkmortel), die moet voorzien in een attractieve wandelroute in het groen, met beelden, ontmoetingsplekken en een Walk of Fame/lokale helden tussen centrum en De Wieger. Daarmee wordt De Wieger mentaal en fysiek verbonden met Deurne.

Waar Museum De Wieger in het verleden nog enige landelijke bekendheid genoot en een kunstminnend publiek vanuit het hele land wist te trekken, heeft het met het tegenwoordige tentoonstellingsgeweld van musea als De Fundatie, Museum Voorlinden, Museum More en het Noordbrabants Museum geen zin om als klein museum actief in te zetten op een landelijk kunstpubliek. Beter is het om in te zetten op bezoekers uit de Peelregio. Dit zijn inwoners van omliggende gemeenten en toeristen. De Wieger heeft een collectie van bovenlokaal belang. Met aantrekkelijke tentoonstellingen moet het mogelijk zijn om ook inwoners uit de andere Peelgemeenten te trekken, inclusief Helmond. In totaal tellen de Peelgemeenten 210.000 inwoners. Voor De Wieger is vooral van belang: de groep toeristen die de weg naar De Peel al gevonden heeft. Deze groep bestaat overwegend uit senioren met veel vrije tijd die voor een lang weekend of een midweek naar De Peel komen. Deze groep wil niet alleen fietsen en wandelen door de prachtige natuur, maar ook bezienswaardigheden bezoeken, zoals musea. Om de doelgroep toeristen in De Peel beter te kunnen bedienen vanuit De Wieger is aanscherping van het aanbod wenselijk: ● Programmatisch:

o Meer pronken en lonken met de grote kunstenaarsnamen met wie Wiegersma in contact stond. Hendrik Wiegersma is bij het grote publiek minder bekend, maar kunstenaars als Zadkine, Toorop, Permeke, Braque, Picasso en Van Dongen natuurlijk wel. Wanneer werk van deze kunstenaars kan worden gepresenteerd in wisseltentoonstellingen is dat zonder meer aantrekkelijk voor de doelgroep toeristen.


o In de tuin van De Wieger Het Tuinpad van mijn vader dan wel ‘Het Dorp’ attractief en eigentijds te visualiseren en beleefbaar maken. In de huidige situatie wordt daar nog weinig mee gedaan. Het Tuinpad van mijn vader en daarmee de verwijzing naar Wim Sonneveld is een niet te missen aanknopingspunt om de groeiende groep toeristen in de regio te interesseren. Dit betekent overigens ook dat wij het niet verstandig vinden om het idee van een beeldentuin verder door te zetten. Beter is het de tuin te benutten voor de ‘Wandelbeleving Tuinpad van mijn vader’ en verder open te houden voor buitenmanifestaties.

● Facilitair: o De Wieger veel nadrukkelijker als knooppunt opnemen in de regionale fietsen

wandelroutes. o De Wieger als pleisterplaats voor fietsers en wandelaars vraagt om een

verbetering van de horeca. Voor de doelgroep toeristen is De Wieger als museum interessant. Voor de doelgroep inwoners van Deurne is De Wieger als multidisciplinaire voorziening interessant: De Wieger als museum, als podium en als educatieve voorziening. Maatschappelijk belang Met de geschetste doelgroepbenadering dient De Wieger zowel een maatschappelijk als een economisch belang. Voor de eigen inwoners neemt de relevantie van De Wieger als culturele ontmoetingsplaats toe. Door in de programma’s meer aandacht te schenken aan Deurnese helden en creatieve talenten uit de regio en de schoonheid van De Peel in tentoonstellingen te belichten draagt De Wieger bij aan de herkenning en beleving van Deurnese kwaliteiten en daarmee aan de trots die inwoners voor hun woonplaats kunnen ontwikkelen. Op deze wijze zal het draagvlak voor De Wieger toenemen. Dit zal zich onder andere vertalen in meer vrijwilligers die De Wieger willen helpen. Ook zal dit een positief effect hebben op de betekenis van De Wieger om gemeenschapszin te bevorderen. Economisch belang Door expliciet in te zetten op het bedienen van de groeiende groep toeristen die naar De Peel komen dient De Wieger ook een economisch belang. De Wieger nieuwe stijl kan een interessante bouwsteen vormen voor de vrijetijdseconomie die Deurne verder wil ontwikkelen. Zo heeft de directie van het Fletcherhotel in het kader van dit onderzoek laten weten veel belang te hechten aan verschillende publieks- attracties op niveau en dat De Wieger in aangescherpte vorm beslist een aantrekkelijke propositie vormt voor deze doelgroep en daarmee van belang is voor een organisatie als het Fletcherhotel. Ook andere ondernemers in de vrijetijdsector willen graag arrangementen kunnen aanbieden waarin museumbezoek een belangrijke component kan zijn. Museum De Wieger kan dus de toeristische infrastructuur van Deurne en De Peel versterken. Omgekeerd kan De Wieger als onderdeel van de toeristische infrastructuur


en meeliftend en meedraaiend in campagnes en proposities ook hogere bezoekersaantallen realiseren. Samenwerking en partnerships Op lokaal niveau ligt samenwerking met CC Deurne voor de hand. Die samenwerking zou in ieder geval op inhoudelijk vlak kunnen worden gezocht. Gedacht kan worden aan gezamenlijke podiumprogramma’s, passend bij een grote tentoonstelling in De Wieger. De kleine (huiskamer)optredens kunnen dan plaatsvinden in De Wieger en de grotere optredens in CC Deurne. Ook kan er meer worden samengewerkt in bij grotere evenementen, zoals het Tuinpadfestival, de jaarlijkse opening van het culturele seizoen (Cultuurplein) en mogelijk een nieuwe manifestatie in de winterperiode, bijvoorbeeld in het kader van de Museumnacht. Samenwerking met CC Deurne (en de bibliotheek) is ook op cultuureducatief vlak wenselijk, waarbij de insteek zal moeten zijn om ook (de onderbouw van) het voortgezet onderwijs beter te gaan bedienen (IVOD en het Willibrord Gymnasium). Met CC Deurne kan ook verdergaande samenwerking worden onderzocht in de vorm van shared services in de backoffice (o.a. gezamenlijke inkoop, financiële administratie). Het is raadzaam om daar nog mee te wachten tot De Wieger de beoogde transitie heeft kunnen maken en als min of meer gelijkwaardige partner van CC Deurne kan bezien op welke onderdelen van de bedrijfsvoering winst valt te behalen uit samenwerking. Ook op het gebied van horeca kan bezien worden hoe er kan worden samengewerkt. Beide besturen hebben aangegeven vanaf nu periodiek bestuurlijk overleg te willen voeren, met het oog op verdere verkenning en invoering van mogelijke samenwerking. Op het regionale niveau van De Peel is winst te halen uit samenwerking met Museum Klok & Peel. Een samenwerking tussen Museum Klok & Peel en De Wieger zou zich kunnen richten op: ● Gezamenlijke activiteiten om toeristen naar De Peel te trekken, waarbij Museum Klok

& Peel het geschiedkundige en natuurkundige verhaal van De Peel vertelt en Museum De Wieger het creatieve en kunsthistorische verhaal van De Peel. Onderzocht kan worden hoe het idee van een Toerismepoort voor De Peel bij wijze van spreken verschillende ingangen kan krijgen: een (cultuur)historische/ natuurkundige enerzijds en een kunsthistorische anderzijds. Dit vraagt nog de nodige bestuurlijke afstemming, zowel van de betrokken musea als van de betrokken gemeenten (Deurne en Asten).

● De Wieger en Museum Klok & Peel kunnen ook een gezamenlijk project ‘De Peel-collectie’ opzetten, waarbij zowel de cultuurhistorische collecties als de kunstcollecties voor het publiek worden ontsloten. Hiervoor kan gebruikgemaakt worden van het provinciale platform Brabants Erfgoed. Ook kan worden verkend hoe de verbinding kan worden gelegd met de Brabantcollectie, die beheerd wordt door Tilburg University.


In het verlengde van samenwerking met Museum Klok & Peel ligt samenwerking met de VVV voor de hand. Waar de VVV reeds inzet op een profilering van Deurne als Palet van De Peel, kan Museum De Wieger een aantrekkelijke samenwerkingspartner zijn wanneer het zich nadrukkelijker profileert op het kunsthistorische verhaal van De Wieger en op Deurne als bakermat van creatief talent. Ook met het Noordbrabants Museum (NMB) is samenwerking denkbaar. In april jl. heeft Provinciale Staten van Noord-Brabant een motie aangenomen om de kleinere musea te ondersteunen. Ook wil de provincie dat collectie beter beschikbaar komt; in dit geval collectie van de grotere musea voor de kleinere musea. Voor Museum De Wieger is het aantrekkelijk om de samenwerking met het Noordbrabants Museum op te zoeken om het kunsthistorische verhaal van De Wieger te vertellen met een reeks aansprekende wisseltentoonstellingen waarin de relatie van Hendrik Wiegersma met zijn vriendenkring van internationaal bekende kunstenaars wordt uitgelicht. Het NMB) kan mogelijk ondersteunen met het uitwerken van een meerjarig programma, inbreng van collectie, het verkrijgen van belangrijke bruiklenen en het goed in de markt zetten van deze reeks tentoonstellingen. In ieder geval kan De Wieger ook kijken hoe kan worden ingespeeld op publieksactiviteiten van het NMB. Zo presenteert het NMB in november 2019 een grote Sluijters-tentoonstelling. En Sluijters behoorde tot de vriendenschare van Wiegersma en De Wieger heeft ook enkele Sluijters in collectie … Met verwante musea (accent in de collectie op expressionistische en figuratieve kunst uit de 1e helft van de vorige eeuw) kan onderzocht worden of circuitvorming mogelijk is: coproductie van tentoonstellingen en collectie-uitwisseling. Verder tekent zich nog een bijzondere vorm van samenwerking af met ondernemers uit Deurne. Bij een aantal ondernemers blijkt belangstelling te bestaan voor het opzetten van een ondernemerssociëteit bij De Wieger. Dat zou kunnen door periodiek bijeenkomsten te beleggen waarbij het nuttige met het aangename wordt verenigd. Bijvoorbeeld een lezing, een greet & meet met kunstenaars of een rondleiding, gecombineerd met een goede maaltijd en ruimte om te netwerken. Gedacht kan worden aan een ondernemerssociëteit met 20 a 25 leden, waarbij elk lid de gelegenheid heeft een introducee mee te nemen. In de huidige opzet is De Wieger daarvoor niet geschikt. Wanneer het lukt om de horecafunctie enigszins uit te breiden, onder andere om de doelgroep toeristen beter te bedienen, kan er ook onderdak worden geboden aan periodieke bijeenkomsten met ondernemers. Ook hebben we van enkele kunst verzamelende ondernemers signalen gekregen dat er bereidheid is om werken in bruikleen te geven en mogelijk ook gericht aankopen te doen. Hiermee kunnen interessante kwaliteitsimpulsen aan de tentoonstellingen worden gegeven.


Hospitality Hospitality is meer dan wat wij aanduiden met het begrip ‘gastvrijheid’. Hospitality gaat niet alleen om houding en klantgerichte dienstverlening, maar ook om faciliteiten. Wanneer De Wieger van meer betekenis wil zijn voor de eigen inwoners en voor de groeiende groep toeristen als point of interest in het netwerk van fietsen wandelpaden, zal ook het gebouw daarop moeten worden aangepast. Aan de voorzijde is het wenselijk de entreepartij meer uitnodigend te maken (maakt nu een gesloten indruk). Aan de achterzijde, bij het Groot en Klein Atelier, zou de horecafunctie moeten worden aangepast. Door de beheerder is reeds een plan gemaakt voor een overkapping van het terras, zodat ook groepsontvangsten mogelijk zijn. Het is wenselijk dit plan af te stoffen en op te pakken, in combinatie met enige aanpassing van de nu wel heel eenvoudige keukenvoorziening. Hoewel De Wieger meer publiek zal kunnen trekken, zal het nooit genoeg zijn om volwaardige en permanente horeca te hebben. De ligging van De Wieger, net buiten het centrum, is niet geschikt voor een zelfstandige horecafunctie. De horeca van De Wieger zal daarom eenvoudig van opzet moeten zijn en door vrijwilligers gerund moeten worden. Dat betekent: ● Doordeweeks een kopje koffie/thee met iets erbij; zelfbediening. ● In de weekenden en vakanties: een eenvoudige lunch (‘broodje/tosti De Wieger’);

bemensing door vrijwilligers. ● Bij speciale gelegenheden (festival, opening, verhuur, ondernemerssociëteit):

catering met professionele bediening. Een betere horecafunctie voor Museum De Wieger is vooral nodig om voldoende kwaliteit en beleving te kunnen bieden aan de doelgroep toeristen. De praktijk leert dat museumhoreca zeer zelden winstgevend te maken is. Zelfs kostendekkende horeca is voor veel musea nog een brug te ver. Voor De Wieger denken wij dat dat wel mogelijk is omdat hier ook sprake is van horeca bij de podiumfunctie, waar nu al een kleine plus wort gemaakt.


Hoofdstuk 5 Ontwikkelperspectief per functie

5.1 Museumfunctie In de kern is De Wieger een museum. De museumfunctie staat centraal; de podiumfunctie en de educatiefunctie sluiten hier waar mogelijk bij aan. Het huidige format met een semipermanente presentatie van het leven en werk van Hendrik Wiegersma op de begane grond, de wisseltentoonstellingen op de eerste verdieping en kleinere tentoonstellingen rond lokale kunstenaars/thema’s, randprogrammering en podium- en educatieactiviteiten in het achtergedeelte (Groot en Klein Atelier) is in de kern goed. Voorgestelde aanscherpingen: ● Semipermanente opstelling over Hendrik Wiegersma op de begane grond. Is als

zodanig goed van opzet, waarbij ook is voorzien in thematische actualisaties. Een goede aanvulling zou nog zijn de semipermanente opstelling te voorzien van een kernpresentatie over het leven en werk van andere bekende creatieve talenten die uit Deurne afkomstig zijn. Mogelijk in de vorm van een touchtable. Daarmee kan aansluiting worden gezocht met het initiatief van een route/Walk of Fame tussen het centrum van Deurne en De Wieger; De Wieger als bezoekerscentrum van de Walk of Fame.

● Het Tuinpad van mijn vader. Het verhaal van het tuinpad ofwel ’Het Dorp’ zou gevisualiseerd en beleefbaar gemaakt moeten worden. Daarvoor zou een ervaren ontwerper ingeschakeld moeten worden. Toeristen zullen op de titel Het Tuinpad van mijn vader en de naam Wim Sonneveld getriggerd worden om een bezoek te brengen aan De Wieger. In de tuin van De Wieger staan nu ook al een paar beelden. Wij denken dat het niet verstandig is om het idee van een beeldentuin door te zetten, maar de tuin te benutten voor een ‘Wandelbeleving Tuinpad van mijn vader’.

● Format grote wisseltentoonstellingen (eerste verdieping): o Tentoonstellingslijn A: Het kunsthistorische verhaal van De Wieger. Jaarlijks

een grote wisseltentoonstelling waarin de relatie tussen Wiegersma en een internationaal bekende kunstenaar uit zijn vriendenschare centraal staat. Dit kan een tentoonstellingsreeks worden die een groot aantal jaren meekan. Als het even kan met ondersteuning van het Noordbrabants Museum. Is voor een breed publiek interessant, de toeristen in de regio voorop. Deze tentoonstellingen moeten daarom worden geprogrammeerd in het toeristenseizoen.

o Tentoonstellingslijn B: Deurne als bakermat van creatief talent. Jaarlijks een grote tentoonstelling waarin een bekende kunstenaar/creatieve geest/Deurnese Held centraal staat. Voor zover het om beeldend kunstenaars (schilders, fotografen) gaat, kan een eigentijds programma worden ontwikkeld waarbij de Deurnese Held gepresenteerd wordt in combinatie of dialoog met passend werk van andere kunstenaars (vanuit heden en/of verleden). Ook kunnen in deze lijn tentoonstellingen worden georganiseerd waarin bekende (nog levende) kunstenaars/Deurnese Helden worden uitgenodigd als gastcurator om met begeleiding een tentoonstelling te maken. Ook deze tentoonstellingen zijn


interessant voor een breed publiek, maar vooral voor de inwoners van Deurne en De Peel. Voor deze tentoonstellingslijn ligt de winterperiode het meest voor de hand.

● (Optioneel) tentoonstellingslijn C: kleine collectietentoonstellingen (eigen collectie) ‘in between’ de twee grote tentoonstellingen. Looptijd maximaal 2 maanden.

● Kleinere wisseltentoonstellingen (Groot en Klein Atelier). In het Groot en Klein Atelier kan jaarlijks een flexibel programma van kleinere tentoonstellingen worden gepresenteerd, gericht op: o lokaal talent (bestaande praktijk continueren); o afstudeerwerk middelbare scholieren (bestaande praktijk continueren); o actuele thema’s, bijvoorbeeld vanuit VVV-thema’s of Visit Brabant.

Van belang is om de tentoonstellingen doorlopend te voorzien van nieuwe prikkels; actieve randprogrammering met lezingen, workshops, rondleidingen, greet & meet met kunstenaars enzovoort.

5.2 Podiumfunctie Alle theater-, muziek- en literatuuractiviteiten en de festivals scharen we onder de podiumfunctie. Voor de podiumfunctie schetsen we onderstaand ontwikkelperspectief: ● De theater- en muziekprogrammering:

o Volume ongeveer gelijk houden, maar in een vast maandelijks stramien brengen. Bijvoorbeeld: iedere eerste vrijdagavond van de maand. Met uitzondering van de zomermaanden gaat het dan om 10 voorstellingen. Waar mogelijk inspelen op het grondthema van Deurne als bakermat van creatief talent en/of het thema van de actuele grote wisseltentoonstelling.

o Vanuit de werkgroep Podium ligt er een nieuw initiatief: jaarlijks ca. 5 open- podiumavonden. Dit initiatief past uitstekend in het grondthema van Deurne als bakermat van creatief talent.

o Afstemming met CC Deurne; profiel De Wieger-podium is onderscheidend omdat het kleinschalig is (huiskamer) en inhoudelijk aansluit bij het grondthema van Deurne als bakermat van creatief talent. In CC Deurne wordt een algemener, grootschaliger programma podiumkunst geboden.

● De literatuurbijeenkomsten: o Ook hier toegroeien naar maandelijkse programmering, dat wil zeggen 10

bijeenkomsten per jaar. Bijvoorbeeld elke woensdagavond (boek aan tafel). o Waar mogelijk aanhaken bij het grondthema dan wel wisseltentoonstellingen van

De Wieger. ● Festivals:

o Het Tuinpadfestival 2018 was een groot succes. Sluit ook helemaal aan bij het grondthema Deurne als bakermat van creatief talent. Vervolg aan geven dus.

o Op termijn mogelijk ook een winterfestival, mogelijk in de vorm van de Museumnacht. Museum De Wieger open met optredens; CC Deurne ook benutten als tijdelijke tentoonstellingsruimte met optredens.


5.3. Educatiefunctie Waar Wiegersma ook nadrukkelijk oog had voor het creatieve talent van mensen, van boeren, burgers en buitenlui, zou in het aanbod de educatieve functie zwaarder kunnen worden aangezet, niet alleen richting het onderwijs, maar ook als vrijetijdsaanbod. In De Wieger kun je niet alleen kunst consumeren, maar leer je ook produceren. Deurne als bakermat van creatief talent biedt een goed aanknopingspunt om de educatiefunctie verder te ontwikkelen: ● Niet alleen aanbod voor leerlingen basisonderwijs, maar ook voor het voortgezet

onderwijs. Met het Willibrordus Gymnasium is al een band opgebouwd, met IVOD (nog) niet. Actie gevraagd!

● Op termijn De Wieger als faciliteit voor kunstonderwijs van private docenten in de markt zetten. Daar hoeft De Wieger niet zozeer aan te verdienen; wel de kostprijs in rekening brengen. De opbrengsten zijn voor de desbetreffende docent. Breed aanbod beeldende vakken, fotografie, nieuwe media. Cursussen, workshops, masterclasses. ‘De Wieger Talentenschool’.

● Educatiefunctie versterken zou geen exclusieve zaak voor De Wieger moeten zijn, maar cultuurbreed versterkt moeten worden. Dus samen met CC Deurne, Bibliotheek en Leef!

De Wieger als faciliteit voor kunstonderwijs van private docenten kan in een light-variant, maar overwogen kan worden om hier steviger op in te zetten. In het laatste geval zou de ruimte van het Groot Atelier structureel beschikbaar moeten komen als workshopruimte met kasten, werktafels, spoelbakken enzovoort. In dat geval zal er een alternatief moeten komen voor de podiumfunctie. Die zou dan gesitueerd kunnen worden in substantiële uitbreiding van de horecafunctie. Dat zou betekenen dat het terras moet worden overkapt, waardoor het huidige barretje en de verbindingsgang opgenomen worden in een nieuwe grote ruimte, met zitgelegenheid voor ca. 50 personen, wat een uitbreiding vraagt van ca. 75 m2.


Hoofdstuk 6 Verhogen eigen inkomsten

6.1 Entreegelden Met de beoogde aanscherping van de programmering, professionalisering van de organisatie en verbetering van het gebouw en de inrichting, is een groter budget nodig dan thans beschikbaar is. Daartoe zal een beroep op de gemeente worden gedaan, maar ook zal De Wieger zelf meer eigen inkomsten moeten aanboren. Verhoging van de eigen inkomsten zal voor een deel gegenereerd moeten worden uit hogere bezoekersaantallen en dus meer inkomsten uit entreegelden en (beperkt) horeca. Met de ambitie om in de komende (vier) jaren te groeien naar 15.000 tot 20.000 bezoekers zullen ook de inkomsten uit entreegelden stijgen. De opbrengst uit entreegelden voor zowel museum, podium als educatie bedroeg in 2017 afgerond € 40.000,— bij 7450 bezoekers. Met een verdubbeling van bezoekersaantallen moeten ook de eigen inkomsten kunnen groeien naar ca. € 80.000,— in 2022. NB Het huidige voltarief voor het museum bedraagt € 8,—. Dat bedrag is naar onze mening passend voor wat De Wieger te beiden heeft, ook met een aangescherpt programma. Verhoging van eigen inkomsten moet derhalve niet komen uit verhoging van het tarief, maar uit stijging van bezoekersaantallen. € 8,— voltarief voor het museum betekent overigens een gemiddelde opbrengst per bezoeker (Museumjaarkaarthouders, kortingen) van ca. € 5,—, hetgeen overeenkomt met het landelijk gemiddelde. Hoewel het idee is om de horeca te intensiveren (wenselijk om meer bezoekers te trekken), ramen we hier als zodanig geen winstopbrengst voor. De insteek is om de horeca in ieder geval kostendekkend te draaien.

6.2 Fondswerving en projectsubsidies Verwacht mag worden dat met de doorontwikkeling van het programmeringsbeleid de kansen voor fondswerving van projectsubsidies zullen toenemen. Wij gaan uit van jaarlijks gemiddeld € 15.000,— aan inkomsten uit projectsubsidies en fondsgelden.

6.3 Sponsoring en partnerships bedrijfsleven Met een aangescherpte programmering, meer publieke belangstelling en verbeteringen aan gebouw en inrichting is De Wieger een aantrekkelijke partner voor partnerships met het bedrijfsleven. We gaan ervan uit dat er bedrijven in Deurne en de regio te vinden zijn die zich willen verbinden aan De Wieger. Dat zou kunnen in de vorm van ● zaalsponsoring; ● Businessclub De Wieger. Wat zaalsponsoring betreft kent De Wieger drie ruimtelijke eenheden die daarvoor in aanmerking komen: de benedenverdieping met de semipermanente presentatie over het leven en werk van Wiegersma, de eerste verdieping met de wisseltentoonstellingen en het Groot Atelier c.a.


Een jaarlijks bijdrage van € 2.500,— per eenheid is realistisch. Dat zorgt dan voor structureel € 7.500,— aan inkomsten. Als tegenprestatie geldt: ● naamgeving zaal; ● naamsvermelding op de website; ● mogelijkheid voor relatiemarketing (tegen kostprijs). Naast projecten zaalsponsoring stellen we voor om Businessclub De Wieger op te zetten. Ingezet kan worden op 20 bedrijven à € 1.000,—, waarmee jaarlijks € 20.000,— aan inkomsten kan worden gerealiseerd. Als tegenprestatie organiseert De Wieger periodiek (3 x per jaar) businessclubbijeenkomsten, waarin het nuttige (museaal/podium) met het aangename wordt verenigd.

6.4 Geen inkomsten uit verkoop kunst! Bij financieringsvraagstukken bij musea wordt nog wel eens het idee geopperd om ook inkomsten te genereren uit verkoop van kunstwerken. Nog even los van het principiele punt dat hiermee de collectie en daarmee het fundament van het museum wordt aangetast, is het ook formeel geen optie om kunstwerken te verkopen om exploitatie en/of investeringsproblemen op te lossen. Wel kunnen kunstwerken onder specifieke voorwaarden worden ontzameld/verkocht, maar dan zal de opbrengst ten goede moeten komen aan aankoop- of onderhoudsbudget voor kunstwerken. Dit staat als zodanig ook opgenomen in de LAMO (Leidraad Afstoting Museale Objecten), waaraan ook Museum De Wieger gehouden is.


Hoofdstuk 7 Organisatie

7.1 Professionele kernorganisatie De Wieger blijft in belangrijke mate een vrijwilligersorganisatie. Echter, zonder een professionele kernorganisatie kan De Wieger niet blijven voortbestaan. Om de kansen die er liggen te benutten, meer bezoekers te trekken, meer samenhang te brengen in de veelheid aan activiteiten, te werken aan het opbouwen en onderhouden van relevante netwerken en draagvlak en externe financiering aan te boren voor bijzondere programma’s, is een professionele kernorganisatie nodig. De professionele kernorganisatie waar De Wieger behoefte aan heeft moet minimaal bestaan uit: ● Directeur/coördinator in vaste dienst (nieuw; 0,6 fte):

o boegbeeld van De Wieger; o niet noodzakelijkerwijs een kunsthistoricus/museumexpert; wel: cultureel

ondernemer met inhoudelijke visie op De Wieger; o in staat om de visie in dialoog met de vrijwilligerswerkgroepen te vertalen naar

aantrekkelijke publieksprogramma’s; o in staat om netwerken en partnerships te bouwen lokaal en regionaal, zowel in

het culturele/museale veld, als met bedrijfsleven en toeristische organisaties; o in staat om fondsen te werven voor specifieke projecten/tentoonstellingen.

● Officemanager (bestaand; 0,6 fte): o uitvoeren financiële en salarisadministratie; o inkoop en voorraadbeheer; o coördinatie openstelling en publieksfuncties (balie, horeca); o aansturen vrijwilligerswerkgroep Hospitality.

● Gebouwbeheerder (bestaand; 0,6 fte via werkvoorziening Senzer): o coördineren en uitvoering geven aan klein onderhoud gebouw; o coördineren en uitvoering geven aan tuinonderhoud; o vaste kracht vrijwilligerswerkgroep Gebouwonderhoud; o vaste kracht vrijwilligerswerkgroep Tuinonderhoud.

● Medewerker PR en Marketing; twee dagen per week (nieuw; 0,4 fte): o opzetten promotiecampagnes o.a. i.s.m. VVV en CC Deurne; o actueel houden website; o aansturen vrijwilligerswerkgroep Communicatie.

● Educatief medewerker; twee dagen per week (nieuw; 0,4 fte): o organisatie/coördinatie jaarlijks educatieprogramma basisscholen; o opzetten nieuwe activiteiten onderbouw voortgezet onderwijs (IVOD en Willibrord

Gymnasium); o aansturen vrijwilligerswerkgroep Educatie; o op termijn opzetten i.s.m. private docenten ‘De Wieger Talentenschool’; o samenwerking uitbreiden met CC Deurne en Bibliotheek.

● Collectiebeheerder; een dag per week (nieuw; 0,2 fte):


o onderhoud collectie; o collectieregistratie; o afhandelen bruikleenverkeer; o mogelijk inhuur via Archeoflex (net afgestudeerden o.a. Reinwardt Academie).

Op projectbasis kunnen desgewenst ook gastcuratoren worden ingehuurd, gefinancierd vanuit verkregen projectsubsidies en fondswerving.

7.2 Vrijwilligers De Wieger zal ook in de toekomst in belangrijke mate een vrijwilligersorganisatie blijven. Waar momenteel ca. 70 vrijwilligers actief zijn bij De Wieger, zou nog enige uitbreiding wenselijk zijn, tot ca. 75 vrijwilligers. De uitdaging zit voor de komende periode niet zozeer in verdere uitbreiding, maar in professionalisering van het vrijwilligerswerk. Van belang is dat er een heldere organisatiestructuur komt met vrijwilligers-werkgroepen die een vastomlijnde taak meekrijgen. Ook is het zaak dat er betere aansturing komt en meer coördinatie tussen de werkgroepen. Hiervoor zullen de professionals moeten zorgen, waarbij het voor de hand ligt de directeur/coördinator de inhoudelijke werkgroepen te laten voorzitten. Wij voorzien onderstaande werkgroepen (nog niet in beton gegoten, want de aan te trekken directeur/coördinator voor De Wieger zal hier nog invloed op hebben): ● Programmeringswerkgroepen:

o Werkgroep Museum o Werkgroep Podium o Werkgroep Festival(s) o Werkgroep Educatie

● Facilitaire werkgroepen: o Werkgroep Communicatie o Werkgroep Hospitality (balie, horeca) o Werkgroep Gebouwonderhoud o Werkgroep Tuinonderhoud

Wat betreft de inhoudelijke werkgroepen is het van belang om op te merken dat in deze werkgroepen voldoende inhoudelijke expertise aanwezig is. In het geval van de museumwerkgroep betekent dat daarin (ook) leden met een kunsthistorische achtergrond moeten zitten. De inhoudelijke expertise binnen de werkgroep, samen met de expertise van een professionele collectiebeheerder, moet erin voorzien dat de kennis van en het werken met de collectie voldoende gewaarborgd is. Verder is het van belang om op te merken dat van de museumwerkgroep niet alleen tentoonstellingsprogramma’s worden verwacht, maar ook initiatieven om de (langer lopende) hoofdtentoonstellingen te voorzien van actieve randprogrammering, met lezingen, rondleidingen, kunstenaarsontmoetingen enzovoort.


Bestuur

WG Facilitair - WG Marcom - WG Hospitality - WG Gebouwonderhoud - WG Tuinonderhoud

Kernorganisatie - Directeur/coördinator - Officemanager - Medew. Marcom - Medew. Educatie - Collectiebeheerder - Gebouwbeheerder

WG Programmering - WG Museum - WG Podium - WG Festival - WG Educatie

Het werken met vrijwilligers zal als zodanig moeten worden geprofessionaliseerd. Zodra er een professionele kernorganisatie met directeur/coördinator is aangesteld, zal er een vrijwilligersbeleid moeten worden opgesteld op basis waarvan voortaan gewerkt kan worden met een vrijwilligersovereenkomst. Hierin worden de afspraken vastgelegd over zaken die vrijwilliger en de organisaties wederzijds van elkaar kunnen verwachten, waaronder: ● Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. ● Werkwijze en werktijden. ● Begeleidingsaspecten. ● Regeling met betrekking tot vervanging. ● Opzegtermijn. ● Verzekeringen en vergoedingen. ● Beëindiging van de overeenkomst.

7.3 Organogram Al met al zijn wij van mening dat voor de beoogde doorontwikkeling van De Wieger en voor een duurzame organisatie en exploitatie een organisatie nodig is die bestaat uit: • een professionele kernorganisatie van 2,2 fte, • aangevuld met een gebouwbeheerder via Senzer (0,6 fte) en • ca. 75 vrijwilligers.


Hoofdstuk 8 Huisvesting

8.1 Eigendom Het eigendom van het gebouw is met de bezuinigingsoperatie van 2012 overgeheveld van de gemeente naar de stichting. In zijn algemeenheid zijn wij er voorstander van dat de infrastructuur van publieke voorzieningen zoals theaters en musea in handen blijft van de gemeente. Ook voor De Wieger zou dit het beste zijn, ervan uitgaande dat de gemeente als eigenaar/verhuurder ook de verplichting op zich neemt om goed voor het gebouw te zorgen. Die zorgplicht bestaat niet alleen uit het wegwerken van achterstallig onderhoud, maar ook in het voorzien in een gebouw dat functioneel geschikt is voor het gebruik als museum c.a.

8.2 Meerjarenonderhoud Inmiddels heeft de gemeente in overleg met het stichtingsbestuur een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) opgesteld. Dat is op zich een stap in de goede richting, maar voor zover wij kunnen overzien heeft deze MJOP alleen betrekking op het wegwerken van achterstallig onderhoud en het bijhouden van het gebouw zoals het nu is. Naar onze mening zou in het MJOP nog een volgende stap gezet moeten worden, namelijk dat het gebouw ook aangepast wordt aan de eisen van deze tijd. Dat betekent dat in de MJOP ook meegenomen zou moeten worden: ● Duurzaamheidsmaatregelen (o.a. isolatie ramen, muren, dak), waardoor het

energieverbruik substantieel kan worden teruggebracht. Dat is een behoorlijke opgave, mede gelet op de status van rijksmonument. Hiervoor zijn subsidies te krijgen, gelet op de status van rijksmonument.

● Gedateerde inrichting vervangen: nieuwe vloerbedekking, (museum)verlichting (ledlampen) en toiletten.

8.3 Functionele verbeteringen In aanvulling op de genoemde punten met betrekking tot het MJOP zijn er ook enkele functionele verbeteringen qua huisvesting nodig om de beoogde doorontwikkeling van De Wieger succesvol te kunnen oppakken: ● Entreepartij/hoofdingang: gesloten karakter verhelpen. Minimaal noodzakelijk:

tijdens openingstijden van het museum de voordeur ook altijd open; bijgevolg het aanleggen van een warmtegordijn of glazen binnendeur.

● Beveiliging: wanneer er tentoonstellingen met meer impact en meer kostbare bruiklenen (van andere musea, maar ook van particulieren) zullen worden georganiseerd, zal ook de beveiliging van het museum moeten worden verbeterd. Waar Museum De Wieger nu beveiligingsklasse 2 kent, zal dat moeten worden opgehoogd naar beveiligingsklasse 3.

● De verbindingsgang met bar bij het Groot en Klein Atelier uitbreiden tot een horecaruimte met zitcapaciteit voor ca. 25 personen. Dit betekent (gedeeltelijke) overkapping van het huidige terras. Met een zitcapaciteit van ca. 25 personen en aanvullende zitcapaciteit in het Groot Atelier kunnen groepen van ca. 50 personen ontvangen worden.


Daarmee kan De Wieger zich begeven op de markt van touroperators/touringcars en kunnen verhuringen, trouwerijen, openingen en bijeenkomsten van de businessclub goed worden gehost. In de horecasector wordt gerekend met 1,7 m2 per zitplaats. Dat betekent een uitbreiding van de verbindingsgang/bar met ca. 40 m2.

● Ingeval ervoor gekozen wordt om fors in te zetten op De Wieger als faciliteit voor kunstonderwijs, ook als vrijetijdsaanbod, zou het Groot Atelier permanent ingericht moeten worden als workshopruimte met bijbehorende faciliteiten (kasten, werktafels, spoelbakken). In dat geval moet de podiumfunctie worden verplaatst naar de horecaruimte. Een uitbreiding van 40 m2 is dan niet afdoende; om ca. 50 gasten te kunnen ontvangen met ruimte voor optredens is dan een uitbreiding van ca. 75 m2 nodig.

Wij geven in overweging om over bovengenoemde functionele verbeteringen afspraken te maken in het kader van een eventuele eigendomsoverdracht. Een andere functionele verbetering van de huisvesting heeft betrekking op de inrichting van de tuin ofwel het maken van een ‘wandelbeleving van het Tuinpad van mijn vader’: ● objecten/elementen langs het tuinpad die het lied ‘Het Dorp’ tot leven brengen en in

een context plaatsen (Friso Wiegersma; Wim Sonneveld); ● niet historiserend, maar eigentijds vormgegeven, met mogelijk in het houten

designhuisje in de tuin audiovisuals; ● een aansluiting maken met de Kunstwandelroute van de Markt naar de Zaan. Voor het maken van deze wandelbeleving zijn fondsen aan te boren, waaronder de Impulsgelden en/of de nieuwe regeling ‘Kleine musea’ van de provincie, het VSB-fonds, het Prins Bernhardcultuurfonds, het Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten. Wel zal initieel een ontwerpopdracht gegeven en bekostigd moeten worden aan de hand waarvan fondsen kunnen worden geworven. De kosten van een ontwerpopdracht bedragen ca. € 10.000,—.


Hoofdstuk 9 Exploitatieopzet

9.1 Uitgangspunten Uitgaven ● Personeelskosten. We gaan uit van een formatie-uitbreiding van in totaal 1,6 fte. Op

basis van de Museum-CAO bedragen de kosten van deze uitbreiding afgerond € 110.000,— (inclusief werkgeverslasten).

● Huisvestingskosten. De huisvestingskosten zullen de komende jaren ongetwijfeld wijzigen vanwege het uit te voeren MJOP en noodzakelijk geachte investeringen om het gebouw te optimaliseren. Nog onduidelijk is hoeveel de kosten zullen stijgen. Wanneer de kosten stijgen zal dit gecompenseerd moeten worden door middel van een stijging van de subsidie. Tegen deze achtergrond hebben we de huisvestingskosten op PM gezet.

● Beheerkosten collectie hebben we ongeveer gelijk gehouden. ● In het algemeen zullen de kosten wat stijgen vanwege uitbreiding van de organisatie

en vanwege hogere verzekeringskosten in verband met meer kostbare schilderijen/objecten in tentoonstellingen.

● Met het realiseren van een grotere horeca stijgen ook de inkoopkosten. ● Programmering. Voor de museumfunctie voorzien wij een substantiële stijging van de

programmeringskosten; een meer ambitieuze programmering kost ook meer geld. In beperkte mate hebben wij ook de programmeringsbudgetten voor podium, educatie en festival opgehoogd.

● Betere marketingcommunicatie is een must; niet alleen ramen wij formatie bij de personeelskosten, ook zal er substantieel budget moeten komen voor out-of- pocketkosten voor campagnes, opzetten van arrangementen enzovoort.

● We voorzien substantieel meer inkomsten uit sponsoring en fondswerving. Daar staan ook kosten tegenover. In het bijzonder zullen er voor de beoogde Businessclub De Wieger kosten moeten worden gemaakt.

Inkomsten ● Entreegelden. Met een verdubbeling van de bezoekersaantallen zullen ook de

inkomsten uit entreegelden verdubbelen. Vooral met de museumprogrammering gericht op toeristen in de regio moet met een aangescherpt programma meer publiek getrokken kunnen worden. Bij de podiumkunstfunctie zit de stijging vooral in het onderdeel festival. Ook met de educatiefunctie voorzien we enige stijging van inkomsten, in het bijzonder aan de kant van het voortgezet onderwijs.

● Horeca. De horeca zal niet direct tot nettowinst leiden; kostendekkend wel mogelijk. ● Projectsubsidies. Voor bijzondere tentoonstellingsprojecten zijn subsidies te krijgen

via de nieuwe subsidieregeling Kleine Musea van de provincie, maar ook bij bijvoorbeeld het Prins Bernhard Cultuurfonds, het VSB-fonds, Fonds 21 en het Cultuurfonds van de BNG. Voor educatieprogramma’s is niet alleen subsidie te krijgen via de gemeente, maar ook bij het landelijke Fonds Cultuurparticipatie.


● Fondswerving en sponsoring. Met professionalisering van de kernorganisatie en een behendige directeur/coördinator voorzien we een structurele uitbreiding van de inkomsten met projectsubsidies en inkomsten uit zaalsponsoring en Businessclub.

● Algemene/overige inkomsten. Dit zijn vooral inkomsten uit giften, verhuur, trouwerij en Vrienden. Wij voorzien een beperkte stijging van inkomsten, vooral aan verhuur.

● Subsidie. Voor de beoogde doorontwikkeling van De Wieger is het nodig dat de structurele subsidie – exclusief huisvesting – stijgt van afgerond € 33.000,— nu naar € 115.000,— in 2022. In de tussenliggende jaren zal er incidenteel extra subsidie nodig zijn om op vlieghoogte te komen. NB In deze berekening is nog geen rekening gehouden met een stijging van huisvestingslasten en compensatie daarvan door middel van verhoging van de subsidie.

9.2 Meerjarenbegroting Uitgaven (prijspeil 2018) 2017 2019 2020 2021 2022 Personeelskosten 39.619 150.000 150.000 150.000 150.000 Beheer collectie 13.172 15.000 15.000 15.000 15.000 Algemene kosten 6.079 10.000 10.000 10.000 10.000 Horeca 1.720 2.500 10.000 10.000 10.000 Programma Museum 14.857 20.000 30.000 30.000 30.000 Programma Podium 2.825 5.000 5.000 5.000 5.000 Programma Educatie 16.384 20.000 20.000 20.000 20.000 Programma Festival 12.500 12.500 12.500 12.500 Marketing Communicatie 10.000 10.000 10.000 10.000 Kosten Businessclub 0 2.500 5.000 7.500 Subtotaal 94.656 245.000 267.500 270.000 272.500 Huisvestingskosten 37.378 PM PM PM PM Totaal 132.034 Inkomsten (prijspeil 2018) 2017 2019 2020 2021 2022 Entreegelden Museum 20.996 25.000 30.000 35.000 40.000 Entreegelden Podium 4.378 5.000 7.500 7.500 7.500 Opbrengst Educatie 14.184 15.000 20.000 20.000 20.000 Entreegelen Festival 12.500 12.500 12.500 12.500 Horeca 3.113 2.500 10.000 10.000 10.000 Projectsubsidies 15.000 15.000 15.000 15.000 Zaalsponsoring 7.500 7.500 7.500 7.500 Businessclub 0 10.000 15.000 20.000 Algemene/overige inkomst. 18.8392 16.067 20.000 25.000 25.000 Struct. subsidie gemeente3 33.001 146.433 135.000 122.500 115.000 Subtotaal4 94.511 245.000 267.500 270.000 272.500 Struct. subsidie huisvesting 37.378 PM PM PM PM Totaal 131.889

2 Bijdragen Vrienden, giften, sponsors, trouwerijen, verhuur 3 Bijdrage gemeente in collectiebeheer en exploitatiekosten; exclusief huisvestingslasten 4 Exclusief huisvestingslasten


Hoofdstuk 10 Vervolgstappen

10.1 Besluitvormingsfase De beoogde herpositionering van De Wieger bestaat uit drie fasen: ● Onderzoeksfase (juni – september 2018). ● Besluitvormingsfase (oktober – december 2018). ● Uitvoeringsfase (vanaf januari 2019). Met de oplevering van dit ondernemingsplan is de onderzoeksfase afgerond en kan de besluitvormingsfase worden ingegaan. Hierin is aan de orde: ● Definitieve standpuntbepaling in het bestuur van stichting De Wieger over onderhavig

ondernemingsplan en over de huisvestingssituatie. ● Besluitvorming in college en raad:

o over de conclusies van dit ondernemingsplan. o over de huisvestingssituatie, inclusief de eigendomssituatie, het MJOP en

noodzakelijke verbeteringen/investeringen; o over de benodigde stijging van de exploitatiesubsidie; o over de transitiekosten die in de uitvoeringsfase gemaakt moeten worden.

Wanneer in de raad van november definitieve besluitvorming over de voorstellen heeft plaatsgevonden, zodanig dat ook het bestuur van De Wieger daarmee uit de voeten kan, kan overgegaan worden tot de uitvoeringsfase.

10.2 Uitvoeringsfase De uitvoeringsfase start na de definitieve besluitvorming in november en loopt door tot het moment dat er een nieuwe directeur/coördinator is aangetrokken. De werving van een nieuwe directeur/coördinator vraagt aan acties: ● Opstellen van een profielschets directeur/coördinator. ● Procedurevoorstel werving & selectie directeur/coördinator (samenstelling

sollicitatiecommissie, wervingskanalen, optie van een assessment. ● Uitvoeren werving & selectie. ● Aanstellen directeur/coördinator. Het gehele traject van werving & selectie van een directeur zal ca. vier maanden vragen. Dit betekent dat een directeur/coördinator per 1 april 2019 kan worden aangesteld. De uitvoering van dit ondernemingsplan en alle acties die daarin besloten liggen, moet onder verantwoordelijkheid van het bestuur in handen gegeven worden van de nieuwe werkorganisatie, onder aanvoering van de beoogde directeur/coördinator. Niettemin kan een aantal strategische actiepunten reeds eerder worden opgepakt, parallel aan de werving & selectie van de directeur/coördinator (periode december 2018 – april 2019): ● Ontwerpopdracht ‘Wandelbeleving Tuinpad van mijn vader’:

o opstellen programma van eisen;


o selectie ontwerper via een pitch; o Uitvoering ontwerpopdracht; o opstellen aanvraag uitvoeringskosten (Impulsgelden, Regeling Kleine Musea,

VSB-fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Cultuurfonds BNG). ● Touchtable ‘Deurne Bakermat van creatief talent’:

o dezelfde procedure, mogelijk te combineren onder een bredere noemer ‘De Wieger: van collectie naar connectie’.

● Mogelijke samenwerking met Noordbrabants Museum: o uitwerken meerjarig tentoonstellingsprogramma ‘De kunstenaarsvrienden van

Wiegersma; o bepalen waaruit ondersteuning kan bestaan: beschikbaar stellen van collectie,

ondersteunen aanvragen bruiklenen, ondersteunen promotie; o kosten van samenwerkingsprogramma voorleggen aan nieuwe Regeling Kleine

musea en/of het landelijke Mondriaanfonds (subsidieaanvraag). ● Mogelijke samenwerking met Museum Klok & Peel:

o in overleg met Klok & Peel mogelijke samenwerking verkennen en uitwerken: gezamenlijke aanpak om toeristen te bedienen (Toerismepoort De Peel met twee hoofdingangen?); opzetten arrangementen/ combitickets; project Collectie De Peel als onderdeel van het platform Brabants Erfgoed;

o kosten van het samenwerkingsprogramma voorleggen aan Regeling Kleien Musea en/of Mondriaanfonds.

● In overleg met bestuur en gemeente uitwerken verbeteringen huisvesting: o MJOP uitbreiden met renovatiepunten (isolatie, vloerbedekking, verlichting,

van beveiligingsklasse 2 naar klasse 3); o planontwikkeling functionele verbeteringen: entreepartij en uitbreiding horeca.

De uitvoering van deze werkzaamheden kan in handen gelegd worden van een kwartiermaker. Ondertussen is er bestuurlijk voor de gemeente Deurne ook werk aan de winkel, namelijk: ● In samenspraak met de provincie bezien hoe Deurne aangehaakt kan worden op de

culturele ontwikkeling van Noord-Brabant en de culturele regioprofielen die daar momenteel voor worden opgesteld.

● In overleg treden met De Peelgemeenten, in het bijzonder ook de gemeente Asten, om te bezien om te bezien hoe samenwerking op het gebied van cultuur en erfgoed kan worden aangehaald en welke rol de culturele instellingen met een bovenlokale betekenis/potentie daarin kunnen spelen, in het bijzonder Museum De Wieger en Museum Klok & Peel.

10.3 Transitiekosten Te maken transitiekosten zijn: ● Kosten kwartiermaker periode december 2018 t/m maart 2019: € 30.000,— ● Out of pocketkosten werving & selectie directeur/coördinator: € 7.500,—


● Ontwerpkosten: o ‘Wandelbeleving Tuinpad van mijn vader’: € 10.000,— o Touchtable ‘Deurne, bakermat van creatief talent’: € 5.000,—

● Ontwerp- en uitvoeringskosten verbetering huisvesting PM ● Totaal € 52.500,— Voor een haalbaarheidsonderzoek met betrekking tot mogelijke samenwerking met het Noordbrabants Museum en Museum Klok & Peel is mogelijk subsidie te krijgen via de Regeling Samenwerking Musea van het Mondriaanfonds. Daarmee zouden dan een deel van de kosten van de kwartiermaker kunnen worden afgedekt.


Bijlage 1 Geïnterviewde personen

Kwartiermaker Marco van Vulpen heeft gesprekken gevoerd met: ● Vertegenwoordigers van De Wieger:

- Willy Koppens (bestuur) - Lex van de Haterd (conservator) - Rieny van de Mortel (officemanager) - Werkgroep Museum:

o Lex van de Haterd o Mieke Knapen o Inge van Beek o Han Lijnkamp o Marjolein Leesberg o Ans Bouwmans

- Werkgroep Podium o Cor Segeren o Ton Jeuken o Pita Zegstro

- Werkgroep Educatie o Fred Weijers (werkgroep educatie) o Lizzy Geurts-Van Kessel (project museumeducatie)

● Gemeente: - Marinus Biemans (wethouder) - Robbert Speksnijder (beleidsmedewerker cultuur) - Maartje Bogaerts (cultuurcoach / Leef!)

● Anderen: - Conny Heldens (VVV) - Paul Fransen (ondernemer; RvA) - Henri van de Berkmortel (ondernemer; initiatiefnemer Kunstroute) - Annette Gaalman (Erfgoed Brabant; RvA) - Patricia Postelmans (museumbeleid provincie Noord-Brabant) - Bianca den Toom (CC Deurne) - Piet van Kalken (CC Deurne) - Henk Pijnenburg (kunstkenner) - Henri Michiels (ondernemer) - Melissa Stienen (Fletcherhotel) - Harry van der Loo (Museum Klok & Peel) - Philippe van Esch (ondernemer) - Charles de Mooij (Noordbrabants Museum)

Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger · 2019. 4. 19. · unique selling point van het...

Documents

Transcript of Naar een toekomstbestendig Museum De Wieger · 2019. 4. 19. · unique selling point van het...