Naar een Europese agroforestry…

Landbouwkundige benadering van moderne agroforestry

Christian Dupraz, INRA, Frankrijk

Brussel, 19 oktober 2007

Is er nog plaats voor bomen in landbouwsystemen in gematigde streken?

Dit is geen agroforestry

• Korte omloophout voor de productie van biomassa

• Beboste landbouwgrond

Dit is geen agroforestry

• Agroforestry is een bewuste mengeling van een boomlaag en een kruidlaag (teelten, graasweides)

Agroforestry wordt gekenmerkt door interacties tussen bomen en kruidachtige planten…

Kan men de paradigma’s over intensivering onderuithalen, die geleid hebben tot het weghalen

van bomen uit akkers?

Is dit een grap?

Bomen op mijn veld? Dat is om te lachen, zeker?

U denkt er niet aan…Arme teelten…

ze zullen niet groeien…

te ingewikkeld

hoe werken met machines?

een wildgroei van vogels, slakken, veldmuizen … met alle schade vandien

onkruid zal de teelten overwoekeren

dichtbij hagen groeit niets

dat zal de beteelbare oppervlakte verkleinen

dat zal het werk vertragen

met vaste kosten, geen sprake van om het rendement te verlagen

het Europese gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) is al zo onzeker…

Werkelijk, bent u ernstig?

Arme bomen… ze zullen niet groeien…

te ingewikkeld

pesticiden zullen de bomen doden

jonge boompjes verdragen de volle zon niet

het hout zal niets waard zijn (als het te snel groeit)

het hout zal niets waard zijn (als het te traag groeit)

het hout zal niets waard zijn (als het beschadigd is door de machines)

het hout zal niets waard zijn (als men er te weinig produceert)

het hout zal niets waard zijn (er zal geen kernhout zijn)

storm en onweer zullen ze vernielen

Werkelijk, bent u ernstig?

Denkt u ook niet… onmogelijk om weer opnieuw te beginnen, zich aan te passen, weer een nieuwe teelt te starten

denkt u dat mijn grondeigenaar / pachter dat zal willen?

mijn percelen zijn te klein

en hoe moet het dan met de irrigatie?

ik ben te oud

ik ben te jong

Werkelijk, bent u ernstig?

Door de klimaatsverandering en verminderde regenval zal de concurrentie tussen bomen en teelten steeds sterker worden …

Door de behoefte aan grond voor de teelt van energiegewassen (biobrandstoffen) is er geen plaats voor bomen …

‘t Is trouwens verboden!

Wie bomen op zijn akker plant, krijgt geen MTR-premies meer!

En als u bomen heeft op uw akkers, zullen we uw oppervlakte voor activatie van MTR-rechten forfaitair verminderen met

10 m²

50 m²

100m²

250 m² (Spanje)

per boom.

De wetenschappelijke context van ons werk

Commission d'évaluation - 30 janvier 2006

17

As 2 : De rol van biodiversiteit in productiviteit en de duurzaamheid

van teeltsystemen.

Thema I:

Verdeling van de natuurlijke rijkdommen en agro-

ecologische prestaties in plurispecifieke systemen

Een complex systeem kan heel simpel zijn: het wordt gekenmerkt door moeilijk te voorspellen eigenschappen die kunnen opduiken…

Een ingewikkeld systeem kan geen nieuw opduikende eigenschappen hebben…

Een plurispecifiek systeem is een systeem...

… dat opzettelijk heterogeen is…

en dus ingewikkeld.

Is het complex?

Laat een holistische benadering van plurispecifieke teeltsystemen toe om de interessante nieuwe

eigenschappen te laten ontwikkelen?

Heterogeniteit modelleren: (tijd en ruimte) van verdeelde processen integreren

• De natuur is fundamenteel heterogeen op het niveau van plantaardige organismes

• Heterogeniteit zit boven en onder de grond

2D

3D

Klassieke landbouwkundige hypothese

• Een mengeling haalt meer winst uit de natuurlijke rijkdommen dan vruchtwisseling van monospecifieke populaties

De relaties tussen planten

• Competitie = verdelen van de natuurlijke rijkdommen• verplicht

• Facilitatie = verhogen van de natuurlijke rijkdom• facultatief

– Door de directe vermeerdering van de natuurlijke rijkdommen • (gefixeerde N, geïnfiltreerd water, verminderde afname van C of N door

natuurlijke vijanden ….)

– Door verbeterde opvang• Architecturale plasticiteit, ecofysiologische adaptatie

– diepere wortelgroei– optimalisatie van het proces om C te verwerven (briesje – wind,

schaduwminnende soorten…)

Indicatoren van productiviteit van landbouwkundige mixen

• Eenvoudige synthetisched indicatoren van productiviteit in plurispecifieke systemen

– Coëfficiënten van equivalent rendement (Mead and Willey, 1980)• Talrijke afgeleide formuleringen• LER (Land Equivalent Ratio)

– Klassieke geobserveerde waarden:

– 0.9 à 1.1 voor éénjarige mixen– 1.0 à 1.2 voor mixen van leguminosen

en niet-leguminosen– En meerjarige mixen?

Wat zegt de ecologische theorie?

• Zonder facilitatie is er geen voordeel voor mixen

• Facilitatie is facultatief en hangt af van de omgeving

– In een competitieve omgeving zijn de competitie-mechanismes dominant

– In een facilitatieve omgeving zijn de facilitatie-mechanismes dominant

• De omgeving is fundamenteel instabiel, de benadering is noodzakelijkerwijs gebaseerd op waarschijnlijkheid

Culture intercalaire = sainfoin

ZWARTE WALNOOT (Notre-Dame de Londres, Fr.)

0

30

60

90

120

150

1985 1990 1995 2000 2005

DIA

ME

TE

R (

mm

)

Zonder tussenteelt

Met tussenteelt

ZWARTE WALNOOT (Notre-Dame de Londres, Fr.)

0

30

60

90

120

150

1985 1990 1995 2000 2005

DIA

ME

TE

R (

mm

)

Zonder tussenteelt

Met tussenteelt

p = 4/5

D = 60 jaar

Fonction de production con,jointe convexeExtrapolation à d’autres conditions pédoclimatiques possible

De vorm van de curve van de gezamelijke productie voorspellen

– Mechanismes van facilitatie begrijpen

– De waarschijnlijkheden in facilitatieve omgevingen kwantificeren

– De voorwaarden naar stabilisatie van de omgeving ten voordele van facilitatie achterhalen

– Associaties optimaliseren

• Functionele overtolligheden vermijden• Zoeken naar efficiënte mixen

– Fenologische wanverhoudingen– Architecturale plasticiteit– Ecofysiologisch aanpassingsvermogen– Dynamiek van verwoestende populiaties / ziektes

Associatie populieren - granen

Voorspelling van de topologie en dynamiek van het wortelen van een boom in functie van de heterogeniteit van de bodem, geïnduceerd door de tussenteelt

Model Hi-sAFe, simulatie van beworteling d.m.v. voxels (Thèse Mulia, 2005)

BOS AGROFORESTRY

14/03/1996

AGROFORESTRYBOS

15/08/1996

AGROFORESTRYBOS

24/04/1997

BOS AGROFORESTRY

09/10/1997

BOS AGROFORESTRY

16/06/1998

BOS AGROFORESTRY

19/06/1998

FORESTIER AGROFORESTIERBOS AGROFORESTRY

14/08/1998

FORESTIER AGROFORESTIERBOS AGROFORESTRY

23/04/1999

BOS AGROFORESTRY

28/06/1999

BOS AGROFORESTRY

16/07/1999

BOS AGROFORESTRY

16/06/2000

Veranderde topologie

Veranderde verdeling van fijne wortels

Versnelde groei richting alluviale waterlaag

Onder voorbehoud dat het model valabel is… wordt vervolgd…

BOS AGROFORESTRY

BosAgroforestry

5 jaar

BosAgroforestry

10 jaar

Resultaten van productiviteit interpreteren?

• Noodzaak: mechanistische model van het functioneren van de associaties

• Identificatie van eigenschappen die de kop opsteken

• Tegenstrijdigheid met de ecologische theorie– Ecologie: facilitaties in een « onnatuurlijke »

omgeving…– Landbouwkundig: facilitaties in een gunstige

omgeving …

Wat hebben we uiteindelijk geleerd?

Agroforestry is een concept: het is niet een mengeling van

landbouw en bosbouw

Traditionele praktijjken zijn verhelderend maar vaak niet

aangepast aan de actuele context

Gemoderniseerde systemen, aangepast aan de actuele omstandigheden, zijn

mogelijk

Europa had een sterke traditie in agroforestry

Rond de Middellandse Zee is deze (deels) in stand gehouden

Agroforestry is een alternatief voor plattelandsontwikkeling,

dat aansluit op de actuele sociale vraag

Biodiversiteit, bescherming van de waters en bodems, C-opslag

Maar de belangrijkste conclusie van ons werk is:

Agroforestry is rendabel…

Maar de regels van het spel verhinderen vaak dat Europese landbouwers het systeem

invoeren

Gemeten coëfficiënt van equivalent rendement: LER = 1,29 à 1,40

Dupraz et al, 2008. The Land Equivalent Ratio of a temperate silvoarable agroforestry system (in voorbereiding)

Gemeten coëfficiënt van equivalent rendement: LER = 1,60

Dupraz et al, 2008. The Land Equivalent Ratio of a temperate silvoarable agroforestry system (in voorbereiding)

Bomen in landelijk gebied, buiten een bos: een eeuw van

achteruitgang

Arisdorf 1999

(Tanner, 1993)

Arisdorf 1941

Een tendens die nog steeds actueel is in mediterrane zones, en steeds sterker wordt in

tropische zones

Mindanao, Filipijnen, 2003

Askio, Griekenland, 2004

Een vernieuwde kijk op agroforestry

Opwaarderen van praktijken van pionier-landbouwers, en experimenten

in gecontroleerde omgeving of in exploitatie

Agroforestry en leefmilieu

Landschap

Beheer van multispecifieke boompopulaties

Bescherming van bomen tegen brandrisico

Bescherming van de bodem

Bescherming door het microklimaat

Biodiversiteit

Biodiversiteit: de essentie is weinig zichtbaar

Toevlucht van wild (jacht)

Biologische bestrijding van verwoestende fauna en flora

Biologische bestrijding van graanbladluizen

in agroforestry

Sarthou et al, in voorbereiding

Biologische bestrijding van mijten in wijngaarden

met agroforestry

De vijand: Eotetranychus carpini

Een hulp bij bestrijding: Kampimodromus aberrans

Kreiter et al, in voorbereiding

Verbeterde infiltratie van water

Verhoogde porositeit van de

bodem, natuurlijke terrasvorming,

verhoogd organisch stofgehalte

van de bodems

Reductie van pieken in

hoogwaterstand

Buiten pieken door hevige regenval• tijdelijke opslag van water

• vertraging van stromingen

• aanslibbing van fijne deeltjes

Vertraging van vloedgolven bij overstromingen in de hoofdbeddingen

Beteelde hoofdbeddin

g

C-fixatie

• Het protocol van Kyoto erkent agroforestry-percelen voor vastlegging van koolstof

• Een voorbeeld van vastlegging:– 1 ton/ha/jaar voor grasland– 2,7 ton/ha/jaar voor grasland met agroforestry (met 100 bomen/ha)

• Bomen injecteren C diep in de bodem (turn-over wortels)

• Vernieling van traditionele agroforestry-systemen veroorzaakt een uitstoot van C naar de atmosfeer

• De omvorming van bossen tot agroforestry-systemen beperkt het vrijkomen van C (tropische zones)

Bescherming van waterhoudende lagen tegen diffuse vervuiling door N-houdende

meststoffen

0

50

100

150

200

0 15 25

Die

pte,

cm

L R kruidachtigen, Km/m³

L R bomen, Km/m³

5 10

Afstand,m

20

Productiviteit van systemen met bomen en

tussenteelten

Mengen of niet mengen, dat is de hamvraag

Het is altijd een zaak van compromissen

• Plant meer bomen, zegt de bosbouwer• Plant minder bomen, zegt de landbouwer

Om voordeel te halen uit de interacties…

zijn beide nodig

De vragen van de gebruikers

• Welke structuur is best? (bv. dichtheid bomen, oriëntatie bomenrijen, …)

• Gedurende hoeveel jaren is de tussenteelt mogelijk en rendabel?

• Waarop kan men hopen, wat betreft de groei van de bomen?

• Moet men in de praktijk de bomen bevoordelen, of de tussenteelten, of hoe kan men een compromis vinden?

• Welke tussenteelt past best bij welke boomsoort?

• Moet men de technische kant van de geassocieerde tussenteelt aanpassen (bemesting, …)

Er is geen enkel simulatiemodel beschikbaar voor agroforestry-systemen in gematigde

streken …

De familie van modellen SAFE

Yield-SAFE: eenvoudig, biofysisch 1D- model i.v.m. interacties tussen boom en tussenteelt

Farm-SAFE: micro-economisch model dat de invoering van agroforestry in een landbouwkundige

bedrijfsvoering simuleert

Hi-SAFE: gedetailleerd, biofysisch 3D-model i.v.m. interacties tussen bomen en tussenteelten

Hi-SAFEEen biofysisch 3D-model i.v.m. de

productiviteit van heterogene populaties

Hi-sAFe: waarom dit model?

• Cognitief model: het gedrag van complexe systemen bestuderen (identificatie van nieuw opduikende eigenschappen)

• Voorspellend model: de impact van beslissingsregels bestuderen, die moeilijk experimenteel te onderzoeken zijn

Licht?

Water?

Stikstof?

Hi-sAFe: rekening houden met competitie voor licht, water en stikstof

• Keuze voor eenvoudige en evenwichtige modelleringen:– Interceptie van licht– C-opname door de boom– Waterbalans zoals geïmplementeerd in STICS-model (+ alluviale waterlaag)

• Keuze voor meer subtiele en vernieuwende modelleringen:– Plasticiteit van wortelsystemen (simulatie met voxels)– Functioneel evenwicht en reactie van boom op verstoringen (snoei,

wortelsnoei)

• Algoritmische innovatie voor de goed beschreven processen:– Genereren van de topologie van het wortelsysteem– Opname van water en stikstof, gekoppeld aan alle wortelvoxels en integratie

van de potentieel van de flux in de matrix– Torus symmetrie

Hi-sAFe: de uitkomsten

Competitie voor licht: algoritme van invallende lichtstralen

L1

L2L3

Scène simuléex

y

Verder dan de gesimuleerde scène: de mogelijkheden van de torus symmetrie

Berekende scène

Virtuele scènes omringen de berekende scène

x

y

complete symmetrie

populatie

Verder dan de gesimuleerde scène: de mogelijkheden van de torus symmetrie

x

y

geen symmetrie

alleenstaande boom

x

y

symmetrie volgens y-as

haag, bomenrij

x

y

symmetrie volgens y-as en halve symmetrie

volgens x-as

Bosrand

Gebruik van gedetailleerde schaalmodellen om het vereenvoudigde model te valideren

Effect van de oriëntatie van de bomenrijen in gematigde streken (43° N)

0

2

4

6

8

1 0

1 2

1 4

1 6

1 8

2 0

024681 0

0

0 . 1

0 . 2

0 . 3

0 . 4

0 . 5

0 . 6

0 . 7

0 . 8

0 . 9

L a t i t u d e 4 5 / E a s t - W e s t T r e e l i n e / F l a t c a n o p y

0 2 4 6 8 1 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 00

2

4

6

8

1 0

0

0 . 1

0 . 2

0 . 3

0 . 4

0 . 5

0 . 6

0 . 7

0 . 8

0 . 9

L a t i t u d e 4 5 / N o r t h - S o u t h T r e e l i n e / F l a t c a n o p y

NZ-gerichte bomenrijen geven homogene lichtinval voor de tussenteelt

Effect van de kruinvorm in gematigde streken

0

2

4

6

8

1 0

1 2

1 4

1 6

1 8

2 0

024681 0

0

0 . 1

0 . 2

0 . 3

0 . 4

0 . 5

0 . 6

0 . 7

0 . 8

0 . 9

L a t i t u d e 4 5 / E a s t - W e s t T r e e l i n e / E r e c t e d c a n o p y

0

2

4

6

8

1 0

1 2

1 4

1 6

1 8

2 0

024681 0

0

0 . 1

0 . 2

0 . 3

0 . 4

0 . 5

0 . 6

0 . 7

0 . 8

0 . 9

L a t i t u d e 4 5 / E a s t - W e s t T r e e l i n e / F l a t c a n o p y

Zwak effect van de kruinvorm….

Minder dichte schaduw, beter verdeeldConcentratie van schaduw aan noordkant van de bomen

Bomenrij OW-georiënteerd

De module van competitie om water

• Rekening houdend met de alluviale waterlaag

– Ongelimiteerde waterbron, hydrostatisch potentieel, capillaire opzuiging, afsterven van wortels door gebrek aan zuurstof (anoxie)

• Modelleren van de competitie om water door integratie van potentieel van de flux in de matrix

– Integraal over de onverzadigde hydraulische geleidbaarheid – De Willigen et al, 2000

De Willigen P, NE Nielsen, N Claassen and AM…Castrignano. 2000. Modelling water and nutrient uptake. In: Smit, A.L., Bengough, A.G., Engels, C., Van Noordwijk, M., Pellerin, S. and Van der Geijn (Eds.) 2000. Root Methods, a Handbook. Springer Verlag, Berlin. pp 509-544.

De module van boomgroei

• Op basis van drie referentie-allometrieën uitgevoerd bij bomen in open omgeving

• Onstabiel C-reservoir, wat toelaat om plotse groei van vegetatie te simuleren

• Simulatie van reacties van boom op verstoringen boven en onder de grond (functioneel evenwicht)

– Uitdunnen, snoei– Wortelsnoei

0 20 40 60 80DBH

0

10

20

30

40

50

H

0 20 40 60 800

10

20

30

40

50

0 5 10 15 20DBH

100

200

300

400

500

600

700

800

900

CR

OW

ND

IAM

Grégoire Vincent, IRD

• Strategische opties (bij aanvang)

• dichtheid van bomen, oriëntatie bomenrijen, afstand boom-tussenteelt, rotatie (winter/zomerteelt)

• Tactische opties (jaarlijks)

• uitdunnen of snoei van bomen, wortelsnoei, reductie van de beteelde oppervlakte

• Niet te voorspellen met het model: spontane evoluties in de structuur van het gebladerte (afsterven, weer aangroeien)

Beslissingsregels die getest kunnen worden

Voorspelling van de relatieve productiviteit van de bomen en

tussenteelten

0

20

40

60

80

100

0 Time

Cro

p y

ield

(%

)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Tim

be

r v

olu

me

Pure crop

Intercrops

Timber volume

Tree HarvestTree Plantation

Wilde kerselaar 80 bomen/ha (pessimistische LER = 1,1)

0

20

40

60

80

100

0 Time

Cro

p y

ield

(%

)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Tim

be

r v

olu

me

Pure crop

Intercrops

Timber volume

Tree HarvestTree Plantation

Voorspelling van de relatieve productiviteit van de bomen en

tussenteelten

Wilde kerselaar 80 bomen/ha (optimistische LER = 1,3)

0

20

40

60

80

100

0 Time

Cro

p y

ield

(%

)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Tim

be

r v

olu

me

Pure crop

Intercrops

Timber volume

Tree HarvestTree Plantation

Voorspelling van de relatieve productiviteit van de bomen en

tussenteelten

Wilde kerselaar 80 bomen/ha

Transpiration de noyers agroforestiers

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0/0/

0

26/0

4/19

96

15/1

1/19

96

13/0

6/19

97

03/0

1/19

98

01/0

8/19

98

20/0

2/19

99

18/0

9/19

99

07/0

4/20

00

27/1

0/20

00

25/0

5/20

01

22/1

2/20

01

20/0

7/20

02

08/0

2/20

03

06/0

9/20

03

26/0

3/20

04

15/1

0/20

04

20/0

5/20

05

09/1

2/20

05

30/0

6/20

06

26/0

1/20

07

24/0

8/20

07

13/0

3/20

08

02/1

0/20

08

30/0

4/20

09

20/1

1/20

09

18/0

6/20

10

07/0

1/20

11

05/0

8/20

11

24/0

2/20

12

21/0

9/20

12

19/0

4/20

13

09/1

1/20

13

07/0

6/20

14

27/1

2/20

14

25/0

7/20

15

mm

Moyenne waterUptakeMm

Date

Evolutie van de transpiratie van bomen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

09/11/95

0

Moyenne biomass

Date

id

Biomassa monocultuur (ton/ha)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

09/11/95

37

Moyenne biomass

Date

id

Biomassa tussenteelt (ton/ha)

Harde tarwe, perceel in Restinclières, walnoot van 9 jaar (2004)

3,70 3,56 3,52 3,50 3,30 3,31 0,00 3,16 3,41 3,42 3,48 3,51 3,63 3,193,53 3,48 3,45 3,39 3,12 3,06 0,00 3,06 3,19 3,42 3,47 3,46 3,65 3,103,50 3,45 3,44 3,41 3,12 3,06 0,00 3,12 3,25 3,46 3,48 3,50 3,64 3,113,45 3,38 3,34 3,34 3,19 3,07 0,00 3,15 3,46 3,44 3,50 3,60 3,56 3,123,59 3,45 3,40 3,38 3,41 3,40 0,00 3,58 3,56 3,63 3,59 3,56 3,56 3,243,67 3,65 3,65 3,61 3,66 3,59 0,00 3,57 3,59 3,57 3,62 3,62 3,66 3,343,70 3,65 3,68 3,70 3,63 3,44 0,00 3,46 3,45 3,44 3,49 3,52 3,67 3,293,59 3,52 3,50 3,48 3,35 3,28 0,00 3,30 3,41 3,48 3,52 3,54 3,63 3,20

Hi-sAFe voorspelt goed de heterogeniteit van de tussenteelt

0

5

10

15

20

25

30

35

40

-10 -5 0 5 10

Distance à la ligne de peupliers (m)

Ren

dem

ent

(Qx/

ha)

C1

C2

C3

N4

N5

N6

I 214Parcelle 97

Rendement agricole

SUD NORD

Harde tarwe, perceel in Vézénobres, populier van 8 jaar (2004)

Fractie bovengrondse biomassa van notelaar in agroforestry

Somme

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

0/0/

0

26/0

4/19

96

15/1

1/19

96

13/0

6/19

97

03/0

1/19

98

01/0

8/19

98

20/0

2/19

99

18/0

9/19

99

07/0

4/20

00

27/1

0/20

00

25/0

5/20

01

22/1

2/20

01

20/0

7/20

02

08/0

2/20

03

06/0

9/20

03

26/0

3/20

04

15/1

0/20

04

20/0

5/20

05

09/1

2/20

05

30/0

6/20

06

26/0

1/20

07

24/0

8/20

07

13/0

3/20

08

02/1

0/20

08

30/0

4/20

09

20/1

1/20

09

18/0

6/20

10

07/0

1/20

11

05/0

8/20

11

24/0

2/20

12

21/0

9/20

12

19/0

4/20

13

09/1

1/20

13

07/0

6/20

14

27/1

2/20

14

25/0

7/20

15

Somme

Moyenne aboveGroundCFraction

Date

Totale lengte van fijne wortels van notelaar in agroforestry

Somme

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

0/0/

0

26/0

4/19

96

15/1

1/19

96

13/0

6/19

97

03/0

1/19

98

01/0

8/19

98

20/0

2/19

99

18/0

9/19

99

07/0

4/20

00

27/1

0/20

00

25/0

5/20

01

22/1

2/20

01

20/0

7/20

02

08/0

2/20

03

06/0

9/20

03

26/0

3/20

04

15/1

0/20

04

20/0

5/20

05

09/1

2/20

05

30/0

6/20

06

26/0

1/20

07

24/0

8/20

07

13/0

3/20

08

02/1

0/20

08

30/0

4/20

09

20/1

1/20

09

18/0

6/20

10

07/0

1/20

11

05/0

8/20

11

24/0

2/20

12

21/0

9/20

12

19/0

4/20

13

09/1

1/20

13

07/0

6/20

14

27/1

2/20

14

25/0

7/20

15

Somme

Somme totalRootLength

Date

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

1996

1997

1998

1999

2000

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

2001

2002

2003

2004

2005

2006

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtle

s (m

/m³)

2007

2008

2009

2010

2011

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

2012

2013

2014

2015

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

1996

2001

2007

2015

Onder de tussenteelt

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Diepte (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

2015

Onder de boom

0

500

1000

1500

2000

2500

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

Dichtheid (m)

Dic

hth

eid

wo

rtel

s (m

/m³)

2015

0

1000

2000

3000

4000

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

gec

um

ule

erd

e d

rain

(m

m)

Monocultuur granen

Associatie agroforestry

Voorspelling van milieu-indicatoren

Lame d’eau drainée cumulée : mécanismes, probabilités?

Type simulaties met Hi-sAFe

2 componenten

n componenten

Lineaire structuur Mozaïekstructuur

Kortom … onze benadering van agroforestry is sterk geëvolueerd in 10

jaar …

Agroforestry is geen herbebossing

Dit is geen agroforestry!

De lage dichtheid is geen voldoende

voorwaarde

L’AGROFORESTERIE N’EST PAS UN BOISEMENT DES TERRES AGRICOLES

Dit is geen agroforestry!

De optimale dichtheid van volwassen bomen is sterk neerwaarts herzien ... (30 à 100 bomen/ha).

Dit laat een rendabele tussenteelt toe, zelfs met volwassen bomen.

Compromis…!

• Te veel bomen doden de tussenteelt

• Te weinig bomen laten niet meer toe om alle voordelen van het systemen te benutten

Het leeuwendeel van onze proefvelden heeft een te hoge boomdichtheid (>100 bomen/ha)

Perceelsgewijze aanpassing

Wanneer de percelen te klein zijn (< 0,5 ha) staan de bomen best op de perceelsgrenzen

100 m

100 m

Perceelsgewijze aanpassing

Wanneer de percelen groot zijn (> 1 ha) kunnen de bomen hun plaats vinden op het volledige perceel

Bomen op de perceelsgrenzen: conflicten vermijden, duidelijkheid over eigenaar, duidelijkheid over

beheerder

Eigendomsrecht? Beperkingen in beheer? Impact op de teelten?

Inplanting als bron van conflicten met de buren

Verdeling van eigendom en impact op de teelten

In agroforestry moeten alle bomen hun waarde hebben

(vroegtijdig en definitief uitdunnen, geen laattijdige uitdunning, uiterlijk van boomrijk park)

CRE (producten) > CRE (biomassa)

Bomen groeien sneller in agroforestry…

(bij identiek bodemklimaat)

Maar let op met overblijvende tussenteelten zoals grasachtige voedergewassen

6 technische aanbevelingen

1. Geef de voorkeur aan NZ-gerichte rijen (homogene teelten)

2. Geef de bomen veel ruimte om productiviteit van de tussenteelten op lange termijn te garanderen (15 à 40 m)

Laat de bomen op de perceelsgrenzen staan bij kleine percelen

3. Vermijd een bodemklimaat dat de complementariteit van bomen en tussenteelten tegenwerkt

(vermijd te oppervlakkige bodems, denk aan de ondergrond, beheer de wortelsystemen)

4. Behandel de bomen nooit ruw.. alles moet geleidelijk gaan

(afstand boom-tussenteelt, type tussenteelt, bodembewerking, wortelsnoei, uitdunnen)

5. Besteed aandacht aan uitlijning van de bomen bij aanplant en bescherm jonge

bomen, die zichtbaar moeten zijn vanuit de tractorcabine

6. Investeer in de opgroei van de bomen (weinig tijd per ha, maar wel jaarlijks

gedurende de eerste 10-15 jaar)

Quality of Life and Management of Living Resources

Silvoarable Agroforestry For Europe (SAFE)European Research contract QLK5-CT-2001-00560

http://www.montpellier.inra.fr/safe/

Uniformiteit…

Diversiteit…

Onze gedachten gaan naar de pioniers…

Dank u

Om te besluiten…