LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde...

32
LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN 2016

Transcript of LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde...

Page 1: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN

GEWASSEN/PERCELEN 2016

Page 2: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

Studie

www.vlaanderen.be

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN

GEWASSEN/PERCELEN

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Bart Van der Straeten en Joeri Deuninck

Page 3: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 2 van 31

Colofon

Samenstelling

Departement Landbouw en Visserij

Afdeling Monitoring en Studie

Verantwoordelijk uitgever

Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij

Lay-out

Vlaamse overheid

Depotnummer

D/2016/3241/156

Voor meer informatie over het rapport kunt u contact opnemen met de auteur(s) van het rapport. Ons

e-mailadres is als volgt samengesteld: [email protected].

U vindt onze rapporten terug op:

WWW.VLAANDEREN.BE/LANDBOUW/STUDIES

Vermenigvuldiging en/of overname van gegevens zijn toegestaan mits de bron expliciet vermeld wordt:

Van der Straeten B. & Deuninck J. (2016) Landbouwkundige waardering gewassen/percelen, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel

Graag vernemen we het als u naar dit rapport verwijst in een publicatie. Als u een exemplaar ervan opstuurt, nemen we het op in onze bibliotheek.

Wij doen ons best om alle informatie, webpagina's en downloadbare documenten voor iedereen maximaal toegankelijk te maken. Indien u echter toch problemen ondervindt om bepaalde gegevens te raadplegen, willen wij u hierbij graag helpen. U kunt steeds contact met ons opnemen.

Page 4: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 3 van 31

Deze publicatie werd door het Departement Landbouw en Visserij met de meeste zorg en

nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt evenwel geen enkele garantie gegeven omtrent de juistheid of de

volledigheid van de informatie in deze publicatie. De gebruiker van deze publicatie ziet af van elke

klacht tegen het Departement Landbouw en Visserij of zijn ambtenaren, van welke aard ook, met

betrekking tot het gebruik van de via deze publicatie beschikbaar gestelde informatie.

In geen geval zal het Departement Landbouw en Visserij of zijn ambtenaren aansprakelijk gesteld

kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de via deze

publicatie beschikbaar gestelde informatie.

Page 5: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 4 van 31

INHOUD

1 Inleiding .................................................................................................................................................................................. 5

2 Het waarderen van landbouwgewassen.......................................................................................................... 6

2.1 Kengetallen om te waarderen 6

2.2 Waarderingsdoelen 9

2.2.1 Het vergoeden van schadegevallen in het kader van het landbouwrampenfonds 9

2.2.2 Agromilieumaatregelen 10

2.2.3 Economische waardering van ecosysteemdiensten 10

3 Het waarderen van ruwvoeders .......................................................................................................................... 11

3.1 Bepalen van de bruto opbrengst uit ruwvoeder 11

3.1.1 Opbrengstbepaling volgens marktprijzen 11

3.1.2 Opbrengstbepaling volgens kostprijs 13

3.1.3 Opbrengstbepaling volgens VEM/DVE waarde 15

3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17

3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21

3.2 Bepalen van de waarde van de kengetallen van ruwvoeders 22

3.3 Waarderen ruwvoeders volgens waarderingsdoel 27

3.3.1 Het vergoeden van schadegevallen in het kader van het landbouwrampenfonds 27

3.3.2 Agromilieumaatregelen 28

3.3.3 Economische waardering van ecosysteemdiensten 28

Tabellen ................................................................................................................................................................................................... 30

Figuren ................................................................................................................................................................................................... 30

Bronnen .................................................................................................................................................................................................... 31

Page 6: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 5 van 31

1 INLEIDING

In een aantal gevallen is de waardering van landbouwteelten vereist. Denk bijvoorbeeld aan het uitbetalen van schade bij rampen of voor het compenseren van verliezen door het (verplicht) onbeteeld laten van velden. Voor de meeste teelten kan voor het inschatten van de bruto opbrengst eenvoudig gebruik gemaakt worden van de gemiddelde oogsthoeveelheden en de gemiddelde marktprijzen. Daarnaast moet, afhankelijk van de situatie, ook rekening gehouden worden met de gemaakte en toegewezen teeltkosten. De opbrengsten en kosten van deze (marktbare) gewassen kunnen uit het landbouwmonitoringsnetwerk (LMN) gehaald worden, waarin van 720 bedrijven een bedrijfseconomische boekhouding wordt bijgehouden.

Voor ruwvoederteelten beschikt men zelden over alle noodzakelijke informatie: oogsthoeveelheden worden niet altijd correct bijgehouden en marktprijzen zijn nauwelijks voorhanden. De bruto opbrengst van ruwvoeder is daardoor moeilijk in te schatten. De teelt van ruwvoeders staat immers op de meeste bedrijven volledig in functie van de dierlijke productie, i.e. deze gewassen worden niet geteeld met het oog op het vermarkten maar met het oog op het produceren van voldoende voeder voor de dierlijke productietak. Ruwvoeders worden hierdoor weinig verhandeld, waardoor (betrouwbare en objectieve) marktinformatie niet voorhanden is. Toch bestaat de nood om ook deze ruwvoeders te waarderen omdat ze een aanzienlijk deel uitmaken van het Vlaamse landbouwareaal. Voor het bepalen van de opbrengsten van ruwvoeder kunnen een aantal methodes gebruikt worden. Naargelang de situatie moet naast de opbrengsten hier eveneens rekening gehouden worden met variabele en vaste kosten en eigen arbeid.

De vraag voor het waarderen komt vanuit verschillende waarderingsdoelen:

Het vergoeden van schadegevallen in het kader van het landbouwrampenfonds.

Het bepalen van de premie voor agromilieumaatregelen;

Het economisch waarderen van ecosysteemdiensten, bv. bij de rekentool

‘Natuurwaardeverkenner’ of de Natuurrapportering.

Deze waarderingsdoelen zijn elk ontstaan vanuit een andere problematiek en finaliteit. De waarderingsmethode zal daarom verschillen in functie van het waarderingsdoel.

Het correct waarderen van teelten/percelen vereist daarom zowel een juiste bepaling van de opbrengst van alle gewassen (en dus ook ruwvoederteelten) als het gebruik van de juiste kengetallen en procedures om te waarderen. Deze kengetallen hangen af van welke kosten in rekening moeten worden genomen en van het waarderingsdoel.

In hoofdstuk 2 wordt de algemene context van het waarderen van landbouwteelten besproken. Er wordt een overzicht gegeven van de landbouweconomische kengetallen die beschikbaar zijn. Ook de concrete beleidssituaties (i.e. waarderingsdoelen) waarbij een waardering noodzakelijk is, worden besproken. Per waarderingsdoel wordt aangegeven welk kengetal het meest geschikt is om te waarderen.

In hoofdstuk 3 worden voor de drie opgelijste waarderingsdoelen de ruwvoederteelten gewaardeerd. Hiervoor is eerst een berekening van de opbrengsten uit ruwvoeder noodzakelijk. Hiervoor worden een aantal methodes ontwikkeld (3.1). In 3.2 wordt op basis van die berekeningsmethodes voor de opbrengsten, de waarde van de ruwvoederteelten voor de verschillende kengetallen berekend. In 3.3 wordt voor elk van de drie waarderingsdoelen de waarde van de ruwvoederteelten weergegeven. Per waarderingsdoel wordt aangegeven welke methode om de opbrengst te bepalen en welk kengetal om te waarderen het meest geschikt is.

Page 7: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 6 van 31

2 HET WAARDEREN VAN LANDBOUWTEELTEN

Hoewel de focus van het rapport op het waarderen van ruwvoeders ligt, kan het waarderingsprobleem veralgemeend worden naar het waarderen van alle landbouwteelten. Dit hoofdstuk geldt als een inleiding op het waarderingsprobleem. Er wordt beschreven welke landbouweconomische kengetallen beschikbaar zijn om te waarderen (2.1) en voor welke (beleids)situaties of waarderingsdoelen een waardering noodzakelijk is (2.2).

2.1 KENGETALLEN OM TE WAARDEREN

Het waarderingsvraagstuk is een complex probleem en bovendien contextafhankelijk. Volgend illustratief voorbeeld toont dat aan. Een vaars van het melktype kalft voor de eerste maal. Op de vraag wat het dier waard is op dat specifieke moment kan de landbouwer op verschillende manieren naar de waarde kijken, bijvoorbeeld:

de waarde is de som van alle gemaakte kosten, immers wanneer het dier sterft, zijn de

gemaakte kosten nutteloos gebleken en dus verloren;

de waarde is de som van alle toekomstige inkomsten uit melk, immers de landbouwer heeft

het dier gebracht tot een situatie waarin hij kan verdienen aan het dier. Bij wegvallen van het

dier, verdwijnen ook zijn toekomstige inkomsten;

de waarde is gelijk aan de marktwaarde van het dier, immers bij wegvallen van het dier kan

de landbouwer, mits hij de marktwaarde betaalt, een even waardevol dier ter vervanging

hebben;

Vertaald naar de specifieke situatie waarbij landbouwteelten gewaardeerd worden, kan gebruik gemaakt worden van een aantal landbouweconomische kengetallen. Een overzicht van alle kengetallen en hun verhouding tot elkaar wordt weergegeven in figuur 1.

De bruto opbrengst van een teelt is voor marktbare gewassen gelijk aan de fysieke opbrengst vermenigvuldigd met de marktprijzen (aangevuld met eventuele andere opbrengsten). De operationele kosten zijn een andere benaming voor de variabele kosten. Het verschil tussen de bruto opbrengst en de variabele kosten is het bruto saldo.

Naast het bruto saldo is ook het arbeidsinkomen een vaak gebruikt kengetal in de landbouweconomie. Om van het bruto saldo naar het arbeidsinkomen te gaan, moeten alle vaste kosten in rekening worden genomen: de overige betaalde non-factorkosten (bv. kosten aan gebouwen, werktuigen, verzekeringen, enz.), de afschrijvingen (als toewijzing van de investeringskosten over de verschillende boekjaren), de betaalde factorkosten (loonkosten van vaste arbeid, betaalde intresten en betaalde pacht) en de aangerekende rente en pacht (fictieve intresten op eigen ingebracht kapitaal en fictieve pacht op eigen gronden). Met belastingen en premies wordt geen rekening gehouden.

Page 8: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 7 van 31

Figuur 1: rentabiliteitsschema (Lauwers en Van Huylenbroeck., 2014)

Voor de berekening van de factoropbrengsten of het factorinkomen worden van het bruto saldo enkel de overige betaalde non-factorkosten en de afschrijvingen afgetrokken. Met andere woorden is het factorinkomen de vergoeding voor alle ingezette productiefactoren (vreemde en eigen arbeid, vreemd en eigen kapitaal en vreemde en eigen grond).

Specifiek voor het waarderen van landbouwteelten worden in dit document vier verschillende kengetallen besproken. Om de interpretatie van de verschillende kengetallen beter te begrijpen, wordt teruggegrepen naar de berekeningswijze van de winst uit een activiteit:

Winst = bruto opbrengst – variabele kosten – vaste kosten – vergoeding eigen arbeid

Een vergoeding eigen arbeid kan ook gezien worden als een deel van de winst (winst wordt dan geïnterpreteerd als een vergoeding voor het geleverde werk (vergoeding eigen arbeid) en de ondernemersbonus (bedrijfswinst in de klassieke zin van het woord). Dan ziet de berekening er als volgt uit:

Winst = bruto opbrengst – variabele kosten – vaste kosten

Page 9: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 8 van 31

In dit rapport wordt verder gewerkt met deze definitie waarbij de vergoeding eigen arbeid dus deel uitmaakt van de winst van een teelt.

Vergoeding eigen arbeid wordt in de verdere berekeningen gezien als een deel van de winst van een teelt. De winst wordt als volgt berekend:

Winst = bruto opbrengst – variabele kosten – vaste kosten

Het eerste kengetal is de bruto opbrengst van de teelt. Hier wordt voor de berekening van het kengetal geen rekening gehouden met de gemaakte kosten.

Bruto opbrengst= winst + variabele kosten + vaste kosten

Met een premie gelijk aan de bruto opbrengst zal de landbouwer dan zowel gecompenseerd worden voor alle gemaakte kosten (variabele en vaste kosten) en de niet-gerealiseerde winst. De bruto opbrengst zal bijgevolg gebruikt kunnen worden in situaties waarbij alle (of bijna alle) kosten al gemaakt zijn maar waarbij er geen opbrengst gerealiseerd kon worden (bijvoorbeeld bij vernietiging van een oogst door een ramp).

Het tweede kengetal is het bruto saldo. Met dit kengetal wordt rekening gehouden met de opbrengsten en de variabele kosten.

Bruto saldo = bruto opbrengst – variabele kosten = vaste kosten + winst

Wanneer een premie betaald wordt gelijk aan het bruto saldo wordt bijgevolg gecompenseerd voor de vaste kosten en de niet-gerealiseerde winst. Dit kengetal kan gebruikt worden in situaties waarbij de landbouwer op voorhand weet dat hij niet kan beschikken over zijn perceel. In dat geval zal hij immers geen variabele kosten maken maar wel geconfronteerd blijven met zijn vaste kosten (vaste kosten zijn immers constant op de korte termijn) en niet in staat zijn een winst te realiseren. Dat zal bijvoorbeeld het geval zijn bij (tijdelijk) niet gebruik / onteigening van landbouwgrond of bij het afwegen van de voor- en nadelen van twee verschillende landbouwmethodes/teelten.

Een derde kengetal is het arbeidsinkomen. Dat kengetal houdt ook rekening met de vaste kosten van een teelt.

Arbeidsinkomen = bruto opbrengst – variabele kosten – vaste kosten = winst

Het arbeidsinkomen staat dus gelijk aan de potentiële winst van een teelt. Een premie zal enkel compenseren voor het verlies aan winst maar niet voor de hiervoor gemaakte kosten. Toch zal in de meeste gevallen de landbouwer, alvast op korte termijn, geconfronteerd blijven met vaste kosten, waardoor dit kengetal niet gebruikt kan worden voor vergoedingen voor beslissingen/gebeurtenissen op korte termijn.

Op lange termijn zijn ook vaste kosten niet meer ‘vast’. Voor het bepalen van de waarde op lange termijn is daarom het arbeidsinkomen een meer geschikte indicator.

Als echter gekeken wordt naar de (economisch) maatschappelijke waardering van een teelt moet nog een stap verder gegaan worden. Hierbij moet de opbrengstwaarde verminderd worden met de intermediaire kosten. Anders gesteld, de economische maatschappelijke waarde is dan gelijk aan de vergoeding van alle factorkosten (arbeid, kapitaal en grond). Er wordt dan geen arbeidsinkomen meer berekend maar de factoropbrengsten of een factorinkomen (vierde kengetal), wat in de literatuur

Page 10: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 9 van 31

omschreven wordt als de werkelijke vergoeding voor de ingezette productiefactoren tegen marktprijzen (Lauwers & Van Huylenbroeck, 2012). De waarde is dan gelijk aan het familiaal arbeidsinkomen (vergoeding voor eigen arbeid) vermeerderd met de kosten voor vaste arbeid (loonkosten vaste vreemde arbeid), de fictieve intresten (vergoeding eigen en vreemd kapitaal) en de pacht (vergoeding eigen en gepacht land).

De keuze om al dan niet de vaste kosten mee in rekening te brengen is zeer belangrijk in de bepaling van de uiteindelijke waarde. Bij een waardering van de waarde op korte termijn is het noodzakelijk ook te compenseren voor de gemaakte vaste kosten. Op lange termijn worden vaste kosten echter minder ‘vast’. Lees: vaste kosten worden variabel over een langere tijdsperiode bekeken. Neem hierbij de aankoop van een aardappelrooier als voorbeeld: eenmaal de rooier gekocht zal deze de eerste jaren aanleiding geven tot vaste kosten, ongeacht het aantal hectare aardappelen. Op langere termijn (10-20 jaar) zal bij het verdwijnen van het totale areaal of tenminste een substantieel deel ervan, een nieuwe aankoop van een aardappelrooier niet meer plaatsvinden en zullen de vaste kosten verdwijnen.

2.2 WAARDERINGSDOELEN

Het waarderingsvraagstuk is contextspecifiek. Daarom kan geen algemeen toepasbare waarderingsmethode vooropgesteld worden. Integendeel, per waarderingsdoel zal een bepaald kengetal gekozen moeten worden om te waarderen. Daarom worden in dit deel van de tekst de verschillende waarderingsdoelen die voorkomen in een beleidscontext opgelijst en aangegeven welk kengetal voor een bepaald waarderingsdoel het meest geschikt is om te waarderen.

2.2.1 Het vergoeden van schadegevallen in het kader van het landbouwrampenfonds

Hierbij wordt de landbouwer vergoed voor de opgelopen schade door een landbouw- of algemene ramp.

De gemaakte teeltkosten bij het zich voordoen van de ramp moeten hierbij vergoed worden. Daarenboven moet gecompenseerd worden voor de niet-gerealiseerde winst, waarbij de te realiseren winst het verschil is tussen de opbrengstwaarde en de totale teeltkosten (i.e. variabele en vaste kosten, excl. vergoeding eigen arbeid).

Vergoeding= gemaakte teeltkosten + niet-gerealiseerde winst

Vergoeding= bruto opbrengst – niet-gemaakte teeltkosten

In het geval van uitbetalen van rampen is de bruto opbrengst het meest geschikte kengetal om te waarderen. Afhankelijk van de situatie kan dat gecorrigeerd worden voor niet gemaakte kosten (bv. oogstkosten) of extra kosten. Het nemen van het bruto saldo als kengetal zou enkel compenseren voor de gemaakte vaste kosten en de niet-gerealiseerde winst. Het arbeidsinkomen zal enkel compenseren voor de niet-gerealiseerde winst. Beide kengetallen zijn daarom niet geschikt als basis ter bepaling van de vergoeding vanuit het rampenfonds.

Page 11: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 10 van 31

2.2.2 Agromilieumaatregelen

Hierbij worden de meer/minderopbrengsten en meer/minderkosten in rekening genomen voor de bepaling van de beheerpremie. De opbrengsten worden in hun geheel beschouwd terwijl voor het bepalen van de kosten enkel rekening wordt gehouden met de variabele kosten. Er wordt immers aangenomen dat de vaste kosten gelijk blijven in beide situaties (situatie met en zonder een beheersmaatregel). Daarom wordt gekeken naar het verschil in bruto saldo.

De uitbetaalde premie is dan gelijk aan het verschil in bruto saldo van beide situaties. Het bruto saldo is in dit waarderingsprobleem het meest geschikte kengetal: het houdt zowel rekening met de verschillen in opbrengsten als met de verschillen in de variabele kosten.

Het gebruik van het arbeidsinkomen als kengetal houdt ook rekening met de verschillen in de vaste kosten tussen beide situaties. De vaste kosten berekend voor de referentiesituatie, blijven op korte termijn constant. Extra vaste kosten (bv. investeringen) mogen niet meegenomen worden in de bepaling van de premie volgens de regels van Europa.

2.2.3 Economische waardering van ecosysteemdiensten

Bij de economische waardering van ecosysteemdiensten wordt de productie van voedsel en van voedergewassen beschouwd als een van de ecosysteemdiensten, naast waterzuivering, klimaatregulatie, recreatie, enz.

De waarde van een ecosysteem voor de mens vloeit voort uit die zogenaamde ‘ecosysteemdiensten’ die de mens en de maatschappij van (al dan niet door de mens beheerde) ecosystemen ontvangen. Een van de beschikbare rekentools om die waarde te berekenen en zichtbaar te maken, is de natuurwaardeverkenner. Het Agentschap voor Natuur en Bos gebruikt die tool om binnen NATURA 2000-gebieden een inventaris te maken van de waarde van de verschillende percelen volgens hun benutting. Op deze gronden wordt de natuurbestemming vaak gecombineerd met een landbouwactiviteit. Daarom is het noodzakelijk een correcte inschatting te maken van de waarde van die landbouwteelten. De natuurwaardeverkenner wordt, bijvoorbeeld, gebruikt voor het inschatten van de impact van een verandering in landgebruik op de totale economische waarde van het gebied.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van het bruto saldo als indicator. Dat is in vele gevallen een correcte indicator omdat er wordt uitgegaan van de vaststelling dat vaste kosten, althans op korte termijn, constant blijven, ongeacht of de teelt al dan niet aanwezig is.

In bepaalde scenario’s van landgebruiksveranderingen kan de impact op bestaande landgebruiken groter zijn, waardoor ook de vaste kosten, de vergoeding eigen arbeid en de overige winsten beïnvloed worden. In die gevallen kan het gebruik van andere kengetallen dan het bruto saldo aangewezen zijn. Als bijvoorbeeld in het kader van een bosuitbreidingsprogramma een landbouwactiviteit op bepaalde percelen (en de daarmee samenhangende winst) op langere termijn geraakt wordt, zal het factorinkomen een meer aangewezen waarderingskengetal zijn dan het bruto saldo. Dat omvat een vergoeding voor alle ingezette productiefactoren en geeft de maatschappelijke waarde van de teelten en gronden op langere termijn.

Page 12: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 11 van 31

3 HET WAARDEREN VAN RUWVOEDERS

In het vorige hoofdstuk werden de beschikbare kengetallen beschreven en werd opgelijst voor welke beleidsvragen of waarderingsdoelen al een waardering is moeten gebeuren. Per waarderingsdoel is bepaald welk kengetal de voorkeur verdient om te waarderen. In het huidige hoofdstuk wordt de waarde van de ruwvoederteelten grasland en kuilmaïs bepaald. Hiervoor is in de eerste plaats een correcte bepaling van de opbrengst van deze gewassen noodzakelijk (3.1), pas daarna kunnen de diverse kengetallen berekend worden (3.2). In het deel 3.3 wordt dan per waarderingsdoel de uiteindelijke waarde bepaald.

3.1 BEPALEN VAN DE BRUTO OPBRENGST UIT RUWVOEDER

Binnen landbouweconomische boekhoudingen zijn de teeltkosten voor de meeste teelten beschikbaar. Zowel voor akkerbouwgewassen, tuinbouwgewassen als ruwvoedergewassen worden de teeltkosten bijgehouden. Anders is het gesteld met de opbrengsten. De bruto opbrengst voor marktbare gewassen (bijvoorbeeld granen of aardappelen) is bekend uit de boekhouddata. Voor het bepalen van de bruto opbrengst van ruwvoederteelten kan echter geen gebruik worden gemaakt van objectieve en betrouwbare marktinformatie en kunnen de bruto opbrengsten ook niet rechtstreeks uit de LMN-boekhoudingen gehaald worden. Omdat een methode waarbij de opbrengst van de teelt rechtstreeks bepaald wordt niet voorhanden is, moet de bepaling gebeuren via een benaderingsmethode. Hiervoor zijn er vier methoden beschikbaar:

Bepaling via marktprijs;

Bepaling via kostprijs;

Bepaling via VEM/DVE-waarde (voedereenheid melkvee en darmverteerbaar eiwit);)

Bepaling volgens opbrengst dieren.

3.1.1 Opbrengstbepaling volgens marktprijzen

3.1.1.1 Bespreking

De bruto opbrengst van een hectare ruwvoeder wordt hierbij gelijkgesteld aan de marktprijs. Hoewel de markt niet frequent gebruikt wordt, zijn er toch een aantal verkopen/aankopen per jaar, waardoor een inschatting kan worden gemaakt van wat een hectare ruwvoeder kan opbrengen bij verkoop.

Voordelen

Geeft het best de potentiële opbrengst weer die een landbouwer kan krijgen voor een hectare ruwvoeder, of anders gezegd geeft het de kosten weer bij aankoop van de opbrengst van één hectare ruwvoeder. Deze methode is identiek aan die voor marktbare gewassen.

Page 13: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 12 van 31

Nadelen

De markt voor ruwvoeders werkt onvoldoende transparant waardoor marktprijzen niet voor elk gewas en elke tijdsperiode beschikbaar zijn. Bovendien kunnen door het beperkte aantal transacties uitzonderlijke omstandigheden bij een transactie te sterk doorwegen in de waardebepaling. Gemiddelde, objectieve marktprijzen kunnen bijgevolg onvoldoende nauwkeurig berekend worden. Marktprijzen zijn mogelijk ook regionaal verschillend.

Bij het waarderen volgens marktprijs wordt ervan uitgegaan dat er steeds voldoende aanbod is van het ruwvoeder in de onmiddellijke omgeving van het bedrijf. Dat is een zeer sterke assumptie, zeker door de specifieke omstandigheden waarin een waardering van ruwvoeder noodzakelijk is (compensatie voor schadegevallen of compensatie van verminderd nut door herbestemming). Immers zal bij schade, de schade zich zelden beperken tot één perceel en dus ook de ruimere omgeving getroffen zijn. Hierdoor zal het lokale aanbod van ruwvoer beperkt zijn en de vraag hoog. De prijs die de landbouwer dan betaalt voor extra ruwvoeder kan hierdoor hoger liggen dan de berekende gemiddelde marktprijs.

3.1.1.2 Berekening

Jaarlijkse bruto opbrengst hectare grasland

Op basis van de LMN-gegevens is het moeilijk te achterhalen wat de gemiddelde verkoopsprijs is van een snede gras, of wat de verkoopswaarde is van de jaaropbrengst van een perceel grasland. De verkoop bestaat immers uit hooi, gewikkelde balen voordroog of verkopen van voordroog rechtstreeks uit de kuil. De opbrengsten per hectare lopen daardoor sterk uiteen.

Vandaar dat teruggegrepen wordt naar externe informatiebronnen. Een indicatie van de gewasopbrengst (kg/ha) werd gevonden via het Landbouwcentrum voor Voedergewassen (LCV). Het LCV heeft voor 2012 een kostprijsberekening gemaakt voor alle ruwvoederteelten (LCV, 2012). Naast de kostprijs werd hierbij ook een indicatie gegeven van de opbrengst in kg droge stof (DS) per hectare per jaar. Hierbij werd de netto opbrengst van graasweide (1 maal maaien, rest als graasweide) als referentie genomen. Uit het document blijkt een bruto opbrengst van 10.500 kg DS en een netto-opbrengst (na aftrek bewaarverliezen) van 10.170 kg DS.

De gemiddelde verkoopsprijzen werden teruggevonden in een nieuwsbericht van Farmers4all (Farmers4all, 2013). Deze site geeft aan dat de gemiddelde marktprijs varieert tussen 10 en 15 eurocent per kg DS. Uiteraard moeten deze prijzen met de nodige voorzichtigheid gebruikt worden. De representativiteit is niet gewaarborgd en bovendien zijn de prijzen een momentopname.

Bij een gemiddelde marktprijs van 12,5 eurocent per kg en een droge stofopbrengst van 10.500 kg, bedraagt de marktwaarde van een hectare grasland 1.313 euro.

Binnen het Departement Landbouw en Visserij wordt in het kader van de berekening van een vergoeding voor wildschade het volgende verondersteld:

Jaarproductie van 10.500 kg DS/ha/jaar (graasweide)

3 sneden van 3.500 kg DS

Vergoeding van 500 euro/snede (aangepast in functie van kwaliteit gras)

Totale waarde op jaarbasis: 1.500 euro (aangepast in functie van kwaliteit gras)

Page 14: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 13 van 31

Jaarlijkse bruto opbrengst hectare kuilmaïs

Voor kuilmaïs is de berekening via het LMN-boekhoudnetwerk wel mogelijk. Kuilmaïs wordt immers vaker verhandeld. Hierbij wordt maïs geteeld door een landbouwer die in hoofdzaak alle teeltkosten op zich neemt met uitzondering van de oogstkosten (haksel- en kuilkosten).

De opbrengst uit de verkoop van kuilmaïs in de periode 2009-2013 wordt weergegeven in tabel 1. Hierbij wordt als referentie deegrijpe maïs als marktbaar gewas genomen (deegrijpe maïs verkoop op stam).

Tabel 1: bruto opbrengst kuilmaïs volgens marktprijzen op basis van LMN cijfers

2009 2010 2011 2012 2013 gemiddelde

verkoop gewas (exclusief hakselkosten) 838 1.204 1.443 1.695 1.472 1.330

hakselkosten (bron: experts op basis van LMN)

285 285 285 285 285 285

waarde (inclusief hakselkosten) 1.123 1.489 1.728 1.980 1.757 1.615

Bron: LMN

De verkoop van deegrijpe maïs op stam brengt gemiddeld 1.330 euro per hectare op. Hierbij zijn de hakselkosten en de inkuilkosten nog voor rekening van de aankoper. Experts geven aan dat hakselkosten tussen 250 en 300 euro per ha bedragen, waarbij 250 euro eerder aan de lage kant is. Daarom wordt uitgegaan van een bedrag van 285 euro/ha. De waarde van een perceel kuilmaïs bedraagt 1.615 euro, inclusief hakselkosten.

Ook via het document van het LCV en Farmers4all kan een berekening van de opbrengst gemaakt worden voor 2012. Vanuit het LCV blijkt dat er een bruto opbrengst van 16.000 kg DS verwacht kan worden (netto-opbrengst van 14.400 kg DS). In het nieuwsbericht van Farmers4all wordt uitgegaan van een richtprijs van 15 cent/kg DS. Met een bruto opbrengst van 16.000 kg DS en een richtprijs van 15 cent is de waarde per ha gelijk aan 2.400 euro per ha. Dat is echter duidelijk een overschatting van de gangbare prijzen die in Vlaanderen worden betaald.

3.1.2 Opbrengstbepaling volgens kostprijs

3.1.2.1 Bespreking voor- en nadelen

Terwijl opbrengsten (marktprijzen) niet of onvoldoende bekend zijn, kan uit het LMN wel een berekening van de teeltkosten gemaakt worden. De opbrengst van een hectare grasland/maïs voor de landbouwer wordt hierbij gelijkgesteld aan de gemaakte teeltkosten. Volgens deze methode is een hectare ruwvoeder zoveel waard als de kosten die ervoor zijn gemaakt. Dat houdt bijgevolg geen rekening met de mogelijke extra opbrengsten bij verkoop of de mogelijke meerkosten bij aankoop vanuit andere bedrijven.

Page 15: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 14 van 31

Voordelen

Dit is een relatief eenvoudige berekening waarbij het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN) gebruikt kan worden om een objectieve en realistische berekening te maken.

Nadelen

Waarderen op basis van teeltkosten geeft niet de werkelijke waarde weer voor de landbouwer. Een compensatie op basis van de kostprijs zal de landbouwer niet noodzakelijk voldoende compenseren bij aankoop van extra ruwvoeder en voor het verlies van opbrengsten bij schade van ruwvoeders.

Bovendien rijst de vraag welke kostenposten mee in rekening moeten worden genomen. Afhankelijk van de toepassing zal naast de variabele kosten al dan niet rekening moeten worden gehouden met de vaste en/of arbeidskosten. Als het de bedoeling is de kostprijs als benadering te gebruiken van de opbrengst, zal het totaal van alle kosten moeten worden genomen. Het verschil met de opbrengst is dan enkel nog de niet-gerealiseerde winst.

3.1.2.2 Berekening

Jaarlijkse opbrengst hectare grasland

Hierbij nemen we de teelt van weiland (uit LMN) als maat voor de productiekosten voor grasland. Weiland ligt meerdere jaren aan en kan gebruikt worden voor zowel begrazing als maaien (tabel 2). De totale kosten inclusief eigen arbeid bedragen 1.075 euro/ha/jaar.

Tabel 2: teeltkosten grasland op basis van LMN-cijfers (euro/ha)

2009 2010 2011 2012 2013 gemiddelde

variabele kosten 296 285 355 365 375 334

vaste kosten 456 448 450 449 479 455

vaste kosten, exclusief fictieve intresten, pacht en loon vaste arbeid

kosten eigen arbeid 292 277 278 282 285 282

totale kosten, exclusief eigen arbeid 752 733 805 814 854 792

totale kosten, inclusief eigen arbeid 1.044 1.010 1.083 1.096 1.139 1.075

Bron: Vrints et al., 2015

Voor tijdelijk grasland / grasklaver liggen de totale kosten (zowel inclusief als exclusief eigen arbeid) respectievelijk lager en hoger dan de totale kosten voor weiland.

Daarnaast kunnen de cijfers van het LCV gebruikt worden (LCV, 2012). Het LCV gaat voor grasland (eenmaal maaien, vervolgens begrazen) uit van volgende kosten:

Pacht en algemene kosten: 300 euro

Bemesting: 346 euro

Aanleg: 72 euro

Gewasbescherming: 26,7 euro

Page 16: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 15 van 31

Oogstkosten: 227 euro

Kuilkosten: 50 euro

De totale kosten, inclusief kuilkosten bedragen 1.145 euro/ha/jaar. Dat is nagenoeg identiek aan de totale kostprijs (inclusief eigen arbeid) berekend op basis van de LMN-gegevens in 2012-2013.

Jaarlijkse opbrengst hectare kuilmaïs

Hierbij nemen we de teelt van kuilmaïs (uit LMN) als maat voor de productiekosten (tabel 3). De totale kosten inclusief eigen arbeid bedragen 1.611 euro/ha/jaar.

Tabel 3: teeltkosten kuilmaïs op basis van LMN-cijfers

2009 2010 2011 2012 2013 gemiddelde

variabele kosten 763 746 786 801 848 789

vaste kosten 528 513 517 494 545 519

kosten eigen arbeid 310 297 288 310 313 303

totale kosten, exclusief eigen arbeid

1.291 1.259 1.303 1.295 1.393 1.308

totale kosten, inclusief eigen arbeid

1.601 1.556 1.591 1.605 1.706 1.611

Bron: Vrints et al., 2015

Het LCV werkt met volgende kostprijs (LCV, 2012):

Pacht en algemene kosten: 300 euro

Bemesting: 254 euro

Aanleg: 382 euro

Gewasbescherming: 130 euro

Oogstkosten: 225 euro

Kuilkosten: 238 euro

De totale kosten, exclusief inkuilkosten bedragen 1.640 euro/ha/jaar. Dit is nagenoeg identiek aan de totale kostprijs (inclusief eigen arbeid) berekend op basis van de LMN-gegevens in 2007-2013.

3.1.3 Opbrengstbepaling volgens VEM/DVE waarde

3.1.3.1 Bespreking voor- en nadelen

Hierbij wordt de bruto opbrengst van ruwvoeder bepaald volgens de VEM/DVE-inhoud (voedereenheid melkvee en darmverteerbaar eiwit). De gedachte hierbij is dat ruwvoeder inwisselbaar is met krachtvoeder. Als een hectare ruwvoeder verdwijnt, kan de landbouwer het overeenkomstig verlies aan energie en eiwit compenseren via krachtvoeder. Bij een volledige inwisselbaarheid van

Page 17: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 16 van 31

beide is de waarde van een hectare ruwvoeder gelijk aan de aankoopprijs van het equivalent van VEM-inhoud en DVE-inhoud in krachtvoeder.

Voordelen

De berekeningswijze is relatief eenvoudig. De gemiddelde krachtvoederprijzen worden immers maandelijks gepubliceerd door de universiteit Wageningen en ook de gemiddelde VEM- en DVE-inhoud kan eenvoudig bepaald worden. De opbrengst aan VEM en DVE per ruwvoederteelt kan op basis van de LCV-berekeningen gebeuren.

Nadelen

Via deze methode zal de waarde van een hectare ruwvoeder overschat worden. Het geven van krachtvoeder is immers interessant voor de landbouwer omdat hierbij voor een bepaalde hoeveelheid voedingsstoffen een laag volume aan voeders nodig is. Op die manier kunnen, gegeven de beperkte opnamecapaciteit van het dier, meer voedingsstoffen gegeven worden dan als er uitsluitend ruwvoeder gegeven wordt. Daarom is de landbouwer bereid hiervoor een meerprijs te betalen.

Deze methode steunt op de veronderstelling dat krachtvoeder en ruwvoeder 100% inwisselbaar zijn. In dat geval kan immers een verlies van ruwvoeder gecompenseerd worden door extra krachtvoeder te geven. Dat gaat echter voorbij aan de praktische aspecten van voedergiften. Ruwvoeders en krachtvoeder zijn niet 100% inwisselbaar door de behoefte aan structuur in het rantsoen (herkauwers). Bovendien is de waarde van krachtvoeder per eenheid VEM of DVE groot door de sterke concentratie ervan per kg droge stof. Aangezien de drogestofopname van runderen beperkt is, is het gebruik van krachtvoeder interessant om de VEM of DVE-behoefte beter te kunnen invullen.

Bovendien is de krachtvoederprijs volatiel over de jaren. Deze prijsfluctuaties worden dan doorgerekend naar de waarde van ruwvoeders. De waarde van ruwvoeders (en dus de schommelingen ervan) hangt bijgevolg af van de krachtvoederprijs en niet van de aanbod-vraagrelatie van ruwvoeders zelf.

3.1.3.2 Berekening

Voor de berekening is er enerzijds een berekening nodig van de opbrengst (in kg DS/ha) van de ruwvoederteelt, aangevuld met de DVE- en VEM-inhoud. Anderzijds is ook de energie- en eiwittoeslag nodig voor deze berekeningsmethode. De energie- en eiwittoeslag wordt berekend aan de hand van de maandelijkse publicatie door de universiteit Wageningen (www.voederwaardeprijzen.nl) (gemiddelde prijzen voor periode 2009-2013).

De gemiddelde energietoeslag in de periode 2009-2013 bedraagt 12,4 euro/kVEM en de gemiddelde eiwittoeslag in diezelfde periode 89 euro.

De gemiddelde opbrengst, VEM- en DVE-inhoud wordt gehaald uit de LCV-publicatie (productiejaar 2012). Voor de berekening voor de waarde van grasland wordt als referentie een weide genomen die eenmaal per jaar gemaaid wordt en daarna beweid (tabel 4). Voor kuilmaïs wordt kuilmaïs zonder derogatie als referentie genomen (tabel 5).

Page 18: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 17 van 31

Tabel 4: berekening bruto opbrengst grasland op basis van energie en eiwitinhoud

parameter eenheid waarde

netto opbrengst grasland (LCV, 2012) kg DS/ha 10.170

VEM-inhoud (LCV, 2012) / 957

DVE-inhoud (LCV, 2012) g/kg DS 76

kVEM/ha kVEM/ha 9.733

kg DVE/ha kg DVE / ha 773

opbrengst KVEM (prijs 12,4 euro/kVEM) €/ha 1.207

opbrengst DVE ( 89 DVE-toeslag) €/ha 688

opbrengst (DVE+VEM) €/ha 1.895

Tabel 5: berekening bruto opbrengst kuilmaïs op basis van energie en eiwitinhoud

parameter eenheid waarde

netto opbrengst kuilmaïs (LCV,2012) kg DS/ha 14.400

VEM-inhoud (LCV, 2012) / 950

DVE-inhoud (LCV, 2012) g/kg DS 53

kVEM/ha kVEM/ha 13.680

kg DVE/ha kg DVE / ha 763

bruto-opbrengst

opbrengst KVEM (prijs 12,4€/kVEM) €/ha 1.696

opbrengst DVE ( 89 DVE-toeslag) €/ha 679

opbrengst (DVE+VEM) €/ha 2.376

3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie

3.1.4.1 Bespreking voor- en nadelen

Ook hier wordt de link met dieren gelegd maar wordt ervan uitgegaan dat wanneer een hectare ruwvoeder verdwijnt, ook een corresponderend aantal dieren minder gehouden kan worden. De bruto opbrengst van een hectare komt dan overeen met de potentiële bruto opbrengst van het overeenkomend aantal dieren. Hierbij wordt uitgegaan van het gegeven dat ruwvoeder geproduceerd wordt in functie van dierlijke productie (rundvee).

Page 19: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 18 van 31

Voordelen

Deze methode sluit waarschijnlijk het meest aan bij de manier waarop landbouwers hun ruwvoeders waarderen. Een goede grasoogst geeft hen immers een hogere vlees- of melkproductie. Als ze een hectare verliezen, zal ook de vlees- of melkproductie lager liggen.

Nadelen

Complexe berekeningsmethode waarbij een groot aantal aannames/veronderstellingen noodzakelijk zijn. De waardering zal afhankelijk zijn van de diersoort (melkvee, vleesvee, geiten, schapen, enz.) en de rantsoenmix (in essentie de verhouding gras-maïs en de verhouding ruwvoeder-krachtvoeder).

3.1.4.2 berekening

Voor de berekening volgens de potentiële opbrengstwaarde van de dierlijke productie (graasdieren) zijn er twee mogelijke sporen:

Doordat ruwvoederpercelen onderling inwisselbaar zijn, kunnen we eenzelfde waarde geven

aan maïspercelen als aan graslandpercelen;

Doordat de VEM-DVE opbrengst verschilt tussen kuilmaïs en grasland, kan de opbrengstwaarde

per ha van de dierlijke productie gecorrigeerd worden voor dit verschil.

Daarenboven dient ook de keuze gemaakt te worden welke dierlijke productietakken mee in rekening worden genomen: de melkveehouderij of de vleesveehouderij als belangrijkste sectoren (of een combinatie van beide). De kleinere sectoren (geiten-, schapen-, paardenhouderij, enz.) worden niet meegenomen.

Gelijke jaarlijkse opbrengst voor grasland en maïs met opbrengsten uit melkveehouderij

In onderstaande tabel wordt voor de gespecialiseerde melkveebedrijven de gemiddelde melkproductie per hectare weergegeven en de verhouding maïs t.o.v. grasland (resultaten op basis van LMN-boekhoudingen) (tabel 6).

Tabel 6: melkproductie per hectare en verhouding oppervlakte maïs-grasland op gespecialiseerde melkveebedrijven op basis van LMN gegevens

melkproductie per ha (l/ha) verhouding grasareaal t.o.v. maïsareaal

2009 11.182 1,56

2010 11.517 1,67

2011 11.677 1,51

2012 11.357 1,49

2013 11.893 1,35

gemiddelde (2009-2013) 11.525 1,52

Bron: Van der Straeten, 2014

Page 20: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 19 van 31

Uit Vrints et al. (2015) halen we de belangrijkste economische kengetallen. Het vijfjaarlijks gemiddelde van de opbrengst per 100 liter wordt hier gebruikt.

De opbrengst per ha ruwvoeder wordt verkregen door de opbrengst per 100 liter melk te vermenigvuldigen met de gemiddelde melkproductie per hectare voedergewassen. Dat levert een opbrengst per hectare ruwvoeder op van 4.290 euro (tabel 7).

Tabel 7: berekening bruto opbrengst één hectare ruwvoeder uit de melkveehouderij

gemiddelde 2009-2013

opbrengst per 100 liter melk (€/100 liter) 37,21

opbrengst per hectare ruwvoeder (€/ha ruwvoeder) 4.290

Bron: LMN

Verschillende jaarlijkse opbrengst voor grasland en maïs met opbrengsten uit melkveehouderij

In het vorige deel wordt geen onderscheid gemaakt tussen de waarde van een hectare grasland en een hectare kuilmaïs. Dat gaat echter voorbij aan de voederwaarde van beide teelten: kuilmaïs brengt via energie en eiwit meer voederwaarde bij dan gras. Daarom kunnen we in functie van de VEM- en DVE-inhoud de waarde diversifiëren.

Omdat de VEM- en DVE-inhoud niet zomaar bij elkaar kunnen geteld worden, werken we met de geldelijke waarde van beide. Uit de vorige analyse blijkt dat via de VEM- en DVE-inhoud de jaarlijkse opbrengst van een perceel gras 1.804 euro bedraagt en de waarde van een hectare kuilmaïs 2.350 euro bedraagt.

Daarnaast is ook de verhouding gras/maïs in het voederareaal op melkveebedrijven belangrijk: 41% van het areaal is maïs, 59% is grasland (andere voedergewassen buiten beschouwing gelaten).

De gemiddelde VEM- en DVE-waarde per ha ruwvoeder op melkveebedrijven bedraagt dan 0,41*2.376+0,59*1.895 = 2.092 euro. Een perceel maïs brengt dan 13,5% (=(2.376-2.092)/2.092) meer VEM en DVE op dan gemiddeld, een perceel grasland 9,5% minder dan gemiddeld. De opbrengst kunnen we dan herrekenen volgens deze procentuele verschillen (tabel 8).

Tabel 8: berekening bruto opbrengst één hectare grasland en 1 hectare maïs uit de melkveehouderij (op basis van LMN cijfers)

gemiddelde grasland maïs

opbrengst per hectare ruwvoeder 4.290 3.883 4.869

Bron: LMN

Gelijke jaarlijkse opbrengst voor grasland en maïs met opbrengsten uit vleesveehouderij

Voor de berekening van de waarde uit dierlijke productie voor de vleesveehouderij wordt dezelfde methode gebruikt als voor de melkveehouderij: de opbrengst wordt in dit geval uitgedrukt per dier en het aantal dieren per hectare wordt berekend. Uit het product van beide kennen we dan de opbrengst per hectare ruwvoeder.

Page 21: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 20 van 31

Tabel 9: berekening bruto opbrengst één hectare ruwvoeder uit de vleesveehouderij

2009 2010 2011 2012 2013 gemiddelde

opp. ruwvoeders (ha) 27 27 29 32 32 29.4

zoogkoeien (#) 46 49 50 50 51 49.2

opbrengsten per zoogkoe (€/koe) 1.728 1.845 1.803 1.984 2.217 1.928

zoogkoe/ha (#/ha) 1.70 1.81 1.72 1.56 1.59 1.68

opbrengst/ha ruwvoeder (€/ha) 2.937 3.339 3.101 3.095 3.525 3.234

Bron: Vrints (2014)

Met een opbrengst van gemiddeld 3.234 euro per ha ruwvoeders is de waarde die uit het houden van vleesvee gegenereerd kan worden een kwart lager dan de waarde uit melkvee.

Verschillende jaarlijkse opbrengst voor grasland en maïs met opbrengsten uit vleesveehouderij

Ook hier kan een differentiëring gebeuren van de opbrengst tussen maïs en grasland op basis van de VEM- en DVE-inhoud. Dezelfde procentuele afwijkingen kunnen gebruikt worden als bij melkvee. Het resultaat is weergegeven in tabel 10.

Tabel 10: berekening opbrengst één hectare grasland en één hectare maïs uit de vleesveehouderij

gemiddelde grasland maïs

opbrengst/ha 3.234 2.927 3.671

Bron: LMN

Verschillende jaarlijkse opbrengst voor grasland en maïs met opbrengsten uit melkveehouderij en vleesveehouderij

Hierbij wordt een inschatting gemaakt van de gemiddelde waarde van ruwvoeders op basis van de verhouding van het aantal zoogkoeien en het aantal melkkoeien. Hiervoor moet eerst het gemiddeld aantal melkkoeien per hectare worden berekend (tabel 11).

Door de gemiddelde intensiteit te delen door de gemiddelde productiviteit verkrijgen we het gemiddeld aantal melkkoeien per hectare (1,54). Voor zoogkoeien bedraagt dat 1,68. Daarna wordt gekeken naar het totale aantal dieren volgens de Mestbank in 2013. Voor Vlaanderen bedraagt dat 263.783 melkkoeien en 156.360 zoogkoeien (voortgangsrapport Mestbank, 2014). Hieruit kan dan de verhouding ruwvoeders berekend worden bestemd voor melkvee en vleesvee (

tabel 12).

Page 22: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 21 van 31

Tabel 11: productiviteit en intensiteit op gespecialiseerde melkveebedrijven

productiviteit (liter/koe) intensiteit (liter /ha) melkkoe/ha

2008 6.968 10.640 1,53

2009 7.231 11.182 1,55

2010 7.329 11.517 1,57

2011 7.565 11.677 1,54

2012 7.506 11.357 1,51

gemiddelde 7.320 11.275 1,54

Bron: Van der Straeten (2014)

Tabel 12: verdeling ruwvoederareaal over melkveehouderij en vleesveehouderij

totaal aantal dieren (#)

aantal dieren per ha (#/ha)

aantal ha ruwvoeder (ha)

% totaal areaal ruwvoeder (%)

melkkoeien 263.783 1,54 171.288 65

zoogkoeien 156.360 1,68 93.071 35

Van alle hectaren grasland en kuilmaïs is 65% bestemd voor melkvee en 35% bestemd voor vleesvee. Als we deze percentages gebruiken voor een gewogen gemiddelde van de waarden voor vleesvee en melkvee krijgen we volgende bedragen:

Waarde ruwvoeder: 0.65*4.290+0.35*3.234=3.920 euro/ha

Waarde grasland: 0.65*3.883+0.35*2.927=3.549 euro/ha

Waarde kuilmaïs: 0.65*4.869+0.35*3.671=4.452 euro/ha

Waarbij de waarde van ruwvoeder de waarde is waarbij gras en kuilmaïs een gelijke waarde krijgen.

3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten

De vier methoden geven alle een andere inschatting van de opbrengst uit ruwvoeders. Bij de methode volgens de teeltkosten worden de opbrengsten gelijkgesteld aan de totale kosten (al dan niet inclusief eigen arbeid). Voor marktwaarde worden de verkoopsprijzen gebruikt voor de opbrengstbepaling. De methode volgens de VEM- en DVE-inhoud maakt gebruik van de energie en eiwitopbrengst van een gewas en de equivalente krachtvoederprijzen. De methode op basis van de opbrengst uit dierlijke productie stelt de opbrengst van een hectare ruwvoeder gelijk aan de opbrengst die een landbouwer haalt uit het aantal dieren dat hij kan aanhouden op een hectare. De samenvattende tabel (tabel 13) geeft de grote verschillen in opbrengstwaarde weer.

Page 23: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 22 van 31

Tabel 13: bruto opbrengsten uit ruwvoeder volgens de verschillende berekeningsmethoden (euro/ha)

grasland maïs

berekenen via teeltkosten

totale kosten, exclusief eigen arbeid 789 1.307

totale kosten, inclusief eigen arbeid 1.071 1.612

berekenen via marktwaarde 1.313* - 1.500**

1.615*** – 2.400*

berekenen op basis van VEM- en DVE-inhoud 1.895 2.376

berekenen op basis van opbrengst dierlijke productie

gelijke waarde melkvee 4.290 4.290

verschillende waarde melkvee 3.883 4.869

gelijke waarde vleesvee 3.234 3.234

verschillende waarde vleesvee 2.927 3.671

gelijke waarde melkvee en vleesvee 3.920 3.920

verschillende waarde melkvee en vleesvee 3.549 4.452

* Opbrengst berekend op basis van LCV en externe ruwvoederprijzen (voor maïs te hoog in vergelijking met marktprijzen); ** waarde departement LV gebruikt voor wildschade; *** waarde Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN)

3.2 BEPALEN VAN DE WAARDE VAN DE KENGETALLEN VAN RUWVOEDERS

In het vorige deel van het rapport werd een oplijsting gemaakt van vier verschillende methoden om een inschatting te maken van de financiële opbrengst (in euro/ha jaar) van een hectare ruwvoederteelt (gras en maïs). Hiermee is een van de kengetallen uit 2.1, de bruto opbrengst, berekend.

In dit deel wordt besproken hoe de bruto opbrengst volgens de vier methoden zich doorzet in de andere landbouweconomische kengetallen - bruto saldo en factor inkomen - zoals bepaald in deel 2.1. De waarde varieert bijgevolg naargelang de keuze van het landbouweconomische kengetal en naargelang de methode om de bruto opbrengst vast te stellen. Tabel 14 en tabel 15 geven een samenvatting van de waarde van grasland en kuilmaïs.

Page 24: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 23 van 31

Tabel 14: samenvatting waardering grasland (euro / ha)

markt-waarde

kostprijs DVE-VEM

dierlijke opbrengsten

melkvee vleesvee melkvee-vleesvee

variabele kosten 334 334 334 1.759 1.739 1.752

vaste kosten (a) 191 191 191 1.227 747 1.059

kosten eigen arbeid 282 282 282 1.342 1.227 1.302

bruto opbrengst 1.500 1.895 3.886 3.234 3.920

bruto saldo 1.166 1.561 2.127 1.191 1.799

factorinkomen 975 1.370 900 444 741

(a) vaste kosten zijn exclusief fictieve intresten, vreemde arbeid en pacht

Tabel 15: samenvatting waardering kuilmaïs (euro / ha)

markt-waarde

kostprijs DVE-VEM

dierlijke opbrengsten

melkvee vleesvee melkvee-vleesvee

variabele kosten 787 787 787 2.574 2.548 2.565

vaste kosten (a) 213 213 213 1.515 913 1.304

arbeidskosten 305 305 305 1.060 945 1.019

bruto opbrengst 1.615 2.376 4.872 3.673 4.453

bruto saldo 828 1.589 2.299 1.125 1.888

factorinkomen 615 1.284 784 212 584

(a) vaste kosten zijn exclusief fictieve intresten, vreemde arbeid en pacht

De keuze van de methode om de opbrengst te bepalen heeft een grote impact op de uiteindelijke waarde die aan een perceel ruwvoeders wordt toegekend. Bovendien zijn de onderlinge verschillen tussen de methoden afhankelijk van welk kengetal gebruikt wordt. Voor de waardering op basis van dierlijke productie is, om de impact op lange termijn te vatten een factorinkomen berekend. Hierna wordt dieper ingegaan op de manier van berekenen.

Drie van de zes berekeningen van hiervoor worden weergegeven: een verschillende waarde voor maïs en gras op basis van opbrengsten uit de melkveehouderij (melkvee), een verschillende waarde voor maïs en gras op basis van opbrengsten uit de vleesveehouderij (vleesvee), en een verschillende waarde voor maïs en gras op basis van een gewogen gemiddelde van de inkomsten uit de melkveehouderij en de vleesveehouderij (melkvee – vleesvee).

Naast de teeltkosten van het gewas zelf zijn ook de opbrengsten en kosten verbonden aan de dierlijke productie van belang. De opbrengst uit dierlijke productie kan immers pas gerealiseerd worden,

Page 25: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 24 van 31

wanneer naast de teeltkosten voor de ruwvoederproductie ook kosten gemaakt worden met betrekking tot het houden van de dieren (dierenartskosten, krachtvoeder, afschrijvingen, enz.). De kosten die in rekening moeten worden gebracht bij de waardering van een hectare ruwvoeder (op basis van opbrengst dierlijke productie) zijn alle kosten die noodzakelijk zijn om een rund te houden op de wijze waarop de veronderstelde productie gehaald kan worden. Daarbij in het achterhoofd houdende dat een landbouwer vergoed moet worden voor al zijn ingebrachte factoren. De waarde is dan gelijk aan het familiaal arbeidsinkomen (vergoeding voor eigen arbeid) vermeerderd met de kosten voor vaste arbeid (loonkosten vaste vreemde arbeid), de fictieve intresten (vergoeding eigen en vreemd kapitaal) en pacht (vergoeding eigen en gepacht land).

Dat refereert aan de bepaling van een economisch maatschappelijke waarde (langeretermijnperspectief) waarbij de opbrengstwaarde verminderd wordt met de intermediaire kosten. Anders gesteld, de economische maatschappelijke waarde is dan gelijk aan de vergoeding van alle factorkosten (arbeid, kapitaal en grond). Er wordt geen arbeidsinkomen meer berekend maar de factoropbrengsten of het factorinkomen, wat in de literatuur omschreven wordt als de werkelijke vergoeding voor de ingezette productiefactoren tegen marktprijzen (Lauwers & Van Huylenbroeck, 2014) (zie eveneens deel 2.1).

Het schema weergegeven in figuur 2 geeft weer hoe de opbrengst uit dierlijke productie kan worden gerealiseerd voor de bedrijfstak melk. Een gelijkaardig schema kan uitgewerkt worden voor vleesvee.

Figuur 2: schema ter bepaling opbrengsten uit dierlijke productie

Het onderscheid tussen de waarde van een hectare gras en een hectare maïs wordt gemaakt op basis van het verschil in de geldelijke waarde van de DVE- en VEM-inhoud van beide teelten. Deze geldelijke waarde op basis van DVE- en VEM-inhoud dient zowel om de opbrengsten uit de dierlijke productie tak (zie eerder) als de kosten aan vee toe te wijzen aan de respectievelijke gewassen.

melkkoeien

grasteelt maïsteelt

ruwvoedergift

teeltkosten teeltkosten

kosten aan vee

opbrengst melk

Page 26: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 25 van 31

De waarde van een hectare gras/maïs wordt dan:

Opbrengst dierlijke productie uit gras/maïs – teeltkosten gras/maïs–kosten aan vee (in functie van aandeel gras/maïs in dierlijke productie)

Waarbij de opbrengst dierlijke productie uit gras bepaald wordt door de VEM/DVE-bijdrage in het rantsoen:

Opbrengst dierlijke productie uit gras: (opbrengst gras op basis van VEM & DVE / opbrengst hectare ruwvoeder op basis van VEM & DVE)*opbrengst dierlijke productie per hectare ruwvoeder Kosten aan vee (in functie van aandeel gras): (opbrengst gras op basis van VEM & DVE / opbrengst hectare ruwvoeder op basis van VEM & DVE)* kosten aan vee

Waarbij de teeltkosten gras/maïs de teeltkosten zijn zoals bepaald in LMN, exclusief fictieve intresten en pacht.

Waarbij voor kosten aan vee alle vaste en variabele kosten worden meegenomen, uitgezonderd de fictieve intresten (=vergoeding eigen kapitaal) en de kosten ruwvoeder.

De opbrengsten uit dierlijke productie (melkvee en vleesvee) zijn berekend in het vorige deel van de tekst (hoofdstuk 2). De kosten aan dierlijke productie worden weergegeven in tabel 16, de teeltkosten van gras en maïs in tabel 17.

Tabel 16: kosten aan melkvee en vleesvee (gemiddelde 2009-2013)

melkvee (€ per 100 liter) vleesvee (€ per gemiddeld aanwezige zoogkoe)

variabele kosten (1) 18,36 1.245

waarvan ruwvoederkosten (2) 4,71 322

vaste kosten (a) (3) 17,19 927

waarvan ruwvoederkosten (4) 3,97 296

waarvan fictieve intresten (5) 3,29 265

kosten eigen arbeid 12,5 809

waarvan ruwvoederkosten 2,35 188

totale intermediaire kosten (= 1-2+3-4-5) 23,58 1.289

(a) Kosten vreemde arbeid worden gelijk aan nul verondersteld

Bron: Vrints et al. (2015)

Page 27: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 26 van 31

Tabel 17: teeltkosten gras en kuilmaïs

grasland (€/ha) kuilmaïs (€/ha)

variabele kosten (1) 334 787

vaste kosten (2) (a) 455 518

waarvan pacht (3) 229 240

waarvan fictieve intresten (4) 36 65

kosten eigen arbeid 282 303

totale intermediaire kosten (=1+2-3-4) 524 998

(a) Kosten vreemde arbeid worden gelijk aan nul verondersteld

Bron: Vrints et al. (2015)

Zowel de teeltkosten als de kosten aan vee zijn noodzakelijk om de kosten verbonden aan de dierlijke productiekosten te berekenen (tabel 18).

Als voorbeeld worden de variabele kosten voor gras en maïs berekend met melk als dierlijke productietak:

variabele kosten teelt = (variabele kosten melkvee per 100 liter melk)*melkproductie per ha ruwvoeder * relatieve VEM-DVE-inhoud teelt + variabele kosten teelt

variabele kosten gras = (18,36-4,71)*11.525*0,905+334 = 1.758 €/ha

variabele kosten maïs= (18,36-4,71)*11.525*1,135+787 = 2.573 €/ha

Tabel 18: kosten verbonden aan dierlijke productie

melkvee vleesvee melkvee – vleesvee

variabele kosten

gras 1.758 1.739 1.752

maïs 2.574 2.548 2.565

vaste kosten

gras 1.227 747 1.059

maïs 1.515 913 1.304

De kosten voor de kolom melkvee-vleesvee zijn het gewogen gemiddelde van de overeenkomstige kosten van melkvee en vleesvee op basis van hun belang in het totaal areaal ruwvoeders (65% van het areaal ruwvoeders wordt gebruikt door de melkveehouderij, 35% door de vleesveehouderij).

Nu de opbrengsten (hoofdstuk 3.1), de kosten aan vee en de teeltkosten bekend zijn, kunnen voor de waardering op basis van de dierlijke productie de verschillende kengetallen berekend worden (tabel 19).

Page 28: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 27 van 31

Tabel 19: waardering ruwvoederteelten op basis van inkomen uit dierlijke productie (euro/ha)

melkvee vleesvee melkvee – vleesvee

opbrengst 4.290 3.234 3.920

gras 3.886 2.929 3.551

maïs 4.872 3.673 4.453

bruto saldo

gras 2.127 1.191 1.799

maïs 2.299 1.125 1.888

factorinkomen

gras 900 444 741

maïs 784 212 584

3.3 WAARDEREN RUWVOEDERS VOLGENS WAARDERINGSDOEL

Als laatste stap worden de diverse elementen die beschreven zijn in het rapport samengevat voor de berekening van de waarde van een ruwvoederteelt in functie van het waarderingsdoel. Er wordt bepaald welk economisch kengetal en welke methode om de opbrengst van ruwvoeder vast te stellen gebruikt moet worden voor welk waarderingsdoel.

3.3.1 Het vergoeden van schadegevallen in het kader van het landbouwrampenfonds

In 2.1.1 is aangegeven dat de bruto opbrengst het beste kengetal is in geval van het vergoeden van schade door een landbouw- of algemene ramp. Bij het gebruik van de bruto opbrengst wordt ervan uitgegaan dat de teelt schade opgelopen heeft nadat alle teeltkosten zijn gemaakt. Dikwijls zijn echter niet alle teeltkosten al gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de oogstkosten. Anderzijds is het ook mogelijk dat extra kosten noodzakelijk zijn bij het verwijderen van het beschadigd gewas: het onderwerken van een maïsperceel, een extra bespuiting om (ongewenste) hergroei tegen te gaan of het opruimen van een omgewaaide aanplanting fruit na een hevige storm. Bij de bepaling van een schadepremie moet daarom ook rekening worden gehouden met de niet-gemaakte kosten en de extra kosten. Zo blijft gewaarborgd dat de landbouwer wordt vergoed voor zijn gemaakte kosten en zijn niet gerealiseerde winst.

De bruto opbrengst kan bepaald worden aan de hand van de marktwaarde van de teelten zoals het geval is bij alle akkerbouwmatige gewassen. Specifiek voor ruwvoeders is er voor kuilmaïs een goede inschatting mogelijk op basis van LMN-boekhoudgegevens. Voor grasland is dat niet het geval maar kan dezelfde waarde gebruikt worden als die gebruikt bij de bepaling van de wildschade.

Ook de opbrengst op basis van VEM en DVE waarde is in principe bruikbaar, al wegen de nadelen (zie eerder) hierbij zwaarder door.

Anders ligt het bij het waarderen van ruwvoeder via de opbrengst uit dierlijke productie. Als hierbij enkel de opbrengsten in rekening worden genomen, krijgt men een duidelijke overschatting van de opgelopen schade van de landbouwer. Immers zijn er naast de kosten met betrekking tot ruwvoeder

Page 29: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 28 van 31

nog andere kosten verbonden aan de dierlijke productietak. Daarom zijn de waarderingsmethoden waarbij rekening wordt gehouden met de opbrengsten uit de dierlijke productie niet geschikt voor het bepalen van de vergoedingen in het kader van landbouwrampen voor het ruwvoeder (tabel 20). Bovendien kan geargumenteerd worden dat de waarde van dierlijke productie enkel in rekening moet worden gebracht wanneer de onbeschikbaarheid van de teelt over een langere periode aanwezig is en wanneer de waardering over een ruimer gebied gebeurt (bv. bij het waarderen van veranderingen in ecosysteemdiensten ten gevolge van grotere landgebruiksveranderingen).

Tabel 20: waarderen ruwvoeders op basis van opbrengsten in het kader van het rampenfonds (euro/ha)

marktwaarde DVE-VEM

grasland 1.313* - 1.500** 1.895

maïs 1.615*** -2.400* 2.376

* Op basis van LCV en externe prijzen; ** waarde departement Landbouw en Visserij wildschade; *** waarde LMN

3.3.2 Agromilieumaatregelen

Bij agromilieumaatregelen wordt gebruik gemaakt van het bruto saldo van een teelt. Voor de bepaling van de opbrengstwaarde kunnen dezelfde methoden gebruikt worden als bij de bepaling van de premies voor schade (marktwaarde en op basis van VEM-DVE-waarde).

In tabel 21 worden de waarde van een hectare grasland en maïs weergegeven in het kader van een agromilieumaatregel.

Tabel 21: waarderen ruwvoeders op basis van het bruto saldo in het kader van agromilieumaatregelen (€/ha)

Marktwaarde (1) DVE-VEM

grasland 1.166 1.561

maïs 828 1.589

(1) Marktwaarde op basis van LMN-resultaten (opbrengst grasland = departement landbouw en visserij wildschade)

3.3.3 Economische waardering van ecosysteemdiensten

De natuurwaardeverkenner werkt op basis van het bruto saldo van een teelt. Dat weerspiegelt de vergoeding die een landbouwer zou moeten krijgen, dus vanuit een korte termijn (privaat standpunt). Ook hier zijn de opbrengsten bepaald op basis van de marktwaarde en de DVE-VEM-inhoud geschikte methoden. Maar ook de opbrengst uit dierlijke productie kan gebruikt worden in deze methode, als het wegvallen van de ruwvoederteelt leidt tot verminderde zuivel- of vleesproductie.

Tabel 22 geeft de waarde voor grasland en maïs weer in het kader van de natuurwaardeverkenner.

Page 30: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 29 van 31

Tabel 22: waarderen ruwvoeders op basis van bruto saldo volgens de natuurwaardeverkenner (euro/ha)

Marktwaarde (1) DVE-VEM dierlijke productie

melkvee vleesvee melkvee-vleesvee

grasland 1.166 1.561 2.127 1.191 1.799

maïs 828 1.589 2.299 1.125 1.888

(1) Marktwaarde op basis van LMN-resultaten (opbrengst grasland = departement landbouw en visserij wildschade)

Omdat ruwvoederteelten geen doel op zich zijn maar steeds in dienst staan van de dierlijke productie is het ook niet onlogisch dat voor de maatschappelijke waarde van een ruwvoederteelt niet alleen de monetaire waarde van de teelt in rekening wordt gebracht, maar ook de waarde die volgt uit de dierlijke productietak. Immers zal bij het verdwijnen van een grote oppervlakte ruwvoederteelten in een regio, ook de waarde uit de dierlijke productie in die regio verdwijnen.

Omdat enerzijds de natuurwaardeverkenner de specifieke functie heeft om de economische waarde van een perceel te bepalen en anderzijds de waarde uit dierlijke productie gerelateerd is met de teelt uit ruwvoederpercelen, wordt bij voorkeur de waarde uit de dierlijke productie als maatstaf genomen.

Als we de ecosysteemdienst ‘voedselproductie’ bekijken vanuit een lange termijn (maatschappelijk standpunt), gebeurt de waardering op basis van het factorinkomen dat een teelt oplevert. De opbrengst kan hierbij bepaald worden door zowel de marktwaarde, DVE-VEM en de dierlijke productie (tabel 23).

Tabel 23: waarderen ruwvoeders op basis van het factor inkomen in het kader van waarderen ecosysteemdiensten (euro/ha)

marktwaarde (1) DVE-VEM dierlijke productie

melkvee vleesvee melkvee-vleesvee

grasland 975 1.370 900 444 741

maïs 615 1.284 784 212 584

(1) Marktwaarde op basis van LMN-resultaten (opbrengst grasland = departement landbouw en visserij wildschade)

Ook hier geldt dezelfde redenering als bij de natuurwaardeverkenner en worden bij voorkeur de opbrengsten uit dierlijke productie genomen.

Page 31: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 30 van 31

TABELLEN

Tabel 1: bruto opbrengst kuilmaïs volgens marktprijzen op basis van LMN cijfers ................................ 13

Tabel 2: teeltkosten grasland op basis van LMN-cijfers (euro/ha) .................................................................. 14

Tabel 3: teeltkosten kuilmaïs op basis van LMN-cijfers ........................................................................................ 15

Tabel 4: berekening bruto opbrengst grasland op basis van energie en eiwitinhoud ......................... 17 Tabel 5: berekening bruto opbrengst kuilmaïs op basis van energie en eiwitinhoud .......................... 17 Tabel 6: melkproductie per hectare en verhouding oppervlakte maïs-grasland op gespecialiseerde melkveebedrijven op basis van LMN gegevens .................................................................... 18

Tabel 7: berekening bruto opbrengst één hectare ruwvoeder uit de melkveehouderij ...................... 19

Tabel 8: berekening bruto opbrengst één hectare grasland en 1 hectare maïs uit de melkveehouderij (op basis van LMN cijfers) .............................................................................................................. 19

Tabel 9: berekening bruto opbrengst één hectare ruwvoeder uit de vleesveehouderij .................... 20

Tabel 10: berekening opbrengst één hectare grasland en één hectare maïs uit de vleesveehouderij .................................................................................................................................................................. 20

Tabel 11: productiviteit en intensiteit op gespecialiseerde melkveebedrijven ........................................... 21 Tabel 12: verdeling ruwvoederareaal over melkveehouderij en vleesveehouderij ................................ 21 Tabel 13: bruto opbrengsten uit ruwvoeder volgens de verschillende berekeningsmethoden (euro/ha) .................................................................................................................................................................................. 22

Tabel 14: samenvatting waardering grasland (euro / ha) ................................................................................. 23

Tabel 15: samenvatting waardering kuilmaïs (euro / ha) .................................................................................. 23

Tabel 16: kosten aan melkvee en vleesvee (gemiddelde 2009-2013) ............................................................. 25

Tabel 17: teeltkosten gras en kuilmaïs ......................................................................................................................... 26

Tabel 18: kosten verbonden aan dierlijke productie ............................................................................................ 26

Tabel 19: waardering ruwvoederteelten op basis van inkomen uit dierlijke productie (euro/ha) 27 Tabel 20: waarderen ruwvoeders op basis van opbrengsten in het kader van het rampenfonds (euro/ha) .................................................................................................................................................................................. 28

Tabel 21: waarderen ruwvoeders op basis van het bruto saldo in het kader van agromilieumaatregelen (€/ha) ....................................................................................................................................... 28

Tabel 22: waarderen ruwvoeders op basis van bruto saldo volgens de natuurwaardeverkenner (euro/ha) .................................................................................................................................................................................. 29

Tabel 23: waarderen ruwvoeders op basis van het factor inkomen in het kader van waarderen ecosysteemdiensten (euro/ha) ....................................................................................................................................... 29

FIGUREN

Figuur 1: rentabiliteitsschema (Lauwers en Van Huylenbroeck., 2014) ........................................................... 7 Figuur 2: schema ter bepaling opbrengsten uit dierlijke productie ............................................................. 24

Page 32: LANDBOUWKUNDIGE WAARDERING VAN GEWASSEN/PERCELEN · 3.1.4 Opbrengstbepaling volgens opbrengstwaarde dierlijke productie 17 3.1.5 Samenvatting berekening bruto opbrengsten 21 3.2 Bepalen

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

pagina 31 van 31

BRONNEN

Farmers4all nieuws. (2013).

http://www.farmers4all.nl/nieuws/detail/agrivak-nieuwsbrief-week-19-het-agrivak-team/id/247

Lauwers, L. & Van Huylenbroeck, G. (2014). Cursus agrarische bedrijfseconomie, faculteit bio-ingenieurswetenschappen, UGent.

LCV. (2012). Kostprijsraming voedergewassen. (2012).

http://www.lcvvzw.be/wp-content/uploads/2013/10/Kostprijsvoedergewassen2012.pdf

Van der Straeten B. (2015) Kostprijsanalyse vervangingsvee van melkvee en de economische impact van het vervangingspercentage: analyses op basis van het Landbouwmonitoringsnetwerk: boekjaren 2009-2012, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel.

Vrints G., Deuninck J., Tacquenier B., D’Hooghe J. & Van der Straeten B. (2015) Bedrijfseconomische resultaten Vlaamse land en tuinbouw – Dieren en gewassen 2009-2013 – op basis van het Landbouwmonitoringsnetwerk, Departement Landbouw en Visserij, Brussel.