. MUHAMMED IKBAL

KiTABI ULUSLARARASI MUHAMMED iKBAL

SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi

1-2 Arahk '95, istanbul

iKBAL'iN MUSLUMAN ULKELER UZERiNDEKi ETKiSi

Gulani Hussain Zulfigar*

B irinci Dunya Sava§t strasmda, ikbal temel felsefesini Esrar-1 Rumuz'da olu§turdu ve ktsa bir sure sonra Prof. Nicholson (Camb ridge) Esrar-1

Hudi'yi ingiliz,ceye ~evirdi. (Benligin Strlan) Bu ~evirirun yaytmlanmast Batt'run edebi alanlannda bazt etkile r olu§turdu. Bazt ~alt§malar ve degcr­lend.irmeler ortaya ~tktt. Bu, ikbal'in Baudaki birinci tanmmastydL Daha sonra bazt musluman ulkelerin .ktymetli bilginleri ikbal'in onemli katktsmt ogrenmeye geld iler. Onlar Tiirkiye'den Mehmet Akif, Seyyid Muhammed Ali, Muhammed Muhit Tabatabai, Prof. Said Nafisi, iran'dan Muhammet Taki Bahar, Afganistan'dan Prof. Muhammed Server Guya ve Mtstr'dan Dzam Pa§a'dtr. Bu baglanular yanm astrdan daha fazla bir zaman oncey­di. ikbal II. Dlinya Sava§mm hemen arefesinde, 21 Nisan 1938'de vefat etti.

iki dunya sava§t arasmdaki 20 ytlltk zaman boyunca, ikbal'in zihni ve du­§linceleri Battdaki veya Dogudaki insanltgm uzerine gelen felaketi, kendi limit mesajtru, kurtarma, dunyaya yeniden gelme ve yeni dunyaya tekrar yarattlma mesajl!ll kavramaya devam etti. ikba l'in yarattct <;alt§malan §U Sl­

ra ile yaytmlandt:

Peyam-i M a§nk 0923), Bang-i Dera (1924), Zehur-i Acem (1927), Cavid­name (1932), Bal-i Cihril (1935), Darb-i Kelim (1936), Pas c;i Bayed Kerd . (1936), Armagan-t Hicaz (1938).

Onun giizel Urduca ve Farsc;;a §iir sanattru ic;;eren mesajt dunyada gtillerin gtizel kokusu gibi yaytltyordu .

.. Dr., Lahor ikbal Demegi Ba~kam

68/MUHAMMEO lKBAL KiTAill

. . . ikbal sadece Dogu'nun §air ve di:i§tinuri.i degil, ayru zamanda gelecek glinlerin problemleri ile ilgili olan ve insanltgm gelecekteki kaderini gore­btlen tecri:ibeli bir dev\et adamtyd.t. Onun bazt mektuplan ile beraber kon-· feranslan ve beyanlan, insanltgm gelecegi ile ilgili encli§elerini gosrerir.

Oli:imi.inden sonra ikbal'in felsefi ~alt§malan, sanatt ve mesajt mi.isltiman illkeier de dahi l. olmak lizere, ·di.inyarun ~e§itli i:iniversitelerinde onemli bir ara§ttrma konusu oldu. Bu r;ah§ma a§agtdaki gibi tic;. boli:imde smillandm­labilir:

l.ingiliz boyundurugu alttnda inleyen Gi:iney Asya'run politik ve sosyal problemleri.

2. Miisli:iman di:inyas1. ik~al'in ya§adtgt devirde sadece birtcac;. mi:isltiman i.ilkesi ?zgi:irdu. Endonezya'dan Marake§'e kadar diger mi:isli:iman i:ilkeler Battlt guc;lerin somi.irgeci basktst altmdaydt.

3. ikbal'in dejenere olmu§ "Batr ve Dogu insanltgma olan evrensel mesaj1. ikbal'in du§tincesi Kur'ani uyanlara dayaruyordu. "Dogu'nun ve Batt'mn Rabbi olan Allah" (A yet-i Kerime) ·

Ve onun buttin mesajt her ikisineydi:

Dogu 'qan kafma ve Batt ya hor bakma

<;unku fttratm ozlemleri geceyi sabaha r;evirmek ir;indir

Her boltim ic;in geni§ bir kitap yaztlabilir, fakat ben bu ktsa surede ikinci boli:imden ktsaca soz edecegim. Buradaki herkesin detaylan bildigini di:i­§i:ini:iyorum. Aynca onun §iirinden verebildigim kadanyla ozet ·referanslar vermeye ~alt§acagtm. <;unkli §iirsel semboller ktsa zarnanda yaptlmast mi.imki:in olmayan ozenli ozenli bir haztrhgt .&erektirir. Bununla birlikte ik­bal'in yaztlan ve sozleri duzyazt ic;.erisinde kendisini tarumlaytctdtr ve bu c;alt§ma ic;.in <;ok yardtmct olabilir.

ikbal sadece u~ musli:imap ulkesine ktsa ziyaretler yaptt. Mtstr, Filistin ve Afganistan. Fakat o manevi olarak her musli:iman i:ilkeye ve canh hisse ait­ti. Onun milli vatan di.i§i:incesi evrenseldi. "Bi.ittin yerler Allah'mdtr ve on­lar hepimizin vatamdtr". Ve 0 §6yle diyordu: ·

Deroi§ Allah 'm a§kz ile dopdoludur

Ne Batt ile ne de Dogu ile akrabaltk iddia edemez

Isfahan, Delhi ya da Semerkant

iKBAL'IN ISLAM OONYASINDAKi FiKRi VE SlYASf ETKILERl /69

Anavatammt izlemeyecegim

Ne dogru ve gen;ek onu anlatmm

Korku dii§uncesinden uzak olarak

Caminin avanagz degilim

Ve Ban dii§uncesinin fOcugu da degilim.

Biz bugtin tarihl §ehir istap.bul'da bir ikbal kongresi dtizenliyoruz. Seksen yu once ikbal baz1 onemli mtisli.iman medeniyet ve ktilttir merkezleri hak­kmda islam Beldeleri adllli ta§tyan bir ~iir yazd1. Bir kltasmda mtisltiman timmete bu §ehrin tarihlonemini anlaru:

istanbul b6lgesi Kayser'in eski §ehri

Ommetin Mehdi'sinin 6lumsuz §eref i§areti

: Bu yerin tozu Harem 'inki gibi kutsaldtr

Ve evrenin imparatorlugunun ikametgaht.

Bu §ehrin havasz gulun guzel kokusu gibi sa.ftzr

Eyyub el-Ensari;nin mezanndan bir ses geliyor.

Miisluman! islam milletinin kalbi bu §ehirdir

Yuz;nllann kanlt kavgasmm 6dulu bu §ehirdir.

· Gtiney . Asya'nm insanlan manevi olarak Ti.irkiye'nin insanlan ile baghdtr ve ikbal bunlardan biriydi. ikbal yi.iksek ogrenimi i~in inglltere'de iken yakin arkada§t ~eyh Abdi.ilkadir 1906'da (Eyltil-Agustos) Ti.irkiye'yi ziyaret

. etti. Ve Ttirkiye hakk.mdaki izlenim1erini Urduca ve ingilizce olarak yazdt. Boylece ·Jkbal Londra'da iken sevgili tilkesi hakkmdaki birinci el bilgileri arkada§t Seyh Abdulkadir vasttastyla elde etti. Bu · zaman (1907) ikbal'in · mi.isli.iman i.ilkelet: arasmda· yeni di.inya dtizeninin ortaya ~lkmasllli tasav-vur ettigi zamandtr. ·

Musltiman timmet her yerde bir gerileme ile kar§tla§ttgt bir zamanda bu · bir. §iirsel onsezi midir? Bununla birlikte §air-dti§tini.ir ikba] bliytik bir rnis­yon ile ortaya 9kmaya karar verdi:

Gecenin karanltgmda bitkin kervamma yo! g6sterecegim

if geyirmem ate§ tutU§turqcak, nefesim alevler sayacak

Kervan! ikbal'm §iirinde mtisli.iman i.immete delalet eden bir mecazdtr. Ay­m zamanda "kafile" bu ama~ i~in kullamhr, §U beyitinde oldugu gibi:

70/MUJ-IAMMED IKBAL KiTABl

Gece karanltk ve kervandan surilklendin

Senin i<;in nagmenin alevi harekete ge<;irecek bir ktlavuz t§tk gibi.

Turkiye Birinci DunyaSava§t'ndan once, Batl'run somurgeci gli~lerinin sal­dmJanyla ka~1 kar§tya idi ve Avrupa'run hasta adarru olarak itham edilmi§­.ti. Onun oli.imunun son merasimi Batl'da konu§uluyordu. Bu, Tiirkler ve Mus!Uman ,timmet i~in en kasvetli ve en karanhk zamandt.

I

Eylul 1911'Cle italya Libya'yt ve Balkan milletleri Trakya'y1 (turkiye'nin Av­rupa topraklanru) !§gal etti. Edirne ku§attldt ve istanbul'un guvenligi tehli­keye d~ru. Bu, Bat.l'mn baz1 liderleri tarafmdan emredUen yeni bir Ha~h birligiydi. Trajik olaylar Gi.iney Asya'ya ula§ttgmda Musluman Hindistan ~ok kayglland1. ikbal bu karanhk g:Unler boyunca unutulmaz §Urler yazdt: $ikva, Cevab-t $ikva, Mum ve $air, Huzur ve Risalet Maab Mein, Pauma binti Abdullah, Ectirne Muhasarast gibi. Onun me§hur Urduca §iiri Mum ve $airin son krtas1 ikbal'in gelecek glizel zaman i~in §iirsel iyimserligi a~tsmdan dikkate degerdir:

. G6kyuzu ~afagm t§tklan ile panlttya d6n~ecek

Ve gecenin karanhgz h~zla kalkacak

ihvanlar tsttrab i<;inde gelecek ve birlik olacaklar

M,eltem ve c;i<;ekler mutiu bir yolda kar§tl~acak

G6zya§lanm §ebnem dam/alan gibi parlidayan muzik gelirecek

Ve bu bah<;enin her goncast kederimle duzenlenecek

Kalpier gonilllu secdelerini hattrlayacak

B~lar Harem 'tn kutsal topragma yeniden degecek

Dudaklar gozun g6rmedigini if§ a etmez

Dunyanm degi§meye gittigi bu yolda hayret ettim

Gecen_in kamnltgt sabah gune§inin 'l§tgtndan once ka<;acak

Bu bah<;e Allah 'tn cennetinin §arktst ile dolacak.

Bu §iir ikbal tarafmdan mus!Uman dunyasmm Ball emperyalizrninin ayak-· lan altlnda ezildigi tarihten c;:ok once yaztldt. Bugun elli be§te~ fazla mus­lliman ulkesi baglffistzdu. Ve uzun ve c;:etirt bir smavdan sonra evlerini kurma ~bast ic;:indedirler. Hi~ kimse 1912'de ya da hana. 1990'dan once <;;arlann ve komtmistlerin penc;:esi altmda inleyen Orta Asya Turk devletle­rinin bu ylizyum sonunda baglffislZ olacagmt di.i§i.inebiliyor muydu? Ve

iKBAL'lN iSl.i\M DUNYASlNDAKll'tKRi VE SIYASI f."TKILERi /71

• kOID§U karde§ musli..iman i.ilkelerini bagtrlanna ba~acaklanru? Sadece ikbal a<;tk gori.i§i.i ile gorebildi.

Dr. A. S. Ahsan'dan ab.nrru§ttr: "Ozgi.iiluk haberi kole ntilletlerin yeniden canlandmlmas1 ve ·savunulmast ve parlak bir gelecegin vaacli Batt somtir­geciliginin en gi.i<;lU doneminde tek bir hayal ya da ruya gibi <;aktlmaltdtr. Fakat §air hayatt boyunca bu tempoyu inan<; ve vakar ile devam ettirdi. ~air stktntt!r:geli§menin ortasmda i.imit 1§1g1 ve teselli getirdi."

Bu mesajm Peyam-i-Ma§rik i<;inde bu mesajm Batt'ya ta§mmasmdan son­. ra, ikbal peygamberce vazifesini Dogu insamm uyaruk tutmak i<;in hareke­

te ge<;iriyordu. ikbal'in i.inlU Fars<;a §iiri olan Zebur-i Acem tie Dogu'dan yeniden canlandmlmast <;agnstru duyabiliriz. Buraya iki ktta aktanyorum:

Butun Dogu bir patikanm tozlan gibidir

0 sessiz bir aglamad1r, o ~orak bir i~ ~ekmedir

Onun tozunun her zerresi kiiskun bir parla)l'l§t~r

Hindistan 'dan, Semerkant'tan, Irak'tan, Hamedan 'dan y'llkseisin

Derin; sonsuz derin bir uykudan yukselsin

Derin uykudan y'llkselsin

Bah 'mn ve onun bilyuleyici ~ekiciligi kar§1Smda yardtm et.

$irin, ba§tan ~tkanet tathhgt ka'Y'§tStnda

Ve onun ~ahane karakteri

Ve onun dunyayt attklar i~inde btrakan cengiz guzellik dii§manltgt

Harem 'in i~ast tekrar y'llkselsin

Dertn, sonsuz derin bir uykudan yukselsin

Derin uykudan y'llkselsin.

ikbal, 1907'den sonra, yorgun musluman i.immete yol gostermeye ve son '\

nefesine kadar ilahl hi.inerleri ile mi.isl~manlar arasmda yi.ikselmeye de-vam etti. Bi.iyi.ik Sava§'ta TUrk kahramafilar ba§anlt bir §ekilde dbvi.i§erek Batth sald1rganlan Gelibolu'da pi.iski.irtti.iler. Ve Kutulamara sava§lDl kazan­dllar. Fakat 1916'da Araplann haince roli.i ve Mekke §erifi Hi.iseyin'in san­cagt altmda Turk kahramanlar kutsal topraklardan geri <;ekilmeye mec.bur btraktldt. Bi.iti.in topraklar, Filistin, Ordun, Suriye, Irak yabanct gi.i<;ler tara­fmdan i§gal edildi. Yabanc1 gi.i<;lerin komutam General Allenbi, Damas­cus'a ula§ttgl zaman, derhal Selahaddin Eyyub!'nin ti.i rbesine gitti, k~plyt

72/MUHAMMED IKBAL KIT.ABI

~aldt ve alayh bir ~ekilde "Selahaddin sen uyuyorsun, biz geldik!" diyerek sesl(:!ndi. Yedi buc;uk astrdan sonra, bu, modern Ha~Wann miisluman dun­yarun yurune arugt bilyi.ik bir tokaru. Bu, ikbal i~in ~ok buyl.ik bir ~oktu. Tarih1 §iir Khizar the Guide bu milthi§ trajedinin neticesidir. $air §iirinde tizuntii ile kanayan kalbinin en onernll sorusuna ve gilncel meseleler hak­kmda \=e§itli sorulara yer verir:

Ha§im 'm torunu Mustafa 'ntn k1ymetli itimadtnt, kutsal §erejini sat1.yor.

Kzrmtzt. kan ve ·kum haltsmda kuvvetli Turk 6lurken.

Khizar'm cevabt yeniden uyanmarun mesaj1 ile milslilman ummetin gerile­mesinin sebeplerini is;erir:

Ah arkada§tm Turklerin ve Araplann kavga:sznm tSttrabm~ hatzrlat-maya gt?re~ yok. ·

Miisluman dunyarim derin ve sessiz kede1~ni benden gizleme

Muthi§ Khaleel'in kutsal mirast teslisi': ogullan taraftndan kavrandt.

Ve Hicaz'm kutsal topragt Htristiyan kilisesi iyin ta§ bir binaya ~ev­rildi.

Bugun jes sade y6kii§un ve gozden dii§menin semboludur.

Ve yol g6stermek i~in dog an insanlar ~6pler arasmda suriinuyor

Miisluman kam daha once ktymetl(iken §imdi su gibi ucuza gidi­yor.

Ve onlar bu trajediden dolayt act ir;inde. aglarlar

Ni~in? Rumf der ki: "Actlar i~inde ytktlan bir evi yeniden irl§a etmek,

j[k olarak enkazt temizlemek, sonra yeniden binayt kurmak."

Dogunun kurtanlmaSt. miisluman ummetin birligi ir;.inde bulunur.

Asyanm insanlan uzun zamandtr bu ger~egi algtlamakta ba§anlt· olamadt.

Muslumanlar krallzktan sonra 6zlemini durdurmalt ve irrla.n kalele­ri iyinde gu~ toplamaltdzrlar.

Miislumanlar Kabe'nin savunmasz i~in birle§meli ve bir gibi hareket etmelidir.

Nil ktytlanndan, Ka§gar ova/anna kadar.

IKBAL'IN iSLAM OONY ASINOAKl FlKRi VE SlY ASi ETKiLERl /73

Kurtuba, Gamata, Buhara, Semarkant, Ta§kent, Ka§gar, Lahor, Delhi, isfa-~ .

han, Hamadan, Tahran, Nil Nehri, Sam ve Filistin, Iran ve Irak, Arap ve Acem, burun bu §ehirler ve yerler ikbal'in ~e§itli muslUman iilkelerin ge­ne! sosyal ve ktilturel rnira:slanru g_osteren §iirinde kendi jeopolitik konum- · lan i¢inde birer sembol ve mecazdrr. ikbal bu sembollerin kullarurru ile ayaklar altmdaki musltiman tilkelere yeniden cahlanma mesajmt yeriyor­du:

Beyitlerim insanlann gonu/lerine lflze bir §evk verir.

On,lann buyilsu Lahor'dan Buhara ya ve Semerkant'm ova/anna· kadar·uzantr.

ikbal hayati boyunca ernperyalizme, somtiriiye, haks1Zhga, cahillik ve her ·rur kolelige kar§i zihni cihadma .devam etti. Afrikah ve Asyah muslUman iHkelere ozel ilgisi vardt. Aym zamanda Gliney Asya'n~n mtisltiinanl.:m ik­bal ve Cinnah'in liderligi altmda ingiliz emperyalizmine oldugu kadar, in­gilizlerin yarduru ile Hindistan'da ortaya c;tkan Hindu-fa§ist kurallanna kar­§1 ozgtirllikleri i~in c;aba!IyorlardL Bu c;ift tarafh ~aba bagtmSlZ mtisluman Pakistan'm kurulmasyla son buldu. ikbal ve Cinnah kendilerini Musltiman rbnesansma adarru§lardt.

Hayatmrn son gunlerinde. ikbal mtisluman tilkelerin gelecegi ile ~ok ilgi­liydi. Bu zamanda Avrupah tilkeler ba§~a bir d\,inya sava§ma dogru surtik­leruyordu. Bu bunalunl.t zamanda ikbal'in takdire §ayan reaksiyonunun ol­dugu iki olay oldu. Birincisi Sadabad Pakt1, ikincisi ise Royal Komisyo­nu'nun Filistin'in bblti§timu hakkmdaki taporudur. ikbal Filistin'in bolti§ti­mti hakkmda gu~lU ve geni§ bir bildiri yaylnlad1. llildirinin bir boltimti Musltiman Ulkeler ile ilgilidir. ikbal, ingiliz emperyalizminin Mtisluman ka­vimleri-tilkeleri birbirinden ay1rmak istedigine dikkati ~eker.

Ttirkleri diger miisltiman dtinyasmdan aymna politikast hala aksiyon ha­lindedir. Ttirklerin islam't kabul etmedikleri §eklinde· bir ifade duyuyoruz ki bu mtithi§ · yalan asia soylenmedi. Sadece islam hukukunun tarihi kav­ramlan fikrine sahip olmayan kimseler bu ~e§it hain propagandalara ~olay bir av olurlar. islam'm dogu§u ile kendilerine dini bilin~ vetilen Araplar, Tlirkleri ~blleri dt§mda b1rakmanm sonw;;lanru asia unutmamaltdtrlar.

Gelecek zaman, Asya'mn Arap olmayan bag1mstz musltiman tilkelerinin devlet adamlar1 i~in bir duru§ma zamamd1r. Halifeligin yasaklanmasmdan bu yana, bu, dint ve politik tabiatlt tarihi gti~lerin onlan ytizytize gelmeye

74/MUHAMMF.D lKBAL KITABI

mecbur b1raktiklan ciddi uluslararas1 bir problemdir. Muhtemel Filistin problemi onlan kendi konumlanm ciddi olarak di.i§i.inmeye mecbur brra­kabilir. Yanlt§ olarak isimlendirilen Milletler Birligi, pratikteki sahici tamm­lamastyla Bat• Milletleri Birligi, bu birlige i.iye olan Mi.isli.iman ulkeleri ye­niden di.i~i.inmeye sevkedebilir.

Birinci Dunya Sava§t'ndan sonra s<:)mi.irgeci gi.i~leri birarada toplayan Mil­letler Birligi, ABD Ba§kam Wilson'un zannettigi gibi, bir felaketten kurtu­lu§ degildi. belki felaketin ta kendisi idi. Birligm olu§masma ikbal'in reak­siyonu c;ok netti. Onun tepkisinin hakhhgt ilerde anl~llacaktl. ikbal em­peryalist devletlerin onculUgunda kurulan bu re~kilau "Di.inyanm mezarla­rmm b6li.i§i.imi.i ic;in kurulan bir organ" §eklinde tammlar.

Birka«; yll ic;inde ikbal'in bu tahmini tarihl bir ,gen;ek oldu ve bu medeni­le§mi§ hrrstZLar ku~agt II. Di.inya Sava~ma yol a~Ular.

ikbal'in ollimi.inden birbuc;uk ytl sonra ikinci DL'mya Sava§l ba~lad1 ve alu yll devam etti. ~imdi, bu bi.iyi.ik felaketin i.izerinden yanm yi.izytl gec;ti. ik­bal'in omri.i boyunca ~ok az saytda mi.isli.iman i.ilkesi Bau'nm dogrudan basktsmdan bawmstZdt. ikinci Di.inya Sava§J sonunda Asya'nm pek c;ok i.ilkesi ve Afrika baglffiSlZ oldu. Guney Asya baglffiSlZ i.ilkelerin arasmda milletlerin gi.ic;li.i bir bagt olarak ortaya c;tktt. ikbal'in hayaunm son gi.inle­rinde, sadece dort mi.isli.iman i.ilke (Turkiye, iran, Irak ve Afganistan) Sa­dabad Paku olarak bilinen kulti.ir pakuna sahip olmaya karar verdi. ikbal bunun ic;in mutluydu. ~imdi elli mLisli.iman ulkeden fazlast bagunstzdtr ve 1969'da islam i.ilkelerinin bir organizasyonu hayata ge~irildi. Bu organizas­yonun kurulu§u Sadabad Paku'ndan daha ileli bir basamakur ve ikbal ba­zt isteksizlikle beraber mLisli.iman ummetin bu geli§mesi ic;in c;ok mutlu olacakt1. c;unku bagnnsiZhWru yeni kazanmt§ olan mi.isli.iman i.ilkeler, ba­WroStZ bir milletin ozellikleri arasmda bulunan kendine gi.iven duygusun­dan yoksundurlar. Aym zamanda somurgeci gi.ic;ler, Birle§ik MiUetler T~kilau diye amlan eski rnilletler birligini degi§tirdi. Son ytllarda Birle~mi§ Milletler Te§kilattmn iyilikc;i ~efi yeni bir di.inya di.izeni emretti. ~ayet ikbal ya§tyor olsayd1 §6yle derdi: "&ki avc1lar yeni bi1" tuzak getirdi."

Mi.ish.iman i.ilkeler di.inyanm en onemli jeopolitik ktstrnlannda yer aldt. Onlar smrrstz tanm ve mineral kaynaklarma, enerjik ve kalifiye bir insan gi.icune, ayn1 zamanda ahlakl degerlerin ve sosyal di.izenin muhte§em ya­ptsma sahiptirler. islam, insanl•gm dertlerinin i.istesinden gelmek i~in e~itli­ge ve insanligm karde§ligine inamr. Birle§rni§ Milletler te~kilaunm insan

iKBAL'iN ISLAM D0NYAS1NDAKI FiKR1 VE SIYASi en<iLERt /75

haklanyla ilgili prensipleri, bu sosyal di..izenleme ac;tlsmdan baktldtgmda manastz bir belgeden ibarettir. M(isltiman tilkelerinin lek ihtiyact kendileri­ni ve kendi inan<;lanru bilmektir. Ve btl, ikbal'in ya2tlanrun en onemli te­mastdtr.

ikbal, Sakarya'run kesin zaferi \.izerine jstam 'm $afa/jl adlt tinlti §iirini yaz­dt. Bu §iirin bir. beytinde; mtisltiman timmet i<;in ama<; olacak ti<; noktaya i~aret etti. Bu bildiriyf Cinnah'm dtistilru olan "iman, Birlik ve Disiplin" ve ikbal'in inananlara ara~urma tavsiyesi olan "Dogruluk, Adalet ve Cesaret"i zikrederek bitiriyorum. Bu prensipler tizerine kurulan yeni bir dtinya dti­zeni, Dogu'nun ve Batt'nm mazlum insanltg1 i<;in mutlu haberler getirebi­lir.

Dogruiuk, Adalet ve Cesaret dersini tekrar et

Obur dunyaya etki eden kaderin belirlenecek.