Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla...

28
Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer Michiel Krijger Geert Savelsbergh Sanne de Vries

Transcript of Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla...

Page 1: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

Allerechtenbladiebla

Motorischevaardigheidtestvoorkinderenvan4-12jaar

2015versie2.1

JorisHoeboer

MichielKrijger

GeertSavelsbergh

SannedeVries

Page 2: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 2

AthleticSkillsBeweegparcourshandboek2015versie2.1

Metdankaan:

DeVrijeUniversiteitAmsterdam,bewegingswetenschappen

ASMB.V.AthleticSkillsModel

GGDHaaglanden

StichtingdeHaagseScholen

DeHaagseHogeschool,FaculteitGezondheidVoedingenSport

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving

Copyright©2015JorisHoeboer&SannedeVries,HaagseHogeschool

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijvers.

Voor zover het maken van kopieën, uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j0 het besluit van 20 juni 1974, St.bl.351, zoals gewijzigd bij het besluit van 23 augustus 1985, St.bl.471 Auteurswet 1912, dient men de daarover wettelijke verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de schrijvers te wenden.

Hoewel dit handboek met zeer veel zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek.

Page 3: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 3

VoorwoordDeuitgavevanditprocedureboekvanhetAthleticSkillsbeweegparcours(ASbeweegparcours)

versie2.1alsmotorischetestishetresultaatvaneenonderzoeksprojectdatgeïnitieerdisdoorde

VrijeUniversiteitAmsterdam(VU),ASMB.V.endeHaagseHogeschool.

In2012isvanuitdeVUbewegingswetenschappeneenpilotstudieuitgevoerd.Deresultatenvandie

pilotstudiehebbengeleidtothetopzettenvaneenonderzoeksprojectomhetAS-beweegparcours

opvaliditeitenbetrouwbaarheidteonderzoeken.

Hetmeetinstrumentisontwikkeldomdemotorischevaardighedenvankindereninde

leeftijdscategorievan4tot12jaartemeten.Detestiseenverrijkingvoorhetwerkveldvande

lichamelijkeopvoedingomdateenpraktischtoepasbaretestvoorhetinkaartbrengenvan

motorischevaardigheidnietvoorhandenis.Hetmeetinstrumentkanoptermijningezetwordenten

behoevevan:

• screening:identificatievanrisicogroepen(kinderenmeteenmotorischeachterstand);

• monitoring:monitorenvanmotorischeontwikkelingvanindividuenenmonitoringvan

trendsinmotorischevaardighedenopgroeps-enschoolniveauensubgroependaarbinnen

overdetijd;

• benchmarking:hetvergelijkenvangroepenenscholenopdemotorischevaardighedenvan

dekinderen;

• evaluatie:evaluatievaninterventiesterverbeteringvandemotorischevaardighedenvan

kinderen.

Page 4: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 4

Inhoudsopgave

Voorwoord.............................................................................................................................................3

Inleiding.................................................................................................................................................5

Hetbelangvanfundamentelemotorischevaardigheden.................................................................5

Kritischedrempeltheorie..................................................................................................................6

Bergvanmotorischleren..................................................................................................................7

Conceptueelmodel............................................................................................................................8

Vraagstellingvanuitwerkveld...........................................................................................................9

Doelstelling......................................................................................................................................10

HetASbeweegparcours......................................................................................................................10

ASBeweegparcours1......................................................................................................................12

ASBeweegparcours2......................................................................................................................14

ASBeweegparcours3......................................................................................................................16

Stappenplanvoordedocent...............................................................................................................18

Voorbereidingvandeafname.........................................................................................................18

Baanopbouwen...........................................................................................................................18

Testen..............................................................................................................................................20

Lesopstart...................................................................................................................................20

Voordoentestleider.....................................................................................................................20

Oefenpogingen............................................................................................................................20

Testpogingen...............................................................................................................................20

Testuitslag....................................................................................................................................20

Verwerkenenopsturen...............................................................................................................21

Aandachtspunten:...........................................................................................................................21

Bijlage1:Tekeningenenmatenvandeparcoursen............................................................................22

Bijlage2:TestformulierenASTbeweegparcours.................................................................................26

Page 5: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 5

InleidingDocentenlichamelijkeopvoeding(LO)zorgenvoorhetfundamentvoorgoedlerenbewegentijdens

dejeugd.Datisbelangrijk,wanttachtigprocentvandekinderenisonvoldoendelichamelijkactiefen

haaltdeNederlandseNormGezondBewegenniet(Hildebrandt,etal.,2013).OnderzoekvandeVrije

Universiteit(VU)Amsterdamheefttevensaangetoonddatkinderenbeduidendminderfit,motorisch

mindervaardigenzwaarderzijndanzo’ndertigjaargeleden(Runhaaretal.,2010).OokinDenHaag

zijndezetrendszichtbaar(GezondheidsmonitorgemeenteDenHaag,2014).DocentenLOuitons

netwerkinDenHaagmakenzichdanooksterkdezetrendsomtebuigen,o.a.viahetproject

GewichtigeVakleerkrachtLO,onderdeelvandeHaagseAanpakGezondGewicht.Tijdensdegymles

leggendocentenLOdebasisvooreenlevenlanggoedbewegenensporten.Ditdoenzijo.a.door

zichterichtenopdemotorischeontwikkelingvankinderen.UitliteratuuronderzoekvanDeHaagse

Hogeschool(HHs)komtnaarvorendathetbeheersenvanfundamentelemotorischevaardigheden

samenhangtmeteenmeeractieveleefstijloplatereleeftijd(Hoeboeretal.,2014).

HetbelangvanfundamentelemotorischevaardighedenDerolvandeontwikkelingvanmotorischevaardighedeninrelatietoteenactieveleefstijl,oftewel

eenlevenlangbewegenwordtindehuidigeliteratuuronderbelicht5.Erwordtweinigaandacht

besteedaanhetprocesvanhoekinderenlerenbewegenendebijdragevandezenieuwe“motor

competence”inhunlichamelijkeactiviteitalszeouderworden6.Deze“motorcompetence”wordtin

debasisgevormddoorde“fundamentalmotorskills”(FMS).DeFMSzorgtervoordatkinderenin

hunontwikkelingkunnengroeiennaarlichamelijkactieveindividuen7.Kortom,kinderenmoetende

FMSbeheersenomsuccesvollebeweegkansenindetoekomsttegenereren.FMSworden

onderverdeeldintweesetsvansubvaardigheden,teweten:locomotorischevaardighedenen

manipulatievevaardigheden5,8.Locomotorischevaardighedenbestaanuitvaardighedendiehet

lichaamdoorderuimtebewegen,zoalswandelen,hardlopen,huppelen,hinkelen,springenen

glijden.Manipulatievevaardighedenbestaanuitvaardighedenzoalsgooien,vangen,stuiteren,

schoppen,slaanenrollen.Zonderfundamentelemotorischevaardigheden,zullenkinderennietover

denoodzakelijkevoorwaardenbeschikkendienodigzijnomdeeltenemeninlaterelichamelijke

activiteiten5.OokOkelyetal.(2001)meentdatersprakeisvaneenrelatietussendebeheersingvan

deFMSendelichamelijkeactiviteitvaneenindividu7(Afbeelding1).Stoddenetal.(2009)zijnvan

meningdatdeontwikkelingvandeFMStijdensdekindertijdfungerenalseenkatalysatorvoorhet

handhavenvanfitheidenlichamelijkeactiviteitindevolwassenheid.

Page 6: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 6

Afbeelding1:Gemiddeldaantalminuteningeorganiseerdeactiviteitpervaardigheidsniveau7

Debelangrijkstetheorieënoverderelatietussendemotorischeontwikkelingenlichamelijke

activiteitopvolwassenleeftijdwordenhieronderbeschreven.

KritischedrempeltheorieEenvandewetenschappersdiegeïnteresseerdisinderelatietussenhetlerenvanfundamentele

motorischevaardighedenendeeffectendaarvanopdedeelnameaanlaterelichamelijkeactiviteitis

Seefeldt.Seefeldt(1980)steltdatdevroegeontwikkelingvanFMSeenbelangrijkerolspeeltinhet

niveauvanlichamelijkeactiviteitoplatereleeftijd10.Seefeldtkomtmethetideedatalseenkindeen

basiscompetentieniveauindeFMSnietbereikt,zijninteresseinlichamelijkeactiviteitdrastischzal

afnemennaarmatehijouderwordt.Seefeldtnoemdeditideeeen"vaardigheidsbarrière".Binnendit

kaderverklaardeSeefeldtdaterzelfseen"kritischedrempel"metbetrekkingtotdeFMSgesteldkan

worden.KinderendiedeFMSuitvoerenbovendezekritischegrenswordengeachtaande

noodzakelijkevaardigheids-bevoegdheidtevoldoen.Hierdoorwordendezekindereninstaatgesteld

omdezevaardighedentoetepasseninlevenslangelichamelijkeactiviteiten.Kinderenmeteen

Page 7: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 7

vaardigheidsniveauonderdezekritischedrempelzullenmindersuccesvolzijnin

bewegingsactiviteiten,methetrisicoaftehakenbijlichamelijkeactiviteiten.

BergvanmotorischlerenClark(2007)beschrijftdathetlerenvanFMSnietstriktoptreedtalsgevolgvangroei11.Hijsteltdat

FMSontwikkelendoordeinteractievanbiologischekenmerkenencontextfactoren.Dereflexen,die

voortkomenuitongecontroleerdebewegingenwaarmeemensengeborenworden,wordensnel

aangepastdoordespecifiekeervaringendiemenopdoet.Mensenbestedenhunhelelevenaanhet

uitbreidenenaanpassenvandezemotorischeervaringenopgrondvancontextfactoren.Deideeën

vanClarkleiddentotdeontwikkelingvaneenconceptueelmodelvoordeweergavevande

ontwikkelingvanmotorischevaardigheden(Afbeelding2).

Afbeelding2:Bergvanmotorischeontwikkeling11

Inditmodelisdelevensloopvaneenindividuonderverdeeldinperiodeswanneerbepaalde

gedragingenkunnenwordengeïdentificeerd.ClarkenMetcalfe(2002)gebruikendemetafoorvan

hetbeklimmenvaneenbergomhetconceptueelmodelwaarinmotorischevaardigheden

veranderenvanafdegeboortetotdedoodtebeschrijven11.Demetaforischebergisonderverdeeld

invijfperiodes,beginnendmetdereflexieveperiodeaandebasis.Dezeperiodeomvatdeeerste

tweewekenvanhetlevenwaarinhetmotorischgedragbestaatuitreflexenzoalsknijpen,zuigenen

kokhalzen.Zeerkortnadereflexieveperiode,wanneerhetgedragvandebabymeerdoelgerichten

spontaanwordt,markerenhetbeginvanhetpre-adaptieveperiode.ClarkenMetcalfebeschrijven

dezeperiodealseentijdwaarinde‘species’-typischebewegingendominereninhetmotorische

gedrag.Dezeperiodeeindigtwanneerhetzelfstandiglopenenzichzelfvoedenoptreden.Dederde

periodewordtgedefinieerdalsde‘fundamentelemotorischepatronenperiode’enwordt

gekenmerktdoorhetlerenvandebasisbewegingenoftewelFMS.DezeFMSvormenhetfundament

voordelaterehogeremotorischevaardigheden.Defundamentelemotorischepatronenperiode

wordtopgevolgddoorde‘context-specifiekemotorischevaardighedenperiode’.Defundamentele

Page 8: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 8

bewegingspatronenwordenindezeperiodeaangepastvooreenspecifiekdoel,metnamesport

gerelateerdedoeleinden,zoalsvaardighedendiewordengebruiktbijtennis,voetbal,golf,etc.Opde

topvandebergvandemotorischeontwikkelingisde‘behendigheidperiode’.Indezeperiodeiseen

individu‘uitgegroeid’watbetreftdemotorischevaardigheden.Naverloopvantijdzaleenindividu

moetenaanpassenaanveranderendesituatieszoalsblessures,verouderingenandere

veranderingendieoptredenaanhetlichaam.Ditaanpassenheeftgeleidtotdeintroductievande

‘schadevergoedingperiode’11.Deschadevergoedingsperiodeisnietopgenomeninhet

piramidemodel.Inditpiramidemodelbouwtelkeperiodevandepiramidevoortopdevorige

periode.ClarkenMetcalfe'sbergvandemotorischeontwikkelinghebbengeholpenommeer

interessetewekkenvoordeeffectenvanvroegemotorischlerenoplateredeelnameaanfysieke

activiteit.DankzijditmodelisdewegvrijmaaktvoorStoddenetal.(2008)omhetconceptueel

modelteintroduceren5.

ConceptueelmodelStoddenetal.(2008)ontwikkeldeeenconceptueelmodeldatzoweldeideeënvanClarkenMetcalfe

alsdievanSeefeldtomvat5.Hetconceptueelmodellaatdedynamischerelatiezientussen

motorischevaardighedenenlichamelijkeactiviteit,evenalsanderevariabelendiehetalgehele

niveauvanlichamelijkeactiviteitbeïnvloeden.

Stoddenetal.suggererendathetervarenvanlichamelijkeactiviteittijdensdevroegekinderjaren

deontwikkelingvanmotorischevaardighedenaandrijft.Doordezeervaringentonenkindereneen

breedscalavanmotorischevaardighedenmeteenhogebeheersingsgraad.Verschilleninmotorische

vaardighedenzijnvolgensStoddenetal.hetgevolgvanmeerderefactorenzoalsmilieu,

aanwezigheidvangestructureerdelichamelijkeopvoeding,sociaal-economischestatus,hetklimaat

endeinvloedvanouders.

Alseenkindaanheteindvanzijnjeugdeengrootscalaaanmotorischevaardighedenheeftgeleerd

zalditleidentotparticipatieinverschillenlichamelijkeactiviteitenensportenoplatereleeftijd.

Kinderenmetminderontwikkeldemotorischevaardighedenzullenoplatereleeftijdveelminderen

eenzijdigerelichamelijkeactiviteitenontwikkelen.Gezondenfitzijn,draagtvolgensStoddenetal.

bijaanderelatietussenmotorischevaardighedenenlichamelijkeactiviteit.AlskinderenFMSleren,

zijnzeactiefbetrokkenbijlichamelijkeactiviteit.HetlerenvandezeFMStijdensdevroege

kinderjarengeefteenkinddemogelijkheidommeeractieftezijnalszeouderworden.Ditheefttot

gevolgdathetkindeenhogerniveauvangezondheidgerelateerdefitheidbereikt.Kinderendieniet

inhetbezitzijnvaneenadequaatniveauvanFMSindevroegejeugdwordenminderlichamelijk

actiefalszeouderwordenmeteenlageregezondheidgerelateerdefitheidtotgevolg.

Page 9: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 9

Hetlaatsteonderdeelvanhetconceptueelmodelrichtzichopdeinvloedvanobesitasopandere

elementenvanhetmodelzoalseenhogebekwaamheidvanmotorischevaardigheden,dematevan

lichamelijkeactiviteitenhogereniveausvangezondheidgerelateerdelichamelijkefitheiddieleiden

toteengezondgewichtsniveau5.Lagebekwaamheidvanmotorischevaardigheden,lagere

lichamelijkeactiviteitenlageregezondheidgerelateerdelichamelijkefitheidzalleidentotmeer

(over)gewicht.

Eenkleinaantalonderzoekenheeftdehierbovengenoemdetheorieënbevestigd.Onderzoek

uitgevoerddoorOkelyetal.(2001)heeftaangetoonddatdeprestatiesvandefundamentele

motorischevaardighedensignificantsamenhingmetdedeelnameaangeorganiseerdelichamelijke

activiteitbijadolescenten7.DegegevensvanOkelyetal.kunnennietdepreciezeoorzaken

onderbouwenvoordezeconclusie,maarderesultatengevenweleendirecteassociatietussenFMS

endeelnameaangeorganiseerdefysiekeactiviteiten.Barnettetal.(2008)hebbenonderzochtofde

motorischevaardighedenvankinderendefitheidbijadolescentenvoorspelt12.Objectcontrole

tijdensdelagereschooljarenhangtvolgensdeonderzoeksgegevenssamenmetdefitheidvan

adolescenten.Deverklaringvoordezerelatiewordtgezochtinhetfeitdatobjectcontrolevaak

wordtgeassocieerdmetgematigdetotkrachtigelichamelijkeactiviteiten.

Hetsterkstebewijstotnutoevooreenrelatietussenmotorischevaardighedenengezondheid

gerelateerdelichamelijkefitheidisonderzoekuitgevoerddoorStoddenetal.(2009)9.Volgens

Stoddenetal.isderelatietussenmotorischevaardighedencompetentieenfitheidafhankelijkvan

hetmomentindelevensduurwaaropdetweevariabelenwordenonderzocht.Alsdemotorische

vaardighedencompetentietijdensdejeugdnaderwordtbekekendaniseenrelatiemetgrotere

lichamelijkefitheidzichtbaar.Alsdemotorischevaardighedencompetentievanadolescentenen

volwassenenwordtbekekendanwordteenrelatiemetdeelnemenaanactiviteitenwaarmotorische

vaardighedenmeercentraalstaanzichtbaar.Hetontwikkelenvanmeercomplexemotorische

vaardighedenkanleidentotdeelnemingaaneenverscheidenheidvanlichamelijkeactiviteiten,wat

totgroterefitheidkanleidenendemogelijkheidommeertijdtebestedenaaneenactiviteit.

Personenmetlageremotorischevaardighedencompetentiezullenzichmeerrichtenop

eenvoudigeremotorischeactiviteitenzoalswandelenenfietsen,terwijlindividuenmeteenhoge

motorischevaardigheids-ontwikkelingdemogelijkheidhebbenomdeeltenemenaandiverse

sportactiviteiten.

VraagstellingvanuitwerkveldOmdekwaliteitvanhetbewegingsonderwijstekunnenevaluerenenverbeterenzijnvalide,

betrouwbareenpraktischtoepasbaremeetinstrumentennodig.Erzijnhiervoorverschillende

Page 10: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 10

leerlingvolgsystemenopdemarkt,maardezezijnvolgensdocentenLO,decoördinator

bewegingsonderwijsvanStichtingHaagseScholenendeGGDDenHaagnietbruikbaarindepraktijk.

Hetkostteveeltijd,desystemenzijnteduurendocentenLOzijnernietbekendmee.Ditkomtook

naarvorenuiteerdereonderzoekenvanOoijendijk&DeVries(2007)naarhetsignalerenvan

bewegingsarmoedeenovergewichtdoordocentenLOop10basisscholeninDenHaagenLeiden.

MaarookuitonderzoekvanVandenDriessenMareeuwetal.(2012)waarininterviewszijn

gehoudenenenquêteszijnafgenomenonder66docentenLOisditnaarvorengekomen.Uitbeide

onderzoekenbleekdateengrotegroepdocentenLOnoggeenleerlingvolgsysteemgebruiktbinnen

hetbewegingsonderwijsopbasisscholen.Maarliefst91%vandezegroepgafaanwelgraageen

systeemtewillengebruiken.Demeestgenoemderedenenhiervoorzijnomzichttekrijgeninde

motorischeontwikkelingvanleerlingen(74%)enomontwikkelingsachterstand(en)vroegtijdigopte

sporen(53%).Zijgebruikenopditmomentechtergeensysteem,omdathetteveeltijdkostomde

gegevensintevullenofomdatzenietbekendzijnmeteengoedleerlingvolgsysteem.Debehoefte

onderdocentenLOheeftdebasisgevormdvandeontwikkelingvanhetASbeweegparcours.HetAS

beweegparcoursisgerichtophetinkaartbrengenvandemotorischevaardighedenvankinderenin

hetbewegingsonderwijs.

DoelstellingHetdoelvanhetASbeweegparcoursisomdocentenlichamelijkeopvoedingeenvalide,

betrouwbaarenpraktischtoepasbaarinstrumentindevormvaneenbeweegparcourstebiedendat

gebruiktkanwordenvoorhetmetenvandemotorischevaardighedenvanbasisschoolleerlingenin

degymles.

Het meetinstrument kan op termijn ingezet worden ten behoeve van:

• screening: identificatie van risicogroepen (kinderen met een motorische achterstand);

• monitoring: monitoren van motorische ontwikkeling van individuen en monitoring van trends in

motorische vaardigheden op groeps- en schoolniveau en subgroepen daarbinnen over de tijd;

• benchmarking: het vergelijken van groepen en scholen op de motorische vaardigheden van

de kinderen;

• evaluatie: evaluatie van interventies ter verbetering van de motorische vaardigheden van

kinderen.

HetASbeweegparcoursVoordathetmeetinstrumentgebruiktkanwordenishetvanbelangdatditprotocolwordt

doorgelezenenhetstappenplanprecieswordtgevolgd.

Page 11: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 11

Detestisonderteverdelenindriebeweegparcoursen,waarbijdeeerstevariant,AS

beweegparcours1,isgemaaktvoorleerlingenuitgroep1en2vandeleeftijd4,5,6.De2devariant,

ASbeweegparcours2,isvoorleerlingenuitgroep3,4,5vandeleeftijd6,7,8,9ende3de,AS

beweegparcours3,voorleerlingenuitgroep6,7,8indeleeftijd9,10,11,12.(zieafbeelding1)

Groep Leeftijd

1 2 3 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Parcours1

Parcours2

Parcours3

Afbeelding1:overzichtgroepenenleeftijden

Detestiszoontwikkelddathijzoupassenineenstandaardgymleswaarbijwordtgewerktin3

vakken.Eenderdevandezaalisnodigvoordetest,deoverige2delenzijnvoorderestvande

activiteiten.Inhetoverigedeelvandezaalkunnendeleerlingenaandeslagmeteenonderdeelwat

nieteendusdanigeinspanningvraagtwaardoorhunprestatieopdetestbeïnvloedzoukunnen

worden.

Voorhetopzettenvandebaanwordtgevraagdprecies,deinditprotocolterugtevinden

plattegrond,tegebruiken.Omdaterinverschillendeinventarissenineengymzaalverschillende

materialentevindenzijnzoalsbijv.bankeninverschillendelengtes,staaneropdeplattegrond

afmetingendieaangehoudendienenteworden.Zoiseenstandaardbankwelkewijhebben

getekend,3,6meter.Mochtendebankenandersvanafmetingzijn,graagdebaanaanpassenaande

indefiguuraangegevenafstanden/afmetingen.

Page 12: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 12

ASBeweegparcours1DeTrackisgeschiktvoorkinderenvangroep1,2.Dezekinderenzijnrespectievelijk4,5en6jaar.

Nr beweging arrangement

1 Balancerenvoorwaartsmetlintjes

aantikkenmet1hand

2banken

3lintjesperbank

2 Voorwaartsgerichtlopendoorde

hoepels

4hoepels

3 Handenenvoetenlopenvoorwaarts,

Buikrichtingvloer

Pylonenopdegrond

4 Voorwaartsgerichtlopen(slalom)

5badmintonpaaltjes

5 Overdekastklimmen

3kastedelen+kastkop

5cmmatjeen1pylon

Page 13: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 13

Inditbeweegparcourswordendevolgendeonderdelenachtereenvolgensuitgevoerd:

1. Balancerenvoorwaarts:erwordtbegonnenopdebank.Dedocentgeefthetstartseinen

laatdetijdlopen.Tijdenshetlopenoverdebankmoetendelintjeswordenaangeraaktmet

dehand.Bankstaatnormaal,zitvlaknaarbovengericht.

2. Voorwaartsgerichteloopsprongetjes.Volgordevandevoetenenhetaantalvoeteninde

hoepelsisnietvanbelang,

3. Ophandenvoetenvoorwaarts:gezichtinvoorwaartserichtingmetdebuikrichtingde

grond.Hetlopenophandenenvoetenbegintvoordelijntussentweepylonen,hetkind

begintmetzijnhandenvoordelijnvandepylonenenmagpasweeropstaanwanneerhet

kindmetzijnhandenoverdelijnvandevolgendepylonenis.

4. Voorwaartsgerichtlopen:voorwaartseslalomtussendepaaltjesdoor.

5. Overkastklimmen.Landenopdematjesendepylonaantikken.Dedocentstoptdetijd

wanneerhetkinddepylonheeftaangeraakt.

Page 14: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 14

ASBeweegparcours2DeTrackisgeschiktvoorkinderenvangroep3,4en5.Dezekinderenzijnrespectievelijk6toten

met9jaar.

Nr beweging arrangement

1 Balancerenachterwaarts

Lintjesaantikkenmet1hand

Bank

2 Steunsprongenvoorwaarts

Bankmet4pylonen

3 Hinkelen

Pylonenopdegrond

4 Handenenvoetenlopen

achterwaarts,Buikrichtingvloer

Pylonenopdegrond

5 Achterwaartslopen

Pylonenopdegrond

6 Lengteasrol

5cmmatje

2hoepels

7 Overdekastklimmen

4kastdelen+kastkop

5cmmatjeen1pylon

Page 15: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 15

Inditbeweegparcourswordendevolgendeonderdelenachtereenvolgensuitgevoerd:

1. Balancerenachterwaarts:erwordtbegonnenopdebank.Dedocentgeefthetstartseinen

laatdetijdtelopen.Tijdenshetachterwaartslopenoverdebankmoetendelintjesworden

aangeraaktmetdehand.Zitvlakbankisboven.

2. Steunsprongenvoorwaarts:erwordenintotaaldriesteunsprongenoverdebankgemaakt

tussendepylonendoor.Linksofrechtsvandebankbeginnenisnietvanbelang.

3. Voorwaartsgerichthinkelen:ermoetwordengehinkeld,gekozenvoetisnietvanbelang.

4. Handenvoetenlopenachterwaarts:gezichtnaarhetvorigeonderdeel(hinkelen)gerichtmet

debuikrichtingdegrond.Hetlopenophandenenvoetenbegintvoordelijntussentwee

pylonen,hetkindbegintopdelijnvandepylonenenmagpasweeropstaanwanneerhet

kindmetzijnvoetenoverdelijnvandevolgendepylonenis.

5. Achterwaartsgerichtlopen:achterwaartslopenvanpylontotpylon.

6. Lengteasrol:hetkindmoeteerstzijnhandenineenhoepelenzijnvoetenindeandere

hoepelplaatsendaarnaroltdezemeteenlengteasrol(360°)overdemat

7. Overkastklimmen.Landenopdematjesendepylonaantikken.Dedocentstoptdetijd

wanneerhetkinddepylonheeftaangeraakt.

Page 16: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 16

ASBeweegparcours3DeTrackisgeschiktvoorkinderenvangroep6,7en8.Dezekinderenzijnrespectievelijk8toten

met12jaar.

Nr

beweging arrangement

1 Balancerenvoorwaarts

Lintjesaantikkenmet1hand

Bankopdekop

2 Steunsprongenvoorwaarts

Bankmet4pylonen

3 Hinkelenachterwaarts Pylonenopdegrond

4 Handenenvoetenlopen

achterwaarts,buikrichtingvloer

Pylonenopdegrond

5 Achterwaartslopen(slalom) 5badmintonpaaltjesopdegrond

6 Koprolvoorover

5cmmatje

7 Overdekastklimmen

5kastdelen+kastkop

5cmmatjeen1pylon

Page 17: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 17

Inditbeweegparcourswordendevolgendeonderdelenachtereenvolgensuitgevoerd:

1. Balancerenvoorwaarts:erwordtbegonnenopdebank.Dedocentgeefthetstartseinen

laatdetijdtelopen.Tijdenshetvoorwaartslopenoverdebankmoetendelintjesworden

aangeraaktmet1hand.Debankisomgedraaid,zitvlaknaarbenedengericht.

2. Steunsprongenvoorwaarts:erwordensteunsprongenoverdebankgemaakttussende

pylonendoor.Linksofrechtsvandebankbeginnenisnietvanbelang.

3. Achterwaartsgerichthinkelen:ermoetachterwaartswordengehinkeld,gekozenvoetisniet

vanbelang.

4. Handenvoetenlopenachterwaarts:gezichtnaarhetvorigeonderdeel(hinkelen)gerichtmet

debuikrichtingdegrond.Hetlopenophandenenvoetenbegintvoordelijntussentwee

pylonen,hetkindbegintopdelijnvandepylonenenmagpasweeropstaanwanneerhet

kindmetzijnvoetenoverdelijnvandevolgendepylonenis.

5. Achterwaartsgerichtlopen:achterwaartsslalomtussendepalendoor.

6. Rolvoorover:hetkindmaakteenkoprolvoorover

7. Overkastklimmen.Landenopdematjesendepylonaantikken.Dedocentstoptdetijd

wanneerhetkinddepylonheeftaangeraakt.

Page 18: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 18

StappenplanvoordedocentOmhetASbeweegparcoursopdecorrectewijzeaftenemeniseenstappenplanvoordegebruiker

opgesteld.Hetisvanbelanghetstappenplangoeddoortenemenalvorensdetestaftenemen.

VoorbereidingvandeafnameZoalsvermeldkandetestwordengebruiktin1/3devandezaal(zieafbeelding2)waardoorernog

ruimteblijftin2/3devandezaalvoorandereactiviteiten.Dezeactiviteitenmogendetestinzomin

mogelijkmanierenhinderen.Denkhierbijaanhetspelenmeteeneventuelebalwelkedoorhet

testveldheenkanrollenofactiviteitenwelkedeleerlingenkunnenuitputtenwaardoorzedetest

mindersnelzullenafleggen.Houdthierrekeningmeeindevoorbereiding.

Afbeelding2:inrichtingvandezaalindrievakken

Baanopbouwen

Debaandientklaartestaanalvorensdeleerlingendezaalbetreden.Zoalsalvermeldzijner3

verschillendebanen,elkvooreenverschillendeleeftijdsgroep.Deverschillendebanenlijkenwelop

elkaarenkunnendusooksnelnaelkaarwordenovergebouwd.Ookzijndevaardighedendie

leerlingenperbaandienenuittevoerenanders,lethierdusgoedop.

Bijhetneerzettenvandebaanzijndeafstandenvancruciaalbelang.Dezestaanopdeplattegrond

indebijlagenadrukkelijkweergegeven.Deafstandenzijnallemaalstandaardafmetingenzoalsbijv.

debreedtevaneenhoepelofdelengtevaneenmatje.

Page 19: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 19

Extra:bijeengrotereofeenkleinerebankdandedooronsgegeven,3,6meter,ishetvanbelangdat

debaanbinnenhetaangegevenvierkantblijft.Eenlangerebankmagdusbestwatuitstekenwaarbij

deleerlingenbeginnenwaardebankbinnenhetvierkantkomt.Oftewelevenwijdigaande

startpositievanhetnaastgelegenonderdeelvandebaan.Deleerlingbegintaltijdstaandopdebank.

Mochteneralleenbankenvan3meterbeschikbaarzijndandientertussende1steen2debank1,20

meteropengelatenteworden.Deleerlingstaptnahetuitvoerenvanhetonderdeelbijdeeerst

bankvandebankafengaatzoalsbeschrevenverderbijdetweebank.Delintjesenpylonenworden

hierbijzoalstezienisopdetekeningengelijkmatigverdeeldoverdebanken.

Page 20: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 20

Testen

Lesopstart

Aanhetbeginvandeleswordteenalgemeenbeeldvanhetverloopvandelesgegeven.Laatde

leerlingenerrekeningmeehoudendatzehetvakwaaringetestwordtnietstoren.Verderkandeles

opgestartwordenzoalsditaltijdgebeurd.

Voordoentestleider

Zodradeleerlingenvoordetestklaarzijnwordterpergroepjeeenvoorbeeldgegevendoorde

testleider(docent).Lethierbijwederomopdeverschillendeversiesvandetestvoorde

verschillendeleeftijdsgroepen.

Oefenpogingen

Nadathetvoorbeelddoordetestleiderisgegevengaandeleerlingenaandeslagmet3

oefenrondes.HierbinnengaandeleerlingenhetASbeweegparcoursoefenenopblotevoetenonder

begeleidingvandetestleider.Tijdensdezeoefenpogingencorrigeertdetestleidermogelijkefouten

vandekinderen.Hetisvoordedocentefficiënterommeerderekinderentegelijkertijdophet

parcourstelatenoefenen,zozullendeoefenrondessnellerverlopen.Hettweedekindkanstarten

alsheteerstekindbijdelijntussendepylonenis.Hetderdekindkanstartenalsdetweedebijdelijn

tussendepylonenisetc.

Testpogingen

Perkindwordenééntestpogingenafgelegd.Indezetestpogingenmoetendekinderendebaan

uitvoerenzondermogelijkefoutenenopblotevoeten.Alleenmotorischeaspectenmoeteninvloed

hebbenopdetestwaarbijwordtgemeten,niethetverkeerdbegrijpenvandebaan.Bijhettestenis

ermaar1kindperkeerophetparcours.Mochteenkindeenfoutmaken,ietsoverslaanofvallen,

danmaghetkindopnieuwbeginnenwaarbijdetijdookweeropnieuwstart.

Testuitslag

Detestleiderisverantwoordelijkvoorderegistratievandetijd.Doormiddelvanhetbedienenvan

eenstopwatchneemtdetestleiderdetijdopdieeenleerlingeroverdoetomdebaanafteleggen

vanhetbegintotheteind.

Deteststartoptekenvandetestleider.Elketestpogingbegintdoordatdeleerlinggaatklaarstaan

aanhetbeginvandebaanopdebank.Detestleiderroept:“klaarvoordestartaf”.Bij“af”magde

leerlingstartenmetlopenopdebank.Detestleiderdruktdestopwatchinbijstart.Detestleider

druktdestopwatchweerinalsdeleerlingdepylonaanheteindvandebaanaanraakt.Nadateen

kinddetestheeftuitgevoerdmoetdetijdwordengenoteerdintiendevansecondewaarbij0,05

wordtafgerondnaarboventot0,1.

Page 21: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 21

Detijdnoterenkanophetmeegeleverdetijdformulierindebijlage.

Verwerkenenopsturen

Omdatdeonderzoeksgroepderesultatenvandezetestverdermoetuitwerkenenanalyserenom

resultatenterugtekunnenkoppelenendezetekunnengebruikenvoorverderonderzoekishetvan

belangdatereenzogrootmogelijkedatabaseaanresultatenverzameldwordt.Omditvoorelkaar

tekrijgenisuwhulpnodig.Graagvoegenwijdaaromookjullietestresultatentoeaanonzeal

bestaandedatabase.Ditgebeurtanoniem.

Inonzebijlagevindueentabelomdetijdenintevoerenwelkeukuntopsturenpermailnaar:

[email protected]

Aandachtspunten:• Debaanuitvoerenmetblotevoeten• 3xoefenen• 1xmeten• Tijdregistrerenintiendevanseconde(bijvoorbeeld16,8)• 1kindtegelijkopdebaantijdensdemeetronde

Page 22: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 22

Bijlage1:Tekeningenenmatenvandeparcoursen

Page 23: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 23

AST-1:Groep

1,2(lee

ftijd

,4,5,6)

Page 24: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 24

AST-2:Groep

3,4,5(lee

ftijd

,6,7,8,9)

Page 25: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 25

AST-3:Groep

6,7,8(lee

ftijd

,9,10,11

,12)

Page 26: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 26

Bijlage2:TestformulierenASTbeweegparcoursSchool:

Leerling code Geslacht Leeftijd Groep ASparcours Tijd

M V 1 2 3

Page 27: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 27

Bibliografie

Bamett.L.M.,VanBeurden,E..Morgan,P.J.,Brooks,L.O.,&Beard,J.R.(2008).Doeschildhoodmotorskillproficiencypredictadolescentfitness?.Medicine<&ScienceinSports&Exercise.40(12),2137-2144.

Clark,J.E.(2007).Ontheproblemofmotorskilldevelopment.JOP-ERD,78(5),39M.

Clark,J.E.,&Metcalfe.J.S.(2002).Themountainofmotordevelop-ment:Ametaphor.InJ.E.Clark&J.H.Humphrey(Eds.),Motordex'elopment:Researchandreviews(Vol.2,pp.163-190).Reston,VA:NationalAssociationofSportandPhysicalEducation.

Fransen,J.,Pion,J.,Driessche,J.vanden,Dorpe,B.van,Vaeyens,R.,Lenoir,M.&Philippaerts,R.M.(2012)Differencesinphysicalfitnessandgrossmotorcoordinationinboysaged6-12yearsspecializinginoneversussamplingmoretanonesport.Journalofsportssciences,30:4,379-386Gezondheidsraad(2003)

Goodway,J.D.(2009).What'sskillgottodowithit?Adevelopmentalapproachtopromotingphysicalactivityinurbanyouths.JOPHERD,80(8),38-40.

Ignieo.A.(1994).Earlychildhoodphysicaleducation:Providingthefoundation.JOPERD,65(b)28-30.

KohlII!,H.W..&Hobbs,K.E.(1998).Developmentofphysicalactivitybehaviorsamongchildrenandadolescents.Pediatrics,101,549-554.

Okely,A.D.,Booth,M.L.,&Patterson,J.W.,(2001).Relationshipofphysicalactivitytofundamentalmovementskillsamongadolescents.Medicine&ScienceinSportst&Exercise.33(11),1899-1904.

RunhaarJ.,CollardD.C.M.,SinghA.S.,KemperH.C.G.,MechelenW.van,ChinapawM.(2012)MotorfitnessinDutchyouth:Differencesovera26-yearperiod(1980–2006),JournalofScienceandMedicineinSport13(2010)323–328

SchönbeckY,TalmaT,DommelenPvan,BakkerB,BuitendijkSE,HiraSingRA,etal.IncreaseinPrevalenceofOverweightinDutchChildrenandAdolescents:AComparisonofNationwideGrowthStudiesin1980,1997and2009.PLoSONE,2012;(6):e27608.

Seefeldt,V(1980).Developmentalmotorpatterns:Implicationsforele-mentaryschoolPhysicaleducation.InC.Nadeau,W.Holliwell,K.Newell,&G.Roberts(Eds.),Psycholog}'ofmotorbehaviorandsport(pp.314-323).Champaign.IL:HumanKinetics.

Stodden,D.F.,&Goodway.J.D..(2007).Thedynamicassociationbetweenmotorskilldevelopmentandphysicalactivity.JOPERD,78(8).33-49.

Stodden.D.E,Goodway.J.D.,Langendorfer,S.I.Roberton,M.A.,Rudisill,M.E.,Garcia,C,et.al.(2008).Adevelopmentalperspectiveontheroleofmotorskillcompetenceinphysicalactivity:Anemergentrelationship.Quest,60,290-306.

Page 28: Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 ......Alle rechten bla die bla Motorische vaardigheid test voor kinderen van 4 - 12 jaar 2015 versie 2.1 Joris Hoeboer

DeHaagseHogeschool,LectoraatGezondeLeefstijlineenStimulerendeOmgeving 28

Stodden,D.Langendorfer.,S.,&Roberton,M.A.,(2009).TheassociationbetweenmotorskillCompetenceandphysicalfitnessinyoungadults.ResearchQuarterlyforExerciseandSport.80(2),223-229.

SturmR.(2005)ChildhoodObesity–WhatWeCanLearnfromExistingDataonSocietalTrends,part1.PreventingChronicDiseasePublicHealthResearch,Practice,andPolicy.2;1-9.

SturmR.(2005)ChildhoodObesity–WhatWeCanLearnfromExistingDataonSocietalTrends,part2.PreventingChronicDiseasePublicHealthResearch,Practice,andPolicy.2;1-9.

VriesS.I.de,BakkerI.,OverbeekK.van,BoerN.D.,Hopman-RockM.(2005)Kindereninprioriteitswijken:lichamelijke(in)activiteitenovergewicht.TNOKwaliteitvanLeven.

WormhoudtR.,TeunissenJ.W.,SavelsberghG.,(2012)Athleticskillsmodel,vooreenoptimaletalentontwikkeling,ArkoSportsMedia,Nieuwegein.

ZeijlE.,CroneM.,WiefferinkK.,KeuzenkampS.,ReijneveldM.(2005)KindereninNederland.DenHaag:SCP,Leiden:TNOKwaliteitvanLeven.