Mineralogie: ‘vergeten’ basiskennis voor een vruchtbare bodem. Mineralogie - vergeten...
59
Mineralogie: ‘vergeten’ basiskennis voor een vruchtbare bodem Spreker: Bert Carpay
Transcript of Mineralogie: ‘vergeten’ basiskennis voor een vruchtbare bodem. Mineralogie - vergeten...
Mineralogie: ‘vergeten’ basiskennis voor een vruchtbare bodem
Spreker: Bert Carpay
Mineralogie: ‘vergeten’ basiskennis voor een vruchtbare bodem
Spreker: Bert Carpay
De oorspronkelijk bron van nutriënten lijkt vergeten. Uitmijnen van de bodem is het gevolg. Werk aan de winkel voor landbouwopleidingen.
Even voorstellen
Bert Carpay (Carpay Advies)
Ruim 40 jaar actief op het vlak van bodem, water en milieu
Vanaf 2005 op het spoor van minerale bodemvruchtbaarheid
Vanaf 2012 zelfstandig
Via www.steenmeel.info deel ik kennis en ervaring
3
4
Aan de orde komen: • Naar wie luistert u?
• Wat is het fundament van een vruchtbare bodem?
• Slijtage bodem
• Effecten van deze slijtage
• Bodem herstellen. Hoe dan?
• Resultaten in de praktijk
• Functie geologische mineralen / belang bodemleven
• Welk steenmeel geschikt?
• Hoe beginnen?
Naar wie luistert U?
5
6
Naar wie luistert U?
Liever een leugen ter bevestiging van wat
men wil horen dan de waarheid.
De essentie: overtuigingen dicteren welke feiten
als ‘nuttig’ worden geaccepteerd.
“Met name hoger opgeleiden veranderen het
moeilijkst van gedachten omdat ze de analytische
vaardigheid hebben om feiten zó te interpreteren
dat die kloppen met wat ze al dachten.”
Tali Sharot, neurowetenschapper
Natuurlijke principes vs Economische principes
EEN SFEERBEELD
Vrij naar Jan Douwe van der Ploeg (2008)
Logica boerenbedrijf
Logica (agro) industrie / retail
Primair voor boer Primair voor (agro) industrie / retail
Sluiten kringloop
hard werkend
passie
deskundig
vakmanschap goede opbrengst
goed inkomen
een mooi en
onafhankelijk bedrijf
marge schaal winst X
Primair voor (agro) industrie / retail
Wat is het fundament
van een vruchtbare
bodem?
8
Vorming vruchtbare bodems
De voorlopers van onze bodemmineralen ontstaan in
vulkanen en gebergtevormende processen. Ze verweren
door zon, water en wind tot zand en klei, die vervolgens
door rivieren, wind en landijs naar Nederland werden
getransporteerd en als vruchtbare bodems afgezet.
9
10
Behalve H, C, N en O zijn alle bouwstenen
voor het leven op aarde
afkomstig van gesteente (zand en klei)!
11
Hoeveel nutriënten zijn eigenlijk nodig?
Het verdienmodel van de industrie voor landbouwchemicaliën, de kalkindustrie
en de farmacie floreert bij een slecht gevoede bodem!
Bioloog en plantveredelaar Bruce Tainio stelt in het boek ‘Nutrition
Rules!’ van Graeme Sait dat planten tot 59 hoofd- en
sporennutriënten nodig hebben om maximaal te kunnen presteren.
Gepubliceerd: 2003
In het boek over de genetische code van het menselijk lichaam
worden meer dan 60 (sporen)elementen gekoppeld aan functies
voor het menselijk lichaam.
Gepubliceerd: 2006
Gezondheid bodem gezondheid plant, dier, mens
12
Lutetium
Lanthanium
Barium
Cesium
Xenon
Jodium
Telluur
Antimonium
Rhodium
Yttrium
Strontium
Rubidium
Krypton Broom
Selenium
Arsenicum
Kobalt
Scandium
Calcium
Kalium
?Argon?
Chloor
Zwavel
Fosfor
Silicium
Aluminium
Magnesium
Natrium
Neon
Fluor
Zuurstof
Stikstof
Koolstof Boor
Beryllium
Lithium
?Helium?
Waterstof
IJzer
Mangaan
koper Molybdeen
Zink
Gezondheid bodem gezondheid plant, dier, mens
Niemand kán de beschikbaarheid van al die elementen in de gaten houden. Dat is veel te ingewikkeld. Eenvoudig wordt
het als de geologische mineralen waar deze elementen inzitten weer worden aangevuld.
13
Slijtage bodem
Bron: 1992 Earth Summit Statistics
De minerale uitputting van de bodem wereldwijd zoals ruim 25 jaar(!) geleden gepresenteerd
op de VN-conferentie inzake Milieu en Ontwikkeling in Rio de Janeiro, Brazilië.
15
tijd
vru
ch
tbaa
rhe
id
vulkanische ‘jonge’ bodems
tropische ‘oude’
bodems
onze bodems
Natuurlijke verwering
Door de mens veroorzaakte
verwering
Minerale verwering
Bron: BodemBergsma
Bodemverwering
Door de mens veroorzaakte verwering
in de laatste 74 jaar staat gelijk aan
8.500 jaar natuurlijke verwering.
16
Analysemethode Geeft inzicht in
Waterextractie Elementen in oplossing in het bodemvocht
Zoutextractie Elementen in oplossing en zwak gebonden aan het klei-
humuscomplex
Zure loging Elementen in oplossing en sterk gebonden aan het klei-
humuscomplex
Röntgenfluorescentie
of ICP-MS*
Totaal aan hoofd- en spoorelementen in de bodem in
oplossing, gebonden aan het klei- humus complex en
vastgelegd in geologische mineralen (zand- en kleideeltjes)
Röntgendiffractie Kristalstructuur van de geologische mineralen en daarmee
inzicht in de snelheid van vrijkomen van hoofd- en
sporenelementen als gevolg van biologische processen in de
bodem
Waarom blijft slijtage onder de radar?
Welk inzicht geven verschillende bodemanalyses?
* ICP-MS staat voor: Inductief gekoppelde plasmamassaspctrometrie
Niet gebruikt in de landbouw
Niet gebruikt in de landbouw
17
Gangbare benadering
Nutriënten in de bodem
Soil Quantity Soil Intensity
Reparatiebemesting Gewasgericht Bijbemesting
18
Reële benadering
Nutriënten in de bodem
Soil Quantity Soil Intensity
Reparatiebemesting Gewasgericht Bijbemesting Herstel minerale voorraad
Nalevering
19
Reële benadering
Nutriënten in de bodem
Soil Quantity Soil Intensity
Reparatiebemesting Gewasgericht Bijbemesting
Nalevering
Afgelopen 80 jaar
Herstel minerale voorraad
Wat is de nalevering nog?
En hoe lang nog?
Effecten slijtage
bodem
20
Minerale slijtage
Uit zich in:
Dit is niet met de gangbare middelen
op te lossen…..
• Toenemende kalkbehoefte
• Verschijnen ‘probleem’-nutriёnten
• Verslechterde bodemstructuur
• Afnemend gehalte stabiele humus
• Hogere ziektedruk (plant, dier, mens)
21
22
Mineralen en vitaminen in mg per 100 gr levensmiddel
1985 1996 2002
Broccoli Calcium
Foliumzuur
Magnesium
103
47
23
33
23
18
28
18
11
Bonen Calcium
Foliumzuur
Magnesium
56
39
26
34
34
22
22
30
18
Bananen Calcium
Foliumzuur
Magnesium
8
23
31
7
3
27
7
5
24
Afname t.o.v. 1985
1996 2002
-68%
-52%
-25%
-73%
-62%
-55%
-38%
-12%
-15%
-51%
-23%
-31%
-12%
-84%
-13%
-12%
-79%
-23%
Bron: 1985 Farmaceutisch bedrijf Geigy (Zwitserland),
1996 Levensmiddelen laboratorium Karlsruhe / Sanatorium Obertal 2002
Langjarige trends Kwaliteit voedsel
23
Langjarige trends kwaliteit fauna
24
Langjarige trends binnen de sector
Bodem herstellen.
Hoe dan?
25
26
Bodem herstellen - hoe dan? Symptoombestrijding
met gebruikelijke
middelen is dweilen
met de kraan open
en steeds moeizamer
Precisielandbouw /
gewasveredeling /
robotisering / techniek
etc.
Doen! Maar….
zonder herstel van de
mineralogie een lange
weg naar nergens!
Niets doen is
geen optie
Vorming vruchtbare bodems
27
Natuurlijke processen bieden geen oplossing meer bij de aanvoer van
geologische mineralen (zand en klei). IJs, water en wind waren de natuurkrachten
die geologische mineralen naar Nederland transporteerden. Deze natuurlijke
processen bieden geen oplossing omdat als gevolg van dijkaanleg de rivier of
de zee zijn sedimentlast na overstroming niet meer op landbouwgrond kan
achterlaten. Ook de aanvoer door de lucht treedt niet of nauwelijks meer op.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan de vruchtbare Löss in Limburg of dekzanden in
zuid en oost Nederland. Allemaal door de wind aangevoerd.
Incidentele aanvoer van stof uit de Sahara of vulkanische as uit IJsland is
minder dan de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat.
28
Wat zijn geologische mineralen?
1. Geologische mineralen zijn de zand- en kleideeltjes in de bodem die ontstaan door verwering van rots.
Voorbeeld van een
geologisch mineraal
(clinopyroxeen) (Bron: Wikipedia)
Voorbeeld van gemalen
geologische mineralen
(steenmeel)
2. Steenmeel is gemalen rots.
3. Geologische mineralen hebben namen als albiet, clinopyroxeen, flogopiet, chloriet, biotiet, etc.
4. Er zijn meer dan 5000 mineralen. De silicaatmineralen zijn bepalend voor de bodemvruchtbaarheid.
5. De bouwstenen van geologische mineralen zijn elementen.
6. Behalve H, C, N en O zijn alle bouwstenen voor het leven op aarde afkomstig van gesteente!
7. Ook de nutriënten in kunstmest zijn afkomstig van gesteente (P uit apatiet en K uit sylviet).
Resultaten in
de praktijk
29
30
Aardappel op Veenkoloniale grond Gemiddeld over de seizoenen 2013 - 2016
Steenmeel
X Y Z
Steenmeel
X Y Z
31
Steenmeel A Steenmeel B
32
Mais USA (Leverhulme Institute)
Bron: https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=G1WZloWgpAw
33
Uien op zandgrond
Zonder Na-bentoniet Met Na-bentoniet7.5 9
7.6 9.3
7.4 8.3
7.5 8.9
Opbrengst uien in kg/m² (seizoen 2014)
Zonder Na-bentoniet Met Na-bentoniet (2 ton/ha)
Opbrengst uien in kg/m2 (seizoen 2014)
Preiteelt effecten op gewasopbrengsten en uitval
• Gewasopbrengsten • Compost: +0,7%
• Steenmeel A: +1,4%
• Steenmeel B: +4,9%
• Beperking uitval • Compost: - 5,0%
• Steenmeel A: - 0,9%
• Steenmeel B: +3,6%
• Meerbrengsten • Compost: geen (-4,3%)
• Steenmeel A: +0,5%
• Steenmeel B: +8,5%
Conclusie: door de inzet van
steenmeel B worden in één
jaar 8,5% meer opbrengsten
gerealiseerd!
34
35
Sportvelden
Geen steenmeel meerdere jaren steenmeel
De activiteit van de microbiologie neemt toe na toepassing van steenmeel
36
Sportvelden gemeente Velsen één veld in 2014 26 velden in 2018
Ervaringen gedurende vier jaar onderhoud:
• Regelmatigere groei
• Verbetering van het bodemleven
• Minder aantasting met name de afname van aantastingen door engerlingen
• Betere beworteling en minder onkruiden
• Stabielere grasmat
• Hogere speelintensiteit en langere beschikbaarheid velden
• Langere levensduur / uitstel renovatie
37
Natuurherstel
Bron: Kansen voor natuurherstel op de Schaijkse Heide met behulp van steenmeel, 2013
Plantensoort Behandeling Aantalgekiemd %gekiemdOnbehandeld 5 5
BasaBox 12 12
Eifelgold 46 46
Mix 59 59
kleinetijm
38
Natuurherstel
Gemiddeld aantal bladeren aan tijmplanten 10 weken na zaaien
Eifelgold Basa Box mix referentie
Aanta
l bla
dere
n
50
40
30
20
10
0
18 24
4
18
39
Paardenweide
Eigenaar: “Mooiere vacht en betere groei gras na gebruik steenmeel.”
Voor toepassing steenmeel Na toepassing steenmeel
40
Functie mineralen /
belang bodemleven
41 Imagine the result
Bodemherstel
Duurzaamheid
Geologische mineralen
41
• Leveren nutriënten
en sporenelementen
• Verbetering
bodemstructuur
• Bevorderen bodemleven
• Stabiliseren pH
• Verhogen CEC
• Opbouw en stabiliseren
organische stof
• Vermindering gebruik
kunstmest en
gewasbescherming
• Vermindering uitspoeling
• Minder energie bij
productie
• CO2-vastlegging
door verwering
42
Steenmeel én microbiologie
Schraal zand
+
Goed steenmeel
+
concentraat
bodembiologie
Schraal zand
+
concentraat
bodembiologie
schraal zand Schraal zand
+
Goed steenmeel
Foto: Adri van Boxtel / A34You
Wat betekent dit voor de praktijk?
43
De huidige wetenschappelijk kennis op het vlak van microbiologie
en mineralogie laat er geen twijfel over bestaan wat nodig is.
A. Zorg voor een goede ontwikkeling
van het bodemleven
1. Chemische input
2. Biologische input
3. Rottende drijfmest
Zoek daarbij naar een geschikt steenmeel,
passend bij uw bodem
B. Herstel de mineralogie van uw bodem
Het landbouwsysteem dient zodanig te veranderen dat de bodem
een geschikt leefmilieu wordt voor microbiële gemeenschappen
44
Welk steenmeel
geschikt?
45
Drie hoofdgroepen
1. Vulkanisch en metamorf – nutriënten /
hoofd- en sporenelementen, stabilisatie pH
en O.S.
2. Zeoliet – CEC, met name buffer
ammoniumstikstof en kalium
3. Klei – watervasthoudend vermogen,
CEC en enige sporenelementen
46
Bij steenmeel hebben we het over 3 soorten Groep 1
Vulkanisch en
metamorf
Groep 2
Zeoliet
Groep 3
klei
Keuze steenmeel
Op basis van:
• Analyse bodemmonsters
• Behoefte bodem / nutriёnttekorten
• Neutraliserende waarde
• Tijdige beschikbaarheid
• Kosten
48
steenmeellijst Steenmeel voor de agrarische sector, natuur-, sportveld- en openbaar groenbeheer April 2015 (in bewerking)
Nutriënten en sporenelementen: beschikbaarheid korte termijn
Hoofdelementen Sporenelementen
Naam Gesteente
fosf
or
kaliu
m
calci
um
magn
esiu
m
zwave
l
ijzer
manga
an
natriu
m
silici
um
kobalt
koper
moly
bdeense
leniu
m
zink
Actimin-BT basalt
Actionine zeoliet
Basa Box metamorfe basalt §
BIO·LIT * metamorfe basalt
ImPactPoeder kaoliniet
Vulkamin gezeolitiseerde phonoliet
Zeobind A * zeoliet
Zeobind E * zeoliet
Nutriënten en sporenelementen: voorraad lange termijn
Hoofdelementen Sporenelementen
Naam Gesteente
fosf
or
kaliu
m
calci
um
magn
esiu
m
zwave
l
ijzer
manga
an
natriu
m
silici
um
kobalt
koper
moly
bdeense
leniu
m
zink
Actimin-BT basalt
Actionine zeoliet
Basa Box metamorfe basalt
BIO·LIT * metamorfe basalt
ImPactPoeder kaoliniet
Vulkamin gezeolitiseerde phonoliet
Zeobind A * zeoliet
Zeobind E * zeoliet
Beschikbaar op: www.steenmeel.info
Nutriënten en sporenelementen: beschikbaarheid korte termijn
Nutriënten en sporenelementen: voorraad lange termijn
49
Kosten
Prijsniveau op peildatum 8 mei 2015
Ordergrootte 1 big bag 5 big bags 10 big bags volle vracht 2
Prijs per big bag (€) 1 200 - 350 190 - 275 185 - 255 150 - 235
De prijzen van steenmeel zijn onder meer afhankelijk van het soort
steenmeel, de leverancier, de bestelde hoeveelheid, de soort
verpakking en plaats van levering. De prijzen van de meeste
soorten steenmeel liggen binnen de bandbreedte als aangegeven.
Een volle vracht bestaat over het algemeen uit 24 big bags of 24
ton in bulk (losgestort) of siloauto.
1
2
50
Te duur?
Slijtage gedurende decennia kan
niet 1‐2‐3 worden gerepareerd!
51
Baten
Waarde steenmeel is optelsom van:
1. nutriënten die het levert
2. bekalkende waarde die het heeft
3. bodemleven die het voedt en huisvest
4. organische stof die het opbouwt en stabiliseert
5. betere benutting van N en P die het gevolg is
6. resulterende structuurverbetering
7. op termijn:
• lager gebruik gewasbescherming
• lagere kosten veearts
Te snelle conclusie ‘duur’ in het juiste perspectief
52
Hoe beginnen?
53
Mogelijkheden voor toepassen vuistregels
1. rechtstreeks op het land - grasland 1 ton/ha/jaar
- akkerbouw 1 à 2 ton/ha/jaar
- tuinbouw 2 à 3 ton/ha/jaar
2. gemengd in drijfmest 30 kg/m3 drijfmest
3. in de ligbox 600 gram/koe/dag
4. als toevoeging bij composteren of fermenteren - meecomposteren: 4 - 6 kg/m3 uitgangsmateriaal
- mengen met gerijpte compost: dosering afstemmen op te
behandelen oppervlakte zie rechtstreeks op het land
- als nutriëntenbron voor bio-fertilizer/compostthee: 30 - 40 g/l
54
Vanuit welke visie werken?
2. Proef op de som Uitproberen in de praktijk en leren van fouten
3. Afwachten / kat uit de boom kijken Wet van het zakelijk evenwicht
1. Op basis van deskundig advies Gebruik maken van beschikbare kennis en ervaring
55
Wet van het zakelijk evenwicht
Het is onverstandig om geld uit te geven aan symptoombestrijding, maar
het is erger om te besparen op achterstallig onderhoud.
Symptoombestrijding neemt de oorzaak van het uitmijnen van de bodem
niet weg. De kosten van symptoombestrijding
zullen stijgen terwijl het verlies aan
bodemvruchtbaarheid doorgaat.
De algemene wet van het zakelijk evenwicht
voorkomt dat u weinig betaalt en daarvoor veel
ontvangt. Het is onmogelijk.
Als u volhardt in symptoombestrijding, dan is het verstandig om geld opzij
te zetten voor de risico’s die u loopt. Als u dat doet, hebt u ook genoeg voor
een verbeterd bodembeheer. (Vrij vertaald naar: John Ruskin, Competition in Tendering, 1860)
56
Hoe aan te wenden?
~ ~
~
~
57
Natuurherstel
http://siris.nl/video/136953416/helikopter-verspreidt-steenmeel
58
Het verschil tussen de manier waarop mensen denken
en de manier waarop de natuur werkt,
is de bron van de meeste van onze problemen.
Tot slot. Bedenk……
De geest is net een parachute.
Hij werkt alleen als hij open is.
