9 verhalen over de gas-

sector en nieuwe

energie

Minder CO2.

Wij doen mee.

2. Geothermie

1. Methaanemissies

3. A

fvan

g en

ops

lag

van

CO

2

4. Groen gas

Voorwoord

Inhoud

2

13

4

Sectoren gaan de

uitdaging aan

Groen gas

een zetje geven

Hoe CCS bijdraagt

aan CO2-reductie

Van het broeikas-

gas af

6. L

NG

en

Bio

LNG

7. Verduurzaming warmte in wijken

5. Hybride warmtepomp

8. Off shore Energie Integratie

9. Waterstof

Naw

oord

6

8

9

5

7

y p pElektrifi -catie en

hergebruik infra-

structuur

LNG biedt

vandaag al uitkomst

Hybride warmtepomp

als nieuwe standaard

Maatwerk in de

wijken

Een energie-

drager met vele toe-

passingen

Gas wordt een ander verhaal

vo

˚

Als gassector staan we voor grote uitdagingen. De laatste tijd is het sentiment rondom aardgas sterk veranderd. Tegelijkertijd komt er steeds meer ruimte voor nieuwe, hernieuwbare gassen. Het uitein-delijke doel is een CO₂-neutrale energievoorziening in 2050. Daar zetten we ons ook vol voor in, onder het motto: ‘Minder CO₂. Wij doen mee’.

Voor de inzet van gas ontwikkelt zich een ander verhaal: van stan-daardvoorziening tot maatwerk, gas op maat dus. Dat wil zeggen dat aardgas alleen daar wordt ingezet als er (nog) geen CO₂-neutrale alternatieven voor handen zijn. En dat nieuwe, hernieuwbare gassen hun intrede doen.

Om dit doel te bereiken hebben Gasunie, GasTerra, EBN, Shell en NOGEPA onder de vlag van KVGN een actieplan opgesteld, het zoge-

noemde Gilde-programma (Gas In een Langetermijn Duurzame Energiehuishouding). Hierbij werken we met negen thema’s aan het CO₂-neutraler maken van de energievoorziening op korte en middellange termijn. Wij geloven dat, wanneer allepartijen in de energietransitie hun kennis en kunde inzetteneen klimaatneutrale energie-voorziening in 2050 echt haalbaar is. De gassector staat open voor samenwerking, maar gaat ook zelf aan de bak. Hoe wij dat doen? Dat leest u in dit boekje. Aan de hand van de thema’s uit het Gildeprogramma laten we zien hoe we als sector nieuwe wegen inslaan. Heeft u vragen, plaatst u kant-tekeningen of wilt u gewoon meer weten? Wij gaan graag met u in gesprek.

Namens de samenwerkende Nederlandse gasbedrijven,KVGN

Voorwoord

Methaanemissies

˚

Aart Tacoma, NOGEPA Betrokken partijen vanuit de gassector: NOGEPA, Gasunie, EBN 1‘Methaan is als broeikasgas veel krachtiger dan CO₂. Sinds 1990 zijn methaanemissies in Nederland bij de exploratie en productie van aardgas met 70% gedaald. Hoewel er dus grote stappen zijn gemaakt, blijft de opgave om de uitstoot verder te verminderen. Daarom zoeken we voortdurend naar mo-gelijkheden voor verdere reductie. Bijvoorbeeld op onze off shore-in-stallaties met vernieuwing van bestaande installaties.Met de ketenpartners maken we straks in onze rapportages inzichte-lijk waar in de keten welke emissies plaatsvinden. Uit offi ciële data blijkt dat methaanemissies in de gassector bijna de helft lager zijn dan het wereldwijde gemiddelde. En dat willen we door een geza-menlijke aanpak in de gaswaarde-keten nog verder verbeteren. Op verschillende plaatsen in de keten vinden methaanemissies plaats. Als je off shore bijvoorbeeld een

deel van je productie-installatie drukvrij moet maken, komen er me-thaangassen vrij. Soms kun je met gesloten branders (bij)producten aff akkelen en de schadelijke stof-fen opvangen. Ook met speciale glycol-fornuizen kun je ‘bijvangst’

uit het productiegas halen. En soms kun je waardevolle af-gescheiden producten via een omweg weer in de gasleiding krijgen. Dat betekent naast de milieuwinst ook winst voor de producent zelf. Ook gastransport en -distri-

butie zorgt voor methaanemissies. Gasunie gebruikt daarom een innovatief netwerk van meetpunten om emissies snel te detecteren en repareren. En moet er een stuk leiding leeg voor onderhoud, dan wordt eerst de inhoud overgehe-veld. Er moet nog heel wat gebeuren als we futuristische systemen willen: off shore-installaties die waterstof produceren met windenergie. En die opgevangen CO₂ afstaan voor opslag. Zodra dat kan, moeten we dat doen. Maar in ons traject naar die energie-innovatie hebben we gas nog volop nodig. In die zin is gas de enabeler voor de transitie. Voorwaarde daarvoor is dat we blijven werken aan een zo laag mogelijke footprint.’

Van het broeikasgas af

‘Er moetnog heel wat

gebeuren als we futuristische

systemen willen’

Aart Tacoma, NOGEPA

‘Geothermie zou tot wel 30% van de huidige warmtevraag

kunnen leveren’

v.l.n.r. Michiel Ottevanger, Vermilion Energy, Robert Kielstra ECW, Ewout Pikaar, EBN

Geothermie

Raymond Godderij, Ewout Pikaar, EBNBetrokken partijen vanuit de gassector: EBN, NOGEPA en diverse landoperators waaronder NAM en Vermillion2

˚

Sectoren gaan de uitdaging aan

‘In de aarde is warm water aan-wezig. Hoe dieper je gaat, hoe warmer het wordt. De energie die in dit warme water zit, noemen we aardwarmte of geothermie. Door het water op te pompen, kunnen we de warmte gebruiken voor bijvoorbeeld woningen, industrie en de glastuinbouw.Geothermie is een duurzaam alternatief voor olie en gas, die ook uit de diepe ondergrond komen. In de glastuinbouw is geothermie in-middels volop in ontwikkeling. Met de huidige zestien installaties zorgt dat voor een reductie van ongeveer 138.000 ton CO₂ per jaar. Geother-mie zou tot wel 30% van de huidige warmtevraag kunnen leveren, dus de potentie is groot.Ook de ambities zijn groot. En om deze waar te maken moet er veel gebeuren. De gassector kan hierin een belangrijke rol spelen. Er zijn namelijk veel overeenkomsten

tussen gas- en geothermiewinning. Daarom zijn de gassector en de geothermiesector in gesprek om van elkaar te leren en waar moge-lijk samen te werken. Bijvoorbeeld aan het opstellen van een con-

venant waarin we vastleggen dat de geothermiesector data van de gas- en oliesector in een vroeg stadium kan inzien. Normaal gesproken hoeft de sector pas inzage te

geven in de data na een wettelijke termijn van vijf jaar. EBN, al decennia actief in de ondergrond, heeft daarnaast een studie uitgevoerd naar het herge-bruik van olie- en gasputten voor geothermie. Normaliter worden de installaties bij een gasveld opge-ruimd als het veld water gaat pro-duceren in plaats van gas. Dit water kan nog een rol van betekenis gaan spelen door het als geothermie te gaan winnen. Daarvoor zouden de installaties worden hergebruikt. Zulk hergebruik is nog niet eerder gebeurd, maar wordt nu voor één locatie in Middenmeer specifi ek onderzocht. De groeipotentie van het hergebruik is heel groot van-wege het grote aantal gasputten in Nederland. Van dit project kunnen alle betrokken partijen natuurlijk veel leren.’

Afvang en opslag van CO2 (CCS)

˚

Barthold Schroot, Gareth Noble, EBNBetrokken partijen vanuit de gassector: EBN, NOGEPA, Gasunie en operators3

‘EBN is op verschillende manieren aan de slag gegaan met CCS: de afvang en opslag van CO₂. We hebben voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat beleidsondersteunend onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van transport en opslag van CO₂. De discussies zijn soms hevig. En daardoor is grote behoefte aan objectieve feiten en cijfers over CCS: hoeveel CO₂ kun je per jaar kwijt, waar kun je het opslaan en wat kost het? Daarnaast loopt er een traject waarin EBN, Havenbedrijf Rotter-dam en Gasunie een verkennende studie uitvoeren naar de concrete toepassing van CCS in de regio Rijnmond. We zetten in op een one stop shop, dat wil zeggen dat bedrijven met één partij te maken

hebben als het gaat om transport en opslag van CO₂. De resultaten van deze studie verwerken we in

een projectplan als basis voor een concrete start met CCS. Streefdatum voor de start is eind 2020. Met dit plan willen we een forse bijdrage leveren aan de CO₂-emissiereductie doel-stelling van de overheid. Het streven is om in 2030 in die regio tussen 5 en 10 miljoen ton per jaar CO₂ af te vangen en op te slaan

in lege gasvelden op zee. Om bij te dragen aan verdere uitrol van CCS in Nederland gaan wij ook met andere industriegebieden, bijvoorbeeld IJmuiden en Delfzijl, in gesprek om dit concept onder de aandacht te brengen. Met deze trajecten brengen we de haalbaarheid van CCS in kaart. Onze bijdrage ligt in het aanleggen van de infrastructuur, samen met onze partners. De uiteindelijke uitvoering ligt bij verschillende industriepartijen, zoals de water-stoff abrieken en raffi naderijen. Zij bepalen ieder voor zich of er voor hen een interessant businessmo-del achter zit. Daarbij spelen de opbrengsten een rol, maar ook bijvoorbeeld subsidies van de overheid.’

CCS helpt CO2-emissies te verminderen

'Er is grote behoefte aan

objectieve feiten en cijfers

over CCS'

Gareth Noble (l), EBN en Barthold Schroot (r), EBN

‘We stimuleren dat partijen

uit de groen-gas- en aardgas-

wereld elkaar versterken’ t k ’

Tjitske Brand, GasTerra

Groen gas

4Groen gas een zetje geven

‘Groen gas is een duurzaam alter-natief voor aardgas. Het ontstaat door vergisting van afval en mest of door vergassing van biomassa. Door opwerking van dit biogas krijgt het dezelfde eigenschappen als aardgas en kan het via het be-staande leidingennetwerk worden gedistribueerd.Er wordt nu groen gas geprodu-ceerd met vergisting van biomassa. Boeren, afvalverwerkers en andere bedrijven maken bijvoorbeeld uit mest en restproducten groen gas. Er zijn verschillende technieken in ontwikkeling voor groengasproduc-tie zoals hogedrukvergisting, maar ook vergassing. Voor deze techno-logieën zien we veel kansen, ook om de groengasproductie verder te laten groeien. Door concrete projecten te ondersteunen, willen we de inzet van groen gas stimuleren. En dan met name in de innovatiefase. We ondersteunen verschillende techno-

logieën, zowel op het vlak van ver-gisting als vergassing. In sommige gevallen geven we fi nanciële steun of steun in de vorm van projectlei-derschap, waarbij we onze kennis, ervaring en contacten inzetten.

We proberen knelpunten op projectniveau weg te nemen, zodat ook indivi-duele projecten kunnen versnellen. Zo bieden we hulp bij subsidieaan-vragen en brengen we partijen bij elkaar. We stimuleren dat partijen

uit de groengas- en aardgaswereld elkaar versterken. Daarnaast informeren we het ministerie van Economische Zaken en Klimaat over knelpunten voor groen gas, zodat zij kunnen helpen die weg te nemen. Tot slot werken we als gassector mee aan een routekaart voor groen gas. Daarmee brengen we in beeld hoeveel gas in de toekomst beschikbaar kan komen en hoeveel er naar verwachting nodig zal zijn in verschillende segmenten. En wat er nodig is om daar te komen. We denken hierbij ook aan een programmatische aanpak voor opschaling van vergassing.’

Tjitske Brand, GasTerraBetrokken partijen: GasTerra, Gasunie

˚

5Hybride warmtepompen

‘Ja vooruit, het heeft een beetje een onhandige naam. En we zijn er in Nederland nog niet zo bekend mee, maar dat gaat snel verande-ren. Want hij is voor veel woningen écht een duurzame uitkomst. De hybride warmtepomp. Hiermee verbruik je de helft minder gas en zorg je voor veel minder CO₂-uit-stoot. En grote aanpassingen aan je huis zijn niet nodig. Een hybride (lucht)warmtepomp verwarmt het grootste deel van het jaar de woning met warmte uit de buitenlucht. En als er op koude dagen wat extra’s nodig is, springt de hr-ketel bij. De aanschaf- en instal-latiekosten zijn nu nog hoger dan de traditionele cv-ketel, maar dat ver-schil zal de komende jaren een stuk minder worden. En de investering van de hybride warmtepomp verdien

je tijdens zijn levensduur weer terug, dankzij de lagere energiekosten en de subsidie (zo’n 2.000 euro). Tot dusver is de aandacht voor de hybride warmtepomp beperkt. Con-sumenten hebben koudwatervrees,

installateurs te weinig kennis en woningcorpo-raties nog volop vragen. Gelukkig heeft het ministerie van Economi-sche Zaken en Klimaat een helder transitiepad geschetst. In ons stimule-ringsprogramma hybride warmtepompen werken we met veel partijen samen, zoals woningcor-poraties en installateurs

(Uneto VNI), ministeries en gemeen-ten. Vanuit het noorden van Nederland rollen we initiatieven uit die snel de rest van Nederland zullen bereiken. We zorgen voor goede informatie voor bewoners, zijn betrokken bij een landelijk opleidingsprogramma voor installateurs en geven (gratis) advies aan woningcorporaties. De hybride warmtepomp is een eenvoudig en sterk product, waarbij duurzame stroom en (groen) gas elkaar goed aanvullen. En je kunt ‘m morgen al aanschaff en. In combi-natie met zonnepanelen wordt het concept nog duurzamer. De hybride warmtepomp heeft alles in zich om voor huizen en gebouwen in Nederland de nieuwe standaard te worden.’

˚

Marijke Kellner, GasunieBetrokken partijen vanuit de gassector: GasTerra, Gasunie

Hybride warmte- pomp als nieuwe standaard

‘De hybride warmtepomp

is voor veel woningen écht een duurzame

uitkomst’

Marijke Kellner, Gasunie

'De meerder-heid van

onze klanten wiluiteindelijk

overstappenop bio-LNG'

Marieke Knook, Shell

LNG en bioLNG

Marieke Knook, ShellBetrokken partijen vanuit de gassector: Shell en Gasunie

˚

MMBvS6

LNG biedt vandaag al uitkomst

‘LNG is een zeer geschikte brand-stof voor scheepvaart en wegver-voer over langere afstand. LNG is schoner dan diesel en andere fossiele brandstoff en en LNG-mo-toren zijn veel stiller. Daarnaast merk ik dat de meerderheid van onze klanten, zoals vervoerders, uiteindelijk wil overstappen op bio-LNG. Het is daarom belangrijk dat bio-LNG voldoende beschikbaar wordt gemaakt. De overstap op LNG kan (nog) niet via een eenvoudige aanpassing van een truck of schip. Zo is een specia-le motor vereist en een ander soort tank. Dit betekent dat bedrijven een extra investering moeten doen om op LNG over te stappen. Zeker bij een hele vloot kost dat tijd en geld. Momenteel zijn er nog alternatieven voor LNG, maar dat gaat verande-ren. Binnen de huidige regelgeving

volstaat het gebruik van diesel of stookolie met scrubbers (zwavel-fi lters). Maar op termijn wordt de regelgeving strenger met striktere normen voor fi jnstof, stikstofoxiden en broeikasgassen. En dan biedt (bio)LNG duidelijke voordelen. LNG draagt ook bij aan het verminderen van luchtvervuiling. Veel steden komen met aanvullende milieueisen en venstertijden en dat versterkt de businesscase voor (bio)LNG. Want, hoe groener en stiller, hoe meer perspectief voor de toekomst. Dat geldt zeker voor LNG.We werken hard aan verbetering van de randvoorwaarden: beschik-baarheid, infrastructuur(normen), een langetermijnvisie, ondersteu-nend overheidsbeleid. We merken dat er inmiddels genoeg parameters zijn voor bedrijven voor een posi-tieve businesscase. De LNG-prijs daalt, er komen tankstations en bunkerschepen, er varen steeds meer LNG-schepen en het aantal LNG-trucks op de weg groeit. Bo-vendien komen er opleidingen voor installatie en onderhoud. Het is belangrijk om de emissie-waarden in de LNG-keten te blijven onderzoeken. Voor elke schakel in het proces speuren we dagelijks naar meer effi ciency en minder uitstoot. Allemaal heel zinvolle inspanningen, maar nog te weinig zichtbaar voor het grote publiek. Daarom moeten we vooral scherp blijven meten, aandacht vragen en veel uitleggen. Dat hoort erbij en doen we graag.’

‘Metbewoners en

woningcorporaties komen we tot de meest geschikte

oplossing’

Thomas Engberts en Marijke Kellner, Gasunie

˚

Verduurzaming warmte in wijken

7Maatwerk in de wijken

‘Kan deze wijk het beste CO₂-neu-traal gemaakt worden met duurzame elektriciteit, duurzame warmte of duurzaam gas? Álle 390 Nederland-se gemeentes moeten deze vraag voor elke wijk beantwoorden. En dat moeten zij voor 2021 doen. De uitkomst leggen ze vast in een zoge-noemd energie-omgevingsplan. Wij hebben meegewerkt aan het opstel-len van een landelijk afwegingskader van toekomstige energiesystemen. En nu komt het spannendste deel: de toepassing in de praktijk.Een gerichte afweging maken voor energie op wijkniveau is complex. Daarom wil het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een nationaal Expertisecentrum oprichten dat gemeenten daarbij kan helpen. Wij werken hier in Groningen met de gemeente en Enexis aan een blauwdruk voor tien Energie-omge-vingsplannen. Daarbij kijken we met de bewoners hoe deze plannen het

beste kunnen worden uitgevoerd. Grofweg hebben we drie keuzes: een warmtenet (warmte afkomstig vanuit bijvoorbeeld industrie of winkels/kantoren); elektrische warm-tepompen (met name geschikt voor nieuwbouw vanwege goede isolatie) én een hybride systeem (elektrisch verwarmen met gas als back-up). Gebruik van (hernieuwbaar) gas houdt de duurzame energievoorzie-ning betaalbaar. Gas kan daardoor op veel terreinen de sleutel zijn tot versnelling van verduurzaming. De keuzes moeten worden gemaakt op basis van de verschillende karakter-eigenschappen van de wijken.Met bijvoorbeeld gemeenten en de regionale netbeheerder verzamelen we gegevens: over het energiege-drag per wijk, over de energienetten, over eventuele warmteoverschot-ten, over isolatie. Maar we kijken ook of geplande werkzaamheden gecombineerd kunnen worden met bijvoorbeeld de vervanging van een riolering. Een rekenmodel rekent alle opties door. Met bewoners en woningcorporaties komen we dan tot de meest geschikte oplossing. Daarbij letten we expliciet op de kos-ten en emissies voor regio en land.Dat vind ik een heel belangrijke ontwikkeling, ook persoonlijk. Dat milieuvriendelijke perspectief maakt me strijdbaar. En die passie en over-tuiging merk ik ook om me heen.’

Marijke Kellner, GasunieBetrokken partijen vanuit de gassector: Gasunie en GasTerra

‘Off shore Energie Integratie

is nou typisch iets waar energie-

transitie over gaat’

Arendo Schreurs, NOGEPA

Off shore Energie Integratie

8Elektrifi catie en hergebruik infrastructuur

‘Off shore Energie Integratie is nou typisch iets waar energietransitie over gaat. In de Noordzee staan 150 olie- en gasplatforms. Die hebben energie nodig om te kunnen func-tioneren en veroorzaken daarmee CO₂-uitstoot. Die uitstoot kun je voorkomen door deze platforms te elektrifi ceren. Dat is een eerste stap van integratie van ons ‘oude’ ener-giesysteem en het nieuwe. Een stap die een forse verlaging van de CO₂ uitstoot betekent. Uiteindelijk willen we het gebruik van fossiele brandstoff en naar een abso-luut minimum terugbrengen. In de toekomst komen er in de Noordzee zo’n 25.000 windmolens te staan. Bij windenergie zullen vraag en aanbod echter niet altijd in balans zijn. We zoeken daarom naar een systeem om enerzijds die balans te krijgen

en anderzijds de energie zo effi ciënt mogelijk te transporteren. De olie- en gassector kan een belangrijke bijdra-ge leveren aan dat systeem.Waterstofgas lijkt een goede oplossing. De aanwezige off shore platforms en pijpleidingen bieden een infrastructuur die we op termijn

kunnen inzetten om een overschot aan wind-energie om te zetten naar waterstofgas en te transporteren. We zitten nu nog in de onderzoeksfase en nog niet alle vragen zijn beantwoord. Zo is waterstof een ander gas dan aardgas. De vraag was bijvoorbeeld of je dat

gas zonder problemen kunt trans-porteren met een infrastructuur die is gebouwd voor aardgas. Onlangs bleek uit een onderzoek van DNV-GL dat het huidige hoge druk gasnet geschikt is om waterstof te vervoe-ren. Verder is de capaciteit van de huidige techniek voor elektrolyse nu nog te klein. Maar al met al ziet het er veelbelovend uit. Het is belangrijk om met alle partijen te werken aan een integrale kijk op de ontwikkeling van wind op zee. Dit project is dan ook veel breder dan de gassector alleen. Alleen met zo’n integrale aanpak kun je slim wind op zee ontwikkelen én tegelijkertijd voorkomen dat je nu dure infrastruc-tuur opruimt die je later goed kunt gebruiken…’

Arendo Schreurs, NOGEPABetrokken partijen vanuit de gassector: NOGEPA, off shore operators en EBN

˚

˚

Waterstof

‘Er is een duidelijke omwenteling gaande. Praten we bij Shell over gas, dan gaat het vaker om hernieuwbaar gas. Bijvoorbeeld waterstof, een energiedrager die een grote rol kan spelen in de mobiliteitsbranche.Een nadeel nu is dat het vooralsnog kleinschalig en duur is. Auto’s die op conventionele brandstoff en rijden, zijn volledig geoptimaliseerd in de loop der jaren, samen met alle bij-behorende infrastructuur. Hierdoor zijn ze steeds goedkoper geworden. Met waterstof staan we nog in een vroegere fase. Daarnaast heb je het kip-en-ei-dilemma: zonder tanksta-tions voor waterstof, geen auto’s die rijden op waterstof en vice versa. Om iets te veranderen, moet iemand een eerste stap zetten. Shell is begonnen waterstoftankstations te bouwen, in Duitsland en ook in Californië en Engeland. Uiteraard willen we een betrouwbaar product leveren, in dit geval is dat zuivere waterstof. De zuiverheid moet ook

op een eenvoudige manier te meten zijn. Hiervoor ontwikkelt Shell (met partners) de technologieën. Daarnaast werken wij aan andere producten, zoals de afl everzuil. Naast de mobiele sector zie ik andere kansen. Waterstof is een energiedrager met vele toepassin-gen, bijvoorbeeld voor toekomstige stadsverwarmingsnetten. In een woonwijk gaat maar liefst 80% van het energiegebruik op aan verwar-ming. Daar valt dus een enorme winst te boeken met wijkcentrales en moderne warmtenetten, in combina-tie met warmtepompen die op wind- en zonne-energie werken. Omdat het aanbod daarvan onvoorspelbaar is, heb je een opslagmedium nodig, bijvoorbeeld waterstof. Om het gebruik van waterstof toegankelijk en betaalbaar te maken, moeten we nog veel doorontwikke-len. Maar als de partijen goed hun krachten bundelen om de knelpun-ten op te lossen, kunnen we fl inke stappen zetten.’

Alice Elliott, ShellBetrokken partijen van-uit de gassector: Shell, GasTerra, Gasunie

ABBuG9

Veelzijdige energiedrager

Alice Elliott, Shell

‘Waterstof is een

energiedrager met vele toe-

passingen’

Dit is een uitgave van KVGN

Januari 2018

Postbus 2503190 AG Rotterdam

Nederlandwww.kvgn.nl

Productie: Scripta Communicatie

AmsterdamVormgeving:

Het ZomerpaleisAmsterdam

Fotografi e: Martin Waalboer, Amsterdam

Op weg naar een CO2-

neutraal 2050

Het Gilde Programma zal de komende jaren constant in beweging

blijven. Zo werken we aan nieuwe doelstellingen, nieuwe technologische ontwikkelingen, hogere ambitieniveaus en zoeken we de samenwerking met nieuwe partijen.

Wilt u meer weten? Kijk dan op onze website kvgn.nl/publicaties. In het boekje 'Gas op Maat' leest u meer over onze visie op de energietransitie. In de 'Gilde Agenda' maken we een koppeling met de transitie-paden van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het 'Dashboard Gilde Programma' maakt de status en voortgang van de Gilde-projecten transparant.

Wilt u weten hoe wij als gassector in de energie-transitie staan? Kijk dan ook eens op de websites kvgn.nl en gas2050.nl, de website van onze campagne ‘Min-der CO₂. Wij doen mee’.