Michel De Dobbeleer

OostOostOostOost west…?west…?west…?west…?

Vertaalde gedichten, kortverhalen en fragmenten uit de Poolse,

Sloveense en Tsjechische (met uitsmijters uit de Duitse, Hongaarse,

Jiddische en Slowaakse) literatuur

2014

ii

Woord voorafWoord voorafWoord voorafWoord vooraf

In de inleiding op zijn fameuze Geschiedenis van de Russische literatuur: van Vladimir de

Heilige tot Anton Tsjechov beweert Karel van het Reve dat de enige “geldige reden” voor

het schrijven van een literatuurgeschiedenis niet het “nut” is van zo’n boek, maar “de

aardigheid die de schrijver heeft gehad in het maken en die de lezer zou kunnen hebben

bij het lezen” (1990: 11). Deze reden geldt, heb ik gemerkt, tot op zekere hoogte ook

voor de samenstelling van bij literatuurvakken horende lectuurbundels.

Zo’n lectuurbundel is overigens niet hetzelfde als een bloemlezing. Vele bloemlezin-

gen ambiëren (minstens een paar van) de beste – hoe subjectief ook – passages uit de

letterkunde in kwestie te presenteren. Dat was niet mijn allereerste zorg. Natuurlijk zag

ik liever dat er ‘betere’ dan ‘slechtere’ stukken literatuur in deze bundel terechtkwa-

men, maar representativiteit en/of Centraal-Europese thematiek kan ook een of dé

reden zijn geweest dat een bepaald fragment voorliggend werk heeft gehaald. Ik wil

bijvoorbeeld niet beweren dat het hier gekozen hoofdstukje uit Andrzej Stasiuks Onder-

weg naar Babadag nu echt het beste uit dat wat eigenzinnige ‘reisverhaal’ is, maar ik nam

het hier op omdat het over Slovenië gaat, en dat is een van de drie cultuurgebieden,

naast dat van Polen en Tsjechië, waarop het vak ‘Centraal-Europese literatuur en cul-

tuur’ zich concentreert. Evenmin wil ik staande houden dat Onderweg naar Babadag het

beste (of meest representatieve) werk is van de Pool, maar dat (en hoe) zo’n Pool over

Slovenië schrijft, dat leek mij curieus genoeg om de lezer hier mee te geven. Zo is het

ook aardig dat de Sloveen Aleš Debeljak in het hier gekozen ‘joegonostalgische’ essay-

fragment naar een gedicht van Czesław Miłosz verwijst.

Niet alleen zijn de gekozen passages niet (noodzakelijk) de beste, zelfs de 34 auteurs

van wie hier teksten werden verzameld, zijn niet per se de grootste namen. Je hoeft

geen kenner te zijn om te ontdekken dat Milan Kundera en Bruno Schulz ontbreken.

Reden daarvoor is dat hele werken van die heren al op de leeslijst bij het vak in kwestie

staan. Ook Drago Jančar en Boris Pahor zijn daardoor nergens te bespeuren. Karel Čapek

en Adam Mickiewicz zijn de enigen die én op die leeslijst én in deze bundel prijken. En

de hier afwezige Otokar Březina, Zbigniew Herbert, Tadeusz Kantor, Jan Amos Ko-

menský (alias Comenius), Jernej Kopitar, Srečko Kosovel, Karel Hynek Mácha, France

Prešeren, Josef Kajetán Tyl, Valentin Vodnik en een Boheemse anonymus komen al op

diverse manieren aan bod in de lessen zelf, bijvoorbeeld via een gedicht of een weblink

naar een tekst- of toneelfragment.

Uiteraard wou ik bij het samenstellen van deze bundel selectief zijn: eerder jongere

dan oudere auteurs (die niet per se minder aandacht krijgen in de lessen), en niet meer

dan tien Polen, tien Slovenen en tien Tsjechen (al zal de lezer zien dat ik van sommigen

onder hen meer dan één tekst uitkoos). Om enkele andere talen uit deze grote Europese

iii

regio niet nog meer onrecht aan te doen heb ik ook voor vier uitsmijters gezorgd, zodat

de lezer toch even kan proeven van de ‘Midden-Europeesheid’ van de Duitse (Oosten-

rijkse), Hongaarse, Jiddische en Slowaakse literatuur.

Inderdaad, Henryk Sienkiewicz en Władysław Reymont zijn hierboven niet genoemd

en evenmin zijn hier pennenvruchten van hun Nobelprijswinnende handen te vinden

(ook niet van die van Imre Kertész). Natuurlijk passeren ze de revue in de lessen, maar

de eerbewijzen uit Zweden zijn uiteindelijk geen garantie gebleken voor een plek in Oost

west…?

Heel graag dank ik enkele mensen zonder wie deze lectuurbundel er stellig behoorlijk

anders had uitgezien: heel wat al dan niet gewezen collega’s (van vijf ervan kreeg ik nog

les), Dieter De Bruyn, Raymond Detrez, Eric Metz, Pavel Ocepek, Alexandre Popowycz,

Lenka Uchytilová en Jeannine Vereecken, verder ‘onze Gentse slavist in Bratislava’,

Benjamin Bossaert, en, jawel, ook Ivan Klíma en Miha Mazzini zelf.

Gent, september 2014

iv

InhoudInhoudInhoudInhoud

Woord vooraf ........................................................................................................................................ ii

Inhoud ................................................................................................................................................... iv

1. Andrzejewski [Pools]

2. Bartol [Sloveens]

3. Cankar [Sloveens]

4. Čapek [Tsjechisch]

5. Debeljak [Sloveens]

6. Gombrowicz [Pools]

7. Grum [Sloveens]

8. Hašek [Tsjechisch]

9. Havel [Tsjechisch]

10. Hrabal [Tsjechisch]

11. Klíma [Tsjechisch]

12. Kocbek [Sloveens]

13. Kochanowski [Pools]

14. Korun [Sloveens]

15. Kovačič [Sloveens]

16. Masłowska [Pools]

17. Mazzini [Sloveens]

18. Mickiewicz [Pools]

19. Miłosz [Pools]

20. Neruda [Tsjechisch]

21. Nezval [Tsjechisch]

22. Novak [Sloveens]

23. Prus [Pools]

24. Roth [Duits]

25. Šalamun [Sloveens]

26. Seifert [Tsjechisch]

27. Singer [Jiddisch]

28. Stasiuk [Pools]

29. Szymborska [Pools]

30. Tatarka [Slowaaks]

31. Tokarczuk [Pools]

32. Topol [Tsjechisch]

33. Wolker [Tsjechisch]

34. Zilahy [Hongaars]

1

Jerzy AndrzejewskiJerzy AndrzejewskiJerzy AndrzejewskiJerzy Andrzejewski [1909-1983; Pools]

‘Veel en weinig zand’ (1980)

Andrzejewski, Jerzy 2005 Veel en weinig zand (vert. K. Lesman). In: A. Grunberg (ed.), Angst overwint alles: de

beste verhalen uit het nieuwe Europa: 42-50. Amsterdam: Meulenhoff.

2

Vladimir BartolVladimir BartolVladimir BartolVladimir Bartol [1903-1967; Sloveens]

uit Alamut (1938)

Bartol, Vladimir 1988 Alamut (trad. C. Vincenot; rev. & introd. J.-P. Sicre). Paris: Phébus.

3

Ivan CankarIvan CankarIvan CankarIvan Cankar [1876-1918; Sloveens]

‘Een kopje koffie’ (1914)

‘Vrzdenec’ (1917-1918)

Cankar, Ivan 1964 Een kopje koffie & Vrzdenec (vert. W.A .Maijer). In: W.A. Maijer (ed.), Meesters der

Joegoslavische vertelkunst: 44-47 & 48-51. Amsterdam: Meulenhoff.

4

Karel ČapekKarel ČapekKarel ČapekKarel Čapek [1890-1938; Tsjechisch]

‘Naarden’ (1931)

Čapek, Karel 2009 Prenten van Holland (vert. & naw. K. Mercks). Amsterdam: Voetnoot.

5

Aleš DebeljakAleš DebeljakAleš DebeljakAleš Debeljak [1961; Sloveens]

uit Twilight of the Idols: Recollections of a Lost Yugoslavia (1994)

Debeljak, Aleš 1994 Twilight of the Idols: Recollections of a Lost Yugoslavia (photographs E. Rappaport;

trans. M. Biggins). Fredonia, NY: White Pine Press.

6

Witold GombrowiczWitold GombrowiczWitold GombrowiczWitold Gombrowicz [1904-1969; Pools]

‘Het drama van de baron en de barones’ (1933)

uit Dagboek 1953-1969 (1954)

Gombrowicz, Witold 1986 Dagboek 1953-1969 (vert. P. Beers). Baarn: Ambo. 1989 De verhalen (vert. P. Beers). Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep.

7

Slavko GrumSlavko GrumSlavko GrumSlavko Grum [1901-1949; Sloveens]

uit An Event in the Town of Goga (1930)

Grum, Slavko 2007 An Event in the Town of Goga (trans. N. Jeffs & R. Grau). Ljubljana: Slovene Writers’

Association.

8

JJJJaroslav Hašekaroslav Hašekaroslav Hašekaroslav Hašek [1883-1923; Tsjechisch]

uit De lotgevallen van de brave soldaat Švejk in de wereldoorlog

(1921-1923)

Hašek, Jaroslav 1980 De lotgevallen van de brave soldaat Švejk in de wereldoorlog (vol. 1: In het achterland)

(ill. J. Lada; vert. R. Pieters). Amsterdam: Pegasus.

9

VáclavVáclavVáclavVáclav HavelHavelHavelHavel [1936-2011; Tsjechisch]

‘Zes aantekeningen over cultuur’

(1984; vert. P. van der Leeuw)

Havel, Václav 1990 Naar alle windstreken (vert. R. Ernest, et al.). Baarn: De Prom.

10

BohumilBohumilBohumilBohumil HrabalHrabalHrabalHrabal [1914-1997; Tsjechisch]

‘Intiem damestoilet’ (1994)

Hrabal, Bohumil 2007 Drie rabiate legendes (vert. & naw. K. Mercks). Amsterdam: Voetnoot.

11

Ivan KlímaIvan KlímaIvan KlímaIvan Klíma [1931; Tsjechisch]

uit Praagse ochtenden (1979)

Klíma, Ivan 1990 Praagse ochtenden (vert. K. Mercks). Amsterdam: Wereldbibliotheek.

12

Edvard KocbekEdvard KocbekEdvard KocbekEdvard Kocbek [1904-1981; Sloveens]

‘Hands’ (1963)

Kocbek, Edvard 1995 Edvard Kocbek (trans. M. Biggins; ed. A. Debeljak). Ljubljana.

13

JJJJan an an an KochanowskiKochanowskiKochanowskiKochanowski [1530-1584; Pools]

uit Treny: klaagliederen op de dood van zijn dochtertje Ursula

(1580)

uit Fraszki: bagatellen (1584)

Kochanowski, Jan 1986 Fraszki: bagatellen & Treny: klaagliederen op de dood van zijn dochtertje Ursula

(vert. F. Vyncke). Vlaams-Poolse tijdingen 7/1: 23-37 & 57-69.

14

Barbara KorunBarbara KorunBarbara KorunBarbara Korun [1963; Sloveens]

‘Stag’ (1999)

‘Mirror’ (1999)

‘Birth of an Angel’ (2003)

Korun, Barbara 2008 Barbara Korun (trans. T. Dorgan & A. Jelnikar). In: B. Mozetič & J. Putrle Srdić

(eds.), Contemporary Slovenian Poetry: 10 Poets Born Between 1960 and 1969: 18-21. Ljubljana: Center for Slovenian Literature.

15

LojzeLojzeLojzeLojze KovačičKovačičKovačičKovačič [1928-2004; Sloveens]

uit De nieuwkomers (1985)

Kovačič, Lojze 2010 De nieuwkomers (vol. 1) (vert. R. Schuyt). Amsterdam: Van Gennep.

16

Dorota Dorota Dorota Dorota MasłowskaMasłowskaMasłowskaMasłowska [1983; Pools]

uit Sneeuwwit en Russisch rood (2002)

Masłowska, Dorota 2004 Sneeuwwit en Russisch rood (vert. K. Lesman). Amsterdam: De Bezige Bij.

17

Miha MazziniMiha MazziniMiha MazziniMiha Mazzini [1961; Sloveens]

‘Like My Brother’ (2005)

Mazzini, Miha 2008 Like My Brother (trans. M. Visenjak Limon). In: M. Čander & T. Priestly (eds.),

Angels Beneath the Surface: A Selection of Contemporary Slovene Fiction: 51-61. Berkeley, CA: North Atlantic Books.

18

Adam MickiewiczAdam MickiewiczAdam MickiewiczAdam Mickiewicz [1798-1855; Pools]

‘Baktsjisaraj, de hoofdstad van de Krimtartaren’ (1826)

uit Heer Tadeusz of de laatste strooptocht in Litouwen: een

adelhistorie uit 1811-1812 in verzen, in twaalf boeken (1834)

Mickiewicz, Adam 1998 Krim-sonnetten en andere gedichten (vert. & inl. A. van Nieukerken). Amsterdam:

Universiteit van Amsterdam. 2003 Heer Tadeusz of de laatste strooptocht in Litouwen: een adelhistorie uit 1811-1812 in verzen,

in twaalf boeken (1834) (grav. M.E. Andriolli; vert. T. Eekman). Amsterdam: Bondi.

19

Czesław MiłoszCzesław MiłoszCzesław MiłoszCzesław Miłosz [1911-2004; Pools]

uit The History of Polish Literature (1969)

‘Elegie voor N.N.’ (1974)

Miłosz, Czesław 1983 The History of Polish Literature (2nd ed.). Berkeley, CA: University of California Press. 2003 Gedichten (samenst., vert. & naw. G. Rasch). Amsterdam: Atlas.

20

JJJJan an an an NerudaNerudaNerudaNeruda [1834-1891; Tsjechisch]

‘Un mauvais sujet’ (1864)

Neruda, Jan 1927 Un mauvais sujet (trad. J. Chopin). In: J. Chopin (ed.), Veillées de Bohême: florilège des

grands conteurs tchèques: 9-18. Paris: Bossard.

21

VítězslavVítězslavVítězslavVítězslav NezvalNezvalNezvalNezval [1900-1958; Tsjechisch]

‘Stad van de torens’ (1936)

Nezval, Vítězslav 2010 Stad van de torens (vert. R. Remeijn). Tijdschrift voor Slavische literatuur 55: 48-50.

22

Maja NovakMaja NovakMaja NovakMaja Novak [1960; Sloveens]

‘The Fall of the House of Pirnat’ (2006)

Novak, Maja 2008 The Fall of the House of Pirnat (trans. T. Lozar). In: M. Čander & T. Priestly (eds.),

Angels Beneath the Surface: A Selection of Contemporary Slovene Fiction: 3-17. Berkeley, CA: North Atlantic Books.

23

Bolesław PrusBolesław PrusBolesław PrusBolesław Prus [1847-1912; Pools]

‘Het vest’ (1882)

Prus, Boleslaw 1964 Het vest (vert. W.A .Maijer). In: W.A. Maijer (ed.), Meesters der Poolse vertelkunst: 13-

23. Amsterdam: Meulenhoff.

24

JJJJoseph oseph oseph oseph RothRothRothRoth [1894-1939; Duits]

uit Radetzkymars (1932)

Roth, Joseph 1994 Radetzkymars (vert. W. Wielek-Berg). Amsterdam: Pandora.

25

Tomaž ŠalamunTomaž ŠalamunTomaž ŠalamunTomaž Šalamun [1941; Sloveens]

‘Jarig’ (1975)

Šalamun, Tomaž 1995 Alleen in jou heb ik gegorgeld (vert. & naw. R. Detrez). Leiden: Plantage.

26

JaroslavJaroslavJaroslavJaroslav SeifertSeifertSeifertSeifert [1901-1986; Tsjechisch]

‘Verloren paradijs’ (1979)

Seifert, Jaroslav 1984 En vaarwel! (samenst., vert. & inl. J. Beranová). Weesp: Agathon.

27

Isaac BashevisIsaac BashevisIsaac BashevisIsaac Bashevis SingerSingerSingerSinger [1902-1991; Jiddisch]

uit De golem (1969)

Singer, Isaac Bashevis 1985 De golem (vert. M. Rafalowicz; tek. P. van der Klugt). Haarlem: Holland.

28

AndrzejAndrzejAndrzejAndrzej StasiukStasiukStasiukStasiuk [1960; Pools]

uit Onderweg naar Babadag (2004)

Stasiuk, Andrzej 2009 Onderweg naar Babadag (vert. K. Lesman). Breda: De Geus.

29

Wisława SzymborskaWisława SzymborskaWisława SzymborskaWisława Szymborska [1923-2012; Pools]

‘Een niet ondernomen expeditie naar de Himalaya’ (1957)

‘Gelukkige liefde’ (1972)

‘Lof van het slechte geweten’ (1976)

Szymborska, Wisława 2001 Bloemlezing uit de poëzie van Wisława Szymborska (red. & inl. J. Vereecken). Gent:

Poëziecentrum.

30

Dominik TatarkaDominik TatarkaDominik TatarkaDominik Tatarka [1913-1989; Slowaaks]

uit The Parish Republic (1948)

Tatarka, Dominik 1962 The Parish Republic (An Excerpt) (trans. K. Kornel & H. Veselá-Stránská). In: M.

Otruba & Z. Pešat (eds.), The Linden Tree: An Anthology of Czech and Slovak Literature, 1890-1960: 364-370. Prague: Artia.

31

Olga TokarczukOlga TokarczukOlga TokarczukOlga Tokarczuk [1962; Pools]

‘De vinger die naar de maan wijst’ (2007)

Tokarczuk, Olga 2007 De vinger die naar de maan wijst (vert. M. Wolny-Peirs). In: L. Devoldere, et al.

(eds.), Overeind in Babel: talen in Europa: 120-125. Rekkem: Ons Erfdeel.

32

JáchymJáchymJáchymJáchym TopolTopolTopolTopol [1962; Tsjechisch]

uit De werkplaats van de duivel (2009)

Topol, Jáchym 2010 De werkplaats van de duivel (vert. E. de Bruin). Amsterdam: Anthos.

33

JiříJiříJiříJiří WolkerWolkerWolkerWolker [1900-1924; Tsjechisch]

‘Oogst’ (1921)

Wolker, Jiří 2005 Oogst (vert. E. Metz). In: K. Stassijns & I. Van Strijtem (eds.), 3000 jaar wereldpoëzie in

500 onsterfelijke gedichten: 244. Tielt: Lannoo.

34

Péter ZilahyPéter ZilahyPéter ZilahyPéter Zilahy [1970; Hongaars]

uit De laatste raamgiraf: een jeugd in Oost-Europa van A tot Z

(1998)

Zilahy, Péter 2002 De laatste raamgiraf: een jeugd in Oost-Europa van A tot Z (vert. M. Alföldi). Amsterdam:

Vassallucci.