Sinds ik mijn land moest verlaten, heb ik altijd drie woorden in mijn hart gehad: de gebroken boog. Ik ben architect, geboren in Jeruzalem, studeerde in Grieken-land en Engeland en werkte aan de universiteit van Nablus op de Westelijke Jordaanoever. Mijn onderzoek ging over Palestijnse architectuur als zoektocht naar identiteit. Het was een manier om het bestaan van het Palestijnse volk te bewijzen. Het Israëlische regime ontkent dat bestaan. Het leven werd me door de bezet-ter op allerlei manieren moeilijk gemaakt. Aanhoudin-gen bij checkpoints, toevallige ondervragingen in een café, bedreigingen, druk op de familie. Ik vond het op een gegeven moment ondraaglijk en ben gevlucht. Het was een gedwongen keuze, om te kunnen overleven. Ik heb alles onverwacht achter me gelaten: ouders, broers en zussen, kantoor, auto. Ik had niks geregeld en ging met een zwaar hart. Ik had alleen mijn rode koffer bij me en die drie woorden die voor mij de broken dream symbolise-ren.Ik was dertig. Omdat ik in Engeland Truus had ontmoet, belandde ik in Nederland. Een land met een heel andere cultuur en een andere kijk op mensen zoals ik. Geen enkel net-werk, geen sociale structuur. Je bent als vluchteling een nummer, je moet jezelf vanaf nul herbouwen. Ik heb geprobeerd om in de architectuur te blijven, maar kon daar geen geld verdienen. Daarom ging ik werken bij de internationale school in Eerde, eerst als huisou-der, daarna als docent wiskunde. Later stapte ik over naar het middelbaar beroepsonderwijs. De keuze voor het onderwijs was voor mij professionele zelfmoord; ik was mijn vak kwijt.De eerste tijd was het alleen maar survival. Ik was voortdurend in galop, in grote vaart. Geen tijd voor

heimwee of verdriet, geen tijd om me slachtoffer te voelen. Mijn ouders waren teleurgesteld over hun oud-ste zoon en maakten zich zorgen. Ik voelde mij een ontheemde olijfboom uit Jeruzalem, die een plek zocht om te wortelen tussen de Nederlandse eiken en coniferen. Dat is uiteindelijk wel gelukt; met onze drie zonen zijn er, ondanks het koude klimaat, zelfs drie jonge olijfbomen opgeschoten. Maar lange tijd heb ik me een eenzame boom in een groot woud gevoeld.Soms denk ik: was ik een lafaard toen ik vertrok en had ik meer geduld moeten opbrengen? Als ik in mijn land was gebleven, had ik een architectuurcentrum

gehad en een bijdrage aan de vrede geleverd. Mijn politieke toon was daar misschien feller geweest dan hier. In de Nederlandse polder heb ik geleerd het hoofd koel te houden. Ik zet me in voor de dialoog. Israël en de Palestijnen moeten ophouden steeds in de spiegel te kijken, want dan zien ze vooral een slachtoffer. Ze moeten elkaar in de ogen kijken; dan wordt alles anders.In Nederland moet ik veel harder lopen om iets te bereiken. Binnen de

organisatie waar ik werk, heb ik iets groots opgezet en vind je weinig anderen die twee masters hebben en zes talen spreken. Maar ik moet mezelf continu bewijzen. Ik laat het slachtofferschap niet toe, ben niet te discri-mineren. Dat is mijn troost, ik geloof in mijzelf, in mijn eigen kracht. Ik heb in mij een grote bron van liefde. Ik kan door muren lopen, al kost dat soms wel veel moeite. Op het moment dat ik uit Palestina ver-trok, wist ik dat het goed zou komen. Ik nam een ander pad, ik wist niet waar het uit zou komen. Maar dat innerlijk vertrouwen ben ik nooit kwijtgeraakt. Ik heb altijd de juiste mensen ontmoet op het juiste moment. Ik mag wel spreken van geluk.”

Mezelf herplanten Nabil Sahhar (61) ontvluchtte Palestina, verdrietig maar ook vol vertrouwen.

Grenzeloos vertrouwenTEKST: BERT VAN DER KRUK FOTO’S: DUCO DE VRIES

De Verwondering 55

ben iken ontmken va

oit kwijt op heeluk.”

PORTRETTEN

Ik heb in mij een grote bron

van liefde

“Een paar maanden geleden was ik op een grote bij-eenkomst van de vrouwencommissie van de Ver-enigde Naties in New York. Ik was afgevaardigd door de Graalbeweging, een internationale vrou-wenbeweging. Daar liep ik dan, tussen vijf-, zesdui-zend andere vrouwen. Jeetje. Af en toe moest ik wel even in mijn arm knijpen: ben ik hier nu echt? Ik voelde er een enorme energie en levenskracht, het verlangen van al die mensen om van de wereld een plek te maken waar iedereen gezien en erkend wordt. Het heeft me wel een beetje door elkaar geschud. Ik kom uit een klein dorp in Brabant en ben christelijk opgevoed. Niet heel strikt trouwens, maar wel in een vanzelfsprekend christelijke omgeving. Toen ik een-maal ging studeren, werden veel din-gen uit die opvoeding minder houd-baar. In eerste instantie wilde ik naar de kleinkunstacademie, maar het werd filosofie in Antwerpen. Daar begon een zoektocht die later ook naar theologie en humanistiek leidde. Misschien komt dat zoeken wel voort uit het feit dat er thuis van alles misging. Mijn ouders hadden een slecht huwelijk, waardoor er constant spanning in huis hing. Mijn vader raakte in de schulden en moest het huis uit. Op hetzelfde moment had ik in Antwerpen een relatie met een vluchteling uit Irak. Tijdens een vakantie stierf zijn moeder en toen we terugkwamen, overleed mijn opa, met wie ik heel goed kon praten. Hoe konden die werelden naast elkaar bestaan? Als ik erover praat, merk ik dat er nog steeds veel emotie zit. De pijn zat ook in mijn lichaam, ik kon er slecht van slapen. Als ik er nu op terugkijk, denk ik dat mijn studies ook een vorm van zelfzorg waren, om te begrijpen wat er allemaal gebeurde.

Nadat de relatie met mijn vriend uit was gegaan, heb ik een tijdje in een woongroep geleefd. Ik liep stage als geestelijk verzorger in Casella, een kloos-ter voor jongeren. In de spiritualiteit van de kloos-ters ontdekte ik iets wezenlijks, namelijk dat geloven ook handelen is. Intellectueel kon ik het geloof niet begrijpen, maar ik kon het wel in praktijk brengen. In de stilte werd ik in eerste instantie heel erg met mezelf geconfronteerd, maar ik vond er ook rust in.Tijdens mijn studies heb ik belangrijke mentoren gehad, mensen die op het juiste moment in mijn leven kwamen en me hielpen. Ze gaven me ruimte om kwetsbaar te zijn, maar stimuleerden me ook om

verder te gaan en mijn eigen kracht te ontwikkelen. Het is heel belangrijk om zulke voorbeeldfiguren te hebben in je leven. Ze gaven mij veel vertrouwen.Dat ervoer ik ook toen ik voor de Graalbeweging naar New York mocht en daar boven mezelf kon uitstijgen. Ga maar, zeiden ze, ga maar op dat grote platform staan. Dat voelt in het begin heel oncomfortabel, maar daar leer je wel het meest van. Ik hoorde er

veel verhalen van vrouwen in kwetsbare posities en ontdekte dat mijn eigen kleine verhaal een onder-deel is van die keten. Als mensen delen we onze kwetsbaarheid, maar we kunnen onszelf ontstijgen door die kwetsbaarheid te erkennen. Dat gebeurt in relatie met anderen.Sinds een tijdje ga ik voor in kerkdiensten van de remonstranten. Eerst dacht ik: kan ik dat wel? Maar door het gewoon te doen, maak je het je eigen en krijg je vertrouwen. Zo breek je uit je eigen schulp. In januari voelde ik voor het eerst tijdens het uit-spreken van de zegen dat mijn handen vanzelf omhooggingen. Ik wist nog steeds niet goed wie of wat God is, maar ik had wel het idee: er is grond onder mijn voeten en die draagt mij.”

Boven mezelf uitstijgenRachelle van Andel (27) vond grond onder haar voeten.

In de stilte vond ik rust

PORTRETTEN

De Verwondering56

goedr is gro

“Ik herinner me goed dat ik als jochie ‘s morgens vroeg op de keukentafel zat en een prachtige zonsop-komst zag. Ik dacht: vandaag gaat het gebeuren, Jezus komt terug. Mijn moeder had daarover verteld, het was bij haar de Here Jezus voor en na. Het zou toch prachtig zijn als ik de eerste was die dat zou zien en daarover mocht vertellen. Maar ja, je begrijpt dat het anders liep; op een gegeven moment sloop toch de twijfel binnen. Ik ben opgegroeid met het idee dat het christelijke geloof het enige juiste was. Jezus is voor onze zonden gestorven, dat hele verhaal. Met daaraan gekoppeld het idee dat ik een heel slecht jongetje was. Dat zonde- en schuldbesef zit heel diep, ik heb er van tijd tot tijd nog last van. Een enorme twijfel: ben ik goed genoeg? Ik denk dat dit de meest fundamentele vraag is waar een mens tegenaan loopt.Het was een veilige, overzichtelijke wereld waarin ik opgroeide. We deugden als mensen weliswaar niet, maar uiteindelijk zou het toch goed komen. Die kinderlijke wereld barstte voor mij pas open toen ik als 12-jarige jongen die beroemde foto van het blote napalmmeisje in Vietnam zag. De ontreddering op die foto… Het idee over goed en kwaad klopte totaal niet meer. De Amerikanen waren onze vrienden, had ik geleerd, maar zij hadden die napalmbommen gegooid. Ik heb er nachten slecht van geslapen.Gaandeweg heb ik me ontworsteld aan die wereld. Ik ben richting het godsdienstonderwijs gegaan en – veel breder – de levensbeschouwelijke vorming. Ik ging studeren aan een oecumenische opleiding, waar ik veel andere religieuze richtingen leerde kennen. Het negatieve mensbeeld waarmee ik opgroeide, kon niet kloppen. Zo kan een mens niet in elkaar zitten, dacht ik. In de loop der jaren begon

het perspectief te kantelen. Als we het goede doen, zijn we het meest onszelf. Ons diepste wezen is gericht op liefde, verbinding. Geweld doet geen mens goed.Ik had natuurlijk net als veel generatiegenoten ook dat hele geloof achter me kunnen laten. Maar er was in mijn kinderziel kennelijk iets diep gezaaid dat er niet uit wilde. Dat had ook met de persoon van Jezus te maken, zijn goedheid, het verlangen naar een betere wereld. Er klopte niks van dat ik als kind alle-maal dogma’s moest leren. Het is zo plat om te pre-tenderen dat je weet hoe het zit met God. Je haalt de verbeelding weg, de verwondering. Maar gaandeweg

heb ik leren zien dat geloven vertrou-wen is. Dat je, ook als je het niet hele-maal zeker weet, toch je leven durft uit te zetten onder het kompas van de liefde. Zonder enige garantie trouwens. Maar als je met iemand vriendschap sluit of trouwt, heb je ook geen garan-ties; je hebt vertrouwen.Religies zijn voor mij menselijke pogin-gen om te dealen met de grote vraag-stukken van het leven. Het heeft twee voordelen: ik hoef jou niet meer te

overtuigen of de hersens in te slaan als ik het niet met je eens ben, en ik kan van jou leren. Dat houd ik ook voor aan de jongeren op school. Een paar jaar geleden beleefde ik tijdens de diploma-uitreiking een heel mooi moment. Een knul van een jaar of zeven-tien sprak de zaal toe en zei: ‘Het belangrijkste wat ik op deze school heb geleerd, is: ik ben lief, ik ben gaaf en helemaal de moeite waard’. Dat zeg ik in de les ook altijd: weet dat je oké bent.” ✣

Weten dat je oké bentDirk van de Glind (59) liet het negatieve mensbeeld achter zich.

Als we het goede doen, zijn we het

meest onszelf

Win!We mogen 5 exemplaren weggeven van het boek Volwassen geloven en denken van Dirk van de Glind. Kijk op pag.81

De Verwondering 59

PORTRETTEN