Methodiek van de psychodiagnostiek: BAPD

Prof. Dr. Jan Derksen, UHD psychodiagnostiek Universiteit van Nijmegen,

Hoogleraar Vrije Universiteit Brussel

E-mail: jjlderksen@planet.nl

Descriptieve en structurele diagnostiek

• Descriptief• Beschrijvend• Gedragsmatig• DSM-classificatie• Buiten- en bovenkant• Aansluiting op

klachtgerichte interventies

• Structureel• Analyserend• Onderliggend• Theoretische termen• Binnen- en onderkant• Aansluiting op allerlei

soorten interventies

Descriptief versus Structureel

• Functieanalyse van de klachten

• Inventarisatie van klachtgeschiedenis

• Onderzoek van egofuncties en afweermechanismen

• Onderzoek van bewust en onbewuste aspecten van de levensloop

Descriptief versus Structureel

• Vooral bij enkelvoudige symptomen

• Behandelplan na korte diagnostiek

• Indien mogelijk een protocolbehandeling

• Vooral bij comorbide persoonlijkheidsstoor-nis

• Meer uitgebreide onderzoeksgesprekken en heteroanamnese

• Openleggende of explorerende behandeling

Indicatiestelling voor descriptieve psychodiagnostiek:

• Bij een enkelvoudige klacht die recent en acuut is opgetreden;

• De patiënt reageert met een klacht op een duidelijk hieraan voorafgaande stressfactor in de sociale omgeving;

• Het symptoom past in een van de volgende DSM categorieën: angststoornis, stemmingsstoornis, somatoforme stoornis, aanpassingsstoornis, andere conditie.

Indicatie voor structurele diagnostiek:

• Enkelvoudige klacht maar sluipend begin, de rol van de stressor wordt niet zichtbaar;

• Meervoudige symptomatologie, tenminste een symptoom begint sluipend;

• Intake wijst op ernstige persoonlijkheidsstoornis of ontwikkelingsstoornis;

Indicatie voor structurele psychodiagnostiek (vervolg):

• Alle DSM-IV categorieën behalve: angststoornis, stemmingsstoornis, somatoforme stoornis, aanpassingsstoornis, andere condities;

• Herhaalde hulpvraag bij stoornis die geschikt is voor descriptieve diagnostiek;

• Burnout, chronische vermoeidheid;

Indicatie voor structurele psychodiagnostiek (vervolg):

• Forensische expertise;

• Arbeids(on)geschiktheidsonderzoek, andersoortige onderzoek ter beantwoording van een complexe vraagstelling;

• Patiënt die psychiatrisch wordt opgenomen.

Methoden descriptieve diagnostiek:

• Intakegesprek

• Observatie

• Eventueel een klachtenlijst

Methoden structurele diagnostiek:

• Onderzoeksgesprekken;

• Heteroanamnese;

• Observatie;

• Testonderzoek met name met: WAIS-III, MMPI-2, Rorschach, e.a.

Psychodiagnostiek als proces

• Stap 1: data verzamelen via observatie, gesprek en test

• Zo neutraal en objectief mogelijk (science)

• Stap 2: interpretatieproces, sprong van data naar theorie (rode draad), hypotheses

• Zo creatief mogelijk (art)

Wat is het doel van de psychodiagnostiek?

• Productie van:

• Een cluster van theorieën en daaruit afleidbare hypotheses over:

• 1. De werkzame mechanismen bij het tot stand komen en in stand houden van de stoornis(sen)

Wat is het doel van de psychodiagnostiek?

• Productie van:

• Cluster van theorieën en daaruit afleidbare hypotheses over:

• 2. De rol van de persoonlijkheid in relatie tot de klachten

• 3. De bijdrage van de intieme relaties en sociale omgeving aan de stoornis en persoon

• 4. De indicatiestelling voor interventie

• 5. De verwachtingen van de interventie

Methodiek

• Hypothese constructie op basis van overlap in data:

• Observatie

• Gesprek

• Tests

• Toetsing: in behandeling

Rapportage bij descriptieve diagnostiek

• Beknopte klachtbeschrijving in termen van functieanalyse;

• Eventuele belemmerende factoren bij de behandeling;

• DSM classificatie voor de communicatie;

• Het behandelplan als werkhypothese;

• De verwachtingen van de interventie.

Rapportage bij structurele diagnostiek

• 1. Vraagstelling inclusief analyse van de vraagstelling;

• 2. Observatiegegevens gedurende de onderzoeksgesprekken en het testpsychologisch onderzoek;

• 3. Samenvatting bevindingen uit onderzoeksgesprekken en heteroanamnese;

Rapportage…vervolg

• 4. Vraagstellingen bij het testpsychologisch onderzoek en specificatie van de gebruikte tests;

• 5. Kwantitatieve en kwalitatieve bevindingen n.a.v. het testonderzoek;

• 6. Invulling van de doelen van de diagnostiek in de vorm van werkhypotheses;

Rapportage..vervolg

• 7. Specificatie van het type interventie in de zin van theorie, technieken en praktische aspecten in aansluiting van typische trekken en symptomen van de patiënt;

• 8. Aanbevelingen voor de vereisten aan de zijde van de behandelaar;

• 8.Opstellen van de verwachtingen van de interventie in de vorm van een hypothese.

Valkuilen in de rapportage

• Verslag van de gesprekken, beschrijving van veel tests en een indicatie voor steungevende en/of toedekkende behandeling;

• Idem en dan een indicatie voor cognitieve therapie.

• Dat kan ook zonder de omweg van uitgebreid onderzoek.

Vermijd deze valkuilen.

• Wees precies:

• Welke aanpak bij welke kwetsbaarheden van de patiënt?

• Hoe gaan we om de typische afhankelijke, narcistische, paranoïde, ontremde, dwangmatige, vermijdende, dissociatieve, schizotypische trekken van deze patiënt?

Problemen met de dynamische profielinterpretatie

T-waarden, schalen en items

T-waarden en empirisch onderzoek

T-waarden en theorie

Wanneer gebruik je theorie?

Casus: Lucia de B.

Psychologische diagnostiek en psychofarmaca

• 80% patiënten van de klinisch psycholoog

• Invloed op gedrag en beleven

• Invloed op psychologische diagnostiek en behandeling

• Neurobiologisch goed geïnformeerd clinicus

MMPI-2 en Psychofarmaca

• Veel klinisch ervaring

• Ook onderzoek naar profielen en effect medicatie

• Geen methodiek ontwikkeld voor bijdrage MMPI-2 aan al dan niet voorschrijven en welk middel

• Kan dit?

MMPI-2 en Psychofarmaca

• Vernieuwingen MMPI-2, de RC schalen

• Brede screening

• Veel valideringsonderzoek

• Methodiek van Stahl

Methodiek

• Stap 1 Construeer een diagnose. Voor de klinisch psycholoog is dit meer

dan een DSM classificatie zoals eerder aangegeven.

• Stap 2 Ontleed de diagnose in zijn samenstellende delen. Dit is wat we doen

(op één manier) met behulp van alle items en schalen van de MMPI-2.

• Stap 3 Match elk symptoom met een hypothetisch disfunctionerend circuit

in het brein. Hiervoor meten we op schaalniveau.

• Stap 4 Bestudeer het portfolio van neurotransmitters dat theoretisch gezien

elk hersencircuit reguleert.

Methodiek

• Stap 5 Selecteer een behandeling die gericht is op de neurotransmitter die

hypothetisch gezien het slecht functionerende circuit reguleert.

• Step 6 Schakel om naar of voeg een andere behandeling toe indien het

symptoom niet is verminderd.

• Step 7 Herhaal deze procedure voor elk symptoom totdat de patiënt

voldoende is hersteld.

Enkele voorbeelden: angst en depressie

• Validiteitschalen: state versus trait

• Bijdrage RC schalen

• Fear circuit: 0, Angst (2x0), Vrees, Introversie

• Worry: 7, Obsessiviteit

Depressie

• 2 en 7

• Bijdrage van 8, Rc8, Biz, Psy-5 Py

• Dopmanine

• Sertraline, bupropion, hoge dosis venlafaxine, TCA

Depressie

• 2, 7, 4, 6, lage 0, angst Boosheid, Cynisme, LSE, sociaal ongemak

• Serotonine projecties

• Keuze SSRI op bijwerkingsprofiel

• 2, 7, 8, 9, Boosheid, Cynisme, Type-A,

• Neuromodulators, lage dosis a-typisch AP

Depressie

• 2, 7, verlagingen op 4, 6, 9, Boosheid Cynisme Type A

• 1 en 3 verhoogd

• Norepinefrine projecties

• Dual action SSRI: duloxetine, venlafaxine, mirtazepine, bupropion

Psychotische kwetsbaarheid

• 6 en 8, Rc6 en Rc8, Biz men

• Niet klinisch psychotisch

• Krijgen vaak een SSRI ipv beinvloeding van de dopmanine

• Aripiprazole

• Minder affect meer 6, olanzapine, clozapine, quetiapine of risperidon

Vergeet dit nooit

• Archimedes sprong 250 jaar voor Christus uit bad en vestigde zijn wet

• De psychologie bestaat pas net en de psychodiagnostiek is nog fragiel en kwetsbaar

• Veel plezier in jullie werk