Mentale training in het jeugdvoetbal

Sint-Janscollege Poperinge

Mentale training in het jeugdvoetbal Hoe kunnen opleiders hun spelers mentaal sterker maken? Enkele stappen op braakliggend terrein in de jeugdvoetballand

Matthias Ballieu 6WWIA 01 Dhr. Dejaegher

Voorwoord 2

Voorwoord

De keuze voor het onderwerp mentale training in het jeugdvoetbal was grotendeels voor de hand

liggend. Al drie jaar ben ik actief als trainer in het jeugdvoetbal, grotendeels op provinciaal niveau bij

de onderbouw van KFC Poperinge. Daar had ik de U7 en de U9 onder mijn hoede. Tegelijkertijd

begeleidde ik ook jeugdspelers in het G voetbal, een werking voor jongeren met een verstandelijke

of fysische beperking.

Naast de activiteiten te KFC Poperinge ben ik ook actief als trainer bij de Balbalschool en in het

Evolution Center van KV Kortrijk. Bij deze twee werkingen gaat het vooral over voetbalstages tijdens

de vakantieperiodes en technieklessen.

Doorheen deze periode deed ik veel ervaring op en kwam ik in contact met heel veel jeugdspelertjes.

Iedereen heeft zijn eigen karakter, persoonlijkheid en dat maakt het toch allemaal uniek. Door mijn

ervaringen ben ik ervan overtuigd dat het mentale aspect met een niet te onderschatten invloed het

sportieve bepaalt. Dat mentaal gedoe wordt wat gezien als een blackbox en zo was het dus voor

mij een uitdaging om hiermee aan de slag te gaan.

Om aan mijn motivatie om mezelf te blijven ontwikkelen te weerstaan volgde ik verschillende

trainersopleidingen. In 2014 behaalde ik het Getuigschrift C diploma (Initiator voetbal). In juni

2015 hoop ik mijn Getuigschrift B diploma (Instructeur voetbal) te kunnen afronden. Naast de

bijscholingen ben ik geregeld aanwezig op een clinic of een infoavond over n welbepaald topic.

Onlangs volgde ik ook 20 uren opleiding voetbalpsychologie in Drongen. Deze sessies werden

verzorgd door Eva Maenhout en Kris Perquy, twee sportpsychologen o.a. actief bij AA Gent en Cercle

Brugge.

Dit werk werd mede mogelijk gemaakt door verscheidene mensen. Allereerst wil ik het Sint

Janscollege, vertegenwoordigd door mijn begeleider Dhr. Dejaegher bedanken voor zijn inzet en

bereikbaarheid naar mij toe. Ik kon telkens bij hem terecht met mijn vragen.

Mijn ervaring uit de praktijk die ik kon gebruiken in mijn werk heb ik te danken aan Kristof Mortier,

hoofdtrainer en oprichter van de Balbalschool. Eveneens volgde ik verschillende trainerscursussen en

clinics aan hem en was hij mijn jeugdcordinator bij KFC Poperinge. Hij bracht mij veel bij, door hem

kon ik mijzelf ontwikkelen sinds de start van al mijn trainersactiviteiten in het jeugdvoetbal.

Ook wil ik Jelle Schelstraete, jeugdmanager van KV Kortrijk, en mijn broer Pieter, hoofd van het KVK

Evolution Center bedanken voor mijn opgelopen ervaring tijdens de stage-werking. Jelle en Kristof

bezorgden me eveneens verschillende boeken en informatie die ik zeker heb kunnen gebruiken om

dit werk tot stand te brengen.

Ik wens de lezer veel genot en hoop dat dit werk bruikbaar kan zijn voor alle mensen die dicht staan

bij het opleiden van jeugdvoetbalspelers. De rol van een sportpsycholoog wordt in dit werk bewust

achterwege gelaten. Dit om de brug naar de praktijk zo klein mogelijk houden. Alle informatie zou

dus toegankelijk moeten zijn voor iedere trainer.

Inhoudstafel

Voorwoord .............................................................................................................................................. 2

Inhoudstafel ............................................................................................................................................ 3

Inleiding ................................................................................................................................................... 6

Waaruit bestaat een mentaal profiel? ............................................................................................ 8 1

Concentratie ............................................................................................................................ 8 1.1

Inleiding ........................................................................................................................... 8 1.1.1

Wat? ................................................................................................................................ 8 1.1.2

1.1.2.1 Selectieve aandacht ..................................................................................................... 8

1.1.2.2 Beperkte aandachtscapaciteit ..................................................................................... 9

1.1.2.3 De richting en de breedte van de aandacht ................................................................ 9

1.1.2.4 Voorbeelden toegepast op aandachtsstijlen ............................................................ 10

Afleiders ......................................................................................................................... 11 1.1.3

Motivatie ............................................................................................................................... 12 1.2

Zelfvertrouwen ...................................................................................................................... 12 1.3

Teamgeest ............................................................................................................................. 13 1.4

Weerbaarheid ........................................................................................................................ 13 1.5

Winnaarsmentaliteit .............................................................................................................. 14 1.6

ActionType Benadering (ATB) ....................................................................................................... 15 2

Wat? ...................................................................................................................................... 15 2.1

Brengt het handelen van de sporter samen met zijn persoon en behoeftes ................. 15 2.1.1

Verbindt de sporters met wie ze innerlijk zijn, met hun zingeving en identiteit ............ 15 2.1.2

Een totaalbenadering die het individueel cognitieve emotionele/mentale en motorische 2.1.3

verbindt. 16

Hoe werkt de ATB? ................................................................................................................ 16 2.2

Voorkeuren en vaardigheden ........................................................................................ 16 2.2.1

Indeling volgens de voorkeuren ..................................................................................... 17 2.2.2

In kaart brengen van voorkeuren .................................................................................. 18 2.2.3

2.2.3.1 Op het veld: waarnemen ........................................................................................... 19

2.2.3.2 Naast het veld: praten ............................................................................................... 19

De 16 profielen en 4 temperamenten ................................................................................... 19 2.3

Coaching op maat van de 4 temperamenten ........................................................................ 21 2.4

Motiveren van jeugdspelers .......................................................................................................... 22 3

Inleiding ................................................................................................................................. 22 3.1

Verschillende soorten motivatie: Motivatie of moetivatie? ................................................. 22 3.2

Intrinsieke motivatie ...................................................................................................... 22 3.2.1

Extrinsieke motivatie ..................................................................................................... 23 3.2.2

3.2.2.1 Externe regulatie ....................................................................................................... 23

3.2.2.2 Gentrojecteerde regulatie ........................................................................................ 23

3.2.2.3 Gedentificeerde regulatie......................................................................................... 23

Situering in het schema van Deci en Ryan ..................................................................... 24 3.2.3

Toegepast voorbeeld ..................................................................................................... 24 3.2.4

Kwaliteit van motivatie .......................................................................................................... 25 3.3

Kwaliteit van de autonome vormen .............................................................................. 25 3.3.1

Kwaliteit van de gecontroleerde vormen ...................................................................... 25 3.3.2

De rol van de coach ............................................................................................................... 25 3.4

Het ABC - klimaat .......................................................................................................... 25 3.4.1

Tips voor de trainer ........................................................................................................ 26 3.4.2

3.4.2.1 Op vlak van autonomie.............................................................................................. 26

3.4.2.2 Op vlak van verbondenheid....................................................................................... 26

3.4.2.3 Op vlak van competentie........................................................................................... 26

Besluit ............................................................................................................................ 27 3.4.1

Doelorintatie ....................................................................................................................... 28 3.5

Taakorintatie ............................................................................................................... 28 3.5.1

Competitie ego orintatie ........................................................................................ 28 3.5.2

Vergelijking taak- en competitie-ego-orintatie ........................................................... 29 3.5.3

Invloed van doelorintatie op het ABC - klimaat ........................................................... 29 3.5.4

Streef en vermijdorentatie ......................................................................................... 29 3.5.5

Feedback ....................................................................................................................................... 31 4

Verschillende mindsets ......................................................................................................... 31 4.1

Fixed mindset ................................................................................................................. 31 4.1.1

Growth mindset ............................................................................................................. 31 4.1.2

Kan men van mindset veranderen? ............................................................................... 33 4.1.3

Verband met motivatie en doelorintatie ..................................................................... 33 4.1.4

Soorten feedback .................................................................................................................. 33 4.2

Is positief coachen altijd positief voor het kind? ........................................................... 33 4.2.1

Komen tot veranderingsgerichte feedback ................................................................... 33 4.2.2

4.2.2.1 Twee vormen van positieve feedback ....................................................................... 34

4.2.2.2 Provocatief coachen .................................................................................................. 34

4.2.2.3 Feedback gekoppeld aan targets ............................................................................... 35

Rol van de ouders .................................................................................................................. 36 4.3

Hoe leren jeugdvoetballers het best? ........................................................................................... 37 5

Neurologische verklaring ....................................................................................................... 37 5.1

Differentieel leren ................................................................................................................. 37 5.2

Traditioneel leren .......................................................................................................... 37 5.2.1

Differentieel trainen ...................................................................................................... 37 5.2.2

Differentieel leren in de praktijk .................................................................................... 38 5.2.3

Waarnemen van ruimtes ....................................................................................................... 38 5.3

Besluit ............................................................................................................................................ 39 6

Bibliografie .................................................................................................................................... 40 7

Boeken ................................................................................................................................... 40 7.1

Internet .................................................................................................................................. 40 7.2

Inleiding 6

Inleiding

Uit onderzoek blijkt dat bij 2/3 van de jeugdvoetballers de zin weg is en men uit het voetbal stapt

voor zn 18de. Het zogenaamde drop out effect.

Een jeugdspeler kan zich niet aan de regels houden. Hij heeft moeite met iedere vorm van

autoriteit. Hij heeft zo een negatieve invloed op de groep.

Een keeper maakt een grote blunder, hij laat een terugspeelbal onder zn voet in het doel lopen. Bij

volgende gelijkaardige fases heeft hij een hele grote angst voor een gelijkaardige blunder.

Bovenstaande voorbeelden zijn slechts een greep uit verscheidene mentale problemen die

frequent voorkomen in het jeugdvoetbal. Het opleiden van jonge voetballers bestaat uit 4 facetten.

Men kan focussen op het technische, tactische, fysische en mentale aspect. Voorlopig is echter het

mentale gedeelte veelal braakliggend terrein. Vreemd, want de mentale sterkte is net de rode draad

voor het presteren op technisch, tactisch en fysisch vlak. Wanneer men mentaal sterker staat, haalt

men meer uit zichzelf.

Men moet als trainer verder durven te gaan dan enkel zich te beperken tot het fysieke, tactische en

technische. Opleiders moeten hun spelers en hun voorkeuren en behoeftes in kaart brengen. Zo

kunnen ze hen beter begrijpen. In dit werk worden mentale profielen en natuurlijke voorkeuren

besproken. Doordat een coach zich er bewust van zal zijn dat verschillende profielen bestaan en zo

zijn spelers meer probeert te begrijpen, kan hij meer streven naar maatwerk. Een trainer zal zo meer

zicht hebben op het gedrag van de speler in de toekomst en zal daarmee rekening kunnen houden in

zijn coaching in begeleiding. Met andere woorden, maatwerk op het niveau van het individu!

De beste coaches begrijpen dat hun echte rol niet primair het doceren van stof is maar het

aansluiten bij hoe het leren en presteren voor de sporter werkt.

Later in dit werk wordt ook nog aandacht besteed aan het motiveren van jeugdspelers. De

verschillende soorten motivatie worden besproken en hoe deze geprikkeld kunnen worden. Hier zal

de communicatie en feedback een belangrijke rol in spelen.

Ten slotte wordt er een stukje toegewijd aan hoe jeugdspelers nu het duurzaamst gaan leren. De

traditionele werking wordt vergeleken met de differentile.

In het braakliggend terrein heersen er nog veel misvattingen over het mentale gedeelte van een

voetballer. Enkele voorbeelden:

- Eens een rot karakter, altijd een rot karakter.

- Mentale training is een tovertruc waardoor je plots van de ene op de andere dag veel beter

zal presteren.

- Mentale begeleiding moet alleen wanneer een jeugdspeler effectief problemen heeft.

- Mentale begeleiding is het bijbrengen van de laatste 5% van de kwaliteit van de spelers.

- Spelers met mentale problemen komen in het voetbal maar weinig voor. En als ze

voorkomen, horen ze niet in het voetbal thuis.

- Een goede mentaliteit en mentale vaardigheden heb je van nature. Met andere woorden:

mentale vaardigheden zijn niet te trainen.

Inleiding 7

Ik hoop dat de lezer van dit werk achteraf kan terugblikken en deze bovenstaande stellingen kan

weerleggen.

Opmerking: In dit werk wordt er soms geschreven in de 3de persoon enkelvoud (hij), waarmee ik

absoluut geen meisjes in het jeugdvoetbal wil uitsluiten of discrimineren. Dit ontstond enkel uit

praktische overwegingen. Wanneer er een hij voorkomt, mag er ook een zij gelezen worden.

Waaruit bestaat een mentaal profiel? 8


Spelers die sterk willen presteren moeten op verschillende mentale aspecten stevig in hun schoenen

staan. Hieronder worden de verschillende items besproken waarover een sterk mentaal profiel zou

moeten beschikken.

Concentratie 1.1

Inleiding 1.1.1

Voetbal is een sport die veel

concentratievermogen vergt van spelers. Het

spelletje blijft geen seconde hetzelfde en

posities worden constant gewijzigd. Een speler

moet in elke nieuwe situatie informatie

verzamelen op dewelke hij zijn keuzes en

beslissingen kan baseren. Doorheen deze

transferwet (van waarnemen tot beslissen naar

uitvoeren) moet men ook nog bestand zijn tegen

de verschillende afleiders (scheidsrechterlijke

beslissingen, roepende supporters,

tegenstrevers,).

Toch valt Let toch eens op, jongen, wordt

wakker, vaak gehoord op het voetbalveld.

Spelers hebben dus moeite met concentratie.

Wat? 1.1.2

Concentratie is een toestand die plaats vindt in het hier en nu. Een jeugdspeler kan in concentratie

komen door zn aandacht te richten, door zich te focussen. Hij kan kiezen op welk aspect hij zich gaat

focussen: op de bal, op zn tegenstander, op het publiek of op een ruzie met de coach tijdens de

afgelopen training.

De aandacht richten op n welbepaald aspect is dus niet eenvoudig. Hieronder volgen drie

kenmerken van aandacht en de moeilijkheden die ondervonden kunnen worden.

1.1.2.1 Selectieve aandacht

Een speler wordt doorheen de wedstrijd overladen met informatie. Op het moment zelf moet hij een

onderscheid maken in de informatie die voor hem op dat moment belangrijk of niet-belangrijk is.

Bijvoorbeeld bij het nemen van een vrije trap moet een speler zijn aandacht selectief richten op de

positie van het muurtje en keeper. Andere niet belangrijke zaken als gedachten, geroep, gevoelens,

moeten achterwege blijven.

Figuur 1


1.1.2.2 Beperkte aandachtscapaciteit

Jeugdvoetbalspelers hebben een beperkte capaciteit om de aandacht te richten. De capaciteit is

afhankelijk van het type activiteit en van de mentale of fysieke vermoeidheid. Wanneer het

vermogen op is om de aandacht te richten, heeft dit een negatieve invloed op de voetbalprestaties

op het veld.

Bij het verwerken van informatie zijn wij ook afhankelijk van ons geheugen. Dat bestaat uit een

werkgeheugen en een langetermijngeheugen met een grotere opslagruimte. Het werkgeheugen zal

tijdens een training of wedstrijd de desbetreffende waargenomen aspecten ordenen en structureren.

De speler zal zijn langetermijngeheugen raadplegen om te checken of hij zijn waarnemingen herkent,

of hij al eerder geconfronteerd werd met dergelijke situaties en hoe hij dan vervolgens moet

handelen. Wanneer een speler reeds meerdere malen in aanraking is geweest met een

desbetreffende spelsituatie, kan hij zijn beslissingen en keuzes sneller en met minder energie

oproepen. (Hier wordt nog dieper over uitgebreid in 5.1: De neurologische verklaring voor het

oppikken van informatie)

1.1.2.3 De richting en de breedte van de aandacht

Bij het richten van de aandacht worden twee dimensies onderscheiden: de richting (intern extern)

en de breedte (smal breed). Zij worden hieronder meer verduidelijkt.

De richting van de aandacht

Intern Extern - Aandacht op zichzelf gericht - Bewust van zijn gedachten, ervaart meer

gevoelens en lichaamsbelevingen, staat stil bij energieniveau

- Denkt eerst alvorens te reageren, zal daarna opnieuw denken

- Introverte voorkeur (zie later in dit werk)

- Aandacht op de buitenwereld - Let op gebeurtenissen in omgeving

waarin hij actief is, de speler observeert goed

- Reageert eerst alvorens te denken, Eerst zien, dan geloven

- Extraverte voorkeur (zie later in dit werk)

De breedte van de aandacht

Smal Breed - Aandacht op het waarnemen van details

en feiten, meer op onderdelen dan op het totaalbeeld

- Wil alles weten - Planmatige judging - voorkeur van een

speler (zie later in dit werk)

- Aandacht gericht op het totaalbeeld, grote verbanden en de toekomst, details worden vermeden

- Verandering is een uitdaging met nieuwe mogelijkheden en kansen

- Flexibele perceiving voorkeur (zie later in dit werk)

Door de twee dimensies te combineren worden er vier aandachtsstijlen verkregen:

- Intern smal

- Intern breed

- Extern smal

- Extern breed


In een wedstrijd moet een speler regelmatig switchen van aandachtsstijl. Hij kiest dan de

desbetreffende stijl die op dat moment het meest geschikt is. Weliswaar heeft iedere speler een

voorkeur voor een welbepaalde stijl (basisstijl). Wanneer er echter voortdurend en alleen gebruik

wordt gemaakt van een aandachtsstijl kan er mentale overbelasting ontstaan. Om die overbelasting

tegen te gaan kan men gebruik maken van een stijl tegenovergesteld aan de basisstijl. Wanneer het

spel stil ligt kan zon verdediger met een extern smalle basisaandachtsstijl zich ontspannen door

zijn aandacht te richten op zijn gedachten en gevoelens (intern breed).

Een trainer kan in de praktijk zorgen dat het gebruik van de aandachtsstijlen afgewisseld worden op

training. Zo moet er tijdens een positiespel vooral gebruik gemaakt worden van een intern breed te

richten, de speler moet overzicht hebben en het geheel zien en hij moet voortdurend keuzes maken.

Terwijl er bij een afwerkoefening vooral gefocust moet worden met een extern smalle

aandachtsstijl. Er moet vooral gelet worden op de bal en het gevoel in de wreeftrap.

1.1.2.4 Voorbeelden toegepast op aandachtsstijlen

Om de aandachtsstijlen nog wat te verduidelijken worden hieronder enkele voorbeelden besproken:

In klassieke pass en trapvormen waarbij er van potje naar potje gespeeld moet worden is vooral de

extern smalle aandachtsstijl van belang. Spelers moeten weinig nadenken. Wanneer we echter de

potjes wegnemen (zodoende moeten de spelers zelf hun positie aanpassen) en eventuele

keuzemogelijkheden gaan integreren in de vorm wordt deze al complexer. De spelers zullen meer

moeten nadenken en zullen zich moeten focussen met de extern brede aandachtsstijl. Spelers

zullen de posities van de medespelers moeten waarnemen, kijken waar de ruimte is en afhankelijk

daarvan keuzes maken.

Wanneer een speler constant slaapt in de duels, kan dit voor hem een actiepunt in zijn persoonlijk

ontwikkelingsplan zijn. De speler moet weerbaarder zijn, en gebrand zijn voor hij het duel ingaat om

het te winnen. Men kan bijvoorbeeld afspreken met de speler wanneer hij een duel ingaat, dat er

n specifiek woord STEVIG gecoacht wordt, zodat hij meteen wakker geschud wordt en zijn

aandachtsstijl intern smal gefocust kan worden. Enerzijds is duelling een technisch/fysiek gegeven,

waar de verantwoordelijkheid niet altijd 100% bij de speler ligt, maar anderzijds gaat het bij duelling

grotendeels ook over het mentale gegeven (het al dan niet in duel durven gaan).

Een laatste voorbeeld is wanneer er gespeeld wordt in de zwakke zone van de tegenpartij. De nieuwe

flankspeler bij de flankwissel moet in deze situatie kunnen omschakelen, kijken hoe hij zijn positie

moet aanpassen in functie van de bal, in functie van de positie van zn eigen asspelers en in functie

van de positie van zijn directe tegenstander. Hij moet zijn eigen positie aanpassen naar het

totaalbeeld: intern breed. De nieuwe flankspeler moet laag komen, aanspeelbaar zijn, maar vaak

zal men zien dat deze hoog blijft in zijn oorspronkelijke positie. Dit gegeven heeft weliswaar ook

deels met tactische vaardigheden en spelinzicht te maken, maar wanneer de nieuwe flankspeler

staat te slapen of niet goed in zn vel zit en de bal niet durft te vragen, heeft dit wel duidelijk met

mentale vaardigheden te maken!


Afleiders 1.1.3

Spelers worden afgeleid door verschillende factoren die zowel sportief als niet sportief kunnen zijn.

Afleiders hebben een negatieve invloed op de taak zelf. Afleiders binnen de sport worden hieronder

geschetst in cirkels. De middenste cirkel is de eigenlijke taak, de sportprestatie zelf. Hoe verder men

zich begeeft in de figuur, hoe verder men zich bevindt van de middenste cirkel, hoe minder

concentratie er is voor de eigenlijke taak en dus hoe groter de negatieve invloed op de prestatie.

1. Eigenlijke taak, sportprestatie

2. Directe afleidingen, de omgeving: Het zijn afleiders die het dichtst staan bij de sportprestatie

van de speler. Bijvoorbeeld: Teamgenoten, publiek, tegenstanders, scheidsrechter, weer,

vermoeidheid,

3. Dwingende gedachten: De speler is zijn eigen prestatie aan het beoordelen. Hij stelt voor

zichzelf hoge eisen, die bijna strevend zijn naar perfectie. Hierbij volgt misschien meteen ook

innerlijke negatieve zelfkritiek.

4. Denken aan het eindresultaat, slagen of falen: Spelers denken aan dreigend verlies of

nakende overwinning. De gedachten en gevoelens die ervaren worden, gaan ten koste aan

het eigen spel.

5. Gevolgen van het eindresultaat: Men vraagt zich misschien wat de meningen en commentaar

zullen zijn van de trainers, ouders,

6. Zingevingsvraag: Men is het verst verwijderd van de uit te voeren taak. De speler wordt hier

afgeleid door vragen als Wat doe ik hier? of Wil ik nog wel blijven voetballen?

Figuur 2


Motivatie 1.2

Motivatie is grotendeels aangeboren. De zogeheten motivationele waarden vormen de rode draad

doorheen presteren. Het zijn vaststaande karakterkenmerken en aangeboren eigenschappen die je

drijfveer zijn om doelen te bereiken. De drijfveer, maar ook het plezier, om verschillende

spelsituaties van jezelf te analyseren, jezelf steeds in vraag stellen, spelsituaties te vertalen in enkele

werkpunten en er vervolgens extra aandacht aan besteden. Want daar gaat het net over: Willen

beter worden.

Het wordt ook wel gedefinieerd als de betrokkenheid, verbondenheid en overtuiging van een speler

om zijn individuele en teamdoelen te willen nastreven. We onderscheiden verschillende vormen van

motivatie. Ik verwijs u graag door naar enkele hoofdstukken verder in mijn werk: Motiveren van

jeugdspelers. Dit item wordt bewust in een afgezonderd hoofdstuk besproken.

Zelfvertrouwen 1.3

We zien vaak een gebrek aan initiatief bij jeugdvoetballers. Een flankverdediger krijgt de bal

ingespeeld van de keeper maar durft niet door te draaien. Hij kaatst terug op de keeper, waarop er

veelal een doelloze lange bal volgt.

Spelers zonder zelfvertrouwen redeneren als volgt: Als ik geen risico in mijn spel leg, kan ik ook niet

missen. Misschien vreest de desbetreffende speler wel een preek van de trainer wanneer hij in de

fout zou gaan, terwijl hij net zijn eigen grenzen moet verleggen en durven initiatief te nemen. Als

iedereen zo zou redeneren, dan krijgen we een team met een echte laisser faire, laisser passer

gedachte. Een voetbalspel dat niemand wil aanschouwen, waar jeugdvoetballers geen geleerde

zaken willen uitproberen. Een voetbalspel dat voor de spelers geen plezier is, maar eerder een

gegeven van stress, faalangst en dergelijke.

Een gebrek aan zelfvertrouwen leidt veelal tot een gebrek aan creativiteit. Een timide persoon, die

aan zichzelf twijfelt, zal weinig creativiteit en aldus risico in zijn spel durven leggen.

Zelfvertrouwen kan men echter ook in een positieve houding van zich afstralen. Een aanvaller kan vol

overtuiging, assertiviteit en snelheid dribbelen naar zijn tegenstander in een 1vs1 situatie. De

gedachte Ik ga u hier passeren moet door zijn hoofd spoken.


Teamgeest 1.4

Voorbeeld: Een speler kiest bewust voor de soloactie terwijl er 3 medespelers vrij staan en een pass

veel effectiever zou zijn. Hij heeft geen voeling voor het collectief gebeuren.

Spelers kunnen individualistisch gericht zijn en binnen het teamgebeuren enkel aan hun eigen

individu denken. Bij de hele kleinste jeugdvoetballers (U5,U6,U7) is dit typerend vanuit hun nature.

Zij zijn nog niet rijp om te denken in functie van het collectief en zijn medespelers. Deze spelertjes

denken enkel aan ik en de bal. Individualistische spelers gaan ook minder andere medespelers gaan

coachen. Dit kan ook echter te maken hebben met het timide zijn al dan niet, introvert of extravert,

Weerbaarheid 1.5

Een speler zit niet in de wedstrijd omdat hij daarnet zich een doelpunt te verwijten heeft. Hij denkt

nog teveel aan de vorige fase en heeft zo angst bij ieder balcontact. Een andere speler kreeg daarnet

enkele negatieve opmerkingen van de supporters en is hij onvoldoende weerbaar om dit te

weerleggen. Het zijn slechts enkele voorbeelden,

Jeugdvoetbalspelers komen veel in contact met situaties die emoties oproepen zoals winst of verlies,

individuele tegenslagen, een slechte pass, een onverwachte achterstand In dergelijke situaties

moet men mentaal sterk staan. Een grote mentale weerbaarheid stelt de speler in staat onder alle

omstandigheden optimaal gebruik te maken van al zijn vaardigheden, zonder daarbij te worden

afgeleid door negatieve gevoelens (faalangst, schrik,), storende gedachten en negatieve invloeden

uit de omgeving.

Figuur 3


Winnaarsmentaliteit 1.6

Trainers kunnen de winnaarsmentaliteit

prikkelen door op trainingsniveau

bijvoorbeeld een situatie in een

wedstrijdvorm creren waarbij we zeggen

dat er nog maar 2 minuten te spelen valt.

Men kan meteen de echte winnaars eruit

halen. Stel dat de stand 7-8 is, gaan

sommigen bij het verliezende team de

spelers gaan aanmoedigen. Spelers die

anderen voortdurend gaan coachen ,die

willen winnen, en zich ook zo extravert

gaan uiten. Bij datzelfde team kunnen we

evengoed spelers vinden, die er ook

absoluut alles aan zullen doen om het

wedstrijdmoment nog te winnen, maar

zich introvert houden. Zij voelen geen

drang om hun wil om te winnen naar

buiten te brengen.

Wanneer de drang om te winnen zo groot is en men uiteindelijk toch verliest, dan is dit soms moeilijk

te aanvaarden. De drang mag echter wel niet in het ziekelijke overgaan. Spelers moeten zichzelf

onder controle kunnen houden en rationeel blijven nadenken. Jeugdvoetballers gaan soms zo

excuses zoeken en de essentie uit het oog verliezen. Verliezers zoeken excuses, winnaars hebben

een plan.

Figuur 4

ActionType Benadering 15

ActionType Benadering (ATB) 2

Wat? 2.1

Brengt het handelen van de sporter samen met zijn persoon en 2.1.1

behoeftes

Talent betekent dat je in staat bent succes te halen in een specifieke beweging, actie, moment, Je

bent in staat om te slagen. De ingesteldheid, attitude bepaalt of je zult slagen. Van jongs af aan

moeten trainers de ingesteldheid, attitude kunnen benvloeden van de speler wanneer het misloopt.

Men verwacht dat spelers zo maximaal mogelijk informatie oppikken, leren, waarnemen, juiste

keuzes maken, En een trainer probeert zn spelers zo goed mogelijk te coachen, maar ieder individu

heeft een verschillende persoonlijkheid. Door het begrijpen van onze doelgroep en respecteren van

hun eigenheid proberen we een vertrouwensrelatie op te bouwen. Communicatie tussen speler en

coach is ontzettend belangrijk. Voor de coach kan het zo interessant zijn om een concreet beeld te

schetsen over de persoonlijkheden van zn spelers. Trainers kunnen dan gebruik maken van dat

beeld, profiel om zijn speler het best te gaan coachen of benaderen en om te weten hoe hij die

speler het best kan prikkelen. Een trainer probeert zo zijn stijl aan te passen aan het individu. Een

coachingsstijl kan men niet veralgemenen, want ieder persoon in het team is anders, verschillend,

geen one size fits all, eenzelfde benadering voor iedereen, maar werkelijk maatwerk op de unieke

eigenschappen van de speler zlf. De speler staat centraal. Zestien spelers zijn zestien verscheidene

persoonlijkheden die verschillende behoeftes hebben, verschillend reageren op wedstrijdsituaties

(stress, timide,), die een andere leeromgeving nodig hebben (fun elementen, competitiedrang. Zo

kan een trainer elke speler op die verschillende manier gaan benaderen.

Verbindt de sporters met wie ze innerlijk zijn, met hun zingeving en 2.1.2

identiteit

Gericht coachen is een wisselwerking tussen enerzijds de coaching van de trainer aanpassen aan het

individu, volgens de ATB, en anderzijds de eigen waarden en normen en de eigen authenticiteit

bewaren. Een trainer moet zich voortdurend in vraag durven te stellen, kritisch zijn t.o.v. zichzelf.

Reflecteren, analyseren, reflecteren, Het zijn woorden die hoog in het vaandel gedragen moeten

worden.

ATB is absoluut geen heilige Bijbel of exacte wetenschap. Het biedt slechts inzicht ter ondersteuning

van de sporter en de coach om een allerbeste samenwerking te ontwikkelen en zo het maximale uit

de wisselwerking te halen. De sporter krijgt niet wat hij wil, maar wat hij nodig heeft om naar zijn

volgende niveau door te groeien.


Een totaalbenadering die het individueel cognitieve 2.1.3

emotionele/mentale en motorische verbindt.

ATB zet in op het ganse plaatje. Er wordt een verbinding tussen het cognitieve - emotionele

(=mentale) en het motorische gemaakt. Wanneer men in een bepaalde beweging niet slaagt, wordt

er ingezet op het mentale aspect. Lijdt de beweging onder externe omstandigheden? Stress, gebrek

aan zelfvertrouwen,? Daarnaast zijn er ook de motorische verklaringen, analyseren van de eigen

motoriek, fouten analyseren en eruit leren,

Doelstellingen van de ATB:

Bewustwording van sterktes en valkuilen

Effectieve communicatie in team, grondige uitwerking van eigen coaching stijl

Spelers beter inschatten en je stijl i.f.v. hun persoonlijkheid aanpassen, effectief coachen op

maat van het individu

Hoe werkt de ATB? 2.2

Voorkeuren en vaardigheden 2.2.1

Voorkeuren worden vaak verward met vaardigheden.

Mensen en dus ook spelers verschillen in alle facetten van hun eigenheid. De ene speler is eerder een

passer, de andere speler gaat graag het 1vs1 - duel opzoeken en is eerder een dribbelaar. Spelers

hebben dus hun natuurlijke fysieke voorkeur.

Die voorkeuren zijn er ook op psychologisch vlak: De ene speler is heel extravert in de groep en heeft

graag de aandacht op zich. Hij denkt nooit na voor hij actie onderneemt en is heel sociaal in omgang.

Dit terwijl een ploegmaat het niet leuk vindt om in de spotlights te staan, altijd eerst eens nadenkt

voor hij actie onderneemt en niet zo sociaal is in omgang.

Persoonlijke voorkeuren zijn dus gedragspatronen die het beste passen bij een speler. Het zijn

gedragingen die minder moeite kosten en gemakkelijker uit te voeren zijn en natuurlijk aanvoelen.

Wanneer een persoon zijn handtekening moet uitvoeren met zijn dominante hand voelt dat heel

natuurlijk aan en lukt dit bijna automatisch. Echter, als die persoon zn handtekening moet plaatsen

met zijn niet dominante hand voelt dit heel onnatuurlijk aan en ondervindt hij heel veel

moeilijkheden. Hij moet er extra over nadenken hoe hij zn handtekening moet neerpennen.

Vaardigheden staan los van een natuurlijke oorsprong. We kunnen slagen in vaardigheden wanneer

we een bepaalde handeling (technisch tactisch fysisch), maar ook denkwijze (mentaal bv.

denkoefeningen, ademhalingsoefeningen) frequent gaan herhalen. Het individu heeft dus meer vat

op zijn vaardigheden dan op zijn voorkeuren. In die zin zijn vaardigheden flexibeler. De interesse van

een persoon (wegens andere omstandigheden, behoeften,) in bepaalde vaardigheden kan plots

sterk wijzigen in ons leven, het ene moment gaan we ons concentreren op het ene gebied, het

andere moment op een andere vaardigheidstak. Vaardigheden die aanleunen bij onze voorkeurskant

zijn natuurlijk, efficint, geven een energie-gevoel. Wanneer ze echter gekoppeld zijn aan een

vreemde wereld zijn ze voor ons onnatuurlijk. Als er getraind wordt in dit laatste gebied veroorzaakt

dit irritatie, vermoeidheid, weinig sportplezier, crisissen, dipjes,


Indeling volgens de voorkeuren 2.2.2

Om onze spelers te kunnen indelen volgens n welbepaald mentaal profiel probeert men ze te

schetsen op onderstaande vier schalen die hun levenshouding en gedragsstijl situeert:

Energie Hoe komt iemand aan zijn energie?

Informatie Waaraan wordt aandacht besteed als iemand informatie verzamelt?

Beslissingen Hoe neemt iemand beslissingen?

Levensstijl Hoe wil iemand zijn leven leiden?

Voor iedere schaal hebben we telkens twee uitersten, ze worden beschreven in onderstaande tabel.

Het is de bedoeling dat de speler zlf zijn voorkeursdimensie voor iedere schaal zal bepalen. Zo

ontstaat er een combinatie van 4 opeenvolgende letters. Er zijn in totaal dus 16 mogelijkheden, 16

persoonlijkheden (profielen).

Energie - schaal

Extraverte speler (E) Introverte speler (I)

- Focus op de buitenwereld - Reageert zonder lang na te denken - Is spontaan en enthousiast - Heeft aandacht voor contact met anderen - Legt gemakkelijk contact met anderen - Staat graag op de voorgrond - Leert het beste door samen actief bezig te

zijn - Geeft de voorkeur aan de volgorde doen

denken - doen

- Richt zijn aandacht op innerlijke belevingen

- Denkt na voordat hij reageert - Hoeft niet op de voorgrond te staan - Heeft aandacht voor zijn eigen ideen - Krijg je aan de praat door vragen te

stellen - Is rustig en kan zich terugtrekken - Leert het beste door erover na te

denken - Geeft de voorkeur aan de volgorde

denken doen - denken

Informatie - schaal

Sensing (S) Op het hier en nu gerichte speler Intutief (N) Op de toekomst gerichte speler

- Ontvangt het liefst informatie die feitelijk en praktisch is

- Wil graag concrete opdrachten met details - Is vooral gericht op successen in het heden - Is praktisch ingesteld - Legt de nadruk op bestaande

vaardigheden - Wil weten waar hij aan toe is - Geeft de voorkeur aan de volgorde feiten

overzicht feiten

- Ontvangt het liefst informatie die gericht is op mogelijkheden

- Is genteresseerd in visie en mogelijkheden

- Is vooral gericht op uitdagingen in de toekomst

- Is theoretisch ingesteld - Legt de nadruk op nieuwe vaardigheden - Houdt van originaliteit - Geeft de voorkeur aan de volgorde

overzicht feiten overzicht

Beslissingen - schaal


Thinking (T) logische speler Feeling (F)

- Is kristisch en objectief - Houdt van oorzaak gevolgredeneringen - Neemt beslissingen die gebaseerd zijn op

objectiviteit, logica en analyse - Vindt sfeer minder belangrijk - Vindt redelijkheid belangrijk - Wil graag voor- en nadelen weten - Geeft en krijgt graag kritiek - Houdt niet van emotionele problemen - Geeft de voorkeur aan de volgorde

objectiviteit beleving objectiviteit

- Is meevoelend en vriendelijk - Houdt van persoonlijke waarden - Neemt beslissingen die gebaseerd zijn

op persoonlijke waarden - Vindt sfeer belangrijk - Vindt tactvol zijn belangrijk - Wil graag de steun van anderen - Geeft en krijgt graag complimenten - Houdt niet van te veel logica - Heeft de voorkeur voor de volgorde

beleving objectiviteit - beleving

Levensstijl - schaal

Judging (J) planmatige speler Perceiving (P) flexibele speler

- Houdt van een geplande en geordende levensstijl

- Wil van tevoren weten wat hij kan verwachten

- Wil regelen en weten waar hij aan toe is - Wil structuur en organiseert nauwgezet - Wil vastigheid en houdt zich aan de regels - Kondigt een beslissing aan als definitief - Krijgt graag de oefenstof stap voor stap

aangereikt - Heeft moeite met onverwachte tactische

veranderingen - Heeft de voorkeur voor de volgorde

planning verandering planning

- Houdt van flexibele en spontane levensstijl

- Haalt energie uit het op zich af laten komen

- Wil zich aanpassen en houdt van tijdelijkheid

- Wil geen schemas en deadlines - Wil soepelheid en kan van de regels

afwijken - Heeft tijd nodig om tot een beslissing te

komen - Staat in de oefenstof open voor nieuwe

informatie - Kan zich gemakkelijk aanpassen aan

onverwachte veranderingen - Heeft de voorkeur voor de volgorde

verandering planning - verandering

In kaart brengen van voorkeuren 2.2.3

Om het Action Type te benaderen laten we de speler zlf zijn voorkeuren benaderen. Toch volgt er

hier een woordje uitbreiding over hoe een trainer de voorkeuren van zn spelers in kaart kan

brengen.

In kaart (TECH, TACT, FYS, MENT) brengen van de capaciteiten van een speler is als coach het

moeilijkste. Trainers moeten vaker observeren. Men is meestal constant bezig met de

trainingsopbouw, coaching, omstandigheden creren om de doelstellingen halen, aanpassen, in het

trainingsmoment zelf, en zo wordt het observeren vaak verwaarloosd. Hoe goed slagen mijn

spelers nu in mijn doelstellingen? Begrijpen ze het voetbalverhaal op technisch/tactisch vlak? Hoe

reageren ze en gedragen ze zich op mentaal vlak? Een geslaagde inhoudelijke training geven volgens

een thema is n, informatie er uit halen voor de analyse en evaluatie is twee. Videoanalyse kan

hierin een heel groot hulpmiddel zijn.


Een trainer kan verschillende manieren gebruiken om de capaciteiten van zn spelers in kaart te

brengen:

2.2.3.1 Op het veld: waarnemen

Hoe snel pikken spelers informatie op? Wat zijn hun reacties op aanwijzingen van de trainer? Gaan ze

elkaar onderling gaan coachen?

2.2.3.2 Naast het veld: praten

1. Speler zlf bevragen: Hoe voelt hij zich op het veld? Wat vindt hij van de trainingen (kan hij

de informatie goed oppikken?) Waar heeft hij moeite? Heeft hij schrik voor iets?

2. Polsen bij ouders hoe de thuissituatie is, hoe het kind zich gedraagt op school, Het

befaamde 5 minuten gesprek. Dit is een perfecte methode om de levensstijl van de speler

te achterhalen. Vaak heeft een trainer hier immers geen zicht op.

De 16 profielen en 4 temperamenten 2.3

Zoals eerder vermeld onderscheiden we 16 Action Types. In onderstaande tabel worden ze

vernoemd. De 16 Action Types worden gegroepeerd in 4 temperamenten. De link over ActionTypes

in de bibliografie verwijst naar een overzicht waar alle types beschreven worden.

SP SJ NF NT

ISFP Componist

ISFJ Loyalist

INFJ Raadgever

INTJ Mastermind

ISTP Ambachtsman

ISTJ Plichtvervuller

INFP Heler

INTP Architect

ESTP Promotor

ESTJ Supervisor

ENFP Motivator

ENTP Uitvinder

ESFP

Entertainer ESFJ

Facilitator

ENFJ Leraar

ENTJ Veldheer

Volgens de kenmerkende letters ST, SF, NF, NT onderscheiden we 4 grote categorien,

temperamenten. Zij worden in onderstaande tabel beschreven, er wordt eveneens vermeld hoe

trainers hen moeten coachen:


Bewakers (SJ) Vaklui (SP)

Sterktes Valkuilen Sterktes Valkuilen

- Harde werkers, trainingsbeesten, grote inzet

- Verkiezen duidelijke structuur op training, weten graag vooraf oefeningen en hun taken

- Oefenen graag techniek tot ze het volledig onder de knie hebben

- Oog voor precisie, afwerkers - Controleren graag of men zijn

taak nakomt - Goed in organisatie, planning

en controle

- Houden niet zo van variatie - Vanuit perfectionisme:

gevoelig voor faalangst - Kunnen moeilijk om met

verrassingen of onverwachte omstandigheden

- Frustratie indien groepsbelang en afspraken niet nageleefd worden

- Goed in problemen oplossen op het moment zelf

- Kunnen goed met druk om - Willen het verschil maken - Maken gemakkelijk contact

met anderen, spontaan - Brengen plezier en energie op

training - Zijn bereid de regels wat om te

buigen om resultaat te behalen (onderhandelaars)

- Weten de tegenstander te verrassen

- Zijn sterker in korte, competitieve opdrachten dan in langdradige, routineachtige opdrachten

- Haken af bij te lange uitleg - Wachten soms te lang om te

beslissen - Testen grenzen bij trainer - Zetten niet altijd puntjes op de

i, minder precisie

Rationalisten (NT) Idealisten (NF)

Sterktes Valkuilen Sterktes Valkuilen

- Houden niet van analyse en systemen

- Zijn goed in wedstrijdstrategie - Kalm, controleren emoties - Verlengstuk van coach - Koelbloedig, lef, doelbewust - Komen beredeneerd en

intelligent over, zijn constant op zoek naar informatie

- Wil invloed hebben

- Gruwen van sterke emoties: emoties horen niet thuis op het veld

- Kunnen hard en (te) sterk overkomen naar medespelers toe, zeer rationeel

- Zeer kritisch, gaan snel in discussie (met coach,)

- Intutieve sporters, voelen aan wat moet gebeuren

- Sterke empathie, voelen wat leeft in de groep

- Weten de juiste dingen te zeggen

- Zorgen ervoor dat anderen zich goed voelen, zijn motiverend

- Willen zich hun leven lang blijven ontwikkelen

- Grote moeite met spanning en conflicten, presteren niet goed als er een negatieve sfeer hangt in de groep

- Stemmingswisselingen, afhankelijk van hun emoties: kunnen ene keer wereldwedstrijden spelen en andere keer in een enorm dal zitten

- Dagdromers, verstrooid, snel concentratieverlies

Motiveren van jeugdspelers 21

Coaching op maat van de 4 temperamenten 2.4

Achteraan dit werk worden alle 16 profielen uitvoerig beschreven. Dit helpt een opleider om het

individu beter te begrijpen en zijn coaching af te stemmen op maat van elk profiel.

In onderstaande tabel wordt weergegeven hoe de vier temperamenten gecoacht willen worden. De

coaching voor n temperament geldt dus voor de vier profielen die tot dat ene temperament

behoren.

Bewakers Vaklui

- Afspraken nakomen - Haalbare doelstellingen stellen - Duidelijke structuur scheppen - Praktische info, stap voor stap geven - Aanmoedigen om te variren en te

experimenteren

- Geef hen vrijheid om te handelen - Persoonlijk, vanuit gelijkheidspositie - Korte termijn doelen met inspraak - Al doende leren - Uitdagende doelen stellen

Rationalisten Idealisten

- Geef logische verklaringen (waarom?) - Als expert behandelen - Verifieerbare doelen op lange termijn - Vraag naar hun inzichten - Geef het grote plaatje, het systeem

- Zorg voor wederzijds begrip - Oprechte benadering (jezelf zijn) - Doelen met hen persoonlijk bespreken - Belang van persoonlijke relatie - Coachen op concentratie

Figuur 5



Inleiding 3.1

Een gans voetbalseizoen (2-3 trainingen en n wedstrijd per week) gemotiveerd en geconcentreerd

blijven is voor een jeugdspeler een heuse opgave. De lat ligt hoog en de trainers verwachten veel.

Spelers komen rechtstreeks en onrechtstreeks in contact met zowel interne druk van zichzelf: Ik wil,

(moet?) vandaag een goede prestatie op de mat leggen., als externe druk van trainers, bestuur,

supporters, ploegmaten, ouders,

Doorheen het seizoen staan spelers voor verschillende fysieke en emotionele, sportieve en extra-

sportieve uitdagingen. Omgaan met het trainingsregime, eventuele blessures, targets halen,

oppikken van informatie, Spelers moeten dus een grote drijfveer hebben om dit alles te kunnen

doorstaan.

Op die drijfveer hebben trainers sowieso een invloed. Ze bouwen de trainingen op en structureren

ze. Ze nemen beslissingen en geven feedback op de prestatie van de speler. Dit alles heeft een

invloed op het doen, denken en voelen van de atleet. Het kan de leereffecten, prestaties, volharding

en inzet zowel negatief als positief benvloeden. Vanuit dit verhaal rijst de vraag hoe we de motivatie

bij jonge voetballers kunnen vergroten.

Verschillende soorten motivatie: Motivatie of moetivatie? 3.2

Er zijn verschillende vormen van motivatie. De twee grootste vormen zijn extrinsieke en intrinsieke

motivatie. Elke speler beschikt over beide vormen, doch n van de twee is dominant. De ene vorm

voelt natuurlijker aan dan de andere, net zoals een speler zich dominanter voelt met het rechter of

linkerbeen.

Intrinsieke motivatie 3.2.1

Wanneer spelers zich inzetten vanwege het plezier en de innerlijke voldoening in het spelletje, zijn ze

intrinsiek gemotiveerd. Intrinsieke motivatie komt vanuit de speler zelf. Interne behoeften van de

speler zelf worden tevreden gesteld wanneer hij deelneemt aan het voetbalspelletje. Deze motivatie

is heel duurzaam op lange termijn. Men ervaart een inherente neiging om nieuwigheden en

uitdagingen op te zoeken, de eigen vaardigheden te verbeteren, zichzelf te ontplooien en de

omgeving te onderzoeken. Intrinsieke motivatie zit in iedereen, maar ze wordt niet altijd evenveel

getoond. Ze kan beloond worden door een bevrediging die de speler ervaart door het uitvoeren van

een taak tijdens wedstrijden of trainingen, bijvoorbeeld het gevoel iets bereikt te hebben, een gevoel

van zelfwaarde,


Extrinsieke motivatie 3.2.2

In topsport zijn er natuurlijk ups en downs. Soms

is het plezier er eventjes niet meer. Spelers

kunnen extrinsiek gemotiveerd zijn wanneer ze

voor een doel gaan dat buiten de activiteit zelf

gelegen is. Ze halen hun motivatie uit hun

omgeving. De meest frequente vorm hiervan is

een compliment. Extrinsieke motivatie hangt

soms vaak af van het resultaat. Wanneer er

gewonnen wordt, hangt er een positieve sfeer

en worden er veel complimenten uitgedeeld.

Extrinsieke motivatie is dus veel minder

constant dan de intrinsieke en is afhankelijk van

externe factoren. De motivatie kan beloond

worden door trainers, bestuur, teamgenoten,

We onderscheiden verschillende types van

extrinsieke motivatie.

3.2.2.1 Externe regulatie

Als eerste is er de externe regulatie. Het is de

minst autonome vorm van extrinsieke motivatie.

Het gaat hierover om straf te ontlopen, of om

zich in de kijker te spelen bij de trainer, bestuur,

teamgenoten,

3.2.2.2 Gentrojecteerde regulatie

Een atleet kan ook druk vanuit zichzelf naar buiten brengen. Hij eist van zichzelf dat hij een perfecte

beweging uitvoert. Dergelijke angst-, schuld- en schaamtegevoelens zijn de kenmerken van

gentrojecteerde regulatie, bijvoorbeeld wanneer een keeper vorige week een gigantische blunder bij

een vangbal beging, staat hij in het volgende wedstrijdmoment te trillen op zijn benen bij elke

vangbal. Hij wil absoluut een identieke fout vermijden. Hij heeft angst voor een nieuwe blunder.

3.2.2.3 Gedentificeerde regulatie

Een derde vorm van extrinsieke motivatie is wanneer een atleet zich bijvoorbeeld na de gewone

trainingstijd nog zal bijtrainen op eigen initiatief in de fitnessruimte. Ook al beleeft hij er niet zoveel

plezier aan, maar hij ziet wel in welke voordelen het zou kunnen opbrengen voor hem in de

wedstrijd. Hij zal zich kunnen identificeren met de persoonlijke relevantie van zijn werkprestaties.

Deze drijfveren vallen onder den noemer gedentificeerde regulatie.

Figuur 6


Situering in het schema van Deci en Ryan 3.2.3

Intrinsieke motivatie en gedentificeerde regulatie zijn autonome vormen, want atleten liggen zelf

aan de basis van hun gedrag. Ze kunnen zichzelf verantwoorden voor hun eigen trainingsproces (=

willen, goesting)

Externe regulatie en gentrojecteerde regulatie zijn eerder controlerende vormen van motivatie.

Externe of interne druk ligt hier aan de basis van de sportprestatie (= moeten, moetivatie).

Trainers kunnen zowel inspelen op de intrinsieke motivatie als op de externe motivatie om het

leerproces te verhogen. Hieronder volgt een volledig overzicht van alle motivatie vormen.

Toegepast voorbeeld 3.2.4

Hieronder worden de verschillende vormen van motivatie (en de corresponderende drijfveren)

toegepast op twee voorbeelden: Waarom zou een speler bijtrainen? Waarom zou een coach zijn

training voorbereiden?

Soort motivatie Drijfveer Speler die bijtraint Coach die zijn training voorbereidt

Intrinsieke motivatie Plezier, passie, interesse

Omdat ik plezier bleef aan trainen

Omdat coachen mijn roeping is, ik doe het enorm graag

Gedentificeerde regulatie

Persoonlijk relevant, zinvol

Omdat ik mijn comeback wil voorbereiden

Omdat ik het belangrijk vind een goed opgebouwde training te geven

Gentrojecteerde regulatie

Schaamte, schuld, zelfwaarde

Omdat ik moet bewijzen dat ik in de ploeg kan staan

Omdat ik me pas succesvol voel als mijn spelers excellent presteren

Externe regulatie Straf, beloning, verwachting

Omdat de coach dit van mij eist en ik anders kritiek krijg

Omdat ik ervoor betaald word

Lage beleving van autonomie, competentie en verbondenheid

Hoge beleving van autonomie, competentie en verbondenheid

Am

oti

vati

e

Extrinsieke motivatie Intrinsieke motivatie

Externe regulatie Gntrojecteerde regulatie

Gedentificeerde regulatie

Externe beloningen, straffen en

verwachtingen

Interne beloningen, straffen en

verwachtingen

De activiteit is persoonlijk nuttig of

belangrijk

De activiteit is op zich interessant

Gecontroleerde motivatie Autonome motivatie

Moeten Moeten Willen Willen

Opvallende interesse voor extrinsieke beloning of straf

Ego-betrokkenheid, focus op

goedkeuring van zich zelf of anderen

Bewust waarderen van activiteiten,

zelfbevestiging van doelen

Interesse, genoegen, inherente bevrediging

Extern Enigszins extern Enigszins extern intern


Kwaliteit van motivatie 3.3

Kwaliteit van de autonome vormen 3.3.1

Autonome voetballers, gemotiveerd door gedentificeerde regulatie of door intrinsieke motivatie,

worden gerelateerd aan positieve uitkomsten op 3 niveaus: op het cognitieve, gedragsmatige en

affectieve vlak.

Wanneer sporters de training leuk vinden of wanneer ze het nut van een oefening inzien, kunnen ze

zich beter concentreren (cognitief). Deze spelers hebben ook een groter doorzettingsvermogen en

sterkere leereffecten (gedragsmatig). Ze hebben minder faalangst en ervaren minder zelfkritiek. Deze

groep is ook minder vatbaar voor burn-out en drop-out (affectief).

Kwaliteit van de gecontroleerde vormen 3.3.2

Voetballers die zich eerder optrekken aan gecontroleerde vormen van motivatie, komen eerder in

contact met mindere wenselijke uitkomsten. Ze ervaren negatieve gedachten, zwakkere

(beoordeelde?) prestaties en eventuele vormen van depressie. Gezonde druk is positief voor een

sportprestatie, maar hier bezwijken de sporters onder de druk.

De rol van de coach 3.4

Het ABC - klimaat 3.4.1

Trainers kunnen spelers optimaal

motiveren wanneer ze de drie

psychologische basisbehoeften

(Autonomie, verBondenheid en

Competentie) toepassen in hun werking.

Deze drie basisbehoeften worden ook

wel eens het ABC van een motiverend

klimaat genoemd.

Spelers kunnen het Autonomiegevoel

ervaren als ze het gevoel hebben dat ze

zlf initiator zijn van hun eigen gedrag

en wanneer ze psychologische vrijheid

ervaren. Trainers moeten de

persoonlijke interesses en waarden van

spelers erkennen en initiatief, keuze en

zelfregulatie aanmoedigen.

VerBondenheid wordt gecreerd door

bij de groep te horen, onderlinge

vriendschappen, geen twisten, een

goede relatie speler coach,

Spelers willen succes ervaren. De doeltreffenheid van hun prestaties voelen, het competentiegevoel.

Figuur 7


Volgend schema geeft duidelijkheid over de invloed van het ABC klimaat op het individu.

Tips voor de trainer 3.4.2

3.4.2.1 Op vlak van autonomie

Het individu moet in contact kunnen komen met het aanbod van keuzes in een bepaald kader van

grenzen en regels. Voor het seizoen kan er eventueel bijeen gekomen worden en de groep kan

enkele regels en afspraken naar voor brengen. Zo gaan zij zich ook veel meer aan deze regels

houden, want ze hebben ze zelf opgesteld.

De spelers zijn ook nieuwsgierig naar een zinvolle uitleg bij bepaalde oefeneningen, de trainer moet

zich altijd onrechtstreeks verantwoorden. Er wordt een open cummunicatie klimaat gecreerd,

waar er geen schuldwijzende uitspraken plaatsvinden als Ik ben teleurgesteld in jou vandaag; je liet

je ploeg in de steek.

De trainer biedt mogelijkheden aan zijn spelers die zelf initiatief kunnen nemen. Voorbeeld: In een

klassieke passen trapvorm mogen de spelers zelf in een gevorderd stadium keuze mogelijkheden

bepalen. Het bevordert eveneens de creativiteit en coachen van medespelers (n coachbaar zijn).

3.4.2.2 Op vlak van verbondenheid

Intrinsiek gemotiveerde spelers krijgen graag het gevoel dat ze met elk probleem bij de trainer

terecht kunnen, ook extra-sportief. Ze willen emotionele steun voelen. Een eenvoudige vraag als

Hoe was het op school? doet al veel goeds.

3.4.2.3 Op vlak van competentie

Spelers moeten in een goed gestructureerde context kunnen trainen. Ze hebben nood aan een

kapstok en een logsich, inhoudelijk, sportief verhaal doorheen de training. Men wil weten wat de te

halen targets zijn, en hoe ze deze kunnen bereiken.

Een trainer kiest best voor trainingsvormen waarbij de vaardigheden en capaciteiten van de spelers

zo optimaal mogelijk uitgedaagd worden. Door een competitie-element toe te voegen aan de vorm,

worden de spelers sowieso reeds geprikkeld.

Figuur 8


De groep prefereert informatieve positieve feedback (vb. Je hebt deze oefening goed uitgevoerd)

boven controlerende positieve feedback (Je hebt deze oefening uitgevoerd zoals ik het van jou

verwachtte). Informatieve positieve feedback draagt bij tot een gevoel van competentie.

Spelers willen begrijpen hoe bepaalde inspanningen een positieve invloed zullen hebben tot de

beheersing van de vaardigheden. Iedere intrinsiek gemotiveerde speler wil immers beter worden. Ze

zijn nieuwsgierig naar hun evolutie, werkpunten en actiepunten. Belangrijk is ook dat spelers het

gevoel moeten krijgen dat fouten maken deel uitmaakt van het leerproces. Uit fouten moet men

leren en er moet een trail and error klimaat gestimuleerd worden.

En op n gesprekken zijn een ideaal middel doorheen evaluaties en feedback naar het individu

toe.

Besluit 3.4.1

Rol van de coach in tabelvorm kort en krachtig samengevat:

Autonomieondersteunend Betrokken Structurerend

Controlerend Kil en verwaarlozend Chaotisch

Onderstaande figuur vat nog eens samen hoe een trainer het ABC klimaat kan stimuleren:

Figuur 9


Doelorintatie 3.5

Een ander aspect van motivatie is de doelorintatie van spelers. Iedere speler heeft zijn eigen doelen

of dromen. Men ziet zichzelf later al schitteren in een welbepaalde 1ste ploeg. Maar de wijze waarop

men die doelstelling wil halen, kan verschillen. Er worden twee orintaties onderscheiden.

Taakorintatie 3.5.1

Een speler die voor zichzelf taakdoelen opstelt zal het maximale uit iedere taak halen en is bereid

zich daar volledig voor in te zetten. Spelers met een hoge taakorintatie zijn meestal intrinsiek

gemotiveerd. Het individu ervaart succes als de som van hard te werken en samen te werken met

medespelers, ouders, trainers, Ondanks een verloren wedstrijd kan de motivatie hooggehouden

worden (intrinsieke motivatie is constant). Wanneer ze zich maximaal hebben ingezet, kunnen ze zich

niets verwijten. De wijze waarop een resultaat wordt gehaald in een wedstrijd is dus belangrijker dan

het resultaat zelf. De trainingstijd wordt gezien als een middel om zich maximaal te kunnen

ontwikkelen.

Taakorintatie en taakdoelen zijn dus gericht op de individuele verbetering en dat van het team als

uiteindelijk resultaat.

Competitie ego orintatie 3.5.2

Een speler die voor zichzelf resultaatdoelen opstelt legt de nadruk op het streven naar superioriteit

over zijn tegenstanders en medespelers. Hij wil laten zien dat hij beter is dan de rest en wordt

hierdoor gemotiveerd. Spelers met een hoge competitie ego orintatie zijn meestal extrinsiek

gemotiveerd. Succes wordt gezien als een uitkomst van talent, dat een gave is. Talent heb je of je

hebt het niet. Terwijl trainingsmomenten in die context gezien worden als minder belangrijk, zijn

wedstrijden uitgelezen kansen om zijn talent te laten tonen en zich te onderscheiden van de rest.

Competitie ego orintatie en resultaatdoelen zijn dus meer gericht op beter willen zijn dan de

anderen en minder op de individuele ontwikkeling en dat van het team.


Vergelijking taak- en competitie-ego-orintatie 3.5.3

Taakorintatie Competitie ego - orintatie

Succes wordt verkregen door hard te werken

Succes wordt verkregen door het hebben van de juiste vaardigheden

Vaardigheden kunnen worden verbeterd Vaardigheden staan vast Gemotiveerd zijn om te trainen

Gemotiveerd zijn om te laten zien wat ze beter kunnen dan anderen

Willen samenwerken Willen sociaal vergelijken, zich onderscheiden Motivatie neemt niet per definitie af bij nederlagen

Motivatie neemt af bij nederlagen

Uitblijven van succes bedreigt niet het gevoel van eigenwaarde

Uitblijven van succes bedreigt het gevoel van eigenwaarde

Positieve verwachtingen ten aanzien van de toekomst

Verwachtingen afhankelijk van vergelijkingen

Stellen van haalbare, moeilijke doelen Stellen minder hoge, bereikbare doelen Voorkeur voor het stellen van langetermijndoelen (prestatieontwikkeling)

Voorkeur voor het stellen van kortetermijndoelen (makkelijker te vergelijken)

Gericht op presteren Gericht op winnen / beter willen zijn Het eigen presteren is niet afhankelijk van de tegenstander

Presteren het beste tegen gelijkwaardige tegenstanders

Invloed van doelorintatie op het ABC - klimaat 3.5.4

Taakdoelen Resultaatdoelen

Leggen de nadruk op het beheersen van de taakeisen. Vb. Ik ben competent als ik een goed controle uitvoer.

Leggen de nadruk op winnen of niet verliezen. Vb. Ik ben competent, geslaagd als ik de tegenstander versla.

Een speler zal zich veel sneller competent voelen. Hij voelt dat hij zelf initiator is en verantwoordelijk voor zijn eigen presatie. Hoog autonomiegevoel.

Een speler voelt zich niet zo snel competent. Bovendien is het dan ook nog niet volledig zijn verdienste. Weinig autonomie gevoel.

Taakklimaat Resultaatklimaat

Nadruk leggen op leren (trainen) en instructies geven (= beschermend klimaat).

Nadruk leggen op resultaatsdoelen en winst. Meer druk en stress. (= voorspeller van effectieve drop out).

Streef en vermijdorentatie 3.5.5

Onder de competitie ego en de taakorintatie kan er nog een verdere opsplitsing gemaakt

worden. Sommigen zijn streefgericht, anderen zullen vermijdgericht zijn.

Bij streeforintatie ligt de nadruk op het behalen van de positieve uitkomst en ambitie. Er wordt

gespeeld om te winnen. Dergelijke spelers gaan heel veel van zichzelf eisen. Bij strebers worden de

ontwikkeling en het optimaal presteren veel minder beperkt door angstige gedachten over de

toekomst.


Bij vermijdorentatie ligt de nadruk op het vermijden van een negatieve uitkomst, het vermijden van

een verliesresultaat. Er wordt gespeeld om niet te verliezen. Om de continuteit van de ontwikkelen

te garanderen is het echter belangrijk om niet voornamelijk bezig te zijn met het beperken van

fouten. Uit die fouten moet men net leren om beter te worden. Bij angsthazen worden de

ontwikkeling en het optimaal presteren beperkt door de gedachten en faalangst.

Wanneer we strebers en angsthazen combineren met competitie ego of taakorintatie bekomen

we 4 profielen die hieronder gesitueerd en beschreven worden.

Gericht op streven Competiteorintatie

Competitie egogerichte streber

Taakgerichte streber

Taakorintatie

Competitie

egogerichte angsthaas

Taakgerichte

angsthaas

Gericht op vermijden

- Een taakgerichte streber is gericht op leren en persoonlijke groei. Hij wil het allerhoogste

bereiken door zichzelf continu te verbeteren.

- Een competitie egogerichte streber wil zijn ego bevestigen of versterken door anderen te

verslaan. Hij wil elke wedstrijd aantonen dat hij beter is dan anderen.

- Een taakgerichte angsthaas wil zijn terugval op de taak verbergen uit angst om te falen. Hij

wil er alles aan doen om niet slechter te worden.

- Een competitie egogerichte angsthaas wil gezichtverlies voorkomen door zijn falen toe te

schrijven aan externe factoren.

Feedback 31

Feedback 4

Verschillende mindsets 4.1

Niet alleen talent en vaardigheden zijn factoren voor succes. Ook onze denkstijl, onze mindset is

bepalend voor succes. De twee vormen van mindset worden hieronder besproken.

Fixed mindset 4.1.1

Fixed mindset wordt ook wel de gesloten of statistische mindset genoemd. Zon persoon gaat ervan

uit dat intelligentie vast staat. Succes ervaringen zijn voor hem heel belangrijk. Hij valt graag terug op

zijn intelligentie, persoonlijkheid of karakter. Uitdagingen worden vermeden, want dan heb je meer

kans op fouten maken of om nederlagen te leiden. Er is grote angst om te falen of dom over te

komen.

Deze personen negeren negatieve feedback, ze voelen dit aan als een bedreiging. Doordat ze

negatieve feedback negeren kunnen ze ook niet leren. Zon fixed mindset resulteert in slechte

leermethoden. Je ontwikkelt jezelf niet meer. De eigen prestaties worden beperkt. Er valt meer uit

het individu te halen dan datgene dat er reeds uitkomt.

Sporters met een statistische mindset zullen na een mindere prestatie net minder inspanning leveren

om een doel te behalen. Waarom zou je inspanning leveren als je het talent, de capaciteiten er niet

voor hebt?. Spelers leren niet van hun fouten, ze proberen echter wel hun eergevoel te herstellen.

Ze gaan kijken naar teamgenoten die nog slechter presteerden. Ze zoeken oorzaken los van zichzelf

(excuses?) voor de slechte prestatie.

Growth mindset 4.1.2

Growth mindset wordt ook wel de open of groei mindset genoemd. Hier gaat het over personen die

willen leren door ervaringen op te doen. Men gaat ervan uit dat talent en capaciteiten veranderd

kunnen worden door er voor te werken. Intelligentie is ontwikkelen.

Uitdagingen zijn voor deze personen net een middel op de route naar succes. Men geeft niet op bij

een tegenslag. Iemand met een groei mindset ziet kritiek als een stimul om verder te leren, en laat

zich inspireren door het succes van anderen.

Wat is er nou leuker dan jezelf verbeteren? Klaas Jan Huntelaar

Ik verdeel de wereld niet in zwak of sterk of in successen en fiascos, ik verdeel de wereld in mensen die leren en mensen die niet leren - Benjamin Barber

Feedback 32

Figuur 10

Feedback 33

Kan men van mindset veranderen? 4.1.3

Mindsets zijn te veranderen. Het besef dat ze er zijn, kan al een aanleiding zijn om bewust te gaan

veranderen van mindset. Wanneer men merkt dat je kansen om te leren laat liggen, ontmoedigd

geraakt bij teveel inspanning,, kan men veranderen van een statistische naar een dynamische

mindset. De zelfspraak speelt hierin dan een heel belangrijke rol.

Wanneer je verandert van mindset zijn je oude gedachten niet opeens weg. De nieuwe overtuigingen

nemen plaats naast de oude. Wanneer de ene groep sterker is dan de andere, bieden ze dan die

bepaalde manier van denken.

Je mindset kan ook verschillend zijn per vaardigheid. Je kan bijvoorbeeld overtuigd zijn dat

intelligentie vast staat, maar sportprestaties ontwikkelbaar zijn.

Verband met motivatie en doelorintatie 4.1.4

Wanneer we de onderlinge verbanden leggen met de inhoud uit hoofdstuk 3, onderscheiden we dat

een speler met intrinsieke motivatie een growth mindset heeft en zich gaat orinteren op

taakdoelen. Ook voor het corresponderende geldt dit.

Intrinsiek motivatie Taakorintatie Growth mindset

Extrensieke motivatie Competitie ego orintatie Fixed mindset

Soorten feedback 4.2

Is positief coachen altijd positief voor het kind? 4.2.1

Positieve coaching zorgt voor meer plezier, meer motivatie en betere prestaties van de

jeugdvoetballer. Maar de valkuil hier is dat er t positief gecoacht wordt. Spelers krijgen een

beschermend en afhankelijk gevoel, te weinig drive en geen optimale stimul voor de persoonlijke

ontwikkeling. Ze zullen in hun gemakzuchtige comfortzone vallen.

Spelers kunnen echter ook leren van negatieve feedback. Het moet zorgen voor een prikkel voor de

ontwikkeling van de zelfevaluatie en de weerbaarheid van de speler.

Komen tot veranderingsgerichte feedback 4.2.2

Er moet gestreefd worden tot dat soort feedback dat ook effectief resultaat op brengt. Spelers

moeten luisteren, informatie oppikken en geprikkeld worden door de feedback.

Feedback 34

4.2.2.1 Twee vormen van positieve feedback

Er worden twee vormen van feedback onderscheiden om een positief item over te brengen naar een

speler:

Intelligence feedback:

- Wow, dat was een goed resultaat voor die toets. Je moet echt wel slim zijn in dat vak.

- Maxim, je was bijna altijd aanspeelbaar afgelopen wedstrijd, je liep je heel goed vrij.

Proficiat!

Het zorgt voor een fixed mindset (vaste motivatie). Het individu krijgt geen verdere stimul tot leren.

Het bewieroken van talent heeft dus een negatief effect.

Process feedback:

- Wow, dat was een goed resultaat voor die toets. Je moet er echt wel hard voor gewerkt

hebben.

- Maxim, je lette waarschijnlijk op de keuze voet diep afgelopen wedstrijd. Wanneer je de

bal niet kreeg in de voet, ging je de bal diep vragen. Goed gewerkt!

Het zorgt voor een growth mindset (groei motivatie). Het individu wordt gestimuleerd tot verder

leren, verdere ontwikkeling. Het bewieroken van de inzet en inspanning heeft een positief effect op

een verder leerverloop.

4.2.2.2 Provocatief coachen

Wanneer er een speler niks van bakt op training, zich futloos en zich volledig ongemotiveerd

gedraagt, kan een trainer gerust provocatief coachen. Op die manier gaat hij de desbetreffende

speler cynisch uitdagen. Wat een schitterende bal, Bart, je bent super scherp aan het trainen! De

jeugdvoetbalspeler zal het cynisme voelen in de reactie en bewust zijn dat de groep dit ook hoorde.

De speler krijgt een klap en wordt meteen uitgedaagd om zijn gedrag op korte termijn te veranderen.

Wanneer speler zich meteen herpakt, is het ontzettend belangrijk dat de coach de speler terug

opnieuw maakt door een vorm van positieve feedback (bij voorkeur process feedback). Provocatief

coachen wordt ook wel het kraken en maken principe genoemd.

De opleider moet echter wel goed bewust zijn hoe zijn band is met het individu en proberen in te

schatten hoe de speler zal reageren. Bij een totaal ongemotiveerde indruk op training kunnen er vaak

ook andere factoren meespelen: problemen op school, geen optimale thuissituatie, Daarom kan

een kort gesprekje na de training de cynische uitspraak kaderen, of kan er gepolst worden of er

effectief iets anders scheelde

Sowieso moet een opleider op de hoogte zijn bij permanente problemen zoals thuissituatie,

gescheiden ouders, en hoe het kind met zon zaken omgaat of in welke mate hij er onder lijdt. Het

5minuten gesprek in het begin van het seizoen is hiervoor een fantastisch hulpmiddel.

Feedback 35

4.2.2.3 Feedback gekoppeld aan targets

Feedback moet ATLIJD gekoppeld worden aan een inhoudelijke doelstelling / target. Een target

waarop spelers moeten opletten in het wedstrijdmoment op zaterdag of zondag kan gebaseerd zijn

op persoonlijke actiepunten, zaken waar de speler in kwestie zich moet in bijschaven, maar ook op

een thema waarop de voorbije week getraind werd.

Voorbeelden:

Een rechterflankverdediger moet meer de oplossing zoeken in steun, bal terugspelen naar

zijn keeper. (getraind thema)

Bart moet zijn teamgenoten veel meer coachen op het veld. (persoonlijk actiepunt)

Doelstellingen (targets) moeten duidelijk geformuleerd worden. Ze kunnen net na de laatste training

meegegeven worden via een mondeling gesprek of via de digitale weg. Wanneer een speler meer de

1vs1 situatie moet durven aangaan kan er perfect een succesfilmpje van Cristiano Ronaldo

doorgestuurd worden. Dit zal de motivatie nog extra aanwakkeren bij de speler. Targets kunnen we

volgens het SMART principe formuleren:

Specifiek: De doelstelling moet goed afgebakend zijn, eventueel door middel van de wat, waar,

wanneer, wie en hoe vragen. Het verhaal moet goed opgebouwd zijn.

Bart moet zijn teamgenoten meer coachen wanneer hij op de 4 speelt, op die positie heeft hij het

spel voor zich en zodoende overzicht. Wanneer hij inspeelt op de 10 kan Bart coachen of deze al dan

niet kan doordraaien. Wanneer de 10 geen ruimte heeft coacht Bart KAATS, wanneer er zich geen

directe tegenstrever in de rug van de 10 bevindt coacht Bart, DRAAI DOOR.

Meetbaar: Hoe kunnen we achterhalen of de doelstelling al dan niet behaald werd?

Een afgevaardigde kan turven wanneer Bart coacht in de wedstrijd. Zelfs de ouders kunnen dit doen,

zo worden zij ook gentegreerd in het leerproces van hun zoon/dochter.

Acceptabel: Het doel moet aanvaardbaar zijn voor de jeugdspeler zelf en/of voor de groep. Het heeft

geen zin dat een speler een doel moet bereiken, dat hij zelf niet ziet zitten.

Realistisch: Valt het doel te bereiken op het niveau van het individu? Is het niet te moeilijk, of te

gemakkelijk? Doelstellingen moeten op maat geformuleerd worden.

Tijdsgebonden: De doelstelling moet gedefinieerd zijn volgens tijd. Ze moet altijd gevalueerd

worden. Wanneer er geen tijdslimiet op een doel geplakt wordt is het heel moeilijk om te bepalen of

het doel al dan niet bereikt is. Na de deadline moet het doel steeds gevalueerd worden! Wanneer

een target niet gevalueerd wordt stimuleert dit niet aan tot verder leren voor de jeugdspeler. Op

basis van de evaluaties kan zo het persoonlijk ontwikkelingsplan aangepast worden.

Feedback 36

Rol van de ouders 4.3

Doe je best. Zie dat je wint. Het zijn citaten die veelvuldig te horen zijn langs de voetbalvelden

van ouders naar hun kind toe.

Ouders willen automatisch dat hun kind presteert, dat hun kind uitblinkt op de voetbalvelden.

Misschien wel omdat de papa de ultieme voetbaldroom nooit zelf heeft kunnen vervullen. Misschien

wel om te kunnen opscheppen naar vrienden of collegas over hoe goed zoonlief wel niet voetbalt bij

de A selectie.

Ze gaan hun meningen of feedback uiten voor, tijdens en na de wedstrijd. Een jeugdspeler kent

echter al voldoende invloeden (coach die aanwijzingen geeft, teamspelers die hem coachen,

supporters, scheidsrechter, tegenstander,) tijdens de wedstrijd. Een tierende vader of moeder kan

dan ook wel eens een negatief effect uitoefenen op het kind.

Maar ouders staan er vaak niet bij stil wat voor een invloed hun gedrag op het kind kan hebben.

Wanneer ze hun kind gaan belonen (Het waren 3 schitterende doelpunten die je maakte! Je hebt je

50 wel verdiend.) of gaan straffen (Als je volgende keer weer zo slecht speelt, kom ik niet meer

kijken) werken ze in op de extrinsieke mo(e?)tivatie van spelers. Het gegeven kunnen we vergelijken

met volgende stelling: Als we aan een groep mensen vragen wie er remt net voor een flitspaal,

steekt iedereen zijn hand op. Ze doen het om straf te ontlopen. Maar wanneer we aan diezelfde

groep vragen wie honderd meter verder opnieuw flink gas geeft, gaan wederom de meeste handen

in de lucht. Straffen en belonen blijken dus niet duurzaam en is op lange termijn heel schadelijk.

Doordat ouders veel verwachten van hun kind, het gaan straffen en belonen, zaken opofferen voor

hun sport/(hobby?), voor en na de wedstrijd hun ongenoegen uiten, tijdens de wedstrijd staan te

brullen, ervaren jonge voetballers veel druk. Het bedoelde effect van de ouders werkt dus helaas

veelal neffast. Het kan zelfs leiden tot drop out.

Hoe leren jeugdvoetballers het best? 37


Neurologische verklaring 5.1

De hersenen van een sporter gaan gegevens en informatie opslaan. Vervolgens worden er

verbindingen gemaakt tussen die gegevens. Wanneer men een beweging wil uitvoeren, vallen de

hersenen terug op die paadjes en roepen ze deze terug op. Hoe meer die verbindingen gebruikt

worden, hoe groter en breder ze worden. Het zorgt voor sterke associaties. Er ontstaat werkelijk een

wegennet van kennis in het hoofd.

In de praktijk laten trainers jeugdspelers bewegingen herhalen, tot dat deze bewegingen goed

geprint zijn op onze motorische harde schijf, tot dat die verbindingen en paadjes sterk genoeg zijn.

Een sporter moet een beweging ongeveer 30 000 keer uitvoeren vooraleer het een automatisme

wordt en hij deze beweging probleemloos kan oproepen.

Differentieel leren 5.2

Traditioneel leren 5.2.1

Er wordt heel vaak gedacht dat er n allesomvattende, perfecte manier van bewegen bestaat.

Trainers gaan streven naar de perfecte traptechniek of de perfecte loopstijl. Echter, hoe een sporter

beweegt, wordt bepaald door het lichaam en de persoonlijkheid. Een combinatie die voor iedereen

uniek is. Voetballers moeten dus hun eigen beweging ondervinden.

Er zijn natuurlijk wel wat hoofdlijnen. Bij beginnende spelers is de learning curve nog heel groot. Men

dient de basis aan te leren, van niets tot iets is al een grote stap genoeg. Maar bij een speler die de

basis reeds goed beheerst, daalt de stijging van de learning curve. Om zon speler verder te laten

ontwikkelen moet men inzetten op details en op de individuele ontwikkeling. Spelers beter maken is

moeilijk, sterke spelers beter maken is het moeilijkst.

Differentieel trainen 5.2.2

Iedere speler heeft reeds een eigen manier gevonden om optimaal te presteren en zn handelingen

uit te voeren. Trainers moeten variren, om spelers hun eigen bewegingen en inzichten te laten

ontwikkelen en ontdekken. Men kan aanpassen aan de externe factoren of andere situaties. Een

traptechniek kunnen jeugdspelers uitvoeren in wedstrijdsituaties uit een draai, na een bal in de voet

over de grond, halfhoge bal of lange bal; na een individuele actie, in een rebound, Hier kunnen

trainers nog extremer in gaan. Op trainingsniveau kan een trap bijvoorbeeld uitgeoefend worden na

een trampolinesprong, turnoefening, .

De spelers worden verrast en zo worden hun hersenen geprikkeld, zodat ze niet altijd terug moeten

vallen op dezelfde vaste paadjes, verbindingen, De hersenen worden gedwongen zich aan te passen

aan nieuwe omstandigheden, ze worden zo gedwongen om te leren. Zo ontstaan niet enkel de vaste

hoofverbindingen, maar er ontstaat een gans netwerk van verschillende paden rond verschillende

patronen en associaties, een veel gedetailleerder netwerk.


Differentieel leren in de praktijk 5.2.3

Ajax zet reeds sterk in op het differentieel leren. Zo gaat men spelers vaardigheden bijbrengen met

het gebruik van verschillende balmaten. Iedere baltoets voelt anders aan. De jeugdspeler dient zich

telkens aan te passen aan de bal.

Men zal ook trainen op verschillende ondergronden. Men traint zowel op de straatstenen, op

gewoon gras, kunstgras en in de zaal, Naar analogie waar een jonge Braziliaanse voetballer zichzelf

ontwikkelt door te voetballen op straat, gras, zand, aarde, Zo leert men een goed aanvoelen voor

verschillen.

Door te gaan differentiren op balmaat of ondergrond wordt men ook veel alerter. Het brengt bij tot

de concentratie. Oneffenheden zorgen ervoor dat een bal wat meer afstand nodig heeft voor hij

speelklaar is na een controle. Jeugdspelers krijgen de bal niet altijd in de ruimte waar men het zelf

wil. Controle, lichaamsbalans, motoriek,... spelen allemaal een rol. Een kleine bal zorgt dan weer dat

het raakvlak veel kleiner is, de handelingen moeten vervolgens veel preciezer zijn. Wanneer men

vaardigheden onder de knie heeft met een kleine bal, is het later gemakkelijker om deze aan te leren

met een grote bal. Onbewust zit die beweging dan eigenlijk deels al in het hoofd geprent.

Maar ook het variren en differentiren in ruimtes, speel - en doelgroottes is nog een gegeven dat te

weinig uitgevoerd wordt. Naargelang het trainingsthema kan het heel leerrijk zijn om hier in te

variren. Weliswaar moet men proberen zoveel mogelijk omstandigheden te creren om het

trainingsthema uit te lokken.

Waarnemen van ruimtes 5.3

Stilstaan is achteruit gaan. Een leuze die iedereen bekend is. Spelers moeten blijven leren, zich

openstellen voor nieuwe zaken. De hoofdoelstelling voor iedere trainer is -hopelijk- de

leeromstandigheden van zijn spelers zo optimaal hoog houden. In die zin moet men innoverend

durven te zijn.

Hoe leren jeugdspelers het best? Door vaste patronen ontzettend veel te herhalen? Of moeten

trainers net patronen doorbreken en jeugdspelers opleiden om zo snel mogelijk problemen te zien

(waarnemen), oplossingen zoeken (beslissen) en deze snel te laten uitvoeren (handelen)? Kan men

niet creatiever (en ook effectiever?) werken dan een bepaald spelprobleem (passpatroon)

ontzettend veel te herhalen. Positiespelen i.p.v. pass-en trapvormen. Het is tenslotte net de speler

zlf die op het veld beslist. Jeugdspelers mogen nog een pass-en trapvorm ontzettend veel herhalen,

maar wat als in een wedstrijdsituatie er een tegenstander in de passlijn staat? Blokkeert de speler

dan? Want op training had men niets anders gezien. Zal de speler in staat zijn om creatief zlf een

oplossing te zoeken?

Besluit 39

Besluit 6

Jeugdtrainers moeten hun spelers beter leren kennen. Vaak denken ze dat ze hun groep voldoende

kennen, maar dit werk leert hoe een trainer zijn spelers op nog een totaal andere manier kan leren

kennen. Het belang van de ActionType benadering werd hierin onderstreept. Een trainer zal zo voor

ieder individu zich kunnen aanpassen naar gelang de beschrijving. Doch kunnen trainers niet 100%

berusten op een half blaadje papier

Mentale training in het jeugdvoetbal

Documents

Transcript of Mentale training in het jeugdvoetbal