De strijd om Europa te bevrijden

Van de Duitsers

Anouk van der zanden

voorwoord

1

Ik ga mijn werkstuk doen over Operatie Overlord en Operatie Market Garden, plannen die bedoeld waren om de Tweede Wereldoorlog zo snel mogelijk te beëindigen. Hier is een film over gemaakt. Een brug te ver. Dat is een brug te ver is een gezegde en betekend: Dat is te moeilijk. Dit gezegde is een verwijzing naar de mislukte operatie Market Garden. Ik heb deze film gezien en we zijn naar het Airborne Museum in Oosterbeek geweest. Door de film te kijken en naar het museum te gaan heb ik geleerd dat het nog niet gemakkelijk was. En dat er heel veel soldaten zijn omgekomen. Verder ben ik in Arnhem een meneer op de begraafplaats tegen gekomen die ooggetuige was van operatie Market Garden. Hij vertelde dat hij (toen pas 14 jaar) erg bang was en met zijn ouders in de kelder zat onder gedoken toen de vliegtuigen over hun huis vlogen. Het was een hel op aarde zei hij. Er was zoveel lawaai dat hij niet met zijn ouders kon praten. Die meneer vond het een wonder dat hij het heeft over leeft. Wat moet dat erg zijn geweest.

D-

day begin van de bevrijding

2

ooggetuige operatie market garden monument slag om Arnhem

bij het begin v.d. John Frost brug

De term D-Day wordt in de leger gebruikt om de dag aan te duiden waarop een aanval of operatie gepland is. De bekendste D-Day is dinsdag 6 juni 1944. De eerste dag van operatie Overlord. Op deze dag kwamen de Amerikaanse, Engelse en Canadese troepen, de geallieerden, bij de Franse kust aan land. Werelds grootste landingsoperatie ooit.

Operatie Overlord

Het planIn december 1943 werd generaal Eisenhower tot Opperbevelhebber van de geallieerde invasie strijdkrachten benoemd. In januari 1944 volgde de benoeming van Generaal Montgomery als Bevelhebber van de grondstrijdkrachten. Het eerste plan was dat drie divisies vanuit zee zouden landen, ondersteund door twee luchtlandingsdivisies die de zijkanten moesten beschermen.Generaal Montgomery breidde dit later uit tot vijf divisies over zee. Ook werd het aantal dat via de lucht zou landen vergroot tot drie divisies, twee Amerikaanse en één Britse. Onder bevel van admiraal Sir Bertram Ramsay zouden bij de invasie meer dan 6000 vaartuigen worden

ingezet, waaronder 4000 landingsvaartuigen en 130 oorlogsschepen voor de beschieting van de kust.Daarnaast zouden 12 000 vliegtuigen en 1000 transportvliegtuigen worden ingezet om de 20 000 parachutisten en luchtlandingstroepen over te brengen.

Mulberry havens

De ‘Mulberries’ (kunstmatige havens) waren belangrijk voor het succes van ‘Operatie Overlord’. Gedurende acht maanden werkten 20.000 mensen aan de drijvende constructie. Dagelijks konden hierdoor ongeveer 6.000 ton goederen en meer dan 1.000 voertuigen aan land gezet worden. De onderdelen werden tegelijk met de troepenmacht meegevoerd over het kanaal. Mulberry A werd bij Omaha Beach aangelegd en werd gebruikt door de Amerikaanse troepen. Mulberry B werd aangelegd bij Gold Beach en werd gebruikt door de Britse en Canadese troepen. Deze haven werd later bekend onder de naam Port Winston. De Mulberry havens bestonden uit bijna 500 versleepte onderdelen met een totaal gewicht van 1½ miljoen ton. Op 9 juni werd begonnen met het aanleggen van de havens. Op 19 juni, een dag na ingebruikname, stak er een hevige storm op die de haven bij Omaha Beach geheel verwoestte. Wat een pech!

op weg naar Normandieluchtlandingen op 6 juni 1944

3

een mulberry haven

Of het plan gaat lukken hing voor een groot deel af van de luchtlandingen. De Britse 6th Airborne Divisie landden, even na middennacht. De divisie had verschillende doelen. Het vernietigen van verschillende andere bruggen om tegenaanvallen te voorkomen en het uitschakelen van de kustbatterij bij Merville om grote verliezen te verkomen aan de geallieerden kant op Sword Beach. De bruggen werden snel verovert. Maar de kustbatterij verliep moeizaam van de 600 militairen bereikte er maar 150 militairen de verzamelplaats. Ondanks dat veroverde ze wel de kustbatterij. De Amerikaanse parachutisten hadden niet zo veel geluk als de Britten met hun landing. Toen de transportvliegtuigen de Franse kust bereikten kwamen ze in een dichte mistbank terecht. Omdat ze bang waren voor botsingen gingen de vliegtuigen verder uit elkaar vliegen. Eenmaal uit de mist werden ze onder vuur genomen door Duitse machinegeweren en afweergeschut. De piloten gaven vol gas en maakten ontwijkende manoeuvres waardoor ze hun vliegrichting verloren. Bovendien werkten

veel bakensystemen niet goed waardoor piloten niet wisten waar de dropzones waren. Dit had als gevolg dat vele parachutisten en materiaal in de verkeerde dropzones gedropt werden en dat ze zeer verspreid neerkwamen. Parachutisten die verkeerd gedropt waren en hun eenheid niet terug konden vinden, voegden zich bij andere bataljons. De verspreidheid van Parachutisten de zorgden ook voor verwarring bij de Duitsers. De Amerikaanse troepen vielen vaak aan in kleine groepjes. Hierdoor wisten de Duitsers niet waar de echte aanvallen plaatsvonden en konden ze geen tegenaanvallen inzetten.

Amfibische Landingen

4

Parachutisten

De vijf divisies over zee zijn: van west naar oost met de codenamen Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword . Maar als eerste werden de Duitse bunkers tussen Cherbourg en Le Havre beschoten om te proberen deze uit te schakelen. de geallieerde vliegtuigen en slagschepen schoten hun bommen af op de bunkers. Helaas waren vele na deze aanval nog heel.Het weer werd die dag steeds slechter. Het begon steeds erger te stormen. De woeste zee, de zeer dicht bij elkaar geplaatste hindernissen op het strand en het vijandelijk vuur zorgen ervoor dat de Amerikaanse militairen op ‘Omaha Beach’ alleen ten koste van vele dodelijke slachtoffers een klein brughoofd ( met het land verbonden gesloten deel van een brug) konden vormen. En aan het einde van die dag waren ze amper 1.500 meter verder. Van het 2de bataljon die de steile kustklippen met touwladders

moesten beklimmen kwamen van de 225 man maar slechts 90 aan de top van de ‘Pointe du Hoc’ om vast te stellen dat de bunkers volledig leeg waren en de geduchte 155mm kanonnen er nooit in gemonteerd waren…

De landing op ‘Utah’ was betrekkelijk eenvoudig. Om half zeven 's ochtends landde tussen Pouppeville en Vareville het VII US Corps. Met behulp van 32 tanks waarvan er slecht vier verloren gingen. legde de 4de infanteriedivisie contact met de Amerikaanse 101ste Airborne divisie.Het Britse XXX expeditiekorps had op ‘Gold Beach’ had ook heel wat tegenslag. Door het slechte weer konden de landingsvoertuigen niet ingezet worden. De vele mijnenvelden en de heftige Duitse tegenstand rond Le Hamel verhinderden dat het hoofddoel bereikt werd. Pas na een moeizame vooruitgang konden de Britten Bayeux op 7 juni innemen.

Op ‘Juno Beach’ vochten twee Canadese brigades aan weerszijden van Courseulles-sur-Mer. Tijdens de landing werden verscheidene tanks en voertuigen vernield door vijandelijk vuur. Vele Canadezen sneuvelden terwijl zij nog op zee waren onder het vuur van de gevreesde Duitse 88mm kanonnen. Maar uiteindelijk konden toch de Duitsers uitschakelen. ‘Sword’ vond als laatste plaats om 7:25 uur in betere omstandigheden dan op ‘Gold’, hoewel ook hier de verliezen voor de Britten rond de streek van Lion-sur-Mer en Ouistreham groot waren. Na de landing in Normandië werd door de geallieerden de opmars naar

Parijs ingezet. Eind augustus was parijs bevrijd van de Duitsers en Operatie Overlord werd beëindigt. Nadat Parijs was gevallen rukten de geallieerden in snel tempo op. In Zuid-Frankrijk voerden de Amerikanen met de Vrije Fransen Operatie Dragoon uit. Na zware gevechten om Toulouse en Marseille konden de troepen vanuit Zuid-Frankrijk zonder al te veel weerstand snel oprukken richten het noorden. Frankrijk was begin september op enkele steden na in zijn geheel bevrijd. De geallieerden trokken door naar België en op 3 september werd de hoofdstad Brussel bevrijd. Één dag later viel de havenstad Antwerpen in handen van de oprukkende troepen. Dankzij de hulp van het Belgische verzet vielen zowel de havenwerken als de tunnel bij Antwerpen onbeschadigd in geallieerde handen. Maar er waren ook problemen. De bevoorrading kwam vanuit Normandië. Er ontstonden tekorten. De opmars van de geallieerde kwam tot stilstand. Een ander probleem voor Eisenhower was dat de twee belangrijkste generaals Patton, die vocht in het zuiden, en Montgomery in het noorden elkaar niet mochten. Er was niet genoeg voorraad voor beide legers. Ze wilde beide als eerste de Duitsers verslaan. Montgomery bedacht een plan. Onder druk van zijn meerdere ging Eisenhower akkoord met dat plan. van zij. Landgevechten duurden tot 22 augustus 19het te

5

landingsvoertuigen

klim Pointe du Hoc’

Canadese troepen

behouden en uit te breiden, en uiteindelijk hieruit uit te breken. Dit leidde tot de Bevrijding van Parijs op 25 august

Operatie Market Garden

Het plan van Montgomery De grootste luchtlandingsoperatie ooit ter wereld. Het plan van Montgomery bestond uit twee delen, Operatie Market en Operatie Garden. Het Britse en Amerikaanse luchtlandingsdivisies moesten alle bruggen over de grote rivieren de Maas, de Waal en de Rijn veroveren. Codenaam market Waarna grondtroepen vanuit België via deze bruggen op konden rukken richting het IJsselmeer. Codenaam garden. Hierdoor konden de Duitsers in Nederland in een tangbeweging worden gepakt en was het mogelijk om op te rukken naar het Ruhrgebied, waar het hart van de Duitse oorlogsindustrie was. Het is geen gemakkelijk plan, want de bruggen liggen ver in vijandelijk gebied. De afstand met België dat al bevrijd is, is groot. Maar Montgomery is optimistisch. Hij denkt dat de Duitsers niet meer zo sterk zijn. Hij luistert niet naar mensen die gezien hebben dat de Duitsers nog tanks hebben in de buurt van Arnhem. De snelheid van dit alles was van groot belang. Het Britse 30e Legerkorps, onder leiding van luitenant-generaal Horrocks, moest vanuit België oprukken en binnen drie dagen in Arnhem zijn. Hiervoor moest de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie onder leiding van generaal-majoor Maxwell D. Taylor alle bruggen tussen Eindhoven en Veghel veiligstellen. De andere Amerikaanse luchtlandingsdivisie, de 82e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van brigade-generaal Gavin, kreeg de opdracht om alle bruggen Grave en Nijmegen te veroveren. De Britse 1e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Roy Urquhart, moest de bruggen over de Rijn bij Arnhem innemen. De Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade, onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski, ondersteunden de Britten bij Oosterbeek, ter verdediging van de Rijn.

17 september 1944 de operatie begint

De dag dat de eerste vliegtuigen met de parachutisten vanuit Engeland de lucht in gingen. De totale luchtvloot bestond uit 1073 troepentransportvliegtuigen en 500 zweefvliegtuigen die begeleid werden door meer dan 1500 jagers. Dit was nodig omdat ze niet snel (200 km/u) en niet hoog konden vliegen(500m). Na twee uur was het hele leger van 20.000 man, 511 voertuigen en 330 stukken geschut in de

lucht. Op weg naar de Belgisch-Nederlandse grens. Toen ze over de grens waren werden de vliegtuigen van de 101e Luchtlandingsdivisie

stevig onder vuur genomen. De langzaam en laagvliegende vliegtuigen waren, zeker op klaarlichte dag, een eenvoudig doelwit voor het Duitse afweergeschut. Van de 424 Dakota's werden er zestien neergeschoten en raakten er iets meer dan honderd beschadigd. Van de zeventig zweefvliegtuigen bereikte er drieënvijftig hun bestemming. Ondanks de verliezen, beschouwde de Maxwell Taylor, bevelhebber van de 101e Luchtlandingsdivisie, de landing als een groot succes. Vrijwel alle troepen waren op de juiste plaats geland, hetgeen de snelheid van de operatie ten goede kwam.

6

vliegtuigen staan klaar voor vertrek

Het 501e regiment dat bij Veghel was geland, had die plaats en de bruggen over de Aa en de Zuid-Willemsvaart binnen twee uur ingenomen. Het 502e regiment nam al vrij snel Sint Oedenrode in en veroverde de brug over de Dommel Één compagnie van het 502e regiment werd direct naar de brug over het Wilhelminakanaal bij Best gestuurd. Deze brug stond niet op de route, maar diende als reserve brug voor het geval de brug nabij Son niet onbeschadigd in handen van de geallieerden viel. Het 506e regiment rukte direct van de Sonse Heide op naar de brug over het Wilhelminakanaal bij Son. Vlak

voordat ze het dorp bereikte, kwamen ze onder hevig vuur van de Duitsers te liggen. Het 88 mm kanon werd al vrij snel uitgeschakeld en de troepen namen het dorp in. Toen ze oprukten naar de brug, werd deze voor hun ogen door de Duitsers opgeblazen. De soldaten hadden de brug binnen anderhalf uur deels hersteld, maar het was niet voldoende om voertuigen over te verplaatsten. De reservebrug bij Best, was eveneens opgeblazen en dus moesten de genietroepen zo snel mogelijk een nieuwe, door tanks berijdbare, brug bouwen. Waar de 101e Luchtlandingsdivisie een rustige vlucht over het bevrijde België had, moest de 82e Luchtlandingsdivisie over een groot deel van Nederland vliegen. Hierdoor was de vlucht een stuk minder veilig. Niet ver van Vught, stortte een Amerikaans zweefvliegtuig neer. Een Duitse soldaat vond in de borstzakken van een dode officier het complete plan van Operatie Market Garden. Niet veel later wisten de Duitsers wat de geallieerden allemaal van plan waren ook al konden ze dat eerst niet geloven. De landingen van de Luchtlandingsdivisie verliepen eveneens vrij succesvol. Het 504e regiment landde bij Overasselt. Één compagnie van dit regiment kwam vlak ten zuiden van de Maas bij Grave terecht. Het doel was de brug met een lengte van 520 meter te veroveren. Deze brug moest onbeschadigd in handen van de geallieerden vallen, want een nieuwe brug maken was vrijwel onmogelijk. Na een kort, maar hevig gevecht viel de brug in Amerikaanse handen. Nog diezelfde dag werd er contact gemaakt met de troepen die ten noorden van de brug waren geland. In de morgen en middag vlak voor de landingen werd de omgeving van Arnhem en de stad zelf flink aangevallen door jachtvliegtuigen. Zij hadden het voornamelijk voorzien op het Duitse luchtdoelgeschut. Het centrum van Arnhem liep hierbij aanzienlijke schade op. In de omgeving van Heelsum en Wolfheze landden in de middag de eerste Britse troepen. De landingen werden perfect uitgevoerd en er was geen weerstand. De spoorbrug van Arnhem werd opgeblazen en bij de schipbrug ontbrak het middenstuk. De enige overgebleven brug bleef dus de verkeersbrug. Deze moest ten koste van alles worden ingenomen, zonder beschadigingen. Alleen het 2de bataljon onder commando van luitenant- kolonel Frost bereikt op 17 september de brug. Ze staan er helemaal alleen voor. Luitenant- kolonel Frost en zijn eenheid nestelden zich aan de noordzijde van de brug in enkele gebouwen. bekennen waren, waren er al direct problemen voor de Britten. De radioapparatuur deed het niet

7

brug Brug over Zuid Willemsvaart

stafkaart uit 1944 Kapotte Rijnbrug uit 1944 John Frost brug op de plaats van de Rijnbrug

Generaal Urquhart vestigde zijn hoofdkwartier aan de bosrand. Hoewel er geen Duitsers te goed en de radiotelegrafisten hadden de grootste moeite om contact te krijgen met andere bataljons. Bovendien hoorde Urquhart dat een groot deel van de verkenningseenheid van majoor Freddy Gough niet aangekomen was. Drieëntwintig zweefvliegtuigen hadden hun bestemming niet bereikt. Het grootste deel van de verkenningsafdeling was hierdoor al uitgeschakeld. Wegens het wegvallen van de verkenningseenheid en het feit dat er geen verbinding was tussen de eenheden, besloot Urquhart zelf richting Arnhem te gaan. Achteraf gezien bleek dit een van de slechtste beslissingen. De eenheden worden tegen gehouden door de Duitsers. Urquhart en mannen gaan terug naar

Oosterbeek waar het divisiehoofdkwartier is gevestigd in hotel Hartenstein. Nu is daar het Airborne Museum waar we zijn geweest. 20 september word er een hoefijzervorminge stelling (perimeter) gevormd met de doorgebroken manschappen. Naar schatting zo’n 3600 man. Iets meer dan een derde van de gelanden troepen. Onder tussen doen Frost en mannen vele aanvallen om de brug te veroveren. Deze mislukken. Op 20 september kwam Frost tot de conclusie dat hij met alleen zijn eenheid niet in staat was het andere einde van de brug te bezetten. En gaven zich gewonnen. Ook de planning van Britse 30e Legerkorps verloopt niet helemaal als gepland. De verplaatsing verloopt te langzaam door vernielde bruggen en de tegenstand van de Duitsers. De brug bij Nijmegen zou al op

maandag 18 september veroverd moeten zijn. Dat wordt pas 20 september. Vanaf daar is het nog 1 brug te gaan. Ze zijn er bijna. De tijd begint te dringen. Hoe langer het duurt, des te beter kunnen de Duitsers zich verdedigen. Op 21 september werd in alle vroegte door de Duitsers het laatste Britse verzet bij de Rijnbrug in Arnhem opgeruimd, waarna de brug door de Duitsers onmiddellijk werd gebruikt om versterkingen aan te voeren die de aanval van de Britse grondtroepen richting Arnhem moesten tegenhouden. Wat hen helaas lukte. De titel van de film “één brug te ver” die over operatie Market Garden gaat, zegt dus dat het bijna gelukt is, op 1 brug na. Er wordt hard aan de steeds zwakker wordende geallieerden zijde rond de perimeter gevochten. Ze hadden gebrek aan voedsel, medicijnen en munitie. En het grootste gedeelte van de dagelijkse droppings kwam in vijandelijke handen terecht. Daar konden ze dus niet bij. Maandag 25 september is de situatie onhoudbaar geworden. Er wordt een plan gemaakt om ‘s nachts terug te trekken uit Arnhem. Boten van de Britse en Canadese genie brengen onder hevig Duits vuur 2500 man over naar de zuidelijke oever. Het einde van operatie Market Garden. In deze operatie zijn in 10 dagen tijd veel meer doden gevallen dan in de operatie Overlord en dat zijn er al erg veel. Door het mislukken van Market Garden duurde de Tweede Wereldoorlog in Nederland een half jaar langer. Men vermoedde dat de oorlog voor kerst 1944 voorbij had kunnen zijn als de operatie wel geslaagd was. De operatie had veel militaire middelen gekost en de geallieerde opmars kwam vrijwel tot stilstand. Dit gaf de Duitsers de gelegenheid om het Ardennenoffensief voor te bereiden waar de geallieerden hun handen vol aan hadden. Doordat het mislukken van de operatie Market Garden samenviel met de Spoorwegstaking leed het westen van Nederland zwaar onder de Hongerwinter en het staken van voedselvoorziening door de bezetter, de Duitsers als straf, terwijl het zuiden al bevrijd was. foto’s van de gevolgen van de Hongerwinter

8

Urquhart bij zijn hoofdkwartier in Hotel hartestein

in de rij voor een beetje eten alles wordt opgegeten Dit was voor een hele dag De gevolgen

Airborne museum Hartenstein

slot en bronvermeldingenIk vond het heel interessant om meer te weten te komen hoe Nederland nu is bevrijdt van de Duitsers. Dat met de werelds grootste landingsoperatie en luchtlandingsoperatie ooit begon. Die aan duizenden mensen het leven kostte. Alleen al bij operatie market garden werden Ruim 12.000 militairen ingezet, slechts 2.200 geallieerden keerden naar huis terug. Ik vind het goed dat we elk jaar de doden herdenken op 4 mei.

Bronvermeldingen: http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/2202065/werkstukken/http://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Overlordhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Market_Garden boekje van het airbornemuseum met Britse stafkaart uitgever: costa business promotionsfoto’s van google afbeeldingenfoto’s die ik zelf gemaakt hebfoto’s die mijn vader heeft gemaakt

9

militairbegraafplaats Oosterbeek, Op deze begraafplaats liggen ruim 1700 personen begraven die om gekomen zijn tijdens de operatie Market Garden

graven van Britse, Joodse, Poolse, en Nederlandse militairen Graven van Poolse militaire