Mechelaars op reis: Rombaut Faydherbe, zoon van Lucas

(Marc Alcide)

Beeldhouwer-architect Lucas Faydherbe is een gekende naam in de Mechelse kunstgeschiedenis. Geboren te Mechelen in 1617, werd hij op 19-jarige leeftijd aanvaard als leerling in het atelier van Rubens. Na drie jaar verblijf te Antwerpen huwde hij Maria Snyers die een kind van hem verwachtte. Het paar vestigde zich te Mechelen. Lucas kende zijn succesjaren tussen 1659 en 1675 als beeldhouwer, altaarbouwer en architect1.Het paar had 6 zonen en 6 dochters. Twee van zijn zonen waren tevens zijn leerlingen. De oudste, Hendrik, liet de beeldhouwkunst voor wat het was en ruilde zijn oorspronkelijke interesse in voor de poëzie. Joannes Lucas (°1654) volgde het spoor van zijn vader en werd architect-beeldhouwer.2

Onze aandacht gaat echter uit naar de derde zoon van Lucas, die schijnbaar een kort maar bewogen leven leidde: Rombaut.Rombaut Faydherbe werd gedoopt op 14 december 1649 in de Sint-Romboutskerk3. Hij was een leerling van de bekende schilders Diepenbeeck en Jordaens en werkte voor de marquis de Nointel, de Franse ambassadeur te Constantinopel4.

Op zeventienjarige leeftijd wordt Rombaut geconfronteerd met een geweldadige aanslag op zijn persoon. In niet nader genoemde werd hij op 23 mei 1666 door een zekere Cornelis Vanden Brande in de rug gestoken, ter hoogte van de Liersesteenweg, net buiten de Koepoort. De dader moest hiervoor terechtstaan op 18 mei 1668. Als straf moest hij om vergiffenis bidden en verder moest hij nog voor acht dagen in de gevangenis op water en brood. Hij diende een boete te betalen van 14 Brabantse schellingen. Rombaut stond voor de poort van Sint-Pieter, want de acte vermeldt de aard van de misdaad met o.a. de volgende woorden: “op peryckel van sterven”5

Rombaut verbleef te Belgrado op 10 november 1670 en van 10 juni 1671 tot 27 april 1672. Begin 1671 zou hij ergens anders verbleven hebben, blijkens de gevonden briefwisseling. Het Antwerps Stadsarchief ontwaarde ons 9 brieven, geschreven door hemzelf aan

1 H. DE NIJN & P. DE GREEF. Lucas Faydherbe, 1617-1697, p. 3-42 A. VANDERPOEL. Notice sur la vie et les ouvrages de Lucas Faydherbe, sculpteur et architecte malinois, p. 8-103 Peter: Egidius De Koninck, meter: Catharina Du Pont4 E. BÉNÉZIT. Dictionnaire critique et documentaire des Peintres, Sculpteurs, Dessinateurs et Graveurs de tous les temps et de tous les pays par un groupe d’écrivains spécialistes français et étrangers. Librairie Gründ, 1961, p. 692 ; Dagboek van ANTOINE GALLAND tijdens zijn reis naar Constantinopel 1672-1673, gepubliceerd door Charles Schefer in Parijs (1881), vol II, p. 75-102.5 M. KOCKEN. Van bedelaars, vagebonden en andere schuinmarsjeerders. Kleine en grote criminaliteit te Mechelen in de 17de eeuw. Deel 2, p. 158. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling aan de VUB, academiejaar 1989-1990; SAM, Oud Archief, J Jud. Ech. S II, 4, f°53r°

Alexander en Guilliam Forchondt. Laatstgenoemden blijken rasechte 17de eeuwse zakenmannen te zijn. Uit archiefstukken blijkt dat ze met allerlei vormen van handel bezig waren in de ruime omgeving van Wenen. Schilderijen, tapijten, goudleder, diamanten, juwelen en kant zijn zaken die met hen worden geannoteerd. Alexander overleed rond 1683. In zijn nalatenschap worden zowel diamanten en edelstenen als zilver, goud en geld genoemd. Guilliam zou rond 1707 overleden zijn.Zo exporteerde de Antwerpse schilder Pieter Van Lint schilderijen via de Forchondt’s tussen 1665 en 16786. Er bestond ook een Vlaamse schilder Frans Francken y Forchondt, en er is sprake van een “Antwerp art dealer” met de naam Forchondt, waarvoor Hieronymus Bosch een doek zou geschilderd hebben met de naam The Conversion of Saint Paul7. In Antwerpen bestond er tevens een begijn Suzanna Forchondt (1637-1711)8

In de brief van 10 juni 1671 blijkt dat R.F. goed in Belgrado is aangekomen en er alles heeft wat hij nodig heeft. Hij mist enkel zijn beddelakens. Hij vraagt ook regelmatig om geld toe te sturen. Een brief vermeldt ons nog de naam van een zoon van een ander bekende kunstschilder, Jan Philip Van Thielen, waarvan we de voornaam niet kennen. Deze Van Thielen was de privé-schilder van ene baron Van Vunfkincken”. Op 22 juli 1671 meldt Rombaut dat de Turkse Grootvizier in Belgrado geweest is en dat het ginds verboden is om proviand te versturen. De eerste tekenen van oorlogsspanningen doen zich blijkbaar voor rond 13 augustus 1671. Er zou gemeld zijn dat de soldaten optrekken en dat er geestelijken zouden gevangen gezet zijn, maar dit bericht blijkt later overtrokken. Verder heeft de compagnon van Faydherbe, Jan Frans Mareschal, de raesende koorts. Rond 8 oktober bedankt Rombaut de Forchondt’s voor hun hulp. Zij hebben met name gezorgd dat Rombaut en Mareschal speciale geneeskundige hulp hebben gekregen van plaatselijke geestelijken. Als dank zendt Rombaut twee Turkse lakens naar hen. Rombaut was af en toe ziek maar Mareschal’s gezondheid was gedurende langere perioden slecht. Ook nu weer doet Rombaut de groeten aan Van

Thielen. Op 20 oktober 1671 blijkt Rombaut reeds te praten over de consul, waarschijnlijk De Nointel of Gregorius Grassel. Hij vraagt verder geld om voor zichzelf en Mareschal een “vogelhuys” te kopen. Rombaut komt

in Belgrado blijkbaar in contact met exotische vogels. Uit zijn vraag blijkt dat hij hiervoor voordien bij de consul gelobbyd heeft. Na nieuwjaar schrijft Rombaut nog een brief, waarschijnlijk geschreven

6 J.B. DESCHAMPS. La vie des peintres flamands …., 1754, p. 145.7 Google.com, ad verbum Forchondt8 E. DUVERGER. “De Antwerpse geestelijke dochter Suzanna Forchondt (1637-1711)” in Cultuurhistorische caleidoscoop aangeboden aan Prof. Dr. Willy L. Braeckman

op 8 januari 1672, afgaande op de vermelding van het nieuwe jaar. Rombaut begroet de bestemmelingen met een heus nieuwjaarsrijmpje. Hij vraagt zijn schrijven naar Nederland te sturen naar een bediende van de Oriëntaalse Compagnie. De laatste brief uit de reeks van acht is geschreven op 27 april 1672. Hierbij blijkt dat Faydherbe op zijn werkgever, de consul wacht, om zich naar Constantinopel te begeven. Of deze consul Gregorius Grassel of Marquis de Nointel was weten we niet. Zijn compagnon Mareschal is op dat ogenblik blijkbaar aan de beterhand.Ook de bekende zuster van Rombaut, Marie Anna Faydherbe schreef naar haar broer op 13 augustus 1671. De Forchondt’s blijken eens te meer de draaischijf in al dit briefverkeer. Vanuit Wenen, waar zij verblijven op de Jodenplaats, aan de zogenaamde Grote Jordaan, zorgen zij dat de brieven op hun bestemming in België terecht komen. De vader van de Forchondt’s, eveneens Giulliam genaamd verblijft op dat ogenblik te Antwerpen en Marie Anna blijkt hem persoonlijk te kennen.

Tussen de 22ste mei en de 16de juni 1672 schilderde Rombout de portretten en muntstukken van Sultan Mehmet IV en de Reiskitab.

Hij maakte ook een zicht op Adrianopel, de huidige Turkse stad Edirne, en een portret van de grootvizier9. Mehmet IV, geboren in Constantinopel in 1642 werd in 1648 al op de troon gezet na de revolutie waarbij zijn vader, Ibrahim, werd gedood. Tot 1676 werd het bewind in feite gevoerd door de grootviziers Mehmed en Ahmed Köprülü. In 1682 begon de grootvizier Kara Moestafa een oorlog met Oostenrijk, die na het mislukte beleg van Wenen (1683) een debacle werd voor het Turks leger. Ten gevolge hiervan kwamen in 1687 de troepen in de hoofdstad in opstand. De sultan werd afgezet en verbannen naar Adrianopel10.Het portret dat hij van de Sultan maakte was op zijn minst ophefmakend: Hij had de Sultan in zijn naakt bovenlichaam geschilderd, in tegenstelling tot de islamitische wet, bovendien was de gelijkenis treffend, aldus vele Turken, zelfs gewone mensen die hun Sultan niet veel in levende lijve zagen. De Turken herkenden in het portret hun Sultan evenwel met respect. Als hun het portret werd getoond brachten zij hun wijsvinger op de lippen om zichzelf te beletten zijn naam uit te spreken, een handeling die zij zichzelf onwaardig achtten.In juni 1673 onderhandelde Charles Francois Olier, marquis de Nointel te Edirne met Mehmet IV over handel, vrijheid van godsdienst en visserij. In dat jaar was het Franse prestige in deze streken op zijn laagst. Het was een publiek geheim dat de Zonnekoning woest was omdat Nointel Franse handelaars taxeerde met de bedoeling dat hijzelf en zijn gezelschap hun eigen florissante levensstijl konden aanhouden11.

9 Email Irini Apostolou 10-11-2000, 1:51 uur10 Grote Winkler Prins. Encyclopedie in twintig delen. Deel 12 Leys-Meir, 1976, Elsevier, Amsterdam – Brussel, p. 82811 C.F. OLIER. Marquis De Nointel. Les Capitulations Renouvellees entre Louis XIV Empereur de France et Mehemet IV Empereur des Turcs. Par l'entremise de M. Charles Francois Olier, marquis de Nointel, Conseiller du Roy en tous ses Conseils, & en sa Cour de Parlement de Paris, & son

In totaal vertegenwoordigde Nointel Lodewijk XIV in het Oosten van 1670 tot 1679. Hij was meer een kunstzinnig en leergierig man, met een grote roeping te reizen dan een diplomaat. Hij zocht tijdens zijn reizen voortdurend naar kunstvoorwerpen12

Op 20 september 1673 vertrok de marquis de Nointel en zijn gezelschap waaronder Rombaut en J.F. Mareschal vanuit Constantinopel . Zij bezochten Tenedos, Troy, Mytilene, Chios, Myconos, Delos, Paros, Naxos, Paros antiparos, Heraclee, Patmos, Leros, Kos, Rhodos, Cyprus, Tripoli, Sais, Jaffa, Jerusalem, Jean d’Acre, Aleppo, Antichia, Alexandrettem Chypre, Santorin, Milo, Piraeus, Athene, Scyros en Smyrne13.Nointel beschikte hiervoor over een nauwkeurig uitgekozen gezelschap. Nointel droeg Rombout op alles te schilderen wat enigszins interessant zou lijken. Daar hij deze taak zwaar inschatte gaf hij Rombout zelfs een adjunct-schilder, eveneens een landgenoot, ter beschikking 14.Het was op 25 september 1673 dat de ambassadeur en zijn gevolg ontscheepte in Therapia, op een ingehuurd vrachtschip. Rombaut zou spijtig genoeg niet lang kunnen meegenieten van de reis. Sommigen beweren dat hij overleed einde 1673 op het eiland Naxos, doch niet iedere wetenschapper is daar van overtuigd. Volgens een brief van Philippus Van Thielen (zoon van de bekende Jan Philip) uit Graz aan Guilliam Forchondt in Wenen zou Rombaut gestorven zijn van de pest, maar er staat niet uitdrukkelijk in dat het te Edirne of te Constantinopel was. De brief dateerde overigens van 14 december (waarschijnlijk 1673).

Eveneens van de partij was Jacques Carrey15 (°1649 Troyes, †1726 Troyes). Deze man maakte een serie afbeeldingen van het Parthenon in 1674. Hij was er al bij bij de aanvang, toen Olier zich naar Constantinopel begaf in 1670. Lodewijk XIV had Nointel opgedragen er penningen, beeldhouwwerk en handschriften te kopen. De voornaamste schilder van de Zonnekoning, Charles Le Brun, had aangedrongen op de aanwezigheid van Carrey om afbeeldingen te maken van belangrijke gebouwen. Als gevolg hiervan maakte Carrey een 500 tekeningen van steden, antiquiteiten, lokale ceremonieën en festiviteiten tussen 1670 en 1679 in Palestina, Klein-Azië en Griekenland16.

Wat iedereen graag zou weten is in welke omstandigheden Rombout zich deed opmerken door de Franse ambassadeur. Dit zou te Pérà in Turkije gebeurd zijn naar het schijnt. En waarom zou Nointel hem

Ambassadeur en Levant. [Paris], 1689. Small 4to, 16pp., drophead title, modern boards, morocco lettering piece on spine.12 H. CONINCKX. Rombaut Faud’herbe, peintre (+1673). Fils de Luc, sculpteur et architecte malinois et de Marie Snyers.13 Email Irini Apostolou 10-11-2000, 1:51 uur14 H. CONINCKX. Rombaut Faud’herbe, peintre (+1673). Fils de Luc, sculpteur et architecte malinois et de Marie Snyers.15 U. THIEME & F. BECKER. Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. Band 11-12, E.A. Seemann, Leipzig, p. 31916 http://www4.artnet.com/library/01/0144/T014408.asp

met deze opdracht belast hebben? Deze vragen blijven tot op heden onbeantwoord.

Bijlagen

De echte oorlog tussen Polen en Turkije begon in 1672 en duurde tot 167617 Sultan Mehmet IV nam de versterkte plaats Kamieniec, aan de Djnester in Podolië in. Polen verloor zo geheel deze provincie maar ook de rest van Oekraïne18.

Er staat niets vermeld over Rombaut Faydherbe in F.J. VAN DEN BRANDEN. Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool, Antwerpen 1883, en ook niet in PH. ROMBOUTS & TH. VAN LERIUS. De Liggeren en andere historische archieven der Antwerpsche Sint-Lucasgilde. P. 430 vermeldt wel Jan-Lucas Viderbe, beltsnyder (1673-1674) en p. 433 (rekeningen) vermeldt Jan-Lucas Fiderp, beltsnyder (1673-1674) bij de leerjongens

Moeder van Rombaut kende blijkbaar “vader” Guilliam Forchondt goed die in 1671 te Antwerpen woonde (brief Marie Anne Faydherbe aan Alexander en Guilliam Forchondt dd. 10-8-1671)

Belgrado stond onder Turkse heerschappij van 1389 tot 180419

In 1669 opende Turkije een ambassade in Frankrijk20

Belgrade was built by the Romans, rebuilt by the Huns, modernized by the Turks and screwed up by the serbs. Hungarian archives would have the story of Belgrade and Janos Hunyadi who defended it. and Turkish archives have wealth of information about their Belgrade which they occupied for 500 years. and Kalimegdan fortress that Turks built! Romans must have left some ancient records of Belgrade 400 BC to 1000 ADF, that is how long they owned it.

En 1670, Louis XIV avait envoyé auprès de la Sublime Porte, François-Marie Olier, Marquis de Nointel, pour représenter les intérêts français et les défendre. Cet homme de quarante ans, "au teint brun, le poil noir, le nez aquilin, les yeux grands", issu d'une famille de robe de Picardie, goûtant l'aventure et collectionneur d'antiquités, était chargé du renouvellement des Capitulations, les précédentes remontant à 1535. Ces actes précisaient les privilèges accordés par le sultan aux Français. Après de rudes négociations, Nointel obtint en juin 1673 une réduction des droits de douane de 5 à

17 http://campus.northpark.edu/history/WebChron/EastEurope/PoleChron.html18 http://user.tninet.se/~qok231c/poland2.html en http://www.shsu.edu/~his_ncp/Marr05.html19 Met dank aan amigocabal@my-deja.com20 http://www.france.diplomatie.fr/archives/archives.gb/expo/140/loui14/chrono.html

3%, ce qui nous mettait sur le même pied que la Hollande et l'Angleterre et permettait, avec d'autres mesures, de relancer le commerce avec le Levant. En matière religieuse, Nointel devait faire reconnaître le droit de la France à un protectorat sur les nombreuses missions chrétiennes de l'Empire ottoman. Il réussit là moins bien ; on signa un texte ambigu, source de litiges.21

Uit Antwerpen in de XVIIde eeuw, genootschap voor Antwerpse geschiedenis, 1989.

Guilliam Forchoudt, “handelende in schilderijen ende cabinetten”, met 60 à 70 schilders, plaatsnijders, plaatslagers, slotenmakers en ebbenhoutwerkers in dienst, klaagde over een sterke achteruitgang van zijn bedrijf (1654), p. 141

Via in de kunsthandel gespecialiseerde handelshuizen (G. Forchoudt, e.a.) vonden deze luxemeubelen gretig aftrek in het buitenland (Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal, Oostenrijk en Nederland. Cabinetten waren een soort tafels met daarop een kast bevestigd, p. 113

Juwelier-edelsmid A. Forchoudt was aanwezig te Cadiz (±1650) samen met vele andere Antwerpse kooplui, p. 115

Wandtapijten op de Iberische markt, p. 118

Gelegenheidsdiamantairs als de firma’s Forchoudt … verzetten in de late 17de eeuw geslepen diamant en ingezette juwelen in buiten- en binnenland: hofkringen, adel, bankiers en gefortuneerde kooplui in Wenen, Gratz, Praag, Amsterdam, Lissabon, Madrid en Sevilla, p. 119

Familie Forchoudt verrijkte zichzelf in de 2de helft van de 17de eeuw met de Spanjehandel, p. 129

Zie ookE. DE COSTER. “De diamanthandel te Antwerpen in de 17de eeuw gezien vanuit de geschiedenis van de firma’s Wallis-du Jon, Boon en Forchoudt”. Album Ch. Verlinden, Gent, 1975, pp. 95-116

21 http://www.u-bourgogne.fr/STIMULUS/C002/500.htm

Brief 1Lan deo semper uyt Bellegradt den 10 junii 1671Mr.

1. Forchondt waut uw met te poste is het is goedt ick ben met te haeste sal anders weten

2. ick u nu te schrijven acte dat wij wel overcoomen sijn goedt leeft naer ons contente

3. ment gagen getuycht wij verlangen wij der doen ben ick u biddende op allen voorschot

4. dat uw de goethijdt soude nemen van mijnen brief doen te bestellen want u

5. belieft de goethijdt te nemen van mij te antwoorden soo belieft den brieftege van

6. aen den brenger deser waer het laeken daer mijnen moeder geeft soude sijnden soe

7. belieft het maar te behouden tot dat er imant van ons volck comt af haelen in

8. corte dagen sal die imant verrijsen van bellegradt mijner onderdanige groeten

9. aen u here ende alle goede vrinden

Uw onderdanigen dienaer ende vrintRombaut Faydherbe

Achterzijde: Monsieur Forchont marchante a Wien

Brief 21. Monsieur Forchondt salut --- uyt bellegradt den 18 junius

1671 met haeste2. Soe ben ick biddenden desen brief eens te bestellen te laeten

op mechelen ende verlan3. genden andersint als dat u mij die gratisch eens landen doen

van mij eens te antwoorden4. ick hebbe u over ettelijcke dagen nog eenige geschreven maer

en wete nit ofte5. u mijnen brieff ontfangen heeft ofte nit ick sal u met dander

getegent bij een6. beter schrijven hunnen want tot den tijt soe cort valt want ter

eenige brieven7. sijn van mechelen soo haute u aen den monsieur geven ende

want u belieft8. soe coept mij om eenen patacon gemijne solovent hij sal u

eenen patacon geven9. dit dander sal ick mij aen u verobligiert hauwen10. want er geeft coemen is soo haut u aen desen oock geven

maer ick geloef11. meer ne als ia maer daer is nu niets aengelegen12. Mons.13. Monsieur van helen14. Painter de Mons. Baron de15. nunskinken16. uw otmodigen dinaer17. Rombaut Faydherbe

Brief 3

Lano deo semper met haeste uyt bellegradt den 22 julii 16711. mons forchondt salut ick hebbe uw aengenamen brif

ontfangen2. verblijet sijnde over uw goede dispositien van wegen de

commanschaep3. en wete ick u nu te schrijven want bijnens sieren met allerlije

waeren de4. mesten commanschap dien hier onser brengen dat sijn van

nuwen borger waeren5. ende hollants laecken souden encaen ick sou U schrijven wat

hier passeert6. raeckende de tijdigen als dat men sijdt dat den grooten visier

die hier conden7. gewest is met allen hun volck hier tot bellegraet comt liggen

uyt wat ontfaen8. hier verboeden is tenminsten geenen provianten te

verschicken ick soude het9. wel meden konnen schrijven maer we senden dat den brif

mochten open gebrooke10. worden ende wat U mij belieft te schrijven soo sijnt den brief

op roep an11. wie voeren ende en schrijft u meden als U wilt weten laeten

mijne oordane

12. groetenisse aen alle goede vrinden aen Mess vanhile etc13. Monsieur uw onderdanigen dinaer en vrint14. Rombaut Faydherbe15. Marischal doet u oock seen groeten

Achterzijde: Alexander ForchondtAuf dem Judenplatz WienBij den heer J. Jordaens

Brief 4Messieur salutLano deo uyr bellegradt 13 augusti

1. ofte u mijnen brif ontfangen heeft en twijfele ick u nit soo en hebbe

2. ick gelijck met met dese goede occasien noch een briefken geschreven

3. wat u mij belift weder te schrijven oft waut brieven van4. mijn moeder daer sijn soe kan u aen desen heer geven van

niet5. en weten ick u nu te schrijven men heeft gesijet dat het

apsolut6. crijch souden geworden sijn ende dat den heer peres soude7. gevangen gewest hebben maer daer en is nit van. het volck8. dat marsiert weder naer hun quartier Monsieur Marischaet9. die doet u van heer22 te groeten hij heeft tewordich die10. raesende cortsen maer ick hoepe het sal beteren isser u van11. u dinst u hoeft mij maer te commanderen mij groetenisse12. aen alle vrinden13. U dienstwilligen dinaer14. Rombaut Faydherbe

Achterzijde: Herrn Alexander ForchoudtAuf den Judenplatz zu entfangenWienn

Brief 8Monsieur uyt bellegraet den 8 octobre

1. Monsieur saluet aen u gesondhijdt en twijfele ick nit ende de2. mijne onbequame is to u dinst vorst soo hebbe ick uw brief3. ontfangen den 13 julii waer ick utwee mael hebbe op

geantwoort4. verwachtenden ons volck alle dagen met tijdinge met dese

goede5. occasie en hebbe ick u nit connen gelaten te schrijven ende

een6. teken te doen soo klijn alst is voer de vorgande caressen die

de

22 Op regel 9 schrijft Faydherbe een interessant woord (“van heer”) wat momenteel nog het bekend Mechels dialectwoord is voor “terug”.

7. Messieurs mij hebben aengedaen soe belieft dese twee turckse laekens

8. in danck te nemen voer ider messieur eene ende denckt dat sij9. van ducaten sijn marischaet soude u geschreven hebbe maer

sijne10. siekte is orsaeck hij heeft twee manden lanck die dagen lichte11. corse gehadt ende noch geene aparentie van beternisse maer12. het beste is dat hij in goede handen is ende alle heeft wat

heem13. nodich is want hij bij den peres waere gewest soo waer14. hij sonder twijfel versweckt ick en twijfele nit ofte Mr.15. heeft van hun trachtament wel gehoert ofte ten wijnichsten16. wel hoeren sal mijne groete aen alle vrinden aen van helen17. drijwegen met sijne huys vrouwe haere etc18. u dinst dinaer19. Rombaut Faydherbe

Achterzijde: Mon. Forchont auf den Judenplatz …. Ab zu holenWien

Brief 51. uyt bellegradt den 20 8ber2. 16713. Monsieur salut4. ick hebe den lesten van u den 18 oktober ontfangen met5. den ingeslotenen van mijne suster maer sij en schrijeff mij nit6. van dese groete wissel Misschin is sij daer van verschrickt7. geweese maer ick hebbe naer u schrijven toch aengenomen8. belieft het u te geven aen peter rossau op den hove9. onser consuel heeft mij schoon daer van getijdt soe schicke

ick10. u de quitantie ick wille met den eersten twee vogelhuyse11. gaen coepen voor marisael eene het ander voor mij anders12. ware het onmogelijck t gelt te versteren vorders soo en13. twijfele ick nit ofte u mijnen lesten sal ontfangen hebbe ende14. waut ick u meenige saeke dienen haer belieft mij te

commende(ren)15. U dinaer16. Rombaut Faydherbe

Achterzijde: aen Allexander Forchondt…auf den jueden blaes bij vasten abzuegerWiennHet is verwonderlijk dat voor twee “volières” kwitanties worden verstuurd in een brief

Brief 61. in bellegradt den 8 16722. Messieurs salut3. het niewe jaer ende een schramoetleken met gecroelde haer4. en twijfele ick nit ofte t sal de Messieurs met allen

sprospertijet5. dienen ick hebbe u brief wel ontfangen die u den 15 7bre6. uyt wenen heeft geschreven ende ick mijne dat u mijnen brief

7. met antwordt heeft becoomen ende een briefken dat ick 108. patacons doer u ordeninge hebbe ontfangen ende ick ben u9. noch een mael lastich vallende dat u belieft desen brief10. naer nederlant te sijnden ick soude het wat langer maecken11. maer mijne handen sijn soe kaut dat ick nit meer12. schrijven en kaen waut u mij belieft te antwoorden13. soo geeft den brief aen Mr. Gaspar Wijser bedinden van14. de orietalsche companie bij heere schinner op de alde15. vleysmarckt die sal huyst weder coemen16. mijn groetenisse aen alle de vrinden17. de Messieurs18. onderdanigen dinaer19. Rombaut Faydherbe

Achterzijde: Den herren Alexander ForchondtAuf den Judenplatz in groosen jordaen abzugeven

Brief 7In bellegradt den 27 april 1672

1. Messieurs Forchondt2. Ick hebbe uw lesten ontfangen den 16 7bris dno 1671

verstande3. ende verblijdt over uw goede dispositie waer op ick u hebbe

ge4. antwoordt op drij differente mallen uw wetende ofte u sekere5. becoemen wijder wat de niewe tijdingen aen betaucht wet6. men daer hier gaen wij niet maer over drij ofte vier dagen7. sijn hier verbij gevaeren op de donau 208 liggers om 28. bruggen te maecken bij de meercaester dat is waer den donau9. inde zee loopt .. waer uyt men u anders te maecken heeft10. als oorlogen met den pollack voirders en weten ick nit ten11. minsten u meer te schrijven als dat ick u bidde om12. een wijnich antwordt hoe dat het met u gesonthijdt gaedt13. ende andersins waut soo haest als mijn mester den consul14. sal coemen hoepe ick op constantinopolen maer met15. Marischael en wet men nit want hij lanck siek gewest is16. ende noch u gemaeckt en heeft mijn cordiale groetenisse17. aen alle vrinden met haeste18. u aan den brief senden19. aenden schrijver van Messieur20. consul gregorius grassel21. uw onderdanigen dinaer22. Rombaut Faydherbe

Achterzijde:An Monsieur Forchondt marchantLa plasse des juifs a laSemnie de la grande jordaneA vien

Brief van Marie Anne Faydherbe aan Forchondts

Mechelen, 10 augustus 1671Monsieur Forchondt,Naer hertelycke groetenisse soo comme ick U eens moelyck vallen als dat U eens sau beliven de moiten te nemen van desen brief eens te bestellen aen mijn broder. Hij heeft ons geschreven als dat hij den boden tot u sal naer senden om desen brief ende U saeken dat hij U schrijft om d ost 10 patacons U salt hem beliven te geven salt ten danck t’Antwerpen aen Uw vader weder te geven ende isser oock iet tot Mechelen daer wij U kunnen in gedieven U en heeft ons maer te commanderen ende sal tonen dat ik benMons. ForchondtU diners Marie Anne FaydherbeInden naam van mij moder

Brief van Jan F. MareschalHierop staat in potlood in de linkerbovenhoek een kleine nota van een 19de eeuws vorser; “Vl. Handelaers tijt in Constantinopel in 1670Uyt bellegradt 10 juni……Jan F. MareschalFaydherbe

1670-70, 10 November. — Belgrado, brief van Rombaut Faydherbe en Jan Francais Mareschal aan de zonen Forchout te Weenen.

Monsieur Fourquouts. Seer goede vrinden. lck en hebbe niet connen gelaeten UI. diet wordeken te schrijven, eensdeels om altyt te herkenne de obligatie ende vrintschap die ick van UI. ontfange hebbe, als oock om UI. deelachtich te maeken hoe dat het in dese lande al is gaende. Aengaende ons ende onse conditie gaet soo wel als wy soude wensen connen ; ende is Godt loft beter uyt gevallen als wy gedacht hadde. UI soude hem verwonderen dat UI wist wat voor een groote negotie dat den Leplus (?) is dryfvende. Wij seyn ider in ons huys voor het minste en 32 oft 33 sterck, daer seyn op en 20 bedinders soo casier als scryver, 2 taelmeesters, andere die met de waere reysen, ende soo voorts, voorders 2 camerdinders, coitsiers, reytknechten ende andere soo voort, daer en boven hebbe wij ons huys te Constantinopelen waer noch soo veel volckx is als hier, oock in Molachien ende andere plaetsen. Wij hebbe hier besondere vrijhyden van de turcksen Cyser, hebbe wy 2 Janittiaren, dese seyn van de garde van den Cyser, die syn sauvegar van ons huys, voorders onder de Turcken en is niet veel besonders te sien als een armoede,

want sy laeten alles vervaelen van schone bauwen, steden, castelen en alles ; sy en weten oock van geen wer-cken, maer de Christenen moeten voor hun wercken. Sy seyn als soo veel als soldaeten, want soo ast als den turcksen Cyser volck van doen heeft, moeten sy alle met ; voorders en wete aen Ul niet sonders te schryven. Want UI gelt van Nederlant voor ons bekomt soo kans UI behouden tot datter imant van ons volck op Weenen reyst, gelyck my vermeynen datter ast weder imant met waeren (?) geschickt sal worden. Hier mede sal altyt blijven Ul. schuldigen dinaer Mareschal, Faydherbe. Meyn hertelycke groetenisse soo aen UI alle byde als aan Monsr. Acke seyne huysvrauw ende Monsr. Meysens, alle goede vrinde. lck Ul. myne grotenisse te gelieven te doen aen den Bachmyer mynen houde meester.

1670-71, 3 Augustus, Belgrado. — Rombaut Faydherbe aan de zelfden.

... want (wanneer) briven van myn moeder daer syn soo kan UI. aen desen heer geven. Van nief en wete ick UI nit te schryven, men heeft gesydt dat het apsolut crygh soude geworden syn ende dat den heer Peres saude gevangen gewest hebben, maer daer en is nit van. Het volck dat marsiert weder naer hun quartier. Monsieur Marischal die doet UI van heerten groeten. Hij heeft tegenwoordich die raesende cortsen maer ick hoope het sal beteren...

1672, 18 Juni, Belgrado. — Idem aan idem.... Want ter (wanneer ) eenige 'brieven syn van Mechelen soo kan

se UI aen den monsieur geven ende want U belieft soo coept my om eenen patacon gemyne belekens... (Als adres : Monsieur van Tielen23, Painter de Monsieur Baron de Vunfkirken).

1671, 10 Augustus. — Mechelen, brief van Marie Anne Fayd'herbe aan de

zoons Forchout, te Weenen.24

Monsieur Fronckhadt, naer hertelycke groetenisse soo comme ick UI eens moelijck vallen als dat Ul eens sau gelieven de moiten te nemen van desen brief eens te bestelen aen myn broder. Hij heeft ons geschreven als dat hij den boden tot UI. sal naer senden om desen brief ende ist saeken dat hij UI schrijft om 8 oft 10 patakons, üU salt

23 Waarschijnlijk zoon van Van T(h)ielen, °Mechelen 1618, Booischot 1667) http://dobc.unipv.it/brera/rooms_xxxii_and_xxxiii.htm en http://www.artcyclopedia.com/nationalities/Flemish.html en http://www.dorotheum.com/welcome/auktionen/00607.html24 J. DENUCÉ. Kunstuitvoer in de 17de eeuw te Antwerpen. De firma Forchoudt. Antwerpen, 1930, p. 120

hem geliven te geven, salt ten danck t'Antwerpen aen UI vader weder geven ende isser ook iet tot Mechelen daer wij UI. kunnen in gedinen Ul. en heeft ons maer te commanderen ende sal tonen dat ick ben

Mons' Fronckhadt UI. diners Marie Anne Fayd'herbe in den nam van myn moder

1673, 24 februari, Constantinopel, - J. Fr. Mareschal aan de Forchoudts te Weenen.25

… dat Ui oock wel sal bekent wesen, dat den neve van Monsr. Lelnovil Cavalier van Malta voor den groeten Visier gebracht seynde toen gevracht wordende, oft hij wilde sich tot het Turckx geloove wilde begeven, heel staut geantwort heft ende iae self hen geloef mischacht ende geblasfimert : soo heeft hem den turck laeten op stande voet den cop wech slaegen ende seynen knecht par fors turck gemaeckt. Voorders en wete ick wyder geen niefs als dat wy altyt in goede gesontheyt seyn om UI te dienen, ende seyn in conditie van Menheer Collie, Resident van Ollant, ende veropen in 4 oft 5 manden weder in de Christenhyt met Godts wille te wesen : maer en wete noch niet waer oft in Livorne oft in Genua oft in Venetien, maer soo ast wy vereysen, sullen niet mankeren UI te laeten weten, om UI altyt te dienen, want wy soo veel we by UI vermoegen dat UI ons altyt wilt comanderen.

lek geloove dat UI oock crueus is wegens de negotie: maer sy gaet nu seer slecht in dese landen, ende de meeste negotie die onder de Ollantsche natie gesciet is met laeken die altyt in Smirne aenkomen, ende de Franse met spiegels, laekens ende yserwaeren, dese seyn veylen, messen etc. Oock de Venetiane met gelaese waer, laekens, verkeykers, papier, ende soo voorts van alderleye bagatelle, maer alle de waere die in dese landen komen moete maer slecht seyn, als sy maer een wynich een aensien heeft, want diet voick uyt dit lant geen kennis draegt; de waeren de welcke sy hier uyt lant weder voeren is caveaer, huyen, palmenhaut, wol, etc... Hier houdt de briefwisseling op. Uit een schrijven van Philippus van Thielen, Gratz, December 14 (zonder jaar) meldt deze aan Gilliam Forckout te Weenen dat Fayd'herbe te Konstantinopel van de pest gestorven is : ... want mynheer Licius voor 14 daghen te Weene gheweest is ende aldaer vernomen door syn stalmyster die daer uyt Turckye ghearriveert is als dat de Pest daer te Konstantinopele en te Addrianople alwaer Fiderb ende Marsiael met den Franse Ambassadoor syn hengheryst gheweldich starck is, het welek den ongheluckighe Fiderb ock ghetrofve heeft ende helendich ghestorven...

25 J. DENUCÉ. Kunstuitvoer in de 17de eeuw te Antwerpen. De firma Forchoudt. Antwerpen, 1930, p. 188