MARKANT gehandicaptenzorg 2.0

maandblad voor de gehandicaptensector • jaargang 16 • nummer 10 • december 2011 • www.tijdschriftmarkant.nl

Markant

Gewichtig werk vraagt om goede beweegzorg

1 op de 3 medewerkers in de zorg maakt jaarlijks gebruik van fysiotherapie. IZZ vergoedt de zorg hiervoor vanaf 2012 extra ruim. Zo krijgt u voor fysiotherapie tot wel 500 euro per jaar – ongeveer 14 behandelingen – vergoed in het eerste aanvullende

pakket (Basisaanvullende regeling)! Zo kunt u gezond de dingen blijven doen die u belangrijk vindt. Meer weten of direct aanmelden? Bel 0900 - 0274 (lokaal tarief) of kijk op www.izz.nl en ontdek alle voordelen van IZZ.

IZZ Zorg voor de zorg

Fysiotherapie ruim vergoed

bij IZZ Wie in de zorg werkt,

verzekert zich bij IZZ

IZZ-Markant_210x297_3011.indd 1 7-11-11 15:12

december 2011 Markant 3

Laten we het eens anders doen, zeiden we tegen elkaar, toen we het besluit hadden genomen een themanummer te maken over Gehandicaptenzorg 2.0. Nor-maal gesproken broeden we onze plannen in enige beslotenheid verder uit, want dan blijft de verrassing voor de lezers groter. Maar beslotenheid is natuurlijk helemaal niet 2.0, je moet je gebruikers juist betrek-ken bij je activiteiten. Dus plaatsten we oproepen op LinkedIn en Twitter.Vanaf dat moment veranderde onze wereld. We maakten kennis met een gideonsbende van enthousiaste, creatieve en voortvaren-de mensen, die elkaar dagelijks aanmoedi-gen en van tips voorzien. Als je ze vraagt wat voor functie ze binnen hun organisatie uitoefenen, krijg je onduidelijke antwoor-den: ‘senior geloof ik’, ‘human resource eigenlijk’, ‘haha zorgboerin’. Als je ze inter-viewt vragen ze aan het eind van het ge-sprek nooit of ze de tekst vooraf ter inzage krijgen. Wel mailen ze je nog een paar links naar hun prezi’s, waarin je behalve nuttige informatie ook leuke filmpjes te zien krijgt. Want plezier is ook een factor.Tegenover mensen die denken dat inter-net en social media geen deel uitmaken van de gehandicaptenzorg zijn ze echter genadeloos. Laat die mensen eerst eens

nagaan hoe hun eigen leven eruit zou zien zonder Google, e-mail, Facebook, bol.com, Marktplaats, Call of Duty en relatieplanet. Rustig ja, dat zeker.Als u deze tekst vanaf papier leest, dan wijs ik u graag op de QR-codes die u overal aantreft, die zwart-witte blokjes. Met de scanner van uw smartphone of tablet linken ze u direct door naar leuke en interessante éénminutenfilmpjes, met onder andere antwoorden op de vraag wat Gehandicaptenzorg 2.0 eigenlijk is. Bent u niet in het bezit van zo’n apparaat, dan kunt u ze ook vinden op de website ghz20.nl. Daar vindt u ook een verkorte swipe versie van dit nummer en een timeline met tweets. De complete inhoud staat zo-als altijd ook op tijdschriftmarkant.nlDe hashtag voor deze Markant is #ghz20.

Johan de Koning

[email protected]

RedactioneelJohan

de koning

Veel plezier

Gewichtig werk vraagt om goede beweegzorg

1 op de 3 medewerkers in de zorg maakt jaarlijks gebruik van fysiotherapie. IZZ vergoedt de zorg hiervoor vanaf 2012 extra ruim. Zo krijgt u voor fysiotherapie tot wel 500 euro per jaar – ongeveer 14 behandelingen – vergoed in het eerste aanvullende

pakket (Basisaanvullende regeling)! Zo kunt u gezond de dingen blijven doen die u belangrijk vindt. Meer weten of direct aanmelden? Bel 0900 - 0274 (lokaal tarief) of kijk op www.izz.nl en ontdek alle voordelen van IZZ.

IZZ Zorg voor de zorg

Fysiotherapie ruim vergoed

bij IZZ Wie in de zorg werkt,

verzekert zich bij IZZ

IZZ-Markant_210x297_3011.indd 1 7-11-11 15:12

ga naar http://ghz20.nl/johan-de-koning


en veRdeRin dit nummer

6 analYSe

gehandiCaPtenZorg 2.0

Wat is Gehandicaptenzorg 2.0? En hoe zorgen we ervoor dat

ook mensen met beperkingen de vruchten plukken van inter-

net en social media?

10 inteRvieW

LuCien engeLen

Volgens visionair Lucien Engelen gaan Zorg 2.0 en Gehan-

dicaptenzorg 2.0 over participatie. Patiënt en mantelzorger

zijn onderdeel van het behandelteam, met internet en social

media als tools.

16 RanKinG

Wie iS 2.0?

Bartiméus, ’s Heeren Loo en Pameijer voeren de Top 25 aan

van instellingen in de gehandicaptenzorg die het meest 2.0

zijn.

32 acHteRGRond

interaCtieF ZorgPLan

Begeleidingsplannen waarin ook de cliënt zelf kan werken

zijn technisch mogelijk. Maar cliënten en beroepskrachten

reageren nog wat schuchter.

Redactioneel 3

Verbonden 22

Toolkit 26

Recensie 36

Colofon 39

inHoud

Markant december 20116

‘Ik kan van cliënten nog veel leren’, zei Ton Caspers in oktober tijdens de ope-ning van een bijeenkomst van Link4All. Caspers is bestuurder van Amerpoort, één van de acht or-ganisaties die Link4All hebben opgericht. Met zijn opmerking doelde hij op de computervaardigheden van sommige cliënten, maar je kunt de opmerking wat breder interpreteren. En dan sloeg Caspers de plank nog meer raak dan hij zelf vermoedde. Want als alle zorgaanbieders zich zouden realiseren dat zij veel kunnen leren van hun cliënten, en daar-naar zouden handelen, dan zouden de doelen van Zorg 2.0 zijn gerealiseerd.Wat betekent 2.0 eigenlijk? Internetgoeroe Tim O’Reilly gebruikte de toevoeging in 2004 toen hij een congres organiseerde over nieuwe succesvolle internetbedrijven. In 2000 was de Nieuwe Econo-mie als een zeepbel uiteen gespat. In Nederland maakten we dat van nabij mee, toen de aandelen van Nina Brinks World Online veel minder waard bleken te zijn dan het bedrag waarvoor ze op de markt waren gebracht. Maar de ontwikkelingen

die een einde leken te maken aan de gouden belof-ten van internet, moeten volgens O’Reilly achteraf worden beschouwd als een gezonde groeistuip, die in 2001 leidde tot de geboorte van Web 2.0.

natte-vloereffectenGoogle bestond net, Wikipedia werd in dat jaar opgericht, Facebook in 2004, YouTube in 2005, en Twitter in 2006. Deze bedrijven gebruiken andere software en hebben een nieuwe lay out. Zie je op een website ronde hoeken, kleurverlopen, grote letters, ‘supermarktstickers’, en natte-vloer-effecten, dan ben je in 2.0. Maar belangrijker dan techniek en uiterlijkheden, is dat internet echt interactief werd. Deze websites maken gebruik van informatie van bezoekers. Publiceren, zoals traditionele encyclopedieën deden, maakte plaats voor participeren. De wijsheid van enkelingen ging deel uitmaken van de wijsheid van velen. En het afschermen van informatie veranderde in het delen ervan. Gebruikers werden zelf de belangrijk-ste bron.

acHteRGRondgehandiCaPtenZorg 2.0

‘Luisteren naar elkaar’

Wat is gehandicaptenzorg 2.0? en hoe zorgen we ervoor dat ook mensen met

beperkingen de vruchten plukken van internet en social media? de sleutel lijkt te

liggen bij de houding van begeleiders. ‘ga met cliënten om als met je collega’s.’


‘Luisteren naar elkaar’

door Johan de koning | [email protected] | illustratie karel kindermans

De stap naar Zorg 2.0 is dan snel gemaakt. Nieuwe technologie werd een impuls om patiënten meer te betrekken bij hun eigen behandeling en de zorg efficiënter te maken. En grappig genoeg, blijkt die technologie even later niet eens de be-palende factor te zijn. In zijn boekje Zorg 2.0 laat Lucien Engelen van UMC St Radboud neuroloog Bas Bloem aan het woord. ‘In mijn spreekkamer staat een tafel met daaromheen vier stoelen. Ik heb er geen eigen bureau. Mensen raken er eerst van in verwarring: “Waar moet ik zitten dokter?” Ik sta niet boven hen, ik schuif gewoon aan rond de tafel.’

onderdeel van het teamIn de gehandicaptensector is het uitgerekend een softwareondernemer, Geert Klein Breteler (be-denker van het digitale zorgplansysteem MeXtra), die erop wijst dat 2.0 niet over technologie gaat. ‘Organisaties die hun technologie uitstekend op orde hebben, inclusief een intranet dat toeganke-lijk is voor cliënten, zijn nog niet vanzelf 2.0. Want

dat betekent luisteren naar elkaar, ontvankelijk zijn voor elkanders boodschap. Laat zien dat je elkaar serieus neemt. Maak de cliënt onderdeel van het team, ga met hem om zoals je met col-lega’s omgaat. We gaan er steeds vanuit dat we het beter weten dan cliënten, maar in de praktijk zie je steeds vaker – zeker als het om internet gaat – dat cliënten hun begeleiders opvoeden. Maar als begeleiders onzeker worden, willen ze hun cliënten internet afnemen, terwijl het een nutsvoorziening hoort te zijn. Zoals ze recht hebben op water dat uit de kraan stroomt, hebben ze recht op internet.’En dat brengt ons terug bij de openingswoorden van Ton Caspers op de bijeenkomst van Link4all. De bijeenkomst van organisaties die internet en andere ICT-toepassingen toegankelijk willen maken voor cliënten, ging ditmaal over veilig-heid. Hier waren ook de noodsignalen hoorbaar van begeleiders van een jonge vrouw die via Hyves verkeerde contacten legt, daar dan zelf van schrikt, maar toch doorgaat. Hoe typerend is zo’n probleem? Joost Hartveld van Bartiméus vertelde

GZ

H2.02.0


over zijn ervaringen met 480 gebruikers met een verstandelijke beperking, die sinds twee jaar op internet kunnen. Er hebben zich twee incidenten voorgedaan, waarvan in één geval extra coaching volstond en het andere geval heeft geleid tot een melding bij justitie.

SpelletjesWat doen mensen met beperkingen eigenlijk op internet? In een recent onderzoek, getiteld Meten van mediawijsheid, is onder andere gekeken naar jongeren met een lichte verstandelijke beperking. Zij blijken op internet vooral gebruik te maken van sociale media: MSN, Hyves en Facebook. Dat doen ze om contact te onderhouden met mensen die ze

niet zo vaak kunnen zien. Net als ieder ander dus eigenlijk, zij het dat de mogelijkheden om ande-ren in levenden lijve te ontmoeten voor hen vaak beperkter is. Daarnaast bezoekt een deel van hen spelletjessites en luisteren ze graag muziek via YouTube.Ze blijken goed op de hoogte te zijn van veiligheids-risico’s. Ze weten bijvoorbeeld dat je geen wacht-woorden aan anderen moet geven en dat je niet moet schelden. Het slechte nieuws is echter dat ze deze mediawijsheid niet altijd toepassen. Als de on-derzoekers hen om hun wachtwoord vragen, geven ze dat pardoes af. En de meest gekozen remedie die ze inzetten tegen cyberpesten is helaas terug-schelden.Het onderzoek onder mensen met verstandelijke beperkingen werd geleid door Sanne van der Ha-

gen van Blik op Media, nu werkzaam bij zorgin-novator Noxqs (spreek uit: no excuse). ‘Het is wel degelijk zinvol om deze mensen de juiste vaardig-heden aan te leren’, zegt zij, ‘maar dat moet je niet alleen op school doen. Je moet ook hun netwerk en hun ouders erbij betrekken.’

BalansOver de precieze betekenis van haar onderzoeksre-sultaten houdt ze graag een slag om de arm. ‘Het was een eerste verkenning en er is geen onderzoek waarmee we onze resultaten kunnen vergelijken.’ Redenen tot ongerustheid ziet zij echter niet. ‘Als er ergens iets vervelends gebeurt, wijst iedereen ernaar. Terwijl ik veel meer verhalen hoor over mensen met beperkingen van wie de leefwereld dankzij een iPad of Skype enorm is toegenomen. Maar toeter zo’n verhaal maar eens rond! De zorg is nog steeds beheersmatig, terwijl er gezocht zou moeten worden naar een goede balans tussen vei-ligheid en mogelijkheden.’Ook Bertho Smit van Vilans kijkt liever naar de mogelijkheden. ‘Uiteindelijk gebeurt dat vanzelf’, voorspelt hij. ‘De groei van internet en social media is toch niet te stoppen en het gebruik ervan kun je nou eenmaal niet beheersen. Als je iemands laptop afpakt, gebruikt hij zijn smartphone, of hij gaat ergens anders het internet op. Je kunt beter investeren in vertrouwen en deskundigheid, dan verbieden.’Dat cliënten er soms meer vanaf weten dan hun begeleiders is wel een probleem. Smit: ‘Begeleiders denken dan: ik bemoei me er niet mee, want ik heb er toch geen verstand van. En dat is natuurlijk ook niet de bedoeling, want het is wel degelijk belang-rijk dat begeleiders hun cliënten ondersteunen bij het bepalen wat ze bijvoorbeeld wel of niet op Face-book zetten, hoe ze omgaan met wachtwoorden, of welke sites ze bezoeken.’Vilans is daarom van plan om, na een inventari-satie, workshops te organiseren voor begeleiders en cliënten, mogelijk in samenwerking met cliën-tenorganisatie LFB Onderling Sterk en het eerder genoemde Noxqs.


‘Je kunt beter investeren in vertrouwen dan verbieden’


Gezond verstandHet wordt tijd om te beschrijven wat begeleiders moeten weten over internet en social media. Com-petenties dus. In België maakte Davy Nijs, lector aan de Katholieke Hogeschool Limburg, een eerste opzet. Bovenaan staat het uitstralen van een positieve houding ten opzichte van internet. Ge-volgd door ‘mediawijs zijn’ en het daadwerkelijke begeleiden van het internetgebruik. Nijs licht toe: ‘Als ik aan studenten vraag hoe ze een bepaalde vorm van ondersteuning kunnen bieden, komen ze nooit uit zichzelf met internet of social media. Het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met beperkingen verbinden ze niet automatisch met ICT-toepassingen. We leren ze daarom in de gaten te houden wat er gebeurt op internet en te kijken hoe ze dat kunnen vertalen naar de begelei-ding. Het kan voorkomen dat cliënten meer van de techniek weten dan zijzelf, doordat ze meer experi-

menteren. Als begeleider is het dan belangrijk om je interesse te tonen. Cliënten hebben behoefte aan jouw levenswijsheid, ervaring en gezond verstand.’De VGN werkt aan een herziening van de compe-tentieprofielen voor begeleiders. Omgaan met technologie gaat er deel van uit maken.

Sien iS een belangenvereniging voor menSen

met een verStandelijke beperking.

Sien helpt, adviSeert en informeert individuen

en medezeggenSchapSraden. kijk op Sien.nl.

word nu

collectief lid

* kijk voor de voorwaarden op de website

voor mensen met een verstandelijke beperking

SIEN1118 Adv 88x125mm-def2.indd 1 09-11-11 16:27

MeXtra is een online 2.0 hulpmiddel waarin begeleiders samen met cliënten, het netwerk en externe hulpverleners werken aan het realiseren van de doelen uit het ondersteuningsplan.

Met behulp van MeXtra kunt u integraal en digitaalsamenwerken om te komen tot optimale participatie.

MeXtra is geschikt voor kleine en grote zorgaanbieders.Het kan zelfstandig worden gebruikt maar ook gekoppeld worden aan bestaande ECD’s.

www.symax.nl

Samenwerken aan het realiseren van doelen

SymaX BVTooropstraat 117a6521 NK Nijmegen

024-820028206-29067462

[email protected]

Symax Mextra adv.indd 1 11-11-2011 11:12:06


Volgens visionair Lucien engelen gaan Zorg 2.0 en gehandicaptenzorg

2.0 over participatie. Patiënt en mantelzorger zijn onderdeel van het

behandelteam. internet en social media zijn tools om dat te bereiken.

‘Patiënten, familie en mantelzorgers schreeuwen om betrokkenheid.

maar we houden de zorg angstvallig bij ze weg.’

Het UMC St Radboud in Nijmegen stelde hem vier jaar geleden aan als hoofd van de Acute Zorgregio Oost (de voormalige Traumaregio) én als adviseur van de raad van bestuur over de toekomst van zorg. Die laat-ste functie werd een steeds groter deel van zijn werkzaamheden. Engelen vraagt zich af: Hoe vergroten we de participatie van patiënten en hun mantelzorg bij hun eigen ziekteproces, en wat is de rol van internet daarbij? Oftewel: hoe werken we toe naar Zorg 2.0? Twee jaar later stichtte hij het Radboud REshape & Innovatie Center, een centrum dat binnen het Radboud mensen enthou-siast maakt voor zorginnovaties en deze snel en efficiënt invoert. Engelen heeft geen boodschap aan voortgang vertragende reacties in termen van ’Pas op!’ en ‘Ja maar…’ Zolang er geen steekhou-

dende tegenargumenten zijn, worden barrières opgeruimd en plannen ingevoerd. Engelen: ‘Zou je mij een plezier willen doen? Start het artikel met: ‘Stop met praten, begin met doen!’

Waarom vindt u het zo belangrijk dat we niet praten over 2.0, maar doen?‘Ik kom uit een ondernemersnest. Kansen zien en creëren, handig en slim inspelen op ontwik-kelingen. Maar de academische wereld is ge-neigd om alles éérst te onderzoeken. Niks naar buiten brengen, voordat de promovendus zijn resultaten heeft gepresenteerd. In het geval van Zorg 2.0 kunnen we ons dat niet permitteren. Vanwege dubbele vergrijzing dreigt er in 2023 een tekort van vierhonderdduizend verpleeg-kundigen. Cijfers waar je van rilt. En de kans

‘We denken te weten wat patiënten willen’

door riëtte duynstee | [email protected] | foto’s aleid denier van der goninteRvieWLuCienengeLen


is klein dat we het huidige zorgbudget tot onze beschikking hebben.’

Wat verstaat u onder Zorg 2.0?‘Ik heb met een van onze onderzoekers een literatuur-review gedaan naar de betekenis van de term Health 2.0 wereldwijd. We vonden achtenveertig verschillende definities. Met één overeenkomst: vernieuwing van zorg. De pati-ent van de toekomst neemt geen genoegen meer met zorg uit de vorige eeuw. Die wil niet dat het behandelteam over hem of haar beslist. Die wil zelf meedenken en meebeslissen. Die wil wat wij noemen participatory healthcare. Geen tijdver-slindende bezoeken naar het ziekenhuis als dat niet per se nodig is. Een ochtend vrij nemen, een uur in de file of in een stampvolle trein, een uur in de wachtkamer, en tien minuten bij de dokter vertellen hoe het gaat. Kun je nagaan hoe tijd-rovend het is als je die reis in een rolstoel moet afleggen. Dan zegt de dokter: “Laat morgen maar even bloed prikken, en kom de volgende week terug.” Ik schets met opzet een karikatuur. Want we realiseren ons niet welke maatschappelijke impact deze manier van zorg verlenen heeft. Ter-wijl het zo gemakkelijk anders kan.’ Met een digitaal spreekuur, bijvoorbeeld.‘Voilà. In het UMC St Radboud hebben we zo’n vijftien digitale poli’s. Onder andere voor gy-naecologie. De arts kan de patiënt overal in laten delen: de verwijsbrief van de huisarts, de röntgenfoto’s, de labuitslagen. Een patiënt die ’s nachts badend in het zweet wakker wordt, en zich afvraagt: “Wat betekent deze ziekte voor mijn kinderwens?”, loopt naar de computer en stelt daar haar vraag. Vaak heeft ze de volgende dag al antwoord. Al kun je slechts twintig pro-cent van de ziekenhuisbezoeken ondervangen, dan is dat toch voor alle partijen al enorm veel

winst? Ook voor ziekenhuizen en zorginstel-lingen. In plaats van in steen, kunnen zij in patiënten investeren. Veel van de ruimtes in een ziekenhuis staat driekwart van de tijd leeg. We bouwen meer parkeergarages om maar al die auto’s te kunnen stallen. Het UMC St Radboud gooit ook op dat vlak het roer om.’

Welke rol speelt het EPD in dit verhaal? Dat lijkt mij behoorlijk Zorg 2.0, maar het komt niet van de grond vanwege gevaar voor privacyschen-ding.‘Als ik nu besluit dat ik volgende week naar Boston wil, dan boek ik via mijn Ipad binnen tien minuten bij de KLM mijn vlucht. Ik kies de stoel die ik wil hebben, en ik geef mijn wensen voor de warme maaltijd door. Ik betaal zoals heel Neder-land veilig op internet met een credit card of met mijn bankpasje en een random reader. Maar als ik mijn bezoek aan de poli wil inplannen, ho… dan moet dat via de secretaresse. Zorgpartijen willen niet. Ze maken mij ook niet wijs dat ze een EPD willen. Ik ben vier jaar lang lid geweest van het adviesorgaan van NICTIZ, het Nationaal Instituut voor ICT in de Zorg dat de invoering van het EPD moet regelen. We lossen veel complexere vraagstukken in één maand op. Ik chargeer dat met opzet. Als ze het hadden gewild, was het er al lang geweest.’

Waarom willen ze niet?‘Angst regeert. Angst voor de privacymaffia. Angst voor iedereen die “Ja maar...” roept. Ik heb er bij bijeenkomsten een sport van gemaakt om te vragen “Wie is vóór een EPD?” Altijd is iedereen vóór. Ooit stemde twee procent van de Nederlan-ders tegen, en dus ging het niet door. Maar het zijn de zorgpartijen die niet willen. Bovendien is het EPD een politieke speelbal geworden. Zodra er één standaard EPD is, zijn softwarebedrijven

inteRvieWLuCienengeLen


LuCienengeLen

Geboren op 2 juli 1962 in Roermond

1984-2003 Mede-eigenaar Engelen Groep: Autobedrijven, uitvaartonderne-ming, drukkerij en ambulance-diensten in Roermond, Weert en omstreken. Verantwoordelijk voor strategie, ontwikkeling en perso-neelszaken.

2003 -2007 Algemeen directeur/bestuurder RAV Noord- en Midden Limburg (Regionale Ambulance Voorziening) (www.ravln.nl)

2003 -2007 Verantwoordelijk, met korpschef Limburg Noord en regionaal brand-weercommandant, voor meldka-mer Noord en Midden Limburg. Bestuurslid AmbulanceZorg Nederland. Lid van adviesorgaan NICTIZ (Nationaal Instituut voor ICT in de Zorg)

2007 – heden: Hoofd Acute Zorgregio Oost (www.azo.nl) en adviseur raad van bestuur UMC St Radboud

2010 – heden: Directeur Radboud REshape & Innovation Center van het UMC St. Radboud. Doel: De zorg voorberei-den op Zorg 2.0 (www.radboud-reshapecenter.com)

2011: Initiatiefnemer en curator TEDxMaastricht

2011 Schrijver van Een heel klein boekje over zorg 2.0.

die aan ziekenhuizen leveren niet meer onder-scheidend. Dan is een deel van hen dus out of business.’

Voorziet u geen soortgelijke weerstand bij de ontwikkeling van Zorg 2.0?‘Om verlamming te voorkomen hebben we in het UMC Radboud de zaken omgedraaid. Het Rad-boud REshape & Innovatie Center voert vernieu-wingen door, en wie denkt dat het tot problemen leidt, moet met tegenargumenten komen. Niet an-dersom. Het UMC St Radboud heeft een raad van bestuur die werkelijk innovatie nastreeft. Zorg 2.0 heeft alleen kans van slagen als er krachtig leider-schap wordt getoond. We hebben in twee jaar tijd al heel mooie dingen bereikt.’

Zoals?‘Jongeren met kanker praten met elkaar over toekomst, scholing, carrière, relaties en seks. Ze treffen elkaar op een digitale hangplek, een community die wij voor hen hebben gebouwd. Daar zijn geen volwassenen, geen hulpverleners, want dat willen ze niet. Ook hebben we samen met Amerikaanse partijen FaceTalk gemaakt. Patiënt en arts praten met elkaar in een beeld-beeld verbinding, net als bij Skype, maar dan veilig. Zonder aanvullende techniek. De patiënt kan het gesprek met de teledokter of telenurse opnemen, en het ’s avonds met de kinderen nog eens afdraaien: “Wat had de dokter precies gezegd?” De fysiotherapie doet op afstand oefe-ningen met de patiënt, en de verpleegkundige geeft de mantelzorger op verzoek instructies als de alarmbel van de thuiszorgapparatuur ineens begint te piepen. Over eventuele risico’s kun je maanden, jarenlang praten, maar dat hebben wij niet gedaan. We hebben er gaandeweg oplos-singen voor gezocht. Het was in negentig dagen gebouwd.’


Hebt u nog een voorbeeld van geslaagde Zorg 2.0 innovaties?‘We hebben twee jaar geleden als eerste ter we-reld een CLO aangesteld; een Chief Listening Officer die de hele dag niets anders doet dan luisteren naar patiënten. Niet aan de hand van wetenschappelijk gevalideerde vragenlijsten, maar gewoon met een bak koffie aan de keu-kentafel. Een Amsterdamse die in twee minu-ten een klik heeft met patiënten: ‘Vertel, hoe wil jij graag dat wij jou helpen, en waar loop jij tegenaan?’ Uit die gesprekken kwam zoveel waardevolle informatie, dat we het nu via You-Tube hebben uitgebouwd. Patiënten wereldwijd vertellen ons in maximaal twee minuten hun verhaal, en taggen het met ‘myhealthstory’. Wij plaatsen de geschikte filmpjes straks in twee-entwintig talen ondertiteld op de website. Want elk land heeft zijn eigen zorgsysteem. Dat is toch ráár? Terwijl we anatomisch allemaal hetzelfde zijn! Op www.mijnzorgverhaal.nl en www.myhealthstory.me kan iedereen zien dat patiënten wereldwijd exact hetzelfde willen. Ik vind dat erg 2.0.’

Bij Zorg 2.0 zijn patiënt en mantelzorger onderdeel van het behandelteam. Wat ver-andert er?‘Ik spreek veel op bijeenkomsten voor zorgverle-ners. Als ik vraag: “Bij wie staat de patiënt cen-traal?” gaan bij allemaal die handjes omhoog. Dan vraag ik: “Wat wil de patiënt?” Dan zeggen ze: “Ik werk al vijfentwintig jaar als specialist. Ik weet heel goed wat mijn patiënten willen. Regie.” Bij navraag blijkt dat hun ideeën niet zelden haaks staan op wat de patiënt werkelijk wil. De patiënt wil bijvoorbeeld helemaal geen regie. Hij wil dat artsen helder en toeganke-lijk de opties en de mogelijke gevolgen kunnen schetsen. Hij wil in contact komen met lotgeno-ten die hem zijn voorgegaan, en zo lang mogelijk thuis blijven. Hij wil dat het hem zo gemakke-

lijk mogelijk wordt gemaakt. Geen gesleep van locatie naar locatie.’

In hoeverre spelen social media als Twitter, Facebook, Hyves en LinkedIn een rol bij Zorg 2.0?‘Dat zijn aanvullende communicatiekanalen, ze komen erbij. Als jij ze niet benut, doet ie-mand anders het voor jou. Voordat patiënten naar de dokter gaan, struinen ze heel internet af op informatie. Als je niet uitkijkt, vinden ze die op plekken waar je niet vrolijk van wordt. Dus zorg dat je als instelling of vakgroep goede begrijpelijke informatie verspreidt. Dat mensen je herkennen als een betrouwbare bron en dat je bereikbaar bent. Niet als persoon, maar als ziekenhuis of afdeling. Want je wil op zater-dagavond natuurlijk geen berichtjes ontvangen “Hallo dokter, nog even een vraag over mijn ziekte”, terwijl je net met je vriendin in Aus-tralië aan het twitteren bent. Overigens loopt Nederland ver vooruit als het gaat om gebruik van social media. Maar we gebruiken het vooral als wervingstool, om hooggekwalificeerd perso-neel aan ons te binden. Nog niet zo zeer als bron van contact met patiënten.’ Wat drijft u?‘Los van de idealistische component: we kun-nen niet anders. Vorige week legde ik thuis een gloednieuw telefoonboek op de stapel oud papier. Mijn zoon van veertien vroeg: “Wat is dat, pap?” Ik antwoordde: “Oh, daar zoch-ten we vroeger telefoonnummers in op.” De Y-generatie gaat straks niet meer in boekjes of voorgedrukte folders verouderde informatie zitten lezen. Die vraagt op Twitter: “Hé, wie is een goede dokter?”, en zoekt naar het kanaal dat de beste informatie geeft en service ver-leent. Maar vlak ook de ouderen van nu niet uit. Het is de grootst groeiende groep internet-gebruikers. Mijn leeftijdsklasse hoort bij de

inteRvieWLuCienengeLen


groep silver-surfers. Die groeit met 72 procent per jaar.’

Hoe 2.0 vindt u de gehandicaptenzorg?‘Een halfjaar geleden vroeg een groepje bestuur-ders uit de sector mij om met hen te komen praten over de wijze waarop Zorg 2.0 in de gehandicap-tenzorg kan worden ingevoerd. Er waren zo’n twintig man bijeen gekomen. Daar zag ik een afspiegeling van de zorgsector. Mensen bij wie je het kwartje zag vallen, en mensen die wel belang-rijkers aan hun hoofd hadden dan deze flauwekul. De sector oriënteert zich, men tast de mogelijkhe-den af. Ik heb ze het gebruikelijke advies gegeven: “Begin”. Richt – zoals ik ze noem – KSG-tjes op: Kleine Slimme Groepjes van mensen die afgaan op hun onderbuikgevoel en die durven te falen. We weten geen van allen precies hoe het moet en wat het is. Maar zolang je er niet aan begint, blijf je hangen in de vorige eeuw.’

Kunt u ons waarschuwen voor valkuilen?‘Ik zie maar één valkuil: sceptici die blijven hangen in weerstand. Zwicht niet voor de priva-

cymaffia en voor iedereen die vernieuwing tegen-houdt. Straks komt er een frisse jonge club die jou met een noodgang links en rechts inhaalt. Een ziekenhuis in Friesland heeft het personeel afgesloten van Twitter en Facebook. Ze zijn bang de controle te verliezen. Dat tijdperk is echt voorbij. En hoed je voor iedereen die alles tot in den treuren wetenschappelijk wil onderzoeken. Valideren is prima, maar houd rekening met de snelheid van ontwikkelingen. Doe je dat niet, dan ben je te laat.’

ga naar http://ghz20.nl/lucien-engelen

of ga naar www.mijnzorgverhaal.nl en bekijk wat

patiënten wereldwijd zelf vertellen over zorg.


Voordat je een onderzoek naar GHZ 2.0 start, moet je weten wat je precies wilt onderzoeken. Wanneer is een instelling 2.0? Wij kwamen tot drie criteria: e-inclusie, interactie en zorg op afstand. E-inclusie: maakt een instel-ling internet en social media toegankelijk voor cliënten? Hebben zij daarbij als doel de sociale contacten en zelfredzaamheid te vergroten? Interactie: kunnen cliënten deel uitmaken van de ondersteuning, bijvoorbeeld door zorgplannen digitaal in te zien? En communiceren instellingen met hun klanten of (potentiële) medewerkers via social media? Zorg op afstand: worden internet en digitale techniek ingezet bij de ondersteuning van de cliënt, om zelfredzaamheid te vergroten en werkdruk te verminderen?

Bij het samenstellen van de lijst gebruikten we allereerst de digitale wegen om informatie te verkrijgen. We plaatsten oproepen op LinkedIn en Twitter. Ook bekeken we de resultaten van de Social Mediamonitor Zorg, die Redmax dit jaar uitvoerde in opdracht van Izovator. Zij inventa-riseerden welke zorginstellingen goed gebruik maakten van social media. Hun koplopers vanuit de gehandicaptenzorg waren Amerpoort, Stein-metz de Compaan en Koninklijke Visio. We riepen hen en andere instellingen per mail op hun parels op het gebied van 2.0 naar ons toe te sturen. Op die manier kregen we een beeld van wat er speelt

in de sector. Mooie initiatieven kwamen voorbij. Van een twitterspreekuur tot een digitaal levens-boek. En hoewel de ene instelling al een stuk verder is op de digitale snelweg dan de andere, is het interessant om te zien hoe 2.0 leeft. De meest gehoorde opmerking in de afgelopen twee maan-den: ‘We kunnen niet achterblijven.’

Recht op een sociaal netwerkEen discussie die blijft, is die over veiligheid. In hoeverre laat je cliënten het World Wide Web verkennen en hoe zorg je dat gevoelige informatie niet op straat komt te liggen? Volgens veel instel-lingen zorgt angst voor onveiligheid er nu nog voor dat 2.0 bij hen nog niet aan de orde van de dag is. Maar hoog op de agenda staat het bij bijna ieder-een. Niet in de laatste plaats bij de cliënten zelf. Zo vertelde Hilde Koopmans van Talant dat cli-enten zelf aangaven dat Hyves belangrijk voor ze is. ‘We hebben toch recht op een sociaal netwerk, vertelden ze.’

de top 25 De 25 instellingen die het meest 2.0 zijn, staan op de volgende pagina’s. De lijst is gebaseerd op ons onderzoek in de afgelopen twee maanden. Omdat niets zo veranderlijk en snel bewegend is als techniek en IT, zal de lijst er over een jaar vast heel anders uitzien. Aan de gehandicaptenzorgin-stellingen daarvoor te zorgen.


RankingWelke gehandicaptenzorginstellingen zijn het meest 2.0? Markant inventariseerde

welke instellingen hun cliënten het World Wide Web laten verkennen. Wie er

werken met zorg op afstand door middel van digitale techniek. Wie de pioniers

met social media zijn en wie beeldcontact verkiezen boven een belletje. het

resultaat: de gehandicaptenzorg 2.0 top 25.


GHZ 2.0 Top 25 1. BartiméusWaar anderen nog over praten, brengt Bartiméus in praktijk: e-inclusie, interactie en zorg op afstand. Bartiméus ademt 2.0 en deelt zijn ervarin-gen ook met anderen via eigen initiatief Link4all. De complete opsom-ming van alle 2.0-initiatieven is te lang om hier te noemen. Uitspringers zijn: het digitale levensboek, de website Schriftje.nl en de Heartbeat, een apparaat dat met trilling aangeeft hoever een begeleider van een cliënt af staat.

2. ’s Heeren LooNederlands grootste (en sportiefste) zorginstelling neemt 2.0 uiterst serieus. Ze nam dit jaar zelfs een medewerker in dienst, die een online mediastra-tegie ontwikkelt. Nu vooral in de planfase, maar we verwachten veel van hen. Wat? Bijvoorbeeld een cliëntenportaal, online inzage in cliëntdossiers en beeldtelefonie. Natuurlijk zorgt de sportiefste instelling ook voor online beweging: hiervoor gebruiken ze de Xbox Kinect.3. PameijerBij Pameijer staat 2.0 hoog op de agenda van directeur Jan Alblas. ‘Laten ervaren in plaats van afschermen’, is het motto. Daarom praten cliënten en medewerkers met elkaar op Yammer en komen ze met elkaar in contact op Facebook. Hoewel Pameijer zelf ook nieuwe digitale ontwik-kelingen uittest, zoals de Blue Call Phone, wil zij ook graag van andere organisaties leren. Want kennis delen is zó 2.0! 4. TalantNu nog een beetje huiverig: is Hyves wel veilig genoeg? Maar met een veilige site absoluut doordrongen van de waarde van so-cial media en beeldcontact met begeleiders. Een snelle beweger op de 2.0-markt.

door Chantal Visser | [email protected] | illustratie akimotoGZ

H2.02.0



GHZ 2.0 Top 25

5. PlurynDe organisatie verkoopt zich goed via Twitter, Hyves en LinkedIn.

Gelukkig hebben de cliënten ook een eigen social mediaplatform: het Plu-

ryn Plein, voor en door cliënten.

6. AbronaVan WiFi op alle locaties tot een begrijpelijke website voor cliënten: Abro-

na scoort op e-inclusie.

Wel veilig natuurlijk, daar zorgt de training Safe Surfen wel voor.

7. Koraal GroepKoraal Groep brengt vrijheid bieden in praktijk op het gebied van internet

en social media.

Het cliëntenportaal CL!CT helpt hen hierbij.

8. AmerpoortSlim bezig. Cliënten van Amerpoort kunnen naar de computerschool.

Straks twitteren zij net zo fanatiek als medewerkers van de zorgorganisa-

tie.

9. TjallingahiemTjalingahiem, Ambiq en Driever’s Dale bouwen samen met MEE Fries-

land aan een integraal pakket van online hulp aan cliënten. Met daarin

zorg op afstand, interactie en e-inclusie.

10. PhiladelphiaVan maatwerk (een spraakcomputer op een rollator) tot geïntegreerd in

de hele instelling (Yammer): Philadelphia’s 2.0-toepassingen variëren

enorm. Interactief is het digitale cliënttevredenheidsonderzoek: een online

vragenlijst vol verduidelijkende pictogrammen.



GHZ 2.0 Top 25 11. Baalderborg GroepOverdag veilig internetten op Bbox, ’s nachts veilig slapen dankzij het nachtzorgsysteem dat geluiden en bewegingen registreert. Clienten op de locaties Ommen en Hardenberg boffen maar.12. DichterbijDichterbij combineert leuk met nuttig. Cliënten kunnen de digitale snel-

weg en de digitale arbeidsmarkt op. Met gratis internetaansluiting en les op de Multimedia Werkplaats.13. SizaWaarom allerlei toepassingen ontwikkelen als je ook 2.0 kunt zijn met slechts een internetomgeving vol met veilige en eenvoudige sociale me-dia?

14. CordaanBeeldcontact gaat snel en makkelijk en kan vaak even tussendoor. Die voordelen ziet Cordaan ook in haar ambulante begeleiding. U vraagt, wij verschijnen.

15. Steinmetz de CompaanVergeet Klokhuis, check Kijk Nou, het Youtubekanaal van Steinmetz de Compaan. Leuk, fris en interactief. 16. Tragel ZorgVrijwilligers die cliënten wegwijs maken op het internet. Dat is inventief. Straks skypen zij met begeleiders en kunnen ze online dossiers inzien. 17. DriestroomMuziek luisteren, spelletjes spelen, films bekijken: cliënten van de Driestroom vermaken zich prima via het toegankelijke

cliëntensysteem Ikkies.



GHZ 2.0 Top 25

18. KempenhaegheEen gezicht zegt meer dan duizend woorden, vindt Kempenhaeghe.

Daarom kunnen cliënten skypen met hun webcam.

19. Doenn begeleidingMeXtra, is het programma voor het maken van online zorgplannen.

Het leverde Doenn begeleiding een nominatie op voor de Duim 2011.

20. ArduinHet traditionele zorgplan werd ingeruild voor een digitaal zorgplan.

Cliënten kunnen hierdoor hun plannen inzien wanneer ze maar willen.

21. De LichtenvoordeVerbindt mens met techniek. Daaruit komen mooie dingen voort: bijvoor-

beeld een beeldhorloge. Te laat komende cliënten zijn verleden tijd.

22. SyndionWaarom zou je elke dag een schriftje meenemen om de vorderingen van

een kind in te beschrijven?

Dat kan toch ook digitaal? Bij Syndion in elk geval wel.

23. HeliomareVanaf januari 2012 hoeven clienten met niet-aangeboren hersenletsel niet

uren te reizen om hun behandelaar te spreken.

Een webspreekuur maakt contact sneller en makkelijker.

24. Sint Maartenskliniek

Alles wat je altijd al hebt willen weten (of zien) over dwarslaesies.

Dat staat op de dwarslaesieportal.

25. Koninklijke VisioFacebook, Twitter, LinkedIn en Youtube.

Koninklijke Visio zet zichzelf goed op de kaart via social media.



Care4More vermarkt innovati eve producten in de gehandicaptenzorg en het speciaal onderwijs. Producten die de kwaliteit van leven van alle gebruikers verbetert!

De Acti comm, touchscreen voor mensen met een

verstandelijke beperking sti muleert de motoriek, verbetert

de concentrati e en sti muleert het maken van keuzes.

De Acti comm is voor de thuissituati e meerdere malen door

verschillende zorgverzekeraars volledig vergoedt. Het loont

dus om een aanvraag te doen.

Wilt u een grati s demonstrati e op uw eigen locati e?

Time-Totem helpt mensen met

een beperking (o.a. auti sme) bij

het plannen en uitvoeren van hun

dagprogramma, zonder dat daar

begeleiding bij nodig is.

Dat reduceert het aantal directe

begeleidingsuren.

Voor de gebruikers zélf betekent

dat vooral meer houvast, overzicht

en structuur. Time-Totem bevordert

hun zelfstandigheid en verbetert de

kwaliteit van hun leven.Wilt u de Time-Totem een maand grati s uitproberen?

Acti comm vergoedt door zorgverzekeraars

Time-Totem maand grati s op proef

Voor meer informati e of een demonstrati e op eigen locati e neemt u contact op met Harold Renkema: [email protected], telefoon 0512 513650

www.Care4More.nl

Nieuw ontwerp Care4More adv.indd 1 11-11-2011 11:00:59


veRBonden


door ingeborg möller | [email protected] | foto martine Sprangers

Ze wonen meer dan honderdvijftig kilometer bij elkaar vandaan. Niet echt een afstand om als broers even een avondje op de koffie te gaan. Toch zien en spreken William (46) en Theo Valkenburg (49) elkaar de laatste twee jaar vaker dan voorheen. Met dank aan internet, dat het leven van Theo, die in een woongroep van Talant in Stiens woont, op veel manieren verrijkt en verdiept heeft. En zeker ook het contact met zijn broer.‘Als ik in het verleden met Theo belde, waren die telefoontjes noodgedwongen meestal vrij kort en zakelijk’, vertelt William. ‘Theo moest gebruik maken van de tele-foon op de gang voor de hele groep. Het bereik was slecht. Een eigen telefoon was te duur. Nu skypen we regelmatig met elkaar en heeft Theo een telefoon waarmee hij heel goedkoop via het internet kan bellen. Vooral met Skype is het net

alsof we bij elkaar op bezoek zijn. Als er even een stilte valt, is dat niet erg. Soms pakken we tus-sendoor even koffie of gaan naar de wc. Het is heel ontspannen en gezellig. Zijn we zo drie kwartier aan het skypen met elkaar.’Theo kan zich een leven zonder in-ternet nauwelijks meer voorstellen, ook al kostte het de nodige moeite om het voor elkaar te krijgen. ‘Ik ben zo blij dat mijn broer er zoveel van weet en er zoveel moeite voor heeft gedaan. Eerst verveelde ik me heel vaak. Maar nu kan ik heel veel leuke dingen doen en heb ik met veel meer mensen contact. En als ik niet weet hoe iets werkt, dan kan William me meestal via de webcam helpen.’Zijn brede belangstelling kan hij dankzij het internet bijna onbe-perkt voeden. Zijn passie voor muziek, kerken en Sinterklaas heeft nieuwe impulsen gekregen. Nieuwssites, Wikipedia en Google

‘intenser verbonden dankzij internet’


zijn favoriet. William: ‘Laatst was ik op reis. Toen ik Theo belde en zei dat ik in Barcelona zat, vroeg hij meteen of ik de Sagrada Família van Gaudi al had gezien. Ik weet dat hij van kerken houdt, maar was stomverbaasd dat hij deze kende. Hij zoekt over zoveel onderwerpen informatie op en verrast me daar regelmatig mee.’ Zijn muziekhobby waarvoor hij vroeger ver-schillende platenzaken afliep om dat ene oude nummer te vinden, is ook een stuk eenvoudi-ger geworden. ‘Toen ik pas geleden bij William logeerde, hebben we cd’s met muziek van internet gebrand. Allemaal nummers die ik nergens meer kon krijgen. Zal ik ze laten horen?’, vraagt Theo.Theo die altijd vol vragen zit, vindt het tegen-woordig leuk om de antwoorden zelf eerst te gaan zoeken. Hij doet veel minder een beroep op de lei-ding. Nu hij zich in zijn weekeinden ook goed kan vermaken, gaat hij niet meer om de week naar zijn ouders toe, maar een keer in de drie weken. ‘Allemaal opvallende effecten van het internet. Hij weet zich nu gewoon beter te redden’, stelt William vast.Theo is niet zo van de sociale netwerksites, hoe-wel hij wel een account op Facebook heeft. Maar met het internetbellen heeft hij wel zijn sociale netwerk uitgebreid en aangehaald. ‘Ik bel nu best wel vaak met Fons om even bij te praten. Dat is een vroegere begeleider die nu met pensioen is. Daar kan ik heel goed mee praten. En weet je wie ik op zijn verjaardag heb gebeld? Frits Spits. Ik ben fan van hem en had zijn telefoonnummer gevonden via Google want ik wist dat hij eigen-

lijk Frits Ritmeester heet. Toen hebben we heel leuk gepraat.’William had als directeur Internet bij de publieke omroep professionele belangstelling voor de mo-gelijkheden van internet. Maar vanaf het nieuwe jaar wil hij zich gaan storten op het verspreiden van de mogelijkheden die internet biedt voor mensen zoals zijn broer. Daarvoor is de stichting ‘Theo is Online’ in oprichting. ‘Dat mijn broer dit allemaal doet, daar ben ik heel trots op’, zegt Theo met hoorbare emotie in zijn stem. ‘En ik ben heel trots op jou’, zegt Wil-liam. ‘Ik geniet er enorm van hoe jij er mee bezig bent en zoveel mogelijkheden benut. Door het internet ben je echt als persoon veranderd. Eerst was je vaak mat als ik je in het weekeinde aan de telefoon had. Nu klink je bijna altijd vrolijk en heb je veel te vertellen. We kunnen elkaar nu ook veel vaker zien en spreken. En dat Theo, dat gun-nen we toch iedereen?’

ga naar http://ghz20.nl/theo-is-online

veRBonden


Huisvesting & Vastgoed | Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & Milieu www.atosborne.nlHuisvesting & Vastgoed | Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & MilieuAT Osborne Utrecht | Brussel | Parijs

Strategisch Rekenenaan Vastgoed

Prestatiebekostiging is een feit. Efficiënt gebruik van huisvesting en effectief vastgoedmanagement dragen bij aan uw resultaat. Waardering van het vastgoed beïnvloedt rechtstreeks uw vermogenspositie.

AT Osborne ondersteunt ondernemers in de zorg bij

het strategisch rekenen aan huisvesting en vastgoed.

Wij verkennen voor u diverse scenario’s en de consequenties

voor het toekomstig vermogen en resultaat. Kijk voor onze

kennis en ervaring op www.atosborne.nl/gezondheidszorg

Nieuwbouw voor clienten van de Stichting Epilepsie Instellingen Nederland, Cruquius

Kijk voor meer informatie op www.affectiefbewustebenadering.nlKijk voor meer informatie op www.affectiefbewustebenadering.nl

Vanaf heden verzorgen wij alle trainingen & masterclasses Affectief Bewuste Benadering

Op 11 mei 2012 organiseert Soul System weer een ABB Masterclass (auteurs B. Twint en B. van Kouwen)

Wij geloven in de kracht van de professional, met als motto passie, plezier en proactief.

Soul System 10-2011.indd 1 11-11-2011 10:13:18

Meld u aan op nierstichting.nlof bel 035 697 8050

Kunt u een paar uurtjes missen?Collecteer ook in de derde week van september.

Kijk wat jij kunt doen op staoptegenkanker.nl/inactie

En wat doe jij?

Ik sta op voor mijn man HipkeAnneke Nieboer (57)verkoopt eigen schilderwerk


StaRtPaGinaaPPS, gameS en SiteS

Wat Vindt Vinni?

Vinni is een app voor mensen die moeilijk communiceren. Hij kan gebruikt worden op de iPod Touch door mensen met een verstandelijke beperking en op de iPad door hun bege-leiders. Met de app kunnen mensen met een verstande-lijke beperking een foto maken en daar een Vinni-emoticon aan toevoegen, die aangeeft wat zij vinden van een be-paalde situatie. De begeleider kan de Vinni-foto’s op de Ipad bekijken en er in een persoon-lijk gesprek met de cliënt op terugkomen. Vinnie is nog in een ontwikkelstadium. Ver-wacht wordt dat de app bin-nen een jaar verkrijgbaar is in de appstore.http://vinni.hku.nl

miJn LeVen Lang LerenMet behulp van foto’s, film-pjes en ingesproken tekst op een speelse manier vaardighe-den aanleren via de computer, dat kan met het e-learning programma voor mensen met een beperking: Mijn Leven Lang Leren van ’s Heeren Loo.

In dit programma staan hon-derden opdrachten die zonder leesvaardigheid gedaan kun-nen worden. In een databank staan verschillende didacti-sche werkvormen rondom de onderwerpen zelfzorg en gezondheid, huishoudelijke, cognitieve, maatschappelijke en sociale vaardigheden, vrije

Bij gehandicaptenzorg 2.0 horen digitale producten. ter inspiratie hier voorbeelden van apps, computerprogramma’s, games en websites.

toolkitGZ

H2.02.0

miJn PLan in BeeLd Mijn Plan in Beeld is een computerpro-gramma, ontwikkeld door en voor ’s Heeren Loo, waarmee mensen met een verstandelijke beperking digitaal hun wensen in beeld kunnen brengen. Met behulp van pictogrammen en foto’s kun-nen zij laten zien hoe ze willen wonen, werken en leven. Dit kunnen zij zelf of met hulp van familie of een begeleider op de computer invullen. Er zijn negen onder-delen (domeinen) waarin wensen kunnen worden aangegeven: verzorging; eten en drinken; wonen en huishouding; communicatie en omgang; so-ciaal netwerk; werk, school en dagbesteding; vrije tijd; gezond-heid en welbevinden; en levensloop en geschiedenis. Cliënten kunnen ook een weekagenda aanmaken waarin activiteiten kun-nen worden ingevuld met foto’s en pictogrammen. Mijn Plan in Beeld kan dienen als middel om met elkaar in gesprek te gaan over de wensen van de cliënt en zo dienen als voorloper op het zorgplan. www.mijnwereldinbeeld.nl

Stel je voor dat je niet goed kunt lezen en schrijven, maar dat je wel graag je wensen wilt laten zien aan je familie en begeleiders. Dan kan dat met Mijn Plan in Beeld, een nieuw computerprogramma. Mijn Plan in Beeld is speciaal bestemd voor mensen met een beperking in hun commu-nicatie. In Mijn Plan in Beeld laat je in pictogrammen en foto’s zien: “Zo wil ik leven – Zo wil ik wonen – Zo wil ik werken”. Mijn Plan in Beeld maak je zelf op de computer, eventueel met hulp van een familielid of begeleider. Je kunt per gebied met pictogrammen en (eigen) foto’s laten zien waar je van houdt en hoe je iets graag wilt. Dat kan van alles zijn: van zwemmen tot afwassen, van tv-kijken tot uitgaan, van uitslapen in het weekend tot familie bezoeken, enzovoort. Je kunt je wensen in negen gebieden aangeven: Verzorging. Eten en drinken. Wonen en huishouding. Communicatie en omgang. Sociaal netwerk (vrienden en familie). Werk, school en dagbesteding. Vrije tijd. Gezondheid en welbevinden. Levensloop en geschie-denis. Bij ieder gebied kun je je wensen invullen, maar je kunt het ook leeg laten. Naast wensen in beeld brengen, kun je ook een weekagenda in Mijn Plan in Beeld maken. Daarin kun je per dag met foto’s of pictogrammen invullen wat je gaat doen, waar je werkt, hoe laat je gaat sporten, welke afspraken je hebt en nog veel meer. ’s Heeren Loo ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking op verschillende plekken in Nederland. Van ambulante zorg bij cliënten thuis tot 24-uurs opvang op onze woonlocaties. Van dagbesteding in de vorm van ontspanning, sport en recreatie tot werken in een bedrijf. Nieuwsgierig geworden? Kijk voor een demo op www.mijnwereldinbeeld.nl Of mail naar: [email protected]

Mijn Plan in Beeld

Levensloop / geschiedenis

Gezondheid en welbevinden

Wonen en huishouding

Verzorging Eten en drinken

Communicatie en omgang

Sociaal netwerk Vrije tijd

Werk, school en dagbesteding


door Lia Bruin | [email protected] |

tijd, arbeidshouding, arbeids-prestaties en motorische vaar-digheden. Begeleiders kunnen ook zelf nieuwe opdrachten op maat toevoegen.Het programma is gebouwd op basis van meetinstrument INVRA en de methodiek Op eigen benen.www.mijnwereldinbeeld.nl

ook JiJ!Ook jij! is een website voor mensen met een verstande-lijke beperking, waarop ze informatie kunnen vinden of waarmee ze zich kunnen vermaken. Zo vinden ze er informatie over allerlei dage-lijkse dingen, zoals hoe een magnetron of een verkeers-licht werkt, welke sporten je kunt beoefenen of hoe je aan verkiezingen mee kunt doen. Ook is er een MEE-journaal met tips, activiteitenkalender, recepten, foto- en stripverha-len en de rubriek ‘Weet jij?’ met voorlichtingsfilmpjes met tekst op rapmuziek. Maar er staan ook verhaaltjes en filmpjes op en er kunnen spel-letjes gespeeld worden. Met kleurige buttons, animaties en zowel gesproken als ge-schreven tekst.www.ookjij.nl

taraTARA is een in september 2011 vernieuwde online leer-omgeving voor mensen met een verstandelijke beperking. Het systeem bevat lesmateri-aal op het gebied van zelfred-zaamheid en sociale participa-tie, ingedeeld in verschillende thema’s en op basis van foto’s,

video’s en animaties. Ook kan zelf ontwikkeld lesmateriaal voor de eigen cliënten en leer-lingen worden toegevoegd. TARA kan ook gebruikt wor-den als community platform. Naast mail en video-chat is er nu ook een module voor gebruik van sociale media: MySite. Een proefabonnement aanvragen kan bij [email protected] met vermelding van TARA-FREE en je eigen naam. Barti-méus, Baalderborg en ASVZ maken al gebruik van TARA.www.stichtingookjij.nl

B-Link Als je slechtziend of blind bent en ook nog een verstandelijke beperking hebt, is zelfstandig gebruik van internet vaak lastig. Op B-Link wordt door middel van pictogrammen en door audio ondersteun-de teksten informatie vertaald naar een begrijpelijk niveau. Gebruikers kunnen zelfstandig e-mailen met vrienden en fa-milie, muziek luisteren en spelletjes doen.Bartiméus wil met B-link samen met an-dere organisaties werken aan een lande-lijke community en toegankelijk internet voor mensen met een verstandelijke of meervoudige beperking. Met een op B-link gebaseerde website kunnen zij internetten, chatten of via de webcam contact hebben met familie en vrienden. Organisaties die willen aansluiten kunnen bij Bartiméus terecht voor een de-monstratie, vooronderzoek, advies over het ontwerp, beheer en gebruik van een nieuwe website en over het aansluiten van een bestaande website.Voor een offerte, planning en informatie: Henk van de Beld, [email protected] of telefoon 0343-52 65 59. Voor de bouw en technische realisatie van de website kunt u terecht bij www.stichtingookjij.nl.

Een website waarmee je zelfstandig een vriendennetwerk kunt opbouwen en waarop je informatie kunt raadple-gen, lijkt heel vanzelfsprekend. Niet voor mensen met een beperking. En zeker niet voor mensen die naast hun ver-standelijke beperking ook slechtziend of blind zijn. Voor deze mensen kan een standaard browser en mailprogramma te ingewikkeld zijn. Speciaal voor hen heeft Bartiméus in samenwerking met Ookjij.nl B-Link ontwikkeld.

Op de website www.b-link.nl wordt door middel van pictogrammen en door audio ondersteunde teksten informatie ‘vertaald’ naar een begrijpelijk niveau. Daarnaast kunnen gebruikers zelfstandig e-mailen met vrienden en familie, muziek luisteren en spelletjes doen. B-Link heeft tot doel het sociale netwerk van mensen met een (visuele) verstandelijke beperking te vergroten en hen te begeleiden in het digitaal communiceren met de ‘buiten-

wereld’. Dit verhoogt hun zelfstandigheid en deelname aan de maatschappij. Ook binnen onderwijsinstellingen maken leer-lingen actief gebruik van B-link.

Landelijke community en toegankelijk internetSamen met andere organisaties wil Bartiméus werken aan een landelijke community en toegankelijk internet voor mensen met een (visuele) verstandelijke beperking. Deskundigen van Bartiméus adviseren hierover. Wilt u meedoen? Dan kunt u bij Bartiméus terecht voor:

Demonstratie B-LinkAlle aspecten van deze unieke website zullen gedemonstreerd worden bij Bartiméus. Cliënten van Bartiméus laten u zien wat de mogelijkheden zijn van de website. Tijdens de demonstratie is er ook gelegenheid om zelf op B-Link te surfen tijdens ‘hands-on’ workshops en er wordt ingegaan op uw vragen.

ADVISERING

‘Kan onze cliënt zelfstandig e-mailen?’


StaRtPaGinaaPPS, gameS en SiteS

kLeuteraPPSKim Rabbie-Baauw heeft een dochtertje met een aangeboren hersenafwijking waardoor haar lichamelijke mogelijkheden heel beperkt zijn. Daarom verzamelt ze informatie over geschikte computerspelletjes en apps voor kinderen zoals Eline op www.baauwopmij.nl.

WiiOp www.therapwii.nl staan Wii-games beschreven die gebruikt kunnen worden bij therapie. De therapeut kiest eerst de basisvaardighe-den waaraan gewerkt moet worden: sociaal-emotioneel, fysiek of cognitief, en daarna de deelvaardigheden, bij-voorbeeld timing, concen-

tratie of kracht. De site geeft aan de hand van die keuzes suggesties voor geschikte computerspellen, met uitleg en tips. De games zijn beoor-deeld door fysiotherapeuten, ergotherapeuten en bewe-gingsagogen. De site nodigt ook gebruikers uit om erva-ringen te delen.TherapWii is tot stand geko-men na een inventariserend onderzoek door het bijzonder lectoraat Revalidatie aan de Haagse Hogeschool. Hierbij zijn ook de effecten van het gamen onderzocht in een pilot-onderzoek onder vijftig jongeren met niet-aangebo-ren hersenletsel.

meer dan LieFde De website Meer dan liefde

geeft informatie over onder-werpen als lichaamsbeleving, weerbaarheid en kinderwens voor mensen met een ver-standelijke beperking. De website is tot stand gekomen in samenwerking met profes-sionals en mensen met een verstandelijke beperking zelf en is goed toegankelijk.www.meerdanliefde.nl

FamiLienetMet Familienet kunnen zorgprofessionals en fami-lieleden van cliënten com-municeren via internet. Op een persoonlijke pagina kunnen zij berichten uitwis-selen, foto’s plaatsen en een agenda beheren. Familienet kan zes weken gratis worden uitgeprobeerd.www.hetfamilienet.nl

iPiCtoiPicto is een app voor iPhone, iPod touch en iPad waarmee communicatie met mensen met een (verstandelijke) be-perking vergemakkelijkt kan worden, met behulp van pic-togrammen. In een database staan er meer dan vierduizend, onderverdeeld in categorieën. De pictogrammen kunnen ook gemaild worden of worden opgeslagen in een fotogalerij. In de iPad-versie kan er ook een tekst bij getikt worden. iPicto is te koop in de iTunes app store voor 1,59 euro.www.sclera.be

digitaaL SChriFtJe Met schriftje.nl kunnen ouders, leraren, begelei-

ikkieSIKKIES is een multifunctio-neel computerprogramma voor mensen met een verstandelijke beperking. De gebruiker kan met IKKIES muziek afspelen, foto- of levensboeken be-kijken, (YouTube)filmpjes kijken, spelletjes spelen, radio luisteren en favoriete internetsites bezoeken. Het is ook mogelijk om een digitale versie van de pictogenda te gebruiken. Daarnaast wordt in het IKKIES-menu actuele informatie gepresenteerd, zoals het Kieskompas in beeld rond verkiezingstijd. IKKIES kan gebruikt worden in combinatie met een touchscreen en naar eigen behoefte worden ingericht. Organisaties kunnen een licentie afnemen, voor particulieren is het programma gratis. www.noxqs.nl

Voor een demonstratie van IKKIES ga naar www.noxqs.nl/video-ikkies.


ders en verzorgers op een makkelijke en snelle manier informatie uitwisselen over een kind of cliënt. In plaats van een papieren schrift heeft elk kind een eigen beveiligd digitaal schriftje waar ouders, groepsleiding, activiteitenbegeleiders en leerkrachten dagelijks be-richten kunnen plaatsen over de gebeurtenissen van de dag. Andere gebruikers kunnen hierop reageren. Een bericht kan naast tekst ook foto’s en links bevatten van relevante gebeurtenissen en activiteiten. Via wacht-woordbeveiliging en gang-bare beveiligingsnormen is de informatie alleen toegan-kelijk voor betrokkenen.www.schriftje.nl

LeVenSBoek onLine In een levensboek kunnen waardevolle zaken en herin-neringen worden bewaard voor cliënten. Voor mensen met een visuele handicap is het vaak niet mogelijk om zelfstandig het levensboek te gebruiken. Met het digitale levensboek van Bartiméus is dit wel mogelijk.In overleg met de cliënt kan een begeleider videofilmpjes vastleggen, geluiden op-nemen, muziek toevoegen, verhalen en gebeurtenissen vastleggen en tekst bij foto’s opnemen. Deze verzameling komt op een aparte website te staan die zelfstandig door de cliënt te bedienen is. Het digitale levensboek kan op een eenvoudige manier op

maat worden samengesteld en aangepast. Het levensboek is ook be-schikbaar voor andere organisaties. Info bij Dick Lunenborg: [email protected]

Zonder dremPeLSLayer zonder drempels is een gratis, interactieve navi-gatieapp voor mensen met een beperking. De app voor smartphone of tablet bevat een database met veel points of interest, zoals gehandicap-tenparkeerplaatsen, rol-stoeltoiletten, toegankelijke horeca, bushaltes. Gebrui-kers kunnen punten filteren op onderwerp. Ook kunnen ze zelf punten aanmelden of bestaande punten voorzien van feedback en aanvullende informatie. De aangemelde punten liggen niet alleen in Nederland, maar ook in an-dere Europese landen. www.layerzonderdrempels.nl

SteFFieSteffie legt op een makke-lijke manier uit hoe schijn-baar eenvoudige, alledaagse zaken werken. De website is bedoeld voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen die moeite heb-ben met lezen en schrijven. Zo kunnen ze leren hoe je in-ternet gebruikt, hoe een OV-chipkaart werkt, hoe je geld opneemt, een treinkaartje koopt bij een automaat of wat een sociaal netwerk is. De avatar Steffie is een leuke jonge meid die in woord en

beeld onderwerpen uitlegt en aanmoedigt om te oefe-nen.www.steffie.nl

iemand ZoaLS ikEen social media platform voor mensen met een chroni-sche ziekte en hun omgeving: dat is iemandzoalsik.nl. Het geeft mensen met een chro-nische ziekte en hun familie, mantelzorgers en andere betrokkenen de mogelijkheid op één plek kennis, ervarin-gen en emoties te delen over het leven met een beperking. Het platform is een initiatief van de Vereniging Spierziek-ten Nederland (VSN), Astma Fonds en Reumapatiënten-bond. www.iemandzoalsik.nl

CurSuSSenZetNet verzorgt introduc-tiecursussen internet- en computergebruik op verschil-lende (cognitieve) niveaus. Onderwerpen binnen deze cursussen zijn onder andere surfen, internetbankieren en veilig internetgebruik. Verder leren deelnemers werken met Twitter, Gmail, Markt-plaats, Google, YouTube, Picasa en webshops. De cursussen worden een maal per week aangeboden, wan-neer gewenst ook op locatie. Stichting ZetNet is gespeci-aliseerd in het opleiden van mensen met een arbeidsbe-perking. De nadruk ligt op zelfwerkzaamheid, ervarings-leren en burgerschap.www.zetnet.nl


[Ina-Brian-beeldscherm-01 HR]Brian Twint heeft direct contact met cliënt Ina[Ina-Brian-beeldscherm-018 HR]

mee doen! Jedoetmee! is een spelprogramma waarmee de ontwikkeling van ern-stig meervoudig beperkte kinderen spelenderwijs en op systematisch wijze gestimuleerd wordt. Het kan bijvoorbeeld helpen bij leren keuzes maken of bij de motorische ontwik-keling.Het programma bestaat uit spel-letjes die afgestemd, ingericht en bijgesteld kunnen worden naar de interesse en behoefte van ieder individueel kind. Kinderen kunnen het programma overal gebruiken waar een computer voorhanden is en zijn daarmee niet afhankelijk van personen in hun omgeving. Het programma is te gebruiken met een touchscreen, en met andere bedieningen.www.noxqs.nl

kineCt De Kinect-games van de Xbox 360, zijn ook bruikbaar als middel om bewegen te sti-muleren bij cliënten. Kinect gebruikt het eigen lichaam als controller in plaats van een joystick of gamepad. Zo stuurt het lijf van de speler de bewe-ging van de avatar in de game aan en moeten gevraagde bewegingen dus echt uitge-voerd worden om het spel te kunnen spelen. Deze interactie moet je wel kunnen begrijpen om er gebruik van te kunnen maken. Daarom lijkt het vooral geschikt voor cliënten met een hoger niveau en een goede lichamelijke conditie. Voor hen is op deze manier bewegen wel veel leuker dan het uitvoe-ren van gebruikelijke oefe-ningen bij de fysiotherapeut. www.xbox.com (onder Kinect)

ViSueLe enquêteDe Enquête kwaliteit van be-staan is een eenvoudig, visu-eel instrument om in gesprek te komen over de behoefte aan ondersteuning. Het biedt cliënten een kader om samen met hun netwerk over alle domeinen van kwaliteit van bestaan te praten. Nadat ze de vragen hebben doorlopen, wordt visueel gemaakt waar de antwoorden afwijken van het gemiddelde. Op basis van deze uitslag kan de cliënt hierover in gesprek gaan met zijn begeleiders.www.noxqs.nl/2011/09/sa-men-in-gesprek-over-kwaliteit-van-bestaan/#more-41.

WeBWiJSWillie Webwijs is een leerpro-gramma over veilig internet-ten voor mensen met een lichte verstandelijke beper-

king. De gratis on-line cursus Veilig Internetten met Willie Webwijs leert lvg’ers op een leuke, eenvoudige manier om te gaan met de gedragsregels van het internet. Onder meer op het gebied van chatten, e-mailen, webwinkelen en surfen. In vijf modules wor-den de belangrijkste vaardig-heden voorgedaan, aange-leerd en getest. Het program-ma is geschikt voor zowel individueel gebruik als groepslessen. Voor ouders, verzorgers, docenten en instellingen, maar ook voor andere belangstellenden is het programma gratis beschikbaar op www.willie-webwijs.nl. Hier is ook een demofilmpje over de cursus te vinden.

Lesprogramma’s rondom 9 thema’s

TARA biedt cliënten de mogelijkheid om hun

sociale netwerk te onderhouden en te vergroten

binnen een veilige en beschermde omgeving.

Met TARA valt het zorgaanbod beter af te

stemmen op de behoefte van elke individuele

cliënt. TARA is voor begeleiders en cliënten

bijzonder gebruiksvriendelijk.

stimuleert ontwikkelingTARA

Stage en werk

Reizen

Huishoudelijk werk Voeding

Zelfzorg

Sociale vaardigheden

Administratie

Vrije tijd Rechten

Een online leeromgeving die groei, zelfstandigheid en zelfvertrouwen verbetert

Gratis uitproberen Benieuwd hoe TARA werkt? Probeer het gratis uit.

Ga naar www.ookjij.nl, klik op het uiltje en login

met actiecode 665545 (ookjij) en kies

OokJij_AdvMarkant_v5.indd 1 11/8/11 11:43 AM


Nu de digitalisering van dossiers en begeleidingsplannen in de gehandicaptenzorg zo’n beetje voltooid is en de computer op de werk-vloer onmisbaar gereedschap is geworden, kondigt de volgende stap zich aan. Die moet leiden tot meer openheid en tweerichtingsverkeer, zodat cliënten en fami-lie over dezelfde informatie kunnen beschikken als beroepskrachten en ook zelf informatie kun-nen toevoegen. ‘Maak de cliënt lid van het be-handelteam’, zegt Geert Klein Breteler, vroeger werkzaam in gehandicaptenzorg, jeugdzorg en forensische psychiatrie, tegenwoordig software-ondernemer. Zijn slogan: ‘De techniek is er klaar voor, nu is de professional aan zet.’

transparant en interactiefKlein Breteler is de bedenker van MeXtra, een systeem dat begeleiders en behandelaars in de zorg in staat stelt cliëntgegevens bij te houden en zorgplannen te beheren. Het programma kwam tien jaar geleden op de markt en het heeft zich sindsdien doorontwikkeld. Klein Breteler: ‘Ik merkte destijds dat het ontbrak aan goede hulp-middelen voor methodisch werken. Omdat ik ook een technische opleiding heb, kon ik zoiets zelf gaan ontwerpen.’

Tot nu toe hebben zeven zorgorganisaties het sys-teem ingevoerd, voor in totaal zo’n drieduizend cliënten. De middelgrote gehandicaptenorgani-satie De Driestroom in het Gelderse Elst, met

acHteRGRondinteraCtieF ZorgPLan

‘maak de cliënt lid van het behandelteam’

Begeleidingsplannen waarin ook de cliënt zelf kan werken zijn technisch mogelijk. maar cliënten en beroepskrachten reageren nog wat schuchter.

indiViduaL SuPPort PLan

Bij de Zeeuwse stichting Arduin is het traditionele zorgplan ingeruild voor een nieuwe methodiek, het IPS (Individual Support Plan), in de wandeling persoonlijk plan. Het omvat de wensen en doelen van de cliënt, plus diens uitkomsten op de Support Intensity Scale (SIS) en Personal Outcome Scale (POS) die samen precies aangeven welke onder-steuning iemand nodig heeft. Dit alles is geauto-matiseerd en de begeleiders houden de cliëntgege-vens op gestructureerde wijze bij. De invoering op uitvoerend niveau is knap lastig gebleken, vertelt Arduin-manager Jos van Loon. ‘Het SIS bijvoorbeeld bestaat uit 49 items die allemaal een antwoord vragen. Ik hoor wel eens dat de methode complex gevonden wordt, maar we mogen van onze medewerkers verwachten dat ze daarmee kunnen omgaan.’ Anders is het voor de cliënten. Hoewel het hen vrij staat in hun plan te lezen en te schrijven, gebeurt dat weinig. Van Loon: ‘We moe-ten het voor hen gebruiksvriendelijker maken. Daar zijn we mee bezig.’


door Christa Carbo | [email protected] | foto’s aleid denier van der gon

negentig locaties in de regio Arnhem-Nijmegen, is zo’n aanbieder. Teamcoördinator Daniejelle La-blans werkt er met cliënten met autisme. Sinds drie jaar gebruikt ze daarvoor MeXtra, dat ze dagelijks meerdere keren opslaat om gegevens na te kijken of aan te vullen. ‘Het is een programma dat uitnodigt tot rapporteren en evalueren’, zegt ze, ‘We hebben er een kwaliteitsslag mee gemaakt omdat we er gestructureerder door zijn gaan werken.’MeXtra is nu aangepast aan de principes van Zorg 2.0: interactiviteit, tweerichtingsverkeer tussen zorgvrager en zorgverlener. Rond de jaar-wisseling gaan de eerste organisaties deze nieu-we mogelijkheid gebruiken. Technisch gesproken is transparantie steeds gemakkelijker geworden. MeXtra staat – uiteraard beveiligd – op internet en de nieuwste versie doet het ook op de iPad. Maar het is niet alleen een kwestie van techniek,

benadrukt Klein Breteler. Zorggegevens open-stellen voor cliënten of hun naasten vergt in de eerste plaats een behoorlijke cultuur-omslag. ‘Uitgangspunt is een principieel andere houding; we moeten af van het paternalisme in de zorg. In theorie staat de cliënt al centraal, in de praktijk is dat soms nog een loos begrip. De opvattingen van cliënten moeten gelden, dat komt de kwaliteit van de zorg ten goede. Dat principe wordt nu ondersteund door wat tech-nisch mogelijk is.’

uitwisseling Als voorbeeld noemt Klein Breteler de ervarin-gen bij een dagcentrum voor kinderen met een beperking, waar de jongste versie van MeXtra is uitgeprobeerd. ‘Interventies om doelen te bereiken, zoals bijvoorbeeld het verbeteren van de oog-handcoördinatie, worden voor 95 procent

Daniejelle Lablans (links): ‘Digitale uitwisseling is geen substituut voor persoonlijk contact’


door professionals uitgevoerd, terwijl het logisch is daar ook de ouders bij te betrekken. In de praktijk gebeurt dat ook wel, maar zij leggen niets vast. Dat wordt nu anders. Als een kind in het weekend bij oma ineens zelf zijn beker naar de mond brengt, kan de ouder dat zelf invullen in het systeem. De begeleiders zien het de volgende dag meteen op MeXtra.’ Zo krijg je dus meer uit-wisseling en samenwerking. De Driestroom wil de interactieve mogelijkheden van het informatiesysteem gaan gebruiken, zodat cliënten zelf hun gegevens en rapportages kun-nen lezen en er het hunne aan kunnen bijdragen. Daniejelle Lablans gelooft erin en is benieuwd hoe het in de praktijk zal uitpakken. Het enthousi-asme en het feitelijke gebruik zullen per cliënt en waarschijnlijk ook per cliëntencategorie verschil-len, verwacht ze. ‘Ik vraag me af hoe mensen met een verstandelijke beperking het vinden om met de computer te gaan werken, of oudere cliënten. Voor sommigen zullen misschien aanpassingen nodig zijn. Maar ook goede lezers zullen het niet altijd willen. Het zijn nogal hoeveelheden infor-matie. Ik schrijf dagelijks flinke stukken. Er zijn ook cliënten die het confronterend vinden wat er allemaal over hen vastgelegd wordt.’

Boeit nietBij de Hofstede in Bemmel, een van Daniejelles locaties, een woonvorm voor jonge volwassenen met normale begaafdheid en autisme, zal de

acHteRGRondinteraCtieF ZorgPLan

computertechniek in ieder geval geen probleem zijn. ‘Deze jongens hebben eerder internet dan een wasmachine. Het is voor hen echt een eerste levensbehoefte.’ Of hetzelfde ook zal gelden voor het kennisne-men van hun cliëntinformatie is nog maar de vraag. Bewoner Bob Kuiper (41) reageert na een korte uitleg over de digitale toekomst zonder aarzelen: ‘Dat interesseert me helemaal niet.’ Hij vindt internet weliswaar belangrijk – ‘Zon-der computer ga ik dood’ – maar wat de mede-werkers van de Hofstede over hem noteren, laat hij graag aan hen over. ‘Ze mogen alles over me weten, dat boeit me niet.’ Medebewoner Jeroen Tuerlings (23) werkt zelf in de software – onder meer aan gebruiksvriendelijke toepassingen voor mensen met een verstandelijke beperking – maar ook hij reageert aarzelend. ‘We hebben al inzage in alle documenten wanneer we dat wil-len. Maar voor het overzicht kan het wel handig zijn.’ Jeroen waarschuwt voor de mogelijkheid van misbruik, bijvoorbeeld omdat gevoelige informatie een eigen leven zou kunnen gaan

e-kraCht

De Eigen Kracht Centrale organiseert samen-werkingsverbanden van familie en vrienden rondom mensen in problematische situaties. Daar zijn ook mensen met beperkingen bij, zoals ouders met een verstandelijke beper-king die ondersteuning nodig hebben bij de opvoeding. Sinds kort biedt de organisatie haar deelnemers de mogelijkheid het afge-sproken plan op een eigen, met een wacht-woord afgeschermde website te zetten en de contacten zo te beheren. E-kracht, heet het systeem. ‘Mensen die zwaar belast zijn blijken het een heel karwei te vinden iedereen van goede informatie te voorzien’, zegt bestuurder Fiet van Beek van de Eigen kracht Centrale. ‘De site helpt hen daarbij.’ De regie over het gebruik ligt bij de hoofdpersoon. Van Beek: ‘Hulpverleners kunnen er niet zomaar op, het is geen openbaar dossier. Als hulpverleners er al gebruik van maken, is dat op uitnodiging van de betrokkene zelf.’

Jeroen Tuerlings: ‘Je moet de inzage kunnen beperken’


leiden. ‘Je moet de inzage kunnen beperken. Ik zou bijvoorbeeld niet willen dat mijn ouders zomaar in mijn dossier kunnen. En als cliën-ten informatie kunnen toevoegen, moet daar misschien ook een soort rem op komen. Iemand kan wel zoveel roepen. Daar zouden we iets op moeten vinden.’

PionierswerkHet werken volgens 2.0-principes is nog pio-nierswerk. Ook in contact met beroepskrachten moet Geert Klein Breteler de nodige over-redingskracht aan de dag leggen. ‘Soms zien teamleden het niet zitten, maar al pratend gaan ze dan de mogelijkheden zien. Dan vertel je bijvoorbeeld dat de huisarts er ook iets in kan zetten, dat vinden ze handig.’ De grootste bedenkingen, zo is zijn ervaring, zijn er over de openheid richting cliënten of ou-ders. ‘Nu kun je nog alleen voor collega’s schrij-ven, maar als de cliënt het ook leest moet je de dingen misschien anders opschrijven. Genuan-ceerder, zorgvuldiger. Dat vraagt iets van de begeleiders.’ Er heerst soms angst – misschien is het koudwatervrees – voor controleverlies, voor meekijkers die gaan volgen wat begeleiders rapporteren. Al zijn dat in dit geval de mensen om wie het draait, cliënten die hun eigen, per-soonlijke informatie willen zien. Klein Breteler: ‘Instellingen die hun cliënten willen laten parti-ciperen, die 2.0 willen werken, vinden de nieuwe technische mogelijkheden fijn. Maar het is wel een omslag. Ik raad altijd aan in de proeffase intern te oefenen en collega’s de teksten te laten meelezen. Waar we in ieder geval voor moeten waken is dat er een dubbele rapportage ont-staat, een voor jezelf en een voor de cliënt. Dat is juist niet de bedoeling.’ Bij proefprojecten ervoeren de medewerkers het trouwens als handig dat (ouders van) cliënten real time informatie deelden met de beroeps-krachten. Het scheelde telefoontjes en mailtjes. Dat duidt mogelijk op minder bezorgdheid en vragen bij de ouders op het moment dat zij evenveel weten als de begeleiders en hun opmer-kingen gemakkelijk aan hen kwijt kunnen. Een

tevreden professionele gebruiker twitterde over tijdwinst en meer werkplezier, aldus een trotse Klein Breteler.

Menselijk contactDe uitwisseling van informatie per computer-scherm lijkt op het eerste gezicht kil, maar in de praktijk blijken mensen het niet zo te ervaren. Klein Breteler: ‘Bij hulpverlening van scherm tot scherm werd dat ook gedacht, maar inmid-dels weten we dat dit juist verbluffend goed kan werken. Je moet elkaar wel blijven zien natuur-lijk, MeXtra is een hulpmiddel, geen substituut voor persoonlijk contact.’ Hetzelfde benadrukt Daniejelle Lablans. Voor haar cliënten met autisme is menselijk contact enorm belangrijk, juist omdat ze soms zelf zeggen dat ze liever alleen zijn. ‘Ze zouden zich misschien wel willen afzonderen met alleen de computer, maar als je een kop koffie bij ze komt drinken, vinden ze dat toch heerlijk. Daarom zou compleet geautomatiseerde zorg, zoals in een woonvorm met alleen computers en senso-ren, voor deze groep juist niet goed zijn.’ Boven-dien, zo zegt ze nadenkend: ‘We moeten niet doorslaan naar almaar meer techniek, het risico bestaat dat we mensen op dat punt gaan over-vragen. We mogen niet vergeten dat deze men-sen een beperking hebben. Ze hebben niet voor niets zorg nodig.’

ga naar http://ghz20.nl/jeroen-tuerlings

Op woensdag 14 september vond in Den Haag de opening plaats van bakkerij Vlinder, een project van zorginstelling Steinmetz | de Com-paan. Op het YouTube kanaal van deze organi-satie wordt van de opening verslag gedaan. In ruim vier minuten krijgen we sfeervolle beelden voorgeschoteld van mensen die buiten op het plein al vast kleine sandwiches proeven, een cli-ent die in de bakkerij door de presentatrice over zijn werk wordt geïnterviewd, voorbij glijdende schalen en planken met brood en banket en een kort gesprek met de bestuurder van de organi-satie. De gevulde koeken, die door smullende personen worden aangeprezen, doen het water in de mond lopen en de verleiding is groot om auto of trein te pakken en direct naar Den Haag af te reizen. Tot slot wordt de officiële, ludieke opening in beeld gebracht.

Bakkerij Vlinder is de tiende en meest recente aflevering van Kijk Nou!, de serie YouTube film-pjes van Steinmetz | de Compaan, gemaakt door en voor cliënten. Eerdere afleveringen gaan over onder andere werksituaties, een kookcursus en de computerclub. Interessante filmpjes zijn ook het verslag van de Prokkelstage van een groepje cliënten in de Tweede Kamer en de inkijk in de centrale cliëntenraad.Voor en door cliënten, daar is in deze serie be-

RecenSie

slist sprake van. Cliënten zijn presentatoren en hoofdpersonen in de films. Ook denken zij, in de cliëntencommunicatiegroep, mee over concept, draaiboek en uitvoering. Met andere woorden, van het begin tot het eind zijn zij er actief bij betrokken, alleen de productie zelf is uitbesteed. Het resultaat mag er zijn, de films hebben stuk voor stuk veel kwaliteit. De eenvoud, direct-heid en afwezigheid van enige kapsones doen weldadig aan. Het zijn krachtige en informatieve producten van cliënten die er voor gáán.

Wie zijn bij deze filmpjes gebaat? Allereerst natuurlijk de cliënten die meedoen. Voor hen kan het meewerken aan de totstandkoming een bron van persoonlijke ontwikkeling zijn. Zo is het aardig om te zien hoe de zelfbewuste pre-sentatrice in Bakkerij Vlinder nog maar enkele maanden geleden, bij de selectie van nieuwe presentatoren (ook een filmpje, aflevering 6), vol onzekerheid was. Daarnaast plukken cliënten de vruchten van deze serie doordat zij in hun

Beelden van eigen kracht


RecenSie

Kijk Nou! Serie films op het YouTube kanaal van

Steinmetz | de Compaan.

om de filmpjes te bekijken of ga naar

www.youtube.com/user/steinmetzdecompaan

Beelden van eigen kracht

keuzevorming op allerlei gebieden over visueel materiaal beschikken. Bijvoorbeeld, wie op zoek is naar een leerwerktraject in bakkerij Vlinder kan naast raadpleging van de schriftelijke in-formatie over werkzaamheden in bakkerij en bakkerswinkel nu ook dit filmpje bekijken. Dat maakt de informatie compleet en dus de keuze meer bewust en trefzeker.Je zou kunnen zeggen dat de filmpjes, openbaar en beschikbaar voor iedereen als ze zijn, een bijdrage leveren aan een positieve beeldvor-ming over mensen met een beperking. Ook dat is waar – en plezierig – maar persoonlijk ga ik graag nog een stapje verder. Deze filmpjes zijn, even los van de vraag door wie ze zijn gemaakt, gewoon goed. In hun vermogen om in enkele minuten een breed en treffend beeld te geven van een verschijnsel of situatie, kunnen zij zich wat mij betreft meten met soortgelijke produc-ten in de niet-gehandicapte wereld. Het lijkt me dan ook dat zij bij het grote publiek niet alleen een positieve beeldvorming over de makers ver-dienen maar ook waardering over de inhoud.

Alom valt te beluisteren dat mensen met een beperking meer participeren in de samenleving door toegang te krijgen tot het internet en de mogelijkheden om ook daadwerkelijk iets met het internet te kunnen doen (e-inclusie). Het

gebruik van nieuwe media kan zelfredzaamheid en meedoen in de maatschappij bevorderen. Dat is ongetwijfeld zo, maar de serie Kijk Nou! geeft ook aanleiding tot het omgekeerde: de sociale media geven ons allemaal gelegenheid om te participeren in de wereld van mensen met een beperking, ons voordeel te doen met hun cre-atieve producten en van de twee werelden één te maken. Zo bezien zou het goed zijn om de filmpjes van Kijk Nou! breder te verspreiden dan alleen via het YouTube kanaal en ook in de meer formele berichtgeving van de zorgorganisatie (site, voorlichting aan nieuwe cliënten, jaarrap-portage, e.d.) een plaats te geven.

Martin Schuurman


Dit is de digitale versie van Markant van december 2011,

met als thema Gehandicaptenzorg 2.0.

Op www.tijdschriftmarkant.nl, in het dossier GHZ 2.0, vindt

u nog meer artikelen over Gehandicaptenzorg 2.0.

ZelfStandiG Met een iPHone

Bellen, foto’s maken, agenda bijhouden en boodschappen doen.

Cliënten van Pameijer kunnen het een stuk zelfstandiger sinds ze

gebruikmaken van de Blue Call Phone.

‘iedeReen Moet oP inteRnet Kunnen’

Cliënten die als vorm van dagbesteding andere cliënten vooruit

helpen op internet. Daar is Computerschool Amerpoort mee be-

zig. Want iedereen moet op internet kunnen, ook mensen met een

ernstige verstandelijke beperking. Zij krijgen hun eigen toegangs-

scherm en een digitale mediatheek.

contact via BeeldScHeRM

Zorginstelling Cordaan deed twee jaar lang ervaring op met Zorg

op Afstand, zorg via beeldschermcommunicatie. ‘Wat nou Zorg op

Afstand? Zorg in de woonkamer zul je bedoelen!’

Ben jij al online?

Een fotoreportage over een dag vol computerplezier voor cliënten.

Markant


Markant, onafhankelijk journalis-

tiek maandblad voor de gehandi-

captensector, wordt uitgegeven

door de Vereniging Gehandicap-

tenzorg Nederland (VGN) in sa-

menwerking met uitgeverij Bohn

Stafleu van Loghum, onderdeel

van Springer Media.

De redactie werkt op basis van een

redactiestatuut. Markant verschijnt

maandelijks, met uitzondering van

de maanden januari en augustus.

Lidinstellingen van de Vereniging

Gehandicaptenzorg Nederland

ontvangen Markant als onderdeel

van hun lidmaatschap.

Redactie

Johan de Koning, hoofdredacteur,

johandekoning@tijdschriftmar-

kant.nl,

Lia Bruin, eindredacteur,

[email protected],

Martine Hemstede, redacteur,

martinehemstede@tijdschriftmar-

kant.nl,

Cindy Panhuis, redactiesecreta-

resse, cindypanhuis@tijdschrift-

markant.nl.

Redactieadres Postbus 413, 3500

AK Utrecht, telefoon 030-27 39 737,

fax 030-27 39 387,

[email protected].

Uitgever Bohn Stafleu van

Loghum, Paul Dijkstra, Postbus

246, 3990 GA Houten, telefoon

030-63 83 838,

www.bsl.nl.

Redactieraad: Hetty de With

(voorzitter), Gerda Budding, Harry

Finkenflügel, Joop Hoekman, Luc

Kenter, Mia Nijland, Peter Nou-

wens.

Advertenties Lucienne Meijer, zie

redactieadres, telefoon 030-27

39 742, e-mail luciennemeijer@

tijdschriftmarkant.nl.

De advertentietarieven en

voorwaarden zijn op aanvraag

verkrijgbaar.

Aan dit nummer werkten mee:

Auteurs: Christa Carbo, Carla

Desain, Riëtte Duynstee, Martijn

Gort, Marjolein Herps, Ingeborg

Möller, Gerard Nass, Martin

Schuurman, Rieke Veurink, Chan-

tal Visser.

Fotografen: Aleid Denier van der

Gon, Ton Hendriks, Stijn Radema-

ker, Martine Sprangers, Hans Tak.

Illustratoren: Karel Kindermans,

Len Munnik.

Omslag: Akimoto

Sluitingsdatum volgend nummer:

Redactionele bijdragen: 5 januari

2012

Advertenties: 11 januari 2012

Abonnementenadministratie

Klantenservice Bohn Stafleu van

Loghum, Postbus 246, 3990 GA

Houten, telefoon 030-63 83 736,

fax 030-63 83 999, website www.

bsl.nl.

Abonnementen kunnen op ieder

gewenst moment worden aange-

gaan en worden stilzwijgend met

telkens een jaar verlengd tot we-

deropzegging. Een abonnement

wordt eenmaal per jaar bij voor-

facturering voor het aankomende

jaar berekend. Bij wijziging van

de tenaamstelling en/of het adres

verzoeken wij u de adreswik-

kel met de gewijzigde gegevens

op te sturen naar Bohn Stafleu

van Loghum of via www.bsl.nl.

Beëindiging van het abonnement

kan uitsluitend schriftelijk of via

www.bsl.nl en dient uiterlijk twee

maanden voor afloop van het

lopende abonnementsjaar te zijn

ontvangen. Een jaarabonnement

kost e 61,95, inclusief verzend- en

administratiekosten. Bij meer dan

één abonnement geldt een staffel-

korting, mits er sprake is van één

aflever- en factuuradres: 2 t/m 5

abonnementen 5%, 6 t/m 10 abon-

nementen 10%, 11 abonnementen

en meer 15%. Losse nummers e

7,90. Themanummers

e 11,50. Prijzen worden per

kalenderjaar aangepast. Levering

en diensten geschieden volgens

de voorwaarden van Springer

Media, gedeponeerd bij de Kamer

van Koophandel te Utrecht onder

dossiernummer 32107635 op 17

juni 2010. De voorwaarden zijn in

te zien op www.bsl.nl, of worden

de koper op diens verzoek toege-

zonden. Uitgeverij Bohn Stafleu

van Loghum legt de gegevens van

abonnees vast voor de uitvoering

van de (abonnements)overeen-

komst. De gegevens kunnen door

de uitgeverij worden gebruikt om

u te informeren over relevante

producten en diensten, tenzij u

te kennen heeft gegeven hier

bezwaar tegen te hebben. Het

overnemen en vermenigvuldigen

van artikelen en berichten uit dit

tijdschrift is slechts geoorloofd

met bronvermelding en met

schriftelijke toestemming van de

uitgever.

ISSN 1384-6612

colofon

KWaliteit van toBiaS Witteveen

Tobias Witteveen van Bartiméus kijkt wat de doelgroep nodig heeft

op het gebied van 2.0 en speelt daarop in. ‘De huidige technologie

en IT bieden zoveel kansen, die moet je grijpen.’

oPinie

Gerard Nass wil een digitale revolutie. Hij wil geen digitale inrich-

tingen bouwen. ‘Vooral sociale media bieden zoveel kansen op

vermaatschappelijking.’

Exsta Nederland BV

Postbus 181, 5140 AD Waalwijk

telefoon 0416 - 331 166

[email protected], www.exsta.nl

Kijk op onze website www.exsta.nl

voor het gratis inrichtingsboekje!

meubilair voor cliënt en kantoor

11159mar_Desaiga 9-11-2011 18:29 Pagina 1

MARKANT gehandicaptenzorg 2.0

Documents

Transcript of MARKANT gehandicaptenzorg 2.0