7/30/2019 Makerspaces veroveren Nederland, bibliotheek als werkplaats

1/3

20 - InfmiPfin | 06 / 2013

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

BIBlIotheek als werkPlaats

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Hackerspaces* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Halverwege de jaren negentig ontstonden in

Duitsland hackerspaces, plaatsen waar compu-

terprogrammeurs kennis en inrastructuur met

elkaar konden delen. De Duitse hackerscone-

rentie Chaos Communication Camp bracht het

enomeen in 2007 onder de aandacht in de

Verenigde Staten. Dat leidde tot een groei aan

Amerikaanse hackerspaces. In tegenstelling tot

de Duitse hackerspaces hielden computerpro-

grammeurs zich niet alleen bezig met program-

meren en hacken, maar werkten ze ook aan

ysieke projecten. Een voorbeeld is de toonaan-

gevende 3D-printer van Makerbot Industries, die

in de New Yorkse hackerspace NYC Resistor werd

ontwikkeld.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Makerspaces* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *Rond 2005 kwamen makerspaces in zwang door

het magazine MAKEen de registratie van het do-

mein makerspace.com. Ze boden een passende

uitweg voor initiatieven die zich liever niet wilden

associren met hackers, een term met een ne-

gatieve connotatie. Een makerspace is een soort

ruimte waar objecten worden vervaardigd op ba-

sis van digitale ontwerpen. Dat gebeurt met 3D-

printers en andersoortige (ambachtelijke) machi-

nes. Vaak hebben makerspaces een educatieve

ocus, gericht op kinderen en jongeren. Iedereen

kan een maker- o hackerspace beginnen; er zijn

geen eisen aan verbonden.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

FabLabs* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *In tegenstelling tot maker- en hackerspaces

moeten FabLabs voldoen aan allerlei voorwaar-

den. Die voorwaarden zijn vastgelegd in het

zogenaamde Fab Charter. Zo moeten FabLabs,

een concept van MIT-proessor Neil Gersheneld,

beschikken over eenzelde (uitbreidbare) basis-

set van gereedschappen en instrumenten. Verder

dient er een minimale, drempelloze openstel-

ling voor genteresseerden te zijn, wordt er een

programma-aanbod ontwikkeld en vormen ze

een wereldwijd netwerk. Binnen FabLabs wordt

ondernemerschap en zelwerkzaamheid gesti-

muleerd, waarmee zij inormele leeromgevingen

zijn om 21ste-eeuwse vaardigheden (delen,

samenwerken, probleemoplossend vermogen

en ondernemerschap) te ontwikkelen. Ze wor-

den vaak lokaal opgezet en gexploiteerd door

non-proftinstellingen. Nederland telt momenteel

27 erkende FabLabs en 5 FabLabinitiatieven. Elk

initiatie wordt beoordeeld en al dan niet gecerti-

fceerd door de Stichting FabLab Benelux.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Makerspaces

veroveren Nederland

Jn d B

Makerspaces letterlijk: plekken waar je iets kunt

maken, produceren doen na de Verenigde Statennu ook hun intrede in Nederland. Verschillende

bibliotheken gaan samenwerken met makerspaces

of beginnen er zelf een. Jeroen de Boer bespreekt

dit nieuwe fenomeen.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Wie is...* * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * *Jeroen de Boer is

domeinspecialist

nieuwe media bij

Bibliotheekservice

Frysln en project-

leider van FryskLab.

7/30/2019 Makerspaces veroveren Nederland, bibliotheek als werkplaats

2/3

06 / 2013 | InformatieProfessional - 21

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

De afgelopen tien jaar hebben we op het

web geleerd virtueel samen te werken,

dingen uit te vinden en dingen te maken.

De komende tien jaar gaan we deze vaar-

digheden toepassen in de echte wereld.

Dit schrijft Chris Anderson (bekend van

de Long Tail-theorie) in zijn boek Makers,

The New Industrial Revolution (2012).

Anderson doelt hier op mensen die deel

uitmaken van de maker movement, die el-

kaar treffen in zogenaamde makerspaces,

letterlijk plekken om dingen te maken.

De maker movement, die sterk verwant is

aan de Do It Yourself (DIY)-trend, wordt

door Obama gezien als een van de groot-

ste kansen voor de Amerikaanse econo-

mie, en wordt door Forbes Magazine

beschouwd als de derde industrile revo-lutie. Ontmoetingsplaatsen heten hacker-

spaces, makerspaces ofFabLabs (zie ka-

der) en deze termen worden ondanks het

verschil in herkomst en lading vaak door

elkaar gebruikt. In dit artikel zullen we de

verzamelterm makerspaces gebruiken.

In makerspaces worden ontwerpen ge-

maakt, verbeteringen doorgevoerd aan

bestaande ontwerpen of er wordt lekker

geknutseld met behulp van open source-

programmas en apparatuur als 3D-prin-

ters en 3D-scanners. Door nieuwe, steedsgoedkopere technieken kunnen fysieke

producten en prototypes onafhankelijk

van dure of onbereikbare productiefaci-

liteiten op kleine schaal worden vervaar-

digd. De makers, waarachtige exponenten

van de moderne webcultuur, delen hun

kennis vervolgens online met elkaar.

Wie een willekeurige makerspace waar-

van er in Nederland alleen al vijftig be-

staan en wereldwijd meer dan duizend

binnenloopt, ziet hoe mensen samen aan

projecten werken. In een aantal internati-

onale FabLabs is men bijvoorbeeld bezig

met het maken van een goedkope armpro-

these uit bamboe. In een FabLab in Am-

sterdam vervaardigt een wiskundeleraar

een mal voor een chocoladeletter van het

getal Pi, wat hem altijd al heeft gefasci-

neerd. Kinderen kunnen er op een speelse

manier kennismaken met de werking van

elektronica of leren programmeren.

Gemeenschappelijke

kernwaardenDe Library Bill of Rights uit 1938 van

de American Library Organisation werd

onlangs door bibliothecaris Char Booth

heid) aantonen waar het anders of beter

kan. Samenwerking tussen bibliotheken

en de maker movement past in de gedeel-de visie dat men niet kan functioneren

zonder een actieve en betrokken gebrui-

kersgroep of lokale partners.

Initiatieven inAmerikaanse bibliotheken

Vooral in Amerika is de aansluiting van

bibliotheken met makerspaces goed te

zien. Het eerste FabLab in een bibliotheek

werd in 2012 door Fayetteville Free Li-

brary (New York State) gerealiseerd, de

Westport Public Library volgde wat later.

Directeur Sue Considine van Fayetteville:

Voor ons staan bibliotheken voor toegan-

kelijkheid en de functie van de bibliotheek

als makerspace kwam eigenlijk heel van-

zelfsprekend tot stand. We kunnen daar-

mee goed toegang bieden tot interessante

technieken en mogelijkheden. De Chi-

cago Public Library begon afgelopen juli;

dankzij een eenmalige subsidie kunnen

bezoekers tijdelijk gratis gebruikmaken

van hun MakerLab. De invulling van deze

pilot werd in samenwerking met de NewYork Public Library en het Northwestern

University Department of Mechanical En-

gineering gerealiseerd. >

samengevat in enkele kernwaarden, te

weten toegankelijkheid, vrijheid, belan-

genbehartiging, onderzoek en openheid.Deze kernwaarden van de bibliotheek

blijken sterk overeen te komen met de

uitgangspunten van de hackersbeweging

en de maker movement. Zij staan allebei

voor de laagdrempelige ontsluiting van

informatie bibliotheken door toegang

te geven tot boeken en digitale bronnen,

en makers door digitale onderwerpen te

delen op open online platforms. Hun ge-

zamenlijke drijfveer is de geestelijke ont-

wikkeling van hun individuele gebruikers

en de gemeenschap. Ze behartigen diens

belangen door bijvoorbeeld het restrictie-

ve auteursrechtenbeleid aan te vechten of

zich in te zetten voor de bescherming van

de (online) privacy.

Bibliothecarissen vertalen dat in hun aan-

bod mediawijsheid, terwijl hackers vaak

betrokken zijn bij digitale burgerrech-

tenorganisaties als de Electronic Frontier

Foundation, of via ethische hacks (open-

Alleen Nederland telt al

vijftig makerspaces

Kinderen sloopten en soldeerden op 9 september 2012

tijdens de jaarlijkse uitmarkt in Leeuwarden.

Activiteit georganiseerd door Bibliotheek Leeuwarden

met medewerking van hackerspace Frack.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

7/30/2019 Makerspaces veroveren Nederland, bibliotheek als werkplaats

3/3

22 - InfmiPfin | 06 / 2013

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

BIBlIotheek als werkPlaats

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

is een eerste stap als bibliotheken hun tra-

ditionele aanbod zouden aanvullen met

deze nieuwe technologie en daardoor de

bijbehorende educatieve materialen zou-

den kunnen verspreiden onder hun ge-

bruikers.

Over het algemeen kiezen bibliotheken

voor samenwerking met bestaande ma-

kerspaces in plaats van er zel een op tezetten. Het kan allebei, maar het is mijn

overtuiging dat een makerspace alleen

op de juiste manier kan worden ingebed

in een lokale bibliotheekorganisatie als

diezelde bibliotheek daarin stevig parti-

cipeert.

FabLabkenner Massimo Menichinelli

heet voor bibliotheken een wijze les: be-

gin met het verwerven van inzicht in de

lokale omstandigheden en de weerslag die

deze kunnen hebben op een project. Is er

voldoende achterland om een lab te kun-nen exploiteren, zowel aan gebruikers-

als aanbiederskant? Dat kost veel tijd

en moeite, maar lijkt onontbeerlijk voor

een succesvol en duurzaam initiatie. Het

aansluiten bij plaatselijke ontwikkelingen

is een goede eerste stap. Met alleen het

plaatsen van een 3D-printer in de biblio-

theek en a en toe een demonstratiesessie

o een knoppencursus wordt de maker

movement en de bibliotheek geen recht

gedaan. Shareable: Libraries Reinvented as Labora-

tories: www.shareable.net/blog/

libraries-reinvented-as-laboratories

> 10 things to do when starting a FabLab

www.openp2pdesign.org/2013/spaces/10-

things-to-do-when-starting-a-ablab/

> Makerspaces, Participatory Learning, and

Libraries: theunquietlibrarian.wordpress.

com/makerspaces-participatory-learning-

and-libraries

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

een rijdend FabLab. In tegenstelling tot

andere bibliotheken kiest Bibliotheek-

service Frysln er niet voor onderdak tebieden aan een bestaande makerspace,

maar een eigen FabLab op te zetten. Zo

hoopt men de bibliotheek en makerspace

zoveel mogelijk inhoudelijk te veranke-

ren. Sinds vorig jaar worden potentile

partners, fnancieringsmogelijkheden en

invulling in kaart gebracht in dit geval

bijvoorbeeld een sterke ocus op lokale

aandachtsgebieden als watertechnologie.

Vanwege de sterk gespreide bewoning

van de provincie is gekozen voor een tot

FabLab omgebouwde bibliobus, zodat

zoveel mogelijk mensen, met name jon-

geren en kinderen, kennis kunnen nemen

van nieuwe ontwikkelingen en de daaraan

gekoppelde lokale vraagstukken. Het mo-

biele FryskLab gaat in de herst op pad.

Think global, act local

Dat bibliotheken zich kunnen aansluiten

bij de maker movement is een logische

stap voor de bibliotheek als platorm. Bi-

bliotheken met een makerspace zijn nog

steeds kenniscentra, maar met een andereinvulling.

Creatieve toepassingen zijn echter veel re-

levanter dan de technologie an sich. Het

Ook beweging in Europa

Ook in Europa komen er voorzichtig ini-tiatieven van de grond. In de Longsight

Library in Manchester werd dit jaar een

reeks workshops voor meisjes aangebo-

den. Paula Carley, Neighbour Engage-

ment Oicer: Bij de introductiecursus

programmeren hebben we al eens samen-

gewerkt met het project Manchester Geek

Girls. We wilden een vervolg geven aan

dat succesvolle project en jonge meiden

stimuleren een technische o wetenschap-

pelijke loopbaan te overwegen. En in de

Stadtbibliothek van Keulen is deze zomer

een makerspace geopend waar gymnasi-

umscholieren workshops techniek en pro-

grammeren verzorgen.

In Nederland is de FlevoMeerBibliotheek

een samenwerking begonnen met het Fab-

Lab Dronten onder de naam Bibliolab.

Initiatienemer Johan Vrielink: Het biedt

bibliotheken nieuwe kansen. Het zijn niet

alleen uitleencentra, maar ook kenniscen-

tra op het gebied van digitale technieken.

Met dit nieuwe imago kunnen ze onder-

nemende mensen binnenhalen en hen ken-

nis laten maken met computergestuurdemachines.

In Friesland werkt Bibliotheekservice

Frysln aan de realisatie van FryskLab,

Bibliotheekservice Frysln presenteerde op 27 februari 2013 haar plannen voor FryskLab en nodigde

een groep acht van een basisschool uit om te ervaren hoe leuk spelen en programmeren is.

Aansluiten bij

plaatselijkeontwikkelingen is een

goede eerste stap