Magazine ‘Vooroordelen elektronische uitwisseling ...aan de structurele inbedding van technologie...

‘Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens achterhaald’

Magazine over innovatie en ICT in de zorg Jaargang 2 • Nr. 1 • www.digitalezorg.nl

Magazine

‘Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’

‘Digitale microscopen ondersteunen innovaties’

Beursspecial Zorg & ICT

nr. 1 / 2015 3

BEST

BUSINES

S

CASE PRIVA

TE

SECTO

R • BES

T BUSI-

NESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R •

BEST CLO

UD START-U

P • BES

T CLOUD

PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE

SECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC SE

CTOR •

BEST CLO

UD START-U

P • BES

T CLOUD PRODUCT • B

EST

BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSI-

NESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD

START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSI-

NESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSINES

S

CASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD

PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC SE

CTOR • B

EST CLO

UD

START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R •

BEST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SEC-

TOR • B

EST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SEC-

TOR • B

EST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R •

BEST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T

CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC SE

CTOR • B

EST CLO

UD

START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD

START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T

CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T

BUSINES

S CASE

PUBLIC SE

CTOR • B

EST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS

CASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST

CLOUD PRODUCT • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PU-

BLIC SE

CTOR • B

EST CLO

UD START-U

P • BES


EST BUSIN

ESS

CASE PRIVA

TE SEC

TOR • B

EST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SECTO

R • BES

T

CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT • BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R • BES

T BUSINES

S CASE

PUBLIC SE

CTOR

• BES

T CLOUD ST

ART-UP • B

EST CLO

UD PRODUCT

• BES

T BUSINES

S CASE

PRIVATE S

ECTO

R •

BEST BUSIN

ESS C

ASE PUBLIC

SEC-

TOR • B

EST CLO

UD START

2015!

SCHRIJF NU IN VOOR DE EUROCLOUD NEDERLAND AWARDS

Ook dit jaar reikt EuroCloud NL in samenwerking met CloudWorks de EuroCloud Nederland Awards uit. Sponsors zijn EMC en VMware. Noteer alvast 18 juni in uw agenda.

Categorieën • Best Business Case Private sector• Best Business Case Public sector• Best Cloud Start-up• Best Cloud Product

De winnaars dingen ook deze keer weer mee naar de EuroCloud Europe Awards in september

Kijk op www.eurocloudnl.eu voor meer informatie

Voorwoord

Colofon

Veel zorgen om ICT?

De laatste tijd is er weer veel te doen om ICT en technologie in de zorg. Salesforce meldt dat technologie onvoldoende is ingezet in de zorg. De ICT-kosten per ziekenhuismedewerker blijven maar stijgen door de digitalisering. En de transitie van zorg naar de gemeenten mist de mogelijkheden van eHealth.

Maar is het ook inderdaad zo slecht gesteld met de opkomst van technologie in de zorg? Er zijn tal van veel-belovende initiatieven: er is aandacht voor technologie in de zorg binnen het onderwijs, startups krijgen ruimte en kansen van de instellingen en beleidsmakers en nieuwe samenwerkingen krijgen vorm om ecosystemen in te richten. Stuk voor stuk ontwikkelingen die meebouwen aan de structurele inbedding van technologie in de zorg. En dat daarbij soms de kost voor de baat uitgaat…

Tijdens de Zorg&ICT-beurs die van 18 tot en met 20 maart in Utrecht plaatsvindt, zullen veel organisaties weer hun bijdrage aan deze inbedding laten zien. Nieuwe producten en diensten, echte innovaties, startups, Young Professionals en vooral veel netwerken en kennis delen. Meer dan 150 deelnemers zullen u ontvangen en praten u graag bij. Ook wij dragen bij door het vormgeven van het

Young Professional-programma en de EU eHealth-succes-verhalen in de Zorgacademie. Kortom, genoeg reden om u aan te melden.

Tot ziens in Utrecht!

Paul PelsmaekerHoofdredacteur en voorzitter Stichting Digitalezorg.nl

Digitalezorg.nl Magazine verschijnt 5 maal per jaar

in een oplage van 3.000 ex. Het magazine biedt interviews, praktijkverhalen en achtergronden over ICT in de zorg en zorg-innovatie in de breedste zin van het woord. Speciaal geschre-ven voor bestuurders en zorgprofessionals in het algemeen en ICT-professionals binnen het zorgdomein in het bijzonder.

Toezending van Digitalezorg.nl Magazine vindt plaats op basis van abonnementen en controlled circulation. Vraag uw abonnement aan via [email protected].

UitgeverJos Raaphorst06 - 34 73 54 [email protected]

HoofdredacteurPaul Pelsmaeker06 - 10 60 96 [email protected]

Advertentie-exploitatieFred Biloen06 - 21 22 07 [email protected]

RedactieRobbert Hoeffnagel06 - 51 28 20 [email protected]

Eindredactie/trafficAb [email protected]

VormgevingStudio Kees-Jan Smit BNO

DrukGrafia Media Groep

Digitalezorg.nl Magazine is een uitgave vanStichting Digitalezorg.nlPostbus 3763400 AJ IJsselstein

FenceWorksBeatrixstraat 22712 CK Zoetermeer

Het kopiëren of overnemen van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is uitsluitend toe-gestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. © Copyright 2015 Stichting Digitalezorg.nl en Uitgeverij FenceWorks

4 Digitalezorg.nl Magazine nr. 1 / 2015 5

Inhoud Inhoud

6 Kort nieuws 11 Spoedartsen massaal over op mobiele communicatie 12 Location based services bieden zorg ongekende mogelijkheden 20 ‘Digitale microscopen ondersteunen innovaties’ 21 Beursspecial Zorg & ICT 34 Zorg moet investeren in modern datacenter 42 ‘Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens zijn achterhaald’ 44 Zorginstelling TriviumLindenhof kiest voor WhatsUp 48 ‘Alles draait om betrouwbaarheid’ 50 Gezondheidszorg heeft baat bij videosamenwerking

Traditionele IT-systemen kunnen de dagelijkse operatie van een ziekenhuis danig in de weg zitten. Zo ook bij het Meander Medisch Centrum (MeanderMC). Teneinde twee oudere loca-ties te consolideren is inmiddels een geheel nieuw ziekenhuis gebouwd in Amersfoort. De bouw werd aangegrepen om ook de IT-infrastructuur ingrijpend te vernieuwen, waardoor medewer-kers veel sneller en gemakkelijker dan voorheen kunnen werken met IT-applicaties en zorginformatie.

De Amerikaanse kankerbestrijdingsorganisatie ASCO gaat sa-menwerken met SAP in de strijd tegen kanker. Het resultaat is ASCO’s CancerLinQ, een big-datasysteem dat allerlei gegevens van kankerpatiënten wereldwijd verzamelt en daaruit inzichten voor onder andere de juiste behandelmethoden destilleert.

Dat cyber security volop in de belangstelling staat bleek recent tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos in januari 2015. Daar werd uitgebreid over dit onder-werp gesproken. Ook op Europees niveau staat cyber security in het middelpunt van de belangstelling en wordt er aan nieuwe regelgeving gewerkt. Tegelijkertijd bestaat er op dit moment geen specifieke regelgeving die de weerbaarheid van medische hulpmiddelen tegen cyberaanvallen versterkt. Hoe zit het met de beveiliging van medische hulpmiddelen?

“Er zijn stappentellers, hartslagmeters, bloeddrukmeters, fitness trackers en nog een heleboel andere draagbare apparaatjes die bepaalde lichaamwaardes meten. De aantallen en soorten zoge-heten wearables groeien explosief: de verwachting van ICT-on-derzoeksbureau Gartner is dat er volgend jaar zo’n 100 miljoen in omloop zijn, inclusief de smart watches. Tot nu worden die apparaten vooral recreatief gebruikt, voor sport, fitness of dieet. Maar ik voorzie dat deze wearables voor een revolutie in de ge-zondheidszorg gaan zorgen.”

Aan het registreren van patiëntgegevens is de zorgverlener soms veel tijd kwijt. Voor artsen-microbioloog is daarvoor het softwareproduct MICORE ontwikkeld. Naast ondersteuning van het consultatieve werk van de medische specialist, maakt de software geautomatiseerde registratie van ziekenhuisinfecties mogelijk.

8 ‘Zorgsector maakt onvoldoende gebruik van moderne technologie’ 46 ASCO en SAP samen in medisch onderzoek

14 Medische hulpmiddelen en cyber security - de stand van zaken

40 ‘Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’

En verder

Agenda

18 Dreigende bacteriënresistentie vraagt om IT voor

consultregistratie

Datum Evenement Plaats Website

18-20/03/15 Zorg & ICT / Zorg Totaal 2015 Utrecht www.zorg-en-ict.nl

12-16/04/15 HIMSS ‘15 Chicago Chicago www.himss.eu/secure-place-chicago

22/04/15 Med-e-Tel 2015 Luxemburg www.medetel.eu

11-12/05/15 eHealthWeek 2015 Riga www.worldofhealthit.org

18-20/05/15 Health 2.0 EU Barcelona www.health2con.com/events/conferences/spring-fling-barcelona-2015/

22/05/15 Supporting Health by Technology VI Enschede www.utwente.nl/supporting-ehealth/

27-29/05/15 MIE2015 Madrid www.mie2015.es

18/06/15 6e congres ‘Architectuur in de zorg’ Bussum www.zorginformatiearchitectuur.nl/web/

08/10/15 Mobile Healthcare Zeist www.mobilehealthcare.nl


Menzis geeft NextGen Ventures extra slagkracht op weg naar duurzame gezondheidszorg

NextGen Ventures heeft haar fondsvermogen verhoogd naar €12 miljoen dankzij de participatie van zorgverzeke-raar Menzis. NextGen Ventures is een gezamenlijk initiatief van Stichting Triade (gelieerd aan het Universitair Medisch Centrum Groningen), Noaber Ventures en DFZ Participaties (gelieerd aan De Friesland Zorgverzekeraar) en richt zich met haar investeringen op innovaties binnen de zorg. De participatie van zorgverzekeraar Menzis verhoogt de slag-kracht van het fonds en brengt daarmee innovaties voor een betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg dichterbij.

Focus van het fondsDe gezondheidssector staat onder druk en de zorgkosten blijven stijgen. NextGen is opgericht om slimme innovaties te ondersteunen die de zorgsector duurzamer maken en

de kwaliteit van gezondheidszorg verbeteren. De focus van het fonds ligt op preventie, vroegdiagnose en zelfstandig-heid (zelfmanagement, langer thuis wonen). Daarbij kijkt het fonds momenteel naar ontwikkelingen op het gebied van: e-health, domotica, serious games en devices.

Gezamenlijke doelstellingenGoede zorg voor iedereen, dat is ook het uitgangspunt van Menzis. Daarom zet zij zich met zorgaanbieders, patiëntenorganisaties en andere partijen actief in om goede zorg ook in de toekomst voor iedereen bereikbaar en betaalbaar te houden. NextGen Ventures en Menzis hebben elkaar in hun doelstellingen gevonden en zullen in de toekomst van elkaars netwerk gebruik gaan maken om deze doelen te realiseren.

Kort nieuws Opschaling van digitaal gezondheidsportaal voor burgers in regio Utrecht

Het gezondheidsportaal PAZIO, dat zorgt voor digitaal contact tussen patiënten en zorgverleners, gaat opscha-len in de regio Utrecht. PAZIO heeft al een stevige basis in de eerstelijnszorg in de regio Utrecht. Door opschaling in deze regio naar meer eerstelijnspraktijken en het sociaal domein ontstaat een regionale zorginfrastructuur die de zorg in brede zin digitaal ontsluit voor burgers. ZonMw herkent deze opschalingspotentie en de meerwaarde daar-van voor de zorg. Ze ondersteunt deze opschaling in het kader van haar programma ‘De Zorg Ontzorgd met ICT’.

Focus op ouderenMensen worden steeds ouder en hebben een langere pe-riode zorg en ondersteuning nodig. Om die zorg toegan-kelijk te houden en de zelfredzaamheid van burgers te ondersteunen, is digitale toegang tot zorg essentieel. Bij de opschaling van PAZIO ligt de focus op het ondersteunen van ouderen. Allereerst worden de behoeften van oude-ren op het gebied van online zorg in kaart gebracht bij de

betrokken zorgorganisaties. Daarbij wordt gebruikgemaakt van de methode User Driven Innovation. Door middel van learning communities wordt op innovatieve wijze ken-nis gedeeld en gebruikt als feedback voor de opschaling. Belangrijk hierbij is de focus op de procesimplementatie: technisch is er al van alles mogelijk maar inbedding in de dagelijkse praktijk vergt inzet en energie.

Krachten gebundeldDe opschaling van PAZIO wordt gerealiseerd door een con-sortium van partijen. Door samenwerking in een consor-tium worden de krachten gebundeld, daarmee borgen we de continuïteit van het opschalingsproces. Het consortium onder leiding van zorginnovatienetwerk VitaValley bestaat vooralsnog uit PAZIO, PAZIO Patiëntenpanel, UMC Utrecht, Gezondheidscentrum Maarssenbroek (GCM), U-zorg, Saltro en Economic Board Utrecht (EBU). Het initiatief is daarmee verzekerd van een belangrijke basis voor succes: betrok-kenheid van alle relevante stakeholders.

Een aan de Universiteit Utrecht ontwikkelde ‘serious game’ helpt zorgprofessionals effectiever te communiceren met mensen met complexe problemen. Hierdoor kunnen patiënten beter geholpen worden. Dit blijkt uit ervaringen van professionals uit enkele Utrechtse wijken. Uniek aan de game is dat de ‘virtuele patiënt’ ook emoties toont. Victor Everhardt, wethouder Volksgezondheid van de gemeente Utrecht, en Anton Pijpers, vice-voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Utrecht, tekenden dinsdag 3 februari een overeenkomst voor de verdere ontwikkeling van de game. Met de serious game ‘De Virtuele Patiënt’

oefenen zorgprofessionals gesprekken met mensen die bovengemiddeld last hebben van meerdere en complexe problemen. In de Utrechtse wijk Overvecht is hiervoor met succes een nieuwe aanpak ontwikkeld. Belangrijk onder-deel van de aanpak is het op een andere manier voeren van persoonlijke gesprekken. “De Virtuele Patiënt helpt om een gesprek zo te sturen dat je samen de lichamelijke, geeste-lijke, maatschappelijke en sociale problemen ontwart. De patiënt kan daardoor een effectievere behandeling krijgen”, aldus Ruth Lenstra, praktijkondersteuner van huisartsen-praktijk De Dame en Gezondheidscentrum Ondiep.

Effectievere communicatie door oefenen met ‘virtuele patiënt’

Technologie onvoldoende ingezet in gezondheidszorg

Salesforce, het Customer Success Platform en ’s werelds meest gebruikte CRM-applicatie, publiceert het rapport ‘2015 State of the Connected Patient’. Uit dit Amerikaanse onderzoek - onder ruim 2000 volwassenen met een zorg-verzekering - blijkt dat moderne technologie nog onvol-doende wordt ingezet ter verbetering van het zorgaanbod. Terwijl met name de zogeheten Generatie Y (tussen de 18 en 34 jaar) juist behoefte zegt te hebben aan de inzet van tech-nologische middelen, zoals apps, tele-zorg en wearables.

Uit het rapport ‘2015 State of the Connected Patient’ blijkt dat slechts 10% van de ondervraagde personen gebruikmaakt van internet, e-mail of tekstberichten om een afspraak met een arts of andere zorgaanbieder te maken. Slechts 40% heeft contact over preventieve zorg, zoals het monitoren van beweeggedrag of het uitvoeren van gezondheidschecks. Hier liggen zeker kansen, omdat de Generatie Y juist behoefte heeft aan communiceren via moderne technologieën.


Xxx

Nieuwbouw en samenvoeging van bestaande faciliteiten

is vaak een goed moment om ook problemen in de IT-

infrastructuur aan te pakken. Voorafgaand aan de bouw

van het nieuwe ziekenhuis in Amersfoort had MeanderMC

dan ook de investeringen in technologie stopgezet. Tegen

de tijd dat de bouw daadwerkelijk een aanvang nam, was

de behoefte van het ziekenhuis aan een upgrade van zijn

IT-infrastructuur er zeker niet minder op geworden. Deze

behoefte betrof met name ook de virtualisatie van IT-ap-

plicaties. De vitualisatielaag ondersteunde op dat moment

ongeveer 1500 desktops via Citrix XenApp, samen met een

traditioneel Windows PC-park van ongeveer 500 machines.

TwEE DATAcEnTERs Het systeem voor de applicatie-virtualisatie was beschikbaar

vanuit twee datacenters. Hier stonden meer dan tweehon-

derd fysieke servers en eenzelfde aantal virtuele machines

opgesteld. Het beheer van al deze systemen was geregeld via

hypervisors en vCenter 4 beheersoftware van VMware.

“Het Citrix XenApp 32-bit platform was aan het einde van

de levenscyclus en de XenApp-ondersteuning voor me-

dische applicaties was beperkt”, vertelt Paul Bauwens,

informatie- en communicatietechnologie-architect van

MeanderMC. “Onze uitdaging was het bouwen van een

nieuwe desktop-infrastructuur die een betere basis kon

bieden voor het gecentraliseerd ter beschikking stellen

van applicaties. En die tevens e en betere ondersteuning

voor medische applicaties kon bieden. Daarnaast wilden

we het aantal lokaal geïnstalleerde en gespecialiseerde pc’s

verminderen.”

Met de overstap op een nieuwe zogeheten’ virtual desktop

infrastructure’ (VDI) verwachtte het ziekenhuis een aan-

tal organisatiedoelstellingen te kunnen realiseren. Denk

aan verbeterde diagnostiek, een hogere productiviteit,

een grotere tevredenheid van de werknemers, een betere

patiënt-ervaring, goed beveiligde patiëntinformatie en

lagere zorgkosten.

Tegelijkertijd had het ziekenhuis plannen om een aantal

moderniseringen van het datacenter door te voeren om de

eigendomskosten (TCO, total cost of ownership) van het

center te verlagen, de beheerlasten te verlagen en betere

mogelijkheden te creëren voor mobiel werken. Daarmee

moesten ook de prestaties, het serviceniveau en de busi-

ness continuity op een hoger peil komen.

TcO-sTUDiEMeanderMC heeft een TCO-studie uitgevoerd. Deze toonde

aan dat upgraden van XenApp naar Citrix XenDesktop

weliswaar marginaal duurder zou zijn dan het bestaande

systeem, maar tegelijkertijd additionele voordelen zou

bieden. En dan met name vanwege de goede ondersteuning

van een VDI-omgeving. Na een evaluatie van een half jaar

koos MeanderMC voor de implementatie van XenDesktop

op Cisco Unified Computing System (UCS) blade server.

Hierbij werd bovendien gekozen voor gebruik van een zo-

geheten FlexPod. Dit is een door Cisco en opslagspecialist

NetApp ontwikkelde oplossing voor computing, networ-

king en storage.

Een belangrijk punt hierbij is de keuze voor Cisco UCS.

Deze is met name ingegeven door de synergie die hiermee

ontstaat tussen IT-omgeving en het netwerk. Daarnaast

verwachtten de betrokken IT-specialisten hiermee een

redelijk eenvoudige implementatie en configuratie tot

stand te kunnen brengen. Bovendien sluit deze manier van

werken goed aan op andere oplossingen die reeds in ge-

bruik zijn, zoals VMware voor virtualisatie van applicaties.

VERVERsinG“Het komt in feite neer op een volledige verversing van

het datacenter”, zegt Bauwens, “Dat was ook haalbaar om-

dat onze oude informatie- en communicatie-apparatuur

economisch aan het einde van haar levensduur was. We

hebben daarom onze verouderde server blades uitge-

faseerd. Het nieuwe datacenter omvat twee geografisch

gescheiden locaties. Daarmee bereiken we een volledige

redundantie van de softwarediensten en een gedeelte-

lijke redundantie voor VDI. MeanderMC kan de operaties

vanuit een van de twee sites blijven verzorgen - ook als

de ander uitvalt.”

Naast VDI ondersteunt het UCS-platform alle bedrijfs-

kritische applicaties. Denk aan het patiënt-monitoring-

systeem van Philips, evenals de elektronische patiënt-

gegevens. Het enige dat hierin niet is opgenomen, is het

zogeheten ‘picture archiving and communications system’

(PACS). Dit draait op een afzonderlijke storage-oplossing.

De nieuwe aanpak zorgt ervoor dat het ziekenhuis VDI kan

opschalen zonder dat het nodig is om veel opslagcapaci-

teit toe te voegen.

Praktijk

iT-inFRAsTRUcTUUR inGRijpEnD VERniEUwD

‘ Zorgsector maakt onvoldoende gebruik van moderne technologie’

Traditionele iT-systemen kunnen de dagelijkse operatie van een ziekenhuis danig in de weg zitten. Zo ook bij het Meander Medisch centrum (MeanderMc), een van de grotere regionale ziekenhuizen van ons land. Het telt 3300 mede-werkers en meer dan 580 bedden, verspreid over drie locaties, plus een aantal zorglocaties in regionale centra. Het medisch centrum is tot stand gekomen door een fusie van enkele kleinere ziekenhuizen. Teneinde twee oudere locaties te consolideren is inmiddels een geheel nieuw ziekenhuis gebouwd in Amersfoort. De bouw werd aangegrepen om ook de iT-infrastructuur ingrijpend te vernieu-wen, waardoor medewerkers veel sneller en gemakkelijker dan voorheen kunnen werken met iT-applicaties en zorginformatie.

‘Onze uitdaging was het bouwen van

een nieuwe desktop-infrastructuur

die een betere basis kon bieden voor

het gecentraliseerd ter beschikking

stellen van applicaties’


NieuwsMAppEn“We hebben de I/O load van VDI gemapt op het grote

geheugen van de Cisco UCS blades, waardoor we een zeer

goede schaalbaarheid en goede CPU-prestaties voor de

virtuele desktops hebben gerealiseerd”, zegt Bauwens. “We

mikken op verticale schaalbaarheid, in termen van CPU en

I/O resources per virtuele machine, en horizontale schaal-

baarheid door load balancing, of door het aantal parallelle

virtuele servers te vergroten.”

Een voorbeeld van de nieuwe flexibiliteit is dat het zieken-

huis speciaal geconfigureerde blades heeft aangeschaft met

CPU’s die over minder, maar wel snellere cores beschikken.

Met deze benadering heeft het ziekenhuis licentiebeper-

kingen van de Oracle database kunnen oplossen. Boven-

dien kunnen nu UCS service profielen worden gebruikt om

gemakkelijk en snel blades in te zetten voor ondersteuning

van applicaties, of voor ondersteuning van VDI.

REsUlTATEnDe medische en ondersteunende teams hebben nu sneller

toegang tot informatie en zorgdiensten. De prestaties van

de applicaties zijn volgens het ziekenhuis met tweehon-

derd procent verbeterd. De nieuwe hardware ondersteunt

1500 gelijktijdige VDI-sessies, op basis van Windows 7

32-bit pc’s met Citrix Receiver en Imprivata software voor

eenmalig inloggen. Doordat er geen informatie meer op de

lokale harde schijven van de pc’s staat, kan MeanderMC

nu een betere informatiebeveiliging realiseren. De benut-

tingsgraad van de servers is met 40 procent toegenomen,

terwijl de opslagcapaciteit, het energieverbruik en de

koeling juist met hetzelfde percentage zijn afgenomen.

Dankzij UCS als het fundament voor VDI kan MeanderMC

nu nieuwe diensten vierhonderd procent sneller uitrollen,

schat men in.

Het dagelijkse IT-beheer is eveneens aanzienlijk vereen-

voudigd, zegt zegt Bauwens. Dat bespaart 75 procent tijd.

De business continuity en de time-to-recovery zijn met

hetzelfde percentage verbeterd. Het belangrijkste voor-

deel is het gecentraliseerde softwarebeheer. Het installe-

ren van een werkplek en de mogelijkheid om desktop-

sessies af te breken en elders - zelfs thuis - voort te

zetten, biedt de werknemers van het ziekenhuis de

broodnodige flexibiliteit.

MeanderMC is van plan om de VDI-implementatie uit

te breiden om 1800 gelijktijdige sessies te ondersteunen

en om Jabber, Cisco’s zakelijke instant messenger, te

implementeren. Verder kijkt het ziekenhuis naar inte-

gratie van technologieën voor social media, video-

communicatie, mobility, BYOD en CYOD (choose your

own device).

‘Het komt in feite neer op een

volledige verversing van het

datacenter’

”Met alle voorzieningen van mobiele informatieoverdracht

gaan de partijen in de keten van het zorgvervoer elkaar

vaker zien en spreken. Door die samenwerking ontstaan

win-win situaties”, aldus Joost Clijsen, directeur Dutch

Medical Group, waarvan Meditaxi een onderdeel is.

De op Schiphol gevestigde organisatie is met Broeder de

Vries tevens actief in nationaal en internationaal ambu-

lancevervoer. Clijsen heeft als ondernemer in het zorgver-

voer de opkomst van digitale hulpmiddelen van dichtbij

meegemaakt. Lag aanvankelijk de nadruk op ritregistraties

en voertuignavigatie, gaandeweg is ook de informatievoor-

ziening naar de spoedarts een belangrijke rol gaan spelen.

Een valbestendige laptop, geplaatst in een docking station

in de auto, stelt een arts in staat de informatie uit dossiers

te raadplegen alvorens bij het spoedgeval te arriveren.

Clijsen: ”We hebben veel ervaring met op de huisartsen-

posten gebruikte software als Call Manager en Protopics en

met navigatiesoftware van TomTom en CityGIS, alsmede

met het Mobitex draadloze radionetwerk van RAM Mobile

Data. Die afzonderlijke voorzieningen functioneren naar

behoren. Van onze klant in Doetinchem, maar ook van el-

ders uit de markt, horen we van CU-BOX positieve geluiden

als het gaat om het classificeren van de ritten, fijnmazige

rapportages, dynamisch spoedvervoer en storingsvrije

communicatie. Wij willen een bredere groep kennis laten

maken met het systeem. Daartoe hebben we CU-BOX inge-

bouwd in een spoedauto, die we eerst op proef laten rijden

bij één van onze klanten: de Regionale Huisartsenpost

Apeldoorn. Bij een groter aantal afnemers is het functie-

rijke systeem straks prijstechnisch in te passen binnen het

budget van de huisartsenposten.”

MinDER ADMinisTRATiE VOOR spOEDARTsCU-BOX bundelt alle informatie in de spoedauto’s van de

huisartsenpost; navigatiegegevens en ritinformatie voor

de chauffeur en medische gegevens voor de spoedarts. Het

concept is ooit door PK bedacht om een spoeddienst te laten

voldoen aan kwaliteitsindicatoren van de huisartsendien-

sten en de richtlijnen voor spoedvervoer. De gecertificeerde

zorgserviceprovider met vestigingen in Assen en Eindhoven

werkte destijds aan projecten rond het landelijk EPD/LSP

met onder meer de Ensemble technologie van InterSystems,

waarmee zich data van uiteenlopende applicaties met elkaar

laat koppelen. Daarnaast experimenteerde PK met innove-

rende mobiele communicatietechnieken. Die expertise zorgt

ervoor dat CU-BOX altijd en overal verbinding heeft, ook in

de grensstreken. Een huisartsenpost kan daardoor altijd zien

waar een auto zich bevindt en wat de status is.

Bij de huisartsendienst Drenthe, waar al langer 6 spoed-

auto’s met CU-BOX zijn uitgerust, roemt locatiemanager

Ronald Officier de administratieve ontlasting die het sys-

teem bewerkstelligt. ”Voorheen was een arts na een dienst

van 8 à 9 uur soms nog eens een uur extra tijd kwijt aan

het rapporteren. Hun verslagen maken ze nu tijdens de rit

naar de volgende visite. De uitwisseling van de gegevens

met de diverse dossiers verloopt digitaal en storingsvrij.”

MEDiTAxi nEEMT cU-BOx Op pROEF in spOEDAUTO VAn HUisARTsEnpOsTEn

Spoedartsen op grote schaal aan mobiele communicatie

De proefprojecten voor het cU-BOx platform voor mobiele berichtenuitwisseling bij de spoedartsendiensten gaan in omvang toenemen. Meditaxi, het bedrijf dat ongeveer 55% van de huisartsenposten voorziet van een spoedauto met chauffeur, is een samenwerking aangegaan met pK Automatisering, de ontwikkelaar van het systeem.


Misschien kent u het fenomeen ‘location based services’

nog wel van de ophef rond een aantal winkelbedrijven. Zo

kwam de Bas Group, eigenaar van onder andere Dixons,

vorig jaar negatief in het nieuws toen bleek dat de retail-

keten zijn klanten volgt met wifi-tracking. Het bedrijf had

verzuimd de bezoekers van zijn winkels van deze ontwik-

keling op de hoogte te stellen. Hierdoor hadden die niet

de mogelijkheid gekregen om - bijvoorbeeld - wifi op hun

smartphone uit te zetten en op die manier niet mee te

doen met deze vorm van het volgen van mensen.

ip-ADREsLocation based services kunnen voor tal van doeleinden

worden ingezet. In de zorg kunnen we onder andere den-

ken aan het volgen van mensen of goederen. Waar bevindt

zich een patiënt, een arts of een technisch medewerker die

support kan geven bij een storing in een apparaat of sys-

teem? Maar denk ook aan het volgen van goederen en me-

dische artikelen - van bedden tot mobiele meet- en analyse-

apparatuur. Daarnaast zijn ook veel toepassingen denkbaar

als het op de locatie afstemmen van apps op tablets. Of het

informeren van mensen die bepaalde locaties naderen.

Zoals vaker gebeurt bij dit soort innovatieve technieken

stuiten de initiatiefnemers al snel op het fenomeen ‘pri-

vacy’. In veel gevallen prikkelt de techniek echter dermate

de fantasie dat dit aspect nog wel eens over het hoofd

wordt gezien. Zo gaf Bas Group in een verklaring aan dat

het onderwerp privacy helemaal niet was opgekomen. Be-

langrijkste daarvoor was dat zij alleen de bewegingen van

MAC-adressen in kaart brachten. Niet ieder gegeven hoeft

immers te worden gekwalificeerd als persoonsgegeven,

daarvoor is het een vereiste dat het herleidbaar is tot een

individu.

Volgens privacy-toezichthouder CBP is daarentegen een

IP-adres voldoende om te individualiseren, to single out a

person, zoals het in wetteksten heet. Daardoor wordt een

IP-adres een persoonsgegeven zonder dat verdere gegevens

van de houder van het adres bekend zijn. Het argument is

dat met behulp van een IP-adres de houder ervan beïnvloed

kan worden met gerichte reclame of informatie. Van het

CBP moet het betreffende individu op de hoogte worden

gesteld en een aanbod krijgen zich hiervoor af te melden.

VisiTEKAARTjEHet is de vraag of wat voor IP-adressen geldt ook van

toepassing is op MAC-adressen. Een MAC-adres is immers

het unieke visitekaartje van een apparaat en niet van een

persoon. Een mobiele telefoon is echter meestal wel een

persoonsgebonden apparaat dat niet aan derden wordt

meegegeven. Door de verplaatsingen van een specifieke

telefoon in kaart te brengen, is te achterhalen waar de eige-

naar woont en werkt en kan met aanvullende informatie

zijn of haar identiteit worden vastgesteld.

De ervaringen van onder andere Bas Group leiden tot hel-

derheid over wat wel en niet kan. Het CBP stelt dat zodra

MAC-adressen worden opgeslagen de eigenaren van de

apparaten hierover moeten worden geïnformeerd. Zij moe-

ten bovendien tijdig de mogelijkheid krijgen hun wifi of

bluetooth uit te schakelen. Voor het meten van anonieme

klantgegevens over beweging of aanwezigheid hoeven de

MAC-adressen niet lang te worden bewaard. Als de gege-

vens daarna worden vernietigd, is er volgens het CBP niet

veel aan de hand.

pAssiVE VERsUs AcTiVE TRAcKinG “Je moet een onderscheid maken in passive en active

tracking bij LBS”, legt Spencer Hinzen, regional sales

director Southern Europe bij Ruckus Wireless, uit. Ruckus

Wireless is een leverancier van wifi-netwerken en LBS-

technologie. “Bij passive tracking vindt data-uitwisseling

plaats tussen het apparaat en het wifi-netwerk, zoals alle

wifi-apparaten normaal gesproken altijd al doen tijdens het

zoeken naar nieuwe draadloze netwerken in de omgeving.”

De exploitant - of dat nu een winkelketen is die klanten

ontvangt of een zorginstelling die patiënten en bezoekers

volgt - krijgt dan informatie over MAC-adressen, signaal-

sterktes en het type apparaat dat de klant gebruikt. De

enige wijze waarop de klant zich bij passive tracking kan

afmelden voor de dienst, is door wifi uit te zetten.

“Bij active tracking meldt de klant zich via een app of por-

tal aan bij het netwerk en is dus sprake van communicatie

in twee richtingen. Apps geven bij installatie aan welke

informatie van de gebruiker ze nodig hebben.”

Hoe lang de gegevens worden bewaard is volgens Hinzen

iets dat de netwerkbeheerder bepaalt. “Bij passive tracking

kunnen bij het bewaren van MAC-adressen privacy-issues

optreden. Bij active tracking kan een gebruiker aangeven

waaraan hij wel of niet wil meewerken. Dat kan de ontwik-

kelaar van de software in de app regelen.”

AnAlysEMOGElijKHEDEnLBS biedt ongekende mogelijkheden. Doordat met LBS

bewegingen nauwkeurig kunnen worden bijgehouden,

kunnen bedrijven op maat gesneden diensten opzetten.

De techniek biedt brede analysemogelijkheden op basis

van real-time of historische informatie op basis van loca-

ties. In de gezondheidszorg biedt LBS een brede variatie

aan toepassingsmogelijkheden zoals navigatie via mobiele

telefoons of tablets. Doordat LBS in feite een soort GPS

voor overkapte ruimten vormt, zijn ook tal van operatione-

le toepassingen denkbaar die gebruikt kunnen worden om

werkprocessen te optimaliseren of apparaten en systemen

te lokaliseren en te beheren.

spoT serviceSPoT Service van Ruckus Wireless helpt bezoekers of pa-tiënten in een overdekte omgeving met een wifi-netwerk bij hun zoektocht naar locaties of diensten. Ook kunnen alle apparaten en systemen die een wifi-signaal uitzen-den worden gevolgd. Een zogeheten ‘heat map’ geeft met stippen, kleurgebieden en grafieken in real-time een beeld van de positie van alle personen en apparaten. De software biedt mogelijkheden om gebieden met elkaar te vergelij-ken en om verkeerspatronen in verschillende zones tegen elkaar af te zetten. De real-time data kan tegelijkertijd worden vergeleken met historische data.

Technologie

Location based services biedenzorg ongekende mogelijkheden

in de gezondheidszorg bieden zogeheten ‘location based services’ (lBs) tal van toepassingsmogelijkheden. Denk aan navigatie binnen instellingen via mobiele telefoons of tablets. Ook kunnen patiënten op eenvoudige wijze gelokaliseerd worden. Maar wat is lBs nu precies? Hoe werkt het? En hoe zit het met de privacy-aspecten?

“je moet een onderscheid maken in passive en active tracking bij lBs”, legt spencer Hinzen, regional sales director southern Europe bij Ruckus wireless, uit.


Juridisch

In hoeverre zijn medische hulpmiddelen bestand tegen

cyberaanvallen? Welke regels zijn er binnen de Europese

Unie op het gebied van informatiebeveiliging in relatie tot

medische hulpmiddelen? We zien een groeiende noodzaak

voor cyber security. Wat kunnen fabrikanten van medische

hulpmiddelen nu al doen om de gebruiker van de hulpmid-

delen te beschermen tegen cybercriminaliteit? Deze vragen

zullen in dit artikel aan de orde komen. Maar we beginnen

met de beantwoording van een andere vraag.

RisicO’sHet toepassen van IT in (implanteerbare) medische hulp-

middelen is relatief nieuw. Het zal de patiënt veel goeds

brengen. Helaas liggen er echter ook cybercriminelen op de

loer. Waar zitten de risico’s?

Belangrijke vraag: is het mogelijk om patiënten met actieve

implanteerbare hulpmiddelen, zoals pacemakers, op deze

manier op afstand te ‘gijzelen’?

Ja en nee. Een medisch hulpmiddel kan geïnfecteerd raken

met ransomware en de patiënt zal misschien een bezoek

aan het ziekenhuis moeten brengen om van zijn cyberin-

fectie af te komen. In het ergste geval zal een implantaat

mogelijk operatief verwijderd moeten worden. Er is voor

cybercriminelen geen business model voor grootschalig

gebruik van ransomware in de context van medische hulp-

middelen. Aanvallen met ransomware zullen vooral heel

doelgericht en persoonlijk zijn.

In zijn algemeenheid vormt malware wél een bedreiging

voor de veiligheid van medische hulpmiddelen. Het hacken

en daadwerkelijk ontregelen van medische hulpmiddelen

vormt een grotere bedreiging voor de gezondheid van een

patiënt en het imago van de fabrikant en het ziekenhuis.

• Hacken

In november 2014 verscheen in de Britse pers een be-

richt dat terroristen pacemakers kunnen hacken zoals in

‘Homeland’. In deze tv-serie zagen we hoe terroristen het

serienummer van de pacemaker van de Amerikaanse vice-

president te pakken kregen en deze onklaar maakten. Het

verhaal gaat dat het idee voor dit scenario is opgekomen,

nadat de voormalige Amerikaanse vice-president Dick

Cheney in 2007 draadloze herprogrammering van zijn

geïmplanteerde defibrillator had uitgeschakeld - juist om

hacken te voorkomen.

Verder legde Barnaby Jack van McAfee in 2011 al een

ernstig probleem met de draadloze besturing van insuline-

pompen bloot. Tot een afstand van honderd meter kon de

pomp - in ieder geval in theorie - zodanig worden ontre-

geld dat het apparaat de patiënt een fatale dosis toedient.

Beveiligingsrisico’s negeren is voor geen enkel bedrijf een

optie. Gelukkig zien we dat bedrijven maatregelen nemen

zoals het gebruik van toegangspoorten, kluizen en authenti-

catie. Het cyberlandschap is echter voor veel bedrijven onbe-

kend terrein. Terwijl criminelen zich snel aanpassen en al

snel de kwetsbaarheden van een nieuwe technologie vinden,

lopen bedrijven en instellingen vaak achter de feiten aan.

REGElGEVinGMet welke regels op het gebied van cyber security hebben

we momenteel te maken als we naar medische hulpmidde-

len kijken? En welke regelgeving is er in voorbereiding?

• Richtlijn medische hulpmiddelen

Allereerst de wetgeving voor medische hulpmiddelen. In

bijlage I van de Europese Richtlijn medische hulpmiddelen

(Richtlijn 1993/42) zijn de essentiële eisen opgenomen

waaraan medische hulpmiddelen moeten voldoen. De

• Diefstal van data

De laatste jaren is diefstal van persoonsgegevens in de me-

dische sector toegenomen. Patiëntgegevens zijn geld waard.

• Malware

Daarnaast maken cybercriminelen steeds vaker gebruik

van malware zoals ‘ransomware’. Dit is software waarmee

belangrijke documenten ‘gegijzeld’ worden door deze te

versleutelen. Bestanden kunnen alleen nog worden inge-

zien door betaling van - zeg maar - ‘losgeld’ (‘ransom’).

Ze vragen enkele tientallen tot honderden euro’s en voor

grote bedrijven loopt het op tot duizenden euro’s. De cen-

trale vraag: is een bedrijf bereid om te betalen of kan men

zonder de foto’s of documenten?

fabrikant van een medisch hulpmiddel is verantwoordelijk

voor de naleving van deze eisen. In het licht van cyber

security springen de volgende twee eisen in het oog:

‘12.1 Hulpmiddelen met programmeerbare elektronische

systemen moeten zodanig zijn ontworpen dat herhaalbaar-

heid, betrouwbaarheid en prestatievermogen van deze sys-

temen overeenkomstig het beoogde gebruik, gewaarborgd

zijn. In geval van een eerste fouttoestand (in het systeem)

(‘single fault condition’) moeten er passende maatregelen

worden getroffen om de daaraan verbonden risico’s zoveel

mogelijk uit te schakelen of te verminderen.

12.1 bis In het geval van hulpmiddelen waarin software

is opgenomen of die op zichzelf medische software zijn,

moet de software met de meest geavanceerde methoden

worden gevalideerd, rekening houdend met de beginselen

van de ontwikkelingscyclus en van risicobeheer, validatie

en verificatie.’

Door implementatie van de geharmoniseerde standaard EN

62304 ‘software lifecycle processes’ kan voldaan worden

aan deze eisen. Staat er iets in deze standaard op het

gebied van cyber security? Ja, in artikel 3.22 vinden we de

volgende definitie van ‘security’:

‘Protection of information and data so that unauthorized

people or systems cannot read or modify them and so that

authorized persons or systems are not denied access to

them (ISO/IEC 12207:1995 definition 3.25)’

Deze standaard is sterk gericht op het beveiligen van

informatiesystemen zoals databanken van ziekenhuizen

waarin patiëntgegevens vastliggen. Verder treffen we de

volgende ‘security requirements’ aan voor standalone

software:

‘(…) Examples include:

- those related to the compromise of sensitive information,

- authentication,

- authorization,

- audit trail, and

- communication integrity’

De EN 62304-standaard verwijst verder naar EN

14971:2012 voor het toepassen van risicomanagement op

de beveiligingseisen. Deze standaard schrijft een proces

voor dat de fabrikant laat beredeneren aan welke risico’s

het hulpmiddel bloot staat en hoe die in het ontwerp ervan

geadresseerd zijn. In de wetgeving over medische hulp-

middelen is verder niets te vinden over cyber security. In

Amerika is de Food and Drug Administration (FDA) intus-

sen begonnen met het openbaar maken van richtlijnen

voor cyber security voor medische hulpmiddelen. Hierin is

een raamwerk opgenomen voor de ontwerpvereisten van

een hulpmiddel op het gebied van cyber security.

Medische hulpmiddelen en cyber security - de stand van zaken

Dat cyber security volop in de belangstelling staat bleek recent tijdens de jaarlijkse bijeen-komst van het world Economic Forum in Davos in januari 2015. Daar werd uitgebreid over dit onderwerp gesproken. Ook op Europees niveau staat cyber security in het middelpunt van de belangstelling en wordt er aan nieuwe regelgeving gewerkt. Tegelijkertijd bestaat er op dit moment geen specifieke regelgeving die de weerbaarheid van medische hulpmiddelen tegen cyberaanvallen versterkt. Hoe zit het met de beveiliging van medische hulpmiddelen?

Mike Lameree is cyber security consultant, Sofie van der Meulen is advocaat bij Axon advocaten


• FDA guidance

In oktober 2014 heeft de FDA het document ‘Content of

Premarket Submissions for Management of Cyber security

in Medical Devices’ gepubliceerd. In dit document is cyber

security als volgt gedefinieerd:

‘the process of preventing unauthorized access, modifica-

tion, misuse or denial of use, or the unauthorized use of

information that is stored, accessed, or transferred from a

medical device to an external recipient’.

Volgens de FDA moeten fabrikanten van medische hulp-

middelen maatregelen ontwikkelen om de cyber security

te handhaven en de functionaliteit en de veiligheid van de

medische hulpmiddelen te waarborgen. Om te bepalen welke

maatregelen genomen moeten worden, dienen fabrikanten

zich te laten leiden door de volgende security-functies: iden-

tificeren, beschermen, detecteren, reageren en herstellen.

In de praktijk zien we dat fabrikanten van medische hulp-

middelen hun eigen invulling geven aan cyber security.

Zij proberen de apparaten te beveiligen tegen ongeauto-

riseerd gebruik. Cyber security wordt doorgaans niet als

hoofdtaak van de fabrikant gezien en de beveiliging van

medische hulpmiddelen schiet daardoor al snel tekort.

Ook als een fabrikant denkt een medisch hulpmiddel goed

beveiligd te hebben, dan nog weet een hacker vaak relatief

eenvoudig zijn weg te vinden.

• Richtlijn bescherming persoonsgegevens

Europa kent op dit moment geen verordening of richtlijn

op het gebied van cyber security. Wel zijn er algemene re-

gels voor de beveiliging van persoonsgegevens opgenomen

in de Richtlijn bescherming persoonsgegevens (artikel 17).

Ook medische hulpmiddelen die verbinding maken met

internet en bijzondere persoonsgegevens zoals informatie

over iemands gezondheid verwerken, moeten aan die richt-

lijn voldoen. Wijziging of vernietiging van die gegevens kan

de werking van een hulpmiddel of de conclusies die een

arts uit de gegevens trekt beïnvloeden. De artikel 29 Wor-

king Party (WP29) noemt onder andere in advies 02/2013

over apps op intelligente apparaten het begrip ‘ingebouwde

privacybescherming’ (‘privacy by design’). Ook komt pri-

vacy by design naar voren in de e-Privacy Richtlijn.

pRiVAcy By DEsiGnWat is privacy by design? Het belangrijkste element is dat

reeds bij de ontwikkelingen van een informatiesysteem

rekening wordt gehouden met de bescherming van de

privacy van gebruikers. Het vereist van fabrikanten dat zij

gegevensbescherming vanaf het allereerste begin in het

ontwerp meenemen.

Fabrikanten van besturingssystemen en apparaten hebben

derhalve een grote verantwoordelijkheid voor het waar-

borgen van de bescherming van de persoonsgegevens en

van invloed zijn op de kern van diensten die zij verlenen.

Bepaalde incidenten zullen bovendien gemeld moeten wor-

den bij de bevoegde autoriteit.

Vallen fabrikanten van medische hulpmiddelen onder de

NIS Richtlijn? De ontwerprichtlijn zal vooral relevant zijn

voor bedrijven die medische hulpmiddelen als service aan-

bieden. Dat geldt ook voor informatie-dienstverleners en

diensten aanbieden zoals monitoring en het op afstand uit-

lezen van apparaten. Softwareontwikkelaars en fabrikanten

van hardware vallen vooralsnog buiten de definitie. In de

praktijk bieden deze partijen echter vaak ook diensten die

onder de NIS Richtlijn vallen. De richtlijn is echter nog niet

formeel vastgesteld. Er kunnen dus nog wijzigingen optre-

den in definities, reikwijdte en inhoud.

EFFiciEncy VERsUs sEcURiTyOp dit moment zijn er alleen specifieke beveiligingsmaat-

regelen voor medische hulpmiddelen opgenomen in de

standaard EN 62304 ‘software life-cycle processes’. Verge-

leken met Amerika loopt de EU serieus achter. Dat strookt

niet met de Europese ambities op het gebied van eHealth,

waarbij juist veel medische hulpmiddelen aangesloten

worden op netwerken en het internet.

De documenten van WP29 hebben wel aandacht voor de

concepten privacy & security by design. Deze documenten

vormen echter slechts niet-bindende richtlijnen voor de

praktijk en hebben alleen betrekking op gegevensbescher-

ming. Ze bieden geen raamwerk voor beveiligingsmaatre-

gelen voor de bescherming van de gezondheid van gebrui-

kers van de medische hulpmiddelen. Tegelijkertijd worden

belangrijke standaarden op het gebied van netwerkbeveili-

ging en IT-risicomanagement in de gezondheidszorg, zoals

de IEC 80001 standaard, niet dwingend voorgeschreven.

In de praktijk maken steeds meer apparaten draadloos

verbinding met computers of andere apparaten in de zorg.

Dit zorgt voor efficiëntie. Waardevolle gegevens worden

automatisch uitgelezen, waarmee ook tijd bespaard kan

de privacy van gebruikers van medische software. Deze

verantwoordelijkheid omvat onder andere de verplichting

om de beschikbaarheid te garanderen van procedures om

de eindgebruiker te informeren en voor te lichten over

de mogelijkheden van apps en de gegevens waartoe zij

toegang kunnen krijgen. Bovendien dienen zij gebruikers

voorzieningen te bieden waarmee zij de kenmerken van de

verwerking kunnen aanpassen.

sEcURiTy By DEsiGnNaast privacy by design heeft WP29 in Opinie 08/2014

(‘on the recent developments on the Internet of Things’)

security by design geïntroduceerd. In paragraaf 2.6 staat:

‘Er is een risico dat het Internet of Things een alledaags

object kan veranderen in een potentieel cyber crime-doel-

wit. Apparaten die minder veilig zijn aangesloten op het

internet vertegenwoordigen risico’s voor cyberaanvallen.

Datalekken kunnen ertoe leiden dat persoonlijke gegevens

worden gestolen en verhandeld. Apparaten en platforms

binnen het Internet of Things zullen ook gegevens uitwis-

selen met en gegevens opslaan op infrastructuren van

dienstverleners. Daarom moet bij de beveiliging niet alleen

gekeken worden naar de beveiliging van de apparaten zelf,

maar ook de communicatieverbindingen, de opslag-infra-

structuur en andere ingangen van het ecosysteem.’

Een voorbeeld: de meeste sensoren die op dit moment op

de markt zijn, kunnen geen versleutelde verbinding voor

communicatie creëren, omdat de rekenkracht van het

apparaat beperkt is door het gebruik van batterijen met

een geringe capaciteit. Hierdoor zijn ze extra vatbaar voor

zogenaamde ‘man in the middle attacks’.

Beveiliging van persoonsgegevens is belangrijk, maar

maatregelen op basis van deze regelgeving bieden geen

bescherming van de gezondheid van gebruikers.

• Voorstel Richtlijn netwerken informatiebeveiliging

Als onderdeel van de Europese cyber security-strategie

heeft het Europees Parlement in maart 2014 een voorstel

voor een netwerken informatiebeveiligingsrichtlijn ge-

publiceerd (NIS Richtlijn). Samen met de voorgestelde EU-

verordening rond gegevensbescherming zal deze richtlijn

op Europees niveau de minimale informatiebeveiligings-

eisen weergeven.

Een belangrijk element van de NIS Richtlijn is dat lidstaten

ervoor moeten zorgen dat overheidsinstanties en sommige

marktdeelnemers passende technische en organisatorische

maatregelen nemen om de veiligheidsrisico’s van net-

werken en informatiesystemen te beheren (Artikel 14). Er

dient een beveiligingsniveau gegarandeerd te worden dat

past bij de risico’s. Veiligheidsincidenten moeten zoveel

mogelijk voorkomen worden en de impact van veiligheids-

incidenten moet worden geminimaliseerd voor zover ze

worden. Efficiëntie en security staan echter op gespannen

voet met elkaar. Op het gebied van eHealth legt Europa

sterk de nadruk op efficiency en lijkt security vooralsnog

– en onterecht – beperkt te worden tot gegevensbescher-

ming.

ADViEsOns advies is niet te wachten tot het moment dat de EU

met regels komt op het gebied van cyber security voor me-

dische hulpmiddelen. Het is zaak om zelf actie te onder-

nemen om medische hulpmiddelen te beschermen tegen

cyber crime.

Naast het toepassen van de standaarden EN 62304 en IEC

80001 kunnen de hiervoor genoemde richtlijnen van de

FDA gebruikt worden. De FDA-richtlijnen bevatten aspec-

ten die op zichzelf niet nieuw zijn voor organisaties die

gebruikmaken van IT, maar ze bieden een goede handlei-

ding. Punten die in de richtlijnen benoemd worden zijn

onder andere:

• Voer een risicobeoordeling uit waarin gekeken wordt

naar de kwetsbaarheden van het apparaat, de impact

hiervan, de kans van misbruik en de maatregelen die

genomen kunnen worden om misbruik te voorkomen of

na misbruik het apparaat te herstellen.

• Beperk toegang tot apparaten tot vertrouwde gebruikers

door het implementeren van verschillende authenticatie

technieken.

• Beperk het uitvoeren van niet vertrouwde software

updates door de programmeercode digitaal te onderte-

kenen.

• Beperk het uitlezen van de gegevens door encryptie toe

te passen.

• Implementeer maatregelen voor detectie van misbruik en

bescherm de kritische onderdelen van een apparaat om

schade te beperken.

• Ga na wat de patiënt zelf kan doen in het geval van

misbruik en zorg dat de patiënt hiervan op de hoogte is

zodat de patiënt - zo mogelijk - het apparaat kan herstel-

len naar de oorspronkelijke staat.

Sofie van der Meulen (l.) en Mike Lameree

nr. 1 / 2015 1918 Digitalezorg.nl Magazine

Thijs Tersmette is één van de vijf artsen-microbioloog,

werkzaam in het St. Antonius Ziekenhuis. Zij zijn lid van de

regionale maatschap Medische Microbiologie en Immuno-

logie, die de ziekenhuizen St. Antonius, Diaconessenhuis

Utrecht, Zuwe Hofpoort en Amstelland, alsmede verpleeg-

huizen en huisartsen bedient. De laboratoria in deze

ziekenhuizen produceren per dag duizenden onderzoeks-

resultaten. Aanvragen van onderzoek en resultaten worden

al geruime tijd verwerkt via een Laboratorium Informatie

Systeem (LIMS), dat ook het werkproces op het laboratorium

ondersteunt. Het belang van overleg met behandelend art-

sen en telefonische consulten over de onderzoeksresultaten

(alleen al in het St. Antonius jaarlijks 12.000) neemt toe.

Tersmette: ”het bieden van een volledig microbiologisch en

immunologisch onderzoekspakket en de investeringen in

laboratoriumvoorzieningen vereisen een ziekenhuisover-

stijgende samenwerking van laboratoria. Vandaar dat de

maatschap voor meer ziekenhuizen binnen de regio werkt.

Onze automatiseringsystemen moeten dus meer ziekenhui-

zen tegelijkertijd kunnen bedienen. Bij het verwerken van

onderzoeksresultaten en consulten moeten we nagaan van

welk ziekenhuis de patiënt is en op welke locatie binnen

onze regio deze nog meer onderzoeken heeft ondergaan.

Met de consultregistratiesoftware van MICORE kan dat.”

VAn UiTslAG MET VOETnOOT nAAR cOnsUlT MET cOnclUsiEs Volgens de medicus is deze software geheel op maat voor

zijn werkproces ontwikkeld. Het systeem legt alle klinische

data vast, vanaf het eerste contact met de behandelaar tot

aan de conclusies en aanbevelingen op basis van de labuit-

slagen, inclusief de actuele en historische gegevens van

de patiënt. ”Wij werken nu efficiënter en leveren verrijkte

informatie aan de behandelaars. De focus in de verslag-

legging is omgekeerd: vroeger rapporteerden we enkel

labuitslagen met hooguit een commentaar bij een afzon-

derlijke uitslag als voetnoot. De interpretatie lieten we aan

de behandelaar over. Nu overleggen we steeds vaker met

ze over de juiste behandeling en leggen dat vast in ons

consult. De verzamelde labuitslagen zijn de voetnoten,

die onze conclusies onderbouwen. Dat is een belangrijke

ontwikkeling nu de snel toenemende resistentie van bacte-

riën ons steeds vaker confronteert met beperkingen in de

behandelingsmogelijkheden”, aldus Tersmette.

GEEn pAniEK Bij MRsA-UiTBRAAKMICORE is ontwikkeld door Softmedex uit Duiven. Direc-

teur Peter Geytenbeek voorziet een grote behoefte aan

snel inzetbare functionele IT-modules in de zorgsector.

”Het is van belang dat ze passen binnen de informatie

architectuur van een organisatie, zodat gegevens ordente-

lijk zijn opgeslagen en te ontsluiten.” Zijn bedrijf ontwik-

kelde tevens een MICORE module ter ondersteuning van

de werkprocessen op de afdeling ziekenhuishygiëne &

infectiepreventie. ”De diverse incidenten rond de uitbraak

van bijvoorbeeld de MRSA-bacterie in ziekenhuizen tonen

aan dat er totale paniek kan uitbreken door het ontbreken

van actuele informatie bij de coördinerende afdeling”, zegt

de Softmedex directeur en vervolgt: ”Er moet snel een lijst

komen van patiënten waar contact mee is geweest. Bevin-

den zij zich nog in het ziekenhuis of zijn ze ontslagen? Er

is een actie-/takenlijst nodig voor onder andere het starten

of opheffen van isolaties of voor het bijhouden van positie-

ve kweekuitslagen. Daarnaast vraagt een calamiteit ook om

inzicht in gepland polibezoek en om opnamegegevens van

gevlagde patiënten. Met een uitbraak is al gauw meer dan

100.000 euro aan kosten gemoeid. Onze softwareoplossing

heb je dus al na één of twee jaar terugverdiend.”

Thijs Tersmette kan nog geen financieel waardeoordeel

geven over de module infectiepreventie. Zijn organisatie

gaat er wel mee aan de slag. Alleen al een beperkte reduc-

tie van het aantal ziekenhuisinfecties dankzij adequate

registratie en terugkoppeling, kan een ziekenhuis aanzien-

lijke besparingen opleveren. De koppelingen met diverse

bronsystemen zijn volgens Tersmette al wel gedefinieerd,

maar nog niet gerealiseerd en getest. Hij heeft er alle ver-

trouwen in en koestert hoge verwachtingen. Vooral van de

dashboardfunctionaliteit, die onmiddellijk inzicht geeft in

de stand van zaken bij het actueel monitoren van specifie-

ke patiëntgegevens. Interactief te gebruiken gereedschap

(Gantt-chart) maakt het mogelijk projecten te plannen en

de voortgang te volgen, evenals de ontwikkelingen rond

kritische micro-organismen, inclusief trendanalyse. De

aanlevering van de infectieregistratie aan PREZIES, het

nationale bewakingsysteem van het RIVM, verloopt straks

automatisch.

RicHTlijnEn VOOR AnTiBiOTicAGEBRUiKDe voortvarende arts-microbioloog van St. Antonius heeft

ook al een volgende uitbreiding van MICORE in het vizier.

Ziekenhuizen formeren zogeheten AB-teams, die instel-

lingsbreed de uitgifte van antibiotica controleren en co-

ördineren. Daartoe ontwikkelde Softmedex een Antibiotic

Stewardship module. Die moet de leden van de AB-teams

gaan ondersteunen bij het opzetten en bewaken van de

richtlijnen voor het antibioticagebruik. Niet langer is zo’n

optimalisatieslag gebaseerd op het raadplegen van histori-

sche gegevens, maar wordt deze gestuurd aan de hand van

real-time informatie. De software omvat de functionaliteit

voor het samenstellen van een interactief AB-boekje, het

vaststellen van de interventie prioriteit en het aanmaken

van TAM-waarschuwingen (Therapeutische Antibiotica

Monitor).

EnsEMBlE TEcHnOlOGiE VOOR inTEGREREn ZORG-sysTEMEnMICORE software wordt geleverd als SaaS (Software as a

Service). Geïnstalleerd op een gevirtualiseerde server bin-

nen het bedrijfseigen computerpark van een ziekenhuis

laten de applicaties zich probleemloos opschalen naar een

groter aantal gebruikers of een hogere graad van beschik-

baarheid. De koppeling met de diverse bronsystemen (EPD,

ZIS, HIS, LIMS enz.) verloopt via de Connectivity Gateway,

een systeem voor berichtenuitwisseling volgens de HL7-

standaard en andere protocollen als X.12 en SOAP. Het

ontsluitingsmechanisme is gebaseerd op de Ensemble in-

tegratietechnologie van InterSystems. Naast een tool voor

het beheren van de koppelvlakken naar de verschillende

zorgapplicaties omvat de technologie ook functionaliteit

voor workflow management en real-time business intel-

ligence, alsmede analyse op ongestructureerde tekst. De

onderliggende database legt alle uitwisseling en transfor-

matie van berichten vast. Ensemble leent zich daardoor

goed voor het traceren van data en processen.

Volgens Geytenbeek toont InterSystems zich een prima

partner, die niet concurreert met specifieke softwareoplos-

singen. ”Hun technologie staat internationaal hoog aange-

schreven. Zolang de ziekenhuizen zich met hun primaire

applicaties conformeren aan de gangbare standaarden voor

berichtenuitwisseling, kunnen wij met geringe inspanning

alle bronsystemen op onze software aansluiten.”

ARTsEn-MicROBiOlOOG sT. AnTOniUs VAn sTART MET Op wERKpROcEs TOEGEspiTsTE sOFTwARE

Dreigende bacteriënresistentie vraagt om IT voor consultregistratie

Aan het registreren van patiëntgegevens is de zorgverlener soms veel tijd kwijt. Voor artsen-microbioloog is daarvoor het softwareproduct MicORE ontwikkeld. naast ondersteuning van het consultatieve werk van de medische specialist, maakt de software geautomatiseerde registratie van ziekenhuisinfecties mogelijk.

tekst: Frans van der Geest

Interview

Thijs Tersmette


Digitale UsB-microscopen bieden tal van moge-lijkheden in de zorg. De lichte en makkelijk mee te nemen apparaten worden meer en meer toegepast. “Toch staan traditionele werkmethoden de accep-tatie nog wel eens in de weg”, meent jan Boers van iDcp, Europees importeur van de Dino-lite micro-scopen.

tekst: Hans Vandam

Digitale USB-microscopen worden al veel gebruikt in indus-

triële toepassingen, kwaliteitscontrole, het checken van de

echtheid van documenten, bij restauratie van schilderijen

en dergelijke. Ook voor de zorg bieden deze microscopen

volop mogelijkheden, meent Jan Boers, directeur van IDCP.

Deze firma importeert de Dino-Lite digitale microscopen.

“In de zorg duurt het wat langer voordat er sprake is van

een brede acceptatie”, meent hij. “Dat heeft onder andere

te maken met het regelen van de goedkeuring die voor het

gebruik nodig is. Ook blijkt het vinden van budgetten nog

wel eens een punt van aandacht. Maar tegelijkertijd speelt

ook een zekere mate van conservatisme nog wel eens een

rol. Soms blijft men liever de oude vertrouwde hulpmid-

delen gebruiken.”

EERsTE TOEpAssinGEnToch ziet Boers ook in de zorg de belangstelling toene-

men. “We zijn met partners betrokken bij diverse projecten

waarin de Dino-Lite gebruikt wordt als de camera voor het

verkrijgen van microscopische beelden. Die opnamen

kunnen vervolgens gebruikt worden in combinatie met

farmaceutica of software voor analyse of visualisatie.”

Hij noemt een aantal voorbeelden:

• Photodynamische therapie, waarbij slijmhuid met een

Dino-Lite voorzien van UV-licht wordt bekeken om te

kunnen inschatten of zich kanker aan het ontwikkelen is.

• Een samenwerking met de makers van een gynaecolo-

gisch speculum, de FemiScope, om te komen tot een di-

gitale versie voor het doen van microscopisch inwendig

onderzoek en zelfonderzoek voor het bepalen van het

optimale vruchtbaarheidsmoment.

• Het analyseren van bloedsomloop, met name op de

intensive care, waarbij sepsis met software automatisch

geanalyseerd kan worden;

• Bij veel Nederlandse huisartsen wordt teledermatologie

inmiddels toegepast via de telemedicine-organisatie

KSYOS; dit gebeurt in combinatie met de Dino-Lite

DermaScope;

• Bij het stellen van een diagnose van sclerodermie wordt

met de Dino-Lite CapillaryScope onderzoek gedaan naar

de microcapillairen onder de nagelriem.

“In vergelijking met traditionele microscopen, maar ook de

grotere digitale oplossingen bieden digitale USB-microsco-

pen een aantal voordelen”, vertelt Boers. “Niet onbelangrijk

zijn natuurlijk de lagere kosten. Maar er is meer. Het gaat

om handzame en eenvoudig mee te nemen apparaten,

waarbij niet het te meten of te analyseren onderwerp naar

de microscoop moet worden gebracht, maar de microscoop

naar de patiënt. Bovendien zijn onze USB-microscopen

geschikt om geïntegreerd te worden met andere applicaties

en software van derden.”

Interview

jAn BOERs VAn DinO-liTE:

‘ Digitale microscopen ondersteunen innovaties’

Voorbeeld van het gebruik van een Dino-lite Earscope. Dit soort UsB-microscopen kunnen op eenvoudige wijze geïntegreerd worden met tal van softwareapplicaties.

Met onder andere

BEURSSPECIAL

Magazine

Bent u klaar voor de toekomst van de zorg?

Veelzijdig & inhoudelijk sterk programma

Beursplattegrond

Innovaties in de zorg


De zorgsector is aan grote veranderingen onderhevig. De

uitvoering en gevolgen van de decentralisatie en de vragen

die dit oproept alsook het beleid om mensen te stimuleren

om langer zelfstandig te blijven wonen, doet de behoefte

naar kennisdeling, nieuwe antwoorden en het uitwisselen

van ervaringen sterk groeien. Zorg & ICT is hét kennisplat-

form voor mensgerichte zorgen ICT-innovaties dat zich

focust op actuele thematieken en vol vertrouwen koers zet

richting de toekomst.

Bijvoorbeeld door de behoefte van de bezoekers leading

te laten zijn in het programma van de Zorgacademie. De

thematieken waarvan bezoekers hebben aangegeven die

belangrijk te vinden, staan hier centraal in de vorm van

keynotes, lezingen, presentaties en workshops. Deze the-

matieken zijn:

• EPD/ECD, domotica & robotica

• Health apps

• Gaming in de zorg

• Wet- en regelgeving

• Europese zorginnovaties

• Veiligheid van patiëntgegevens

• Zorg op afstand (zelfmanagement)

OnAFHAnKElijKHEiD, ROBOTs & sERiOUs GAMinGHet stimuleren van mensen om zo lang mogelijk zelfstan-

dig te wonen is een belangrijke pijler voor Zorg & ICT. Op

het Domoticaplein ontdekt u bijvoorbeeld dat het niet

alleen draait om technologie en woningautomatisering; het

gaat vooral om een bepaalde vorm van onafhankelijkheid,

gemoedsrust en eigenwaarde van de cliënt.

Zorgrobots kunnen hier succesvol worden ingezet ter

ondersteuning van de zelfredzaamheid en ter bevordering

van mantel- of professionele zorg. Op Zorg & ICT ontmoet

u enkele van deze slimme en leuke robots die leven in de

brouwerij brengen, structuur geven aan de dagelijkse rou-

tine en een oogje in het zeil houden. Daarnaast is het nut

van games binnen de zorg inmiddels bewezen in bijvoor-

beeld revalidatie. De volgende stap is nu om deze serious

gaming naar de huiskamer te brengen en zo het zelfma-

nagement van mensen te vergroten.

jOnGE EnTREpREnEURs En DE sTART-Up AwARDBovendien verscherpt Zorg & ICT haar blik op jong talent

met een speciaal programma voor Young Professionals in

de Zorgacademie. Daarnaast wordt met de Zorg Innovatie

Start-up Award, die dit jaar voor het eerst wordt uitgereikt

(in samenwerking met vakbeurs Zorgtotaal die tegelijker-

tijd in de Jaarbeurs plaatsvindt) de ambities van jonge be-

drijven in de zorg een extra platform geboden. Een vakjury

selecteert tien partijen die zich gedurende de beurs mogen

presenteren aan alle bezoekers. Het beste idee, project of

prototype wordt beloond met de Zorg Innovatie Start-up

Award 2015.

DUURZAME TOEKOMsTMet een breed en innovatief exposantenaanbod, meer dan

70 klantcases van topleveranciers, een uitgebreid ken-

nisprogramma en nieuwe onderdelen zoals de EPD-ECD

Arena, biedt Zorg & ICT u alles wat u nodig heeft voor een

standvastige en duurzame positie binnen de zorg. Nu en in

de toekomst.

GRATis TOEGAnGsBADGEMeld u nu aan voor een gratis toegangsbadge op www.

zorg-en-ict.nl. Met uw toegangsbadge voor Zorgt & ICT

heeft u tevens toegang tot Zorgtotaal, die gelijktijdig

plaatsvindt in de Jaarbeurs.

Bent u klaar voor de toekomst van de zorg?

Van 18 t/m 20 maart vindt u tijdens Zorg & icT niet alleen het antwoord op deze vraag, u verrijkt tevens uw kennis, inzicht en netwerk waardoor u uw positie als zorgprofessional versterkt in een sector die – juist nu – in beweging is.

Beursspecial


Op Zorg & ICT kunt u ook dit jaar weer van alles beleven.

Naast een groot exposantenaanbod vindt u er ook een

uitgebreid inhoudelijk programma vol lezingen, work-

shops en presentaties. Hieronder enkele highligths. Deel

uw kennis en ervaringen met vakgenoten en breid uw

netwerk uit!

KEynOTE: jE HEBT lUisTEREn En EcHT lUisTEREn…Woensdag 18 maart om 10:15 uur in zaal 1 van de

Zorgacademie

Zorg waarin de patiënt nadrukkelijk betrokken wordt bij

zijn of haar behandeling, leidt tot minder vraag naar zorg,

meer zelfmanagement, kostenreductie en hogere kwaliteit

van zorg. Maar hoe doet u dat? Weet u of wat u biedt ook

is wat uw doelgroep echt wil? Waarin kunt u het verschil

maken? Chief listening officer Corine Jansen zet het voor

u uiteen.

KEynOTE: TRAnsiTiE VAn ZORG nAAR GEMEEnTEWoensdag 18 maart om 10:15 uur in zaal 2 van de

Zorgacademie

De zorgmarkt is constant in beweging. Sinds 1 januari

2015 is de WMO van kracht gegaan, wat veel betekent

voor zorgorganisaties en gemeenten. De transitie van zorg

naar gemeenten is gestart en volop in gang; hoe kijkt de

gemeente naar deze ontwikkeling? Hoe heeft de gemeente

Oss haar processen ingericht, hoe werken zij samen met

zorgorganisaties en wat zijn de lessons learned tot nu toe?

wETsVOORsTEl cliënTEnREcHTEn Bij ElEKTROni-scHE GEGEVEnsVERwERKinGAlle dagen om 13:00 uur in zaal 2 van de

Zorgacademie

Op 1 juli 2014 werd het wetsvoorstel cliëntenrechten bij

elektronische gegevensverwerking aangenomen door de

Tweede Kamer. Wat houdt dit wetsvoorstel precies in en

wat zijn de gevolgen in de praktijk? Anton Ekker, juridisch

adviseur bij Nictiz (expertisecentrum voor standaardisatie

en eHealth), doet het uit de doeken.

yOUnG pROFEssiOnAls pROGRAMMADonderdag 19 maart vanaf 08:30 uur in zaal 1 van de

Zorgacademie

Maak kennis met de wereld van Zorg & ICT en ontmoet in-

novatieve bedrijven die kansen bieden aan jonge entrepre-

neurs. Wat zijn de trends van de komende 5 jaar, hoe ziet

het landschap er uit en waar liggen de kansen?

08:30 – 09:10 uur: Inloop met breakfast

09:15 – 09:20 uur: Opening dagvoorzitter Paul Pelsmaeker,

voorzitter Stichting Digitalezorg.nl

09:20 – 09:45 uur: Trends in HealthIT - Stan Aldenhoven,

directeur Aldenhoven & Company

09:50 – 10:15 uur: Maarten Wittrop Koning, directeur KPN

Zorg strategie & innovatie

10:20 – 10:45 uur: Nick Guldemond, associate Professor

Integrated Care & Technology University Medical Centre

Utrecht

yOUnG pROFEssiOnAl BEURsROUTENa afloop van het programma brengt de Young Professio-

nal beursroute de deelnemers in contact met bedrijven die

op dit moment kansen bieden aan jonge talenten. De be-

drijven presenteren zichzelf en geven een nadere toelich-

ting over de mogelijkheden die er binnen hun organisatie

zijn voor Young Professionals.

KEynOTE: QUAnTiFiED sElF, HOE TEcHnOlOGiE En DATA inVlOED HEBBEn Op OnZE GEZOnDHEiDVrijdag 20 maart om 10:15 uur in zaal 1 van de

Zorgacademie

Quantified Self is een wereldwijde non-profit community

die zich richt op metingen en experimenten om zelfinzicht

te vergroten, onder andere door het gebruik van wearables,

open data en visualisaties. De community die voorheen al-

leen maar mogelijk was binnen de gesloten infrastructuur

van bijvoorbeeld een ziekenhuis. Maarten den Braber is

medeoprichter van Quantified Self Europe, en medeorgani-

sator van Singularity University NL en Permanent Beta. Tij-

dens deze keynote praat hij u volledig bij over de impact

van deze beweging en wat het betekent voor individuen,

zorgorganisaties en bedrijven.

cOnGREs wMO: DOMOTicA in DE pARTicipATiE-MAATscHAppijVrijdag 20 maart om 10:30 uur in Theater Oranje

Afwachten is geen optie! Om de WMO transitie te laten

slagen wil VWS dat de komende vijf jaar onder andere do-

motica grootschalig toegepast gaat worden. Smart Homes

- Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen - voert een pittige

discussie met de betrokkenen om de samenwerking tussen

gemeenten en initiatiefrijke burgers te optimaliseren, wan-

neer het gaat om grootschalige invoering van zorgtechno-

logie en domotica.

DOMOTicAplEinVragen, twijfels of gewoon geïnteresseerd in Domotica &

Slim Wonen? Experts van Smart Homes staan tijdens Zorg

& ICT samen met diverse aangesloten partners voor u klaar

op het Domoticaplein om al uw vragen te beantwoorden en

kennis te laten maken met de laatste trends. Ook laten zij

u hier de nieuwste zorgrobots zien.

Kijk voor het volledige programma en om u aan te

melden voor de diverse sessies op:

www.zorg-en-ict.nl

Veelzijdig & inhoudelijk sterk

AcTiViTEiTEnpROGRAMMA

Beursspecial

eHEALTH

EPD/ECDDOMOTICA

HAL 10

HAL 11

ENTREEWEST

Domotica area

e-Health area

EPD/ECD

Cafetaria

Toiletten

Informatiepunt

Garderobe

ENTREE

Situatie per 24 januari 2015. Wijzigingen onder voorbehoud.

InnovatieStart-up

Organisatie- en VIP-Lounge

Domoticaplein

eHealthstartup square

eHealthstartup square

Opleidingenplein EPD ECD arena

THEATERROOD

THEATERBLAUW

1

2

ZORGACADEMIE

THEATER

ORANJE

THEATERGROEN

10A001

10A009

10A011

10A013

10A015

10A017

10A021

10A025

10A031

10A041

10A044

10A046

10A048

10A058

10A060

10A062

10A064

10A055

11A014 11A012

11B013

11B010

11B014

11C04511B058

11C05711C059

11C052

11D064 11D058

11E057

11E044

11E048

11E058

11E062

11E064

11E008

11E009

11E01311E012

11A041

11B047

11B049

11B051

11B053

11B055

11C047

11B01511A035

11A038 11A036

10A047

10A053

11A037

11A039

11A040

11B027

11B020

11B03411B040

11B065

11D061

005

004

003

002

00111E061

11F059

11F063

11F045 11F043

11F042

TO1

TO2

TO3

TO4

11F03411F020

11F016 11F010

11G011

11G01211G014

11G01611G018

11G02011G024

11G026

11G028

11E04911E020

11E034

11F035

11D050 11D034

11D010

11C06011C050

11C034

11C010

11B037

11B045

10A004

10A008

10A010

10A016

10A018

10A020

10B003

10B002

10B011

10B01510B017

10B021

10B03110A02210A030

10A032

10B035

10B03310B051

10B053

10B055

10B067

10B065

10B063

10B016

10B056

10B043

10B050

10B010

10C02710B028

10B030

10B046

10C029

10C041

10C047

10C051

10C055

10C05410C042

10C03210C022

10D014

10E02110D018

10D028

10E027

10E03910D040

10D048

10E053

10E065

11C004

11D004 10E064

10E068

10F064

10F068

10G068 10G066 10G06410G060

10G062

10G056 10G052

11F002

11F00111E00611E004

10F05510E054

10E048

10E02010E016

10E014

10E010

10D009

10E012

10E026

10F040

10F026

10F01610F01410E04710D052

10C067

10C065

10C064

10D063

10D065

10B001

10B012

10C013

10C015

#zict15#ztt15


Beursspecial


innOVATiE

Declaratiechaos gemeenten:Care Expert biedthulp en inzicht

Zorgaanbieders kunnen vergelijkbare problemen verwachten rond de uitbetaling van declaraties door gemeenten als de chaos die momenteel speelt in de uitbetaling van het persoonsgebonden budget door de sVB. Dat stelt Bas van nieuwkerk, algemeen directeur bij care Expert, specialistische dienstver-lener in het declareren en factureren van zorgbud-getten voor zorgaanbieders in de caresector.

“Er zijn drie dingen nodig om een succesvolle declaratie

aan de gemeenten te kunnen waarborgen: een format waar-

mee zorgaanbieders een declaratie kunnen aanleveren, de

goedkeuring van de ingediende declaratie en de uitbetaling.

Ik verwacht grote problemen rondom dit proces, vergelijk-

baar met de huidige pgb-chaos, waardoor zorgaanbieders

met serieuze cashflowproblemen te maken kunnen krijgen.”

DEclARATiEFORMATsOm zijn doelgroep te helpen met het uitvragen van de

declaratieformats die gemeenten gebruiken, is Van

Nieuwkerk gestart met de Gemeentelijke Groene Vink. Op

www.gemeentelijkegroenevink.nl kunnen gemeenten hun

format centraal beschikbaar stellen aan alle zorgaanbieders

in Nederland. Van Nieuwkerk: “Om onze klanten, doelgroep

én gemeenten te begeleiden met het in kaart brengen van

de declaratieprocessen, hebben we een coördinator aan-

gesteld. In de praktijk blijkt dat het erg lastig is om alle

gegevens die nodig zijn voor een correcte declaratie uit

te vragen aan gemeenten, omdat gemeenten hun wensen

rondom de declaratie nog steeds niet volledig geïmplemen-

teerd hebben. Onze coördinator helpt daar vrijblijvend bij.”

GOEDKEURinG VAn DE DEclARATiEAls er een format beschikbaar is, of als er tijdelijke afspra-

ken zijn over de declaratie totdat het definitieve format is

geïmplementeerd, moet de factuur worden goedgekeurd.

“Omdat we nog steeds wachten op de formats van een aan-

tal gemeenten, hebben we uit naam van onze klanten een

brief gestuurd met de mededeling dat we ‘gewone’ factu-

ren gaan sturen die aan de wettelijke eisen voldoen. Onze

klanten moeten hun declaraties kunnen indienen, omdat

ze recht hebben op de uitbetaling van geleverde zorg en

dienstverlening. Of gemeenten deze factuur accepteren, is

nog maar de vraag”, aldus Van Nieuwkerk.

UiTBETAlinGDe laatste stap is de uitbetaling van het gedeclareerde

bedrag. “Ik voorzie hierin grote problemen. De Sociale Ver-

zekeringsbank, die verantwoordelijk is voor de uitbetaling

van pgb-budgetten, heeft op dit moment grote problemen

met deze laatste stap in het proces, ondanks dat ze grote

hoeveelheden extra personeel hebben ingezet om dit te

kunnen waarborgen. Ik ben er bang voor dat dit ook bij in-

dividuele gemeenten gebeurt. Als gemeenten niet uitbeta-

len, gaan zorgaanbieders serieuze problemen krijgen met

hun kasstromen.” Van Nieuwkerk wil voorkomen dat dit bij

zijn klanten gebeurt: “Ik ga er alles aan doen om ervoor te

zorgen dat mijn klanten worden uitbetaald. Desnoods start

ik incassotrajecten om te krijgen waar mijn klanten recht

op hebben. Ik ben ook van plan om dit probleem bij de

Tweede Kamer aan te kaarten.”

Care Expert is onderdeel van TTS Technology To Serve.

Samen staan de organisaties onder de naam TTS op Zorg

& ICT. Kom tijdens de beurs langs op stand 11.F042 voor

meer informatie over de Gemeentelijke Groene Vink.

innOVATiE

Het Zorg Initiatief: software met meerwaarde

Dat software organisaties helpt om efficiënter te wer-ken, is algemeen bekend. Maar dat er nog een over-treffende trap is van efficiënt werken, weet nog lang niet iedereen. Reden genoeg voor het Zorg initiatief, het samenwerkingsverband van AFAs, De Heer soft-ware en ORTEc, om zich te presenteren op Zorg & icT.

De softwarebedrijven die de handen ineen hebben geslagen

in het Zorg Initiatief, bieden elk hun eigen oplossingen aan

de zorg. Voor een ERP-systeem kunnen klanten bij AFAS

terecht. De Heer Software is gespecialiseerd in het elektro-

nisch cliëntendossier. En dienstrooster- en planningsvraag-

stukken kunnen instellingen oplossen met ORTEC.

nAADlOOs VERBOnDEnEen nog grotere efficiencywinst is te behalen als zorginstel-

lingen gebruikmaken van de mogelijkheden die de aanbie-

ders van deze systemen gezamenlijk bieden aan gebrui-

kers. Dankzij gecertificeerde koppelingen zijn de systemen

aan elkaar verbonden en als geïntegreerde totaaloplossing

Beursspecial


eenvoudig toegankelijk. De zorgapp van CareConnections

maakt het mogelijk de diverse systemen eenvoudig te

ontsluiten voor medewerkers zodat zij gegevens altijd en

overal kunnen raadplegen en verwerken. Zo haalt u met

het Zorg Initiatief veel meer in huis dan de som der delen.

En dat biedt echte meerwaarde.

OnTZORGEnDe zorg ontzorgen, dat is wat het Zorg Initiatief wil.

Dankzij de samenwerking van de betrokken softwarehui-

zen verlopen administratieve processen veel soepeler en

sneller. Daarnaast biedt de gerealiseerde besparing van tijd

en kosten uw organisatie meer armslag en letterlijk meer

handen aan het bed.

innOVATiEFDe systemen achter het Zorg Initiatief zijn innovatief en

voldoen aan de hoogste technologische eisen. Maar de

grootste innovatie van het Zorg Initiatief bestaat eruit dat

drie marktpartijen elkaar hebben gevonden en hun dienst-

verlening inzetten om het beter te maken voor de klant.

Zodat het in de zorg weer kan gaan over zorgen voor cliën-

ten en niet over zorgen om software.

ZORG iniTiATiEF En ZORG & icTHet Zorg Initiatief bestaat in 2015 zes jaar. In die tijd heeft

het collectief spectaculaire resultaten bereikt voor geza-

menlijke klanten. Op Zorg & ICT is het Zorg Initiatief geen

onbekende, voor het vijfde jaar op rij zijn de softwareaan-

bieders op de beursvloer te vinden.

Kent u het Zorg Initiatief nog niet of wilt u weten wat de

kansen en mogelijkheden zijn voor uw instelling, dan bent

u van harte welkom op stand 11.C050.

innOVATiE

Eerste keten-EPD: nieuwe wereld in ‘cure’ en ‘care’

Rivas Zorggroep ging begin april 2014 live met Hix. Op meer dan 50 locaties - variërend van zieken-huis tot verzorgingshuizen en thuiszorg - stapten de zorgprofessionals op één dag van verschillende systemen over op één Elektronisch cliëntendossier (EcD). En met succes.

De cliënten hebben samen met de zorgverleners baat

bij het systeem, ontwikkeld door ChipSoft. Alle cliënt-

gegevens zijn nu bij iedere behandelaar van Rivas (mits

geautoriseerd) in de keten bekend. Voor cliënten zelf

betekent dit dat zij hun verhaal veel minder vaak hoeven

te vertellen en dat zij zullen ervaren dat hun zorg opti-

maal is ondersteund.

GEEn scHRiFTElijKE OF MOnDElinGE OVERDRAcHTAls een cliënt in het ziekenhuis komt voor een nieuwe

heup, kan de zorggroep nu direct de nazorg inplannen,

waar dan ook binnen de ketenorganisatie. Dit kan zorg

in een verpleeghuis, een verzorgingshuis of thuiszorg

zijn. De medewerkers van die organisatieonderdelen zien

daardoor direct in welke conditie zij de cliënt ontvangen

en welke zorg en hulpmiddelen hij of zij nodig heeft,

bijvoorbeeld een hoog-laag bed.

Die schriftelijke of mondelinge overdracht is door

HiX verdwenen. Tot voor kort beschikten de klinische

afdelingen van Rivas nog over papieren dossiers. Deze

werden aan de balies samengesteld en voorzien van

juiste cliëntgegevens. Dat is nu allemaal weggevallen.

Iets waar de medewerkers enthousiast over zijn.

iDEAAl VOOR VAsTE En MOBiElE DEVicEsHiX is het meest innovatieve en gebruiksvriendelijke

ZIS/EPD op de Europese markt en ideaal voor mobiel en

vast gebruik. Het is de allereerste geïntegreerde totaal-

oplossing die voorziet in een volledige integratie van

eerste-, tweede- en derdelijnszorg. Binnen HiX heeft

iedere patiënt één dossier, waarop alle behandelaars

binnen de keten hun eigen specifieke view hebben.

Daarbij draagt het systeem rol- en taakgerichte oplos-

singen aan, zodat iedere zorgverlener voor iedere

situatie de juiste inzage- en registratiemogelijkheden

krijgt aangereikt. Doordat HiX naast oplossingen ook

medische content biedt voor specialismen, kunnen

zorgprofessionals hun kostbare tijd optimaal besteden

aan het verlenen van patiëntenzorg.

KlAAR VOOR DE TOEKOMsTMet HiX komen de ‘cure’ en de ‘care’ samen in één

systeem. Een innovatieve oplossing om verschillende zorg-

methodieken in één keer inzichtelijk te maken en naadloos

op elkaar te laten aansluiten. Hiermee zijn zorginstellingen

van allerlei omvang klaar voor de toekomst, waarin nieuwe

devices en de wens voor transmurale toepassingen een

steeds grotere rol gaan spelen. HiX voorziet in een voort-

durend evoluerend systeem voor de gehele zorgketen,

waarin elektronische dossiervoering, ordermanagement,

patiëntenlogistiek en facturering één geïntegreerd geheel

vormen.

Benieuwd naar het implementatieproces? Bezoek de

stand van ontwikkelaar ChipSoft tijdens Zorg & ICT. De

specialisten staan u graag te woord in hal 10 op stand

10.C022.

32 Digitalezorg.nl Magazine

innOVATiE

Nieuw platform om zelf medische apps samen te stellen

Op het gebied van medische apps nemen de mogelijkheden en kansen de komende jaren alleen maar toe. Medische apps op het gebied van blaas-problemen, reumatologie, prostaatkanker, zeldzame ziektes, fysiotherapie, oogaandoeningen en fenyl-ketonurie zijn momenteel reeds ontwikkeld en in gebruik genomen door diverse zorginstellingen. nu zet ontwikkelaar synappz de volgende stap met het innovatieve platform ‘personalized Medical Apps’.

Met dit platform zijn arts én patiënt straks in staat om

zelf een medische app samen te stellen. Het platform is

momenteel in ontwikkeling. Inzicht in de aandoening en

zelfregie zijn hierbij key. Technologie staat bij Synappz

in dienst van de medische relevantie en daarom wordt er

hard gewerkt aan modules die de gewenste gedragsveran-

dering stimuleren.

pREsEnTATiEs TijDEns ZORG & icTOp Zorg & ICT toont Synappz naast dit platform ook de

nieuwste eHealth ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het

gebied van revalidatie, kankerpreventie, koemelkallergie,

alzheimer, cerebrale parese, zwangerschap en incontinen-

tie.

OVER synAppZSynappz Medical Apps bedenkt, ontwikkelt en vermarkt

vernieuwende mobiele digitale concepten en praktische

oplossingen voor medische professionals, zorgcentra, ge-

neesmiddelfabrikanten en patiëntenorganisaties. In 2012 is

Synappz uitgeroepen tot eHealth Start Up of the Year. Ook

won Synappz de Health App Award op Artsennet met haar

app ‘iP Plaslijst’, de eerste CE-gecertificeerde medische app

in Nederland. Meer informatie vindt u op www.synappz.nl

U vindt Synappz tijdens Zorg & ICT in hal 10 op stand

10.A026.

18 t/m 20 maart 2015Jaarbeurs | Utrecht

18 t/mJaarbeurs

Hét kennisplatform voor mensgerichte zorginnovatie

eHealthDomoticaEPD/ECD

Vraag uw gratis toegangsbadge aan via www.zorg-en-ict.nl/toegang

#zict15


VU OnTwiKKElT ROADMAp

Zorg moet investeren in modern datacenter

Bij veel universiteiten, ziekenhuizen en andere organisaties bestaat grote behoefte aan het moderniseren van de iT-aanpak. Men overweegt te investeren in Big Data of business analytics, wil wellicht een private cloud-omgeving hosten en veel sneller dan voorheen kunnen inspelen op nieuwe eisen en wensen van de business. Dit be-tekent in veel gevallen dat men interne computer-ruimtes en datacenters dient te moderniseren. Maar hoe doen we dat? Om beter op de toekomst voorbereid te zijn werkt de Vrije Universiteit met Royal HaskoningDHV samen aan het ontwikkelen van een road map om de behoefte aan serverruimte in de vorm van toekomst-scenario’s te inventarise-ren en vorm te geven.

Een organisatie die zijn interne datacenter wil moderniseren,

heeft met nogal wat randvoorwaarden te maken. Denk aan

duurzaamheid, efficiëntie, flexibiliteit, security en data-

safety. De Vrije Universiteit werkt met Royal HaskoningDHV

samen aan het ontwikkelen van een roadmap om de be-

hoefte aan serverruimte in de vorm van toekomstscena-

rio’s te inventariseren en vorm te geven. Daarnaast wordt

gewerkt met systems engineering tools waarmee geborgd

wordt dat het ontwerp niet kan gaan divergeren van de

oorspronkelijk aan het ontwerp gestelde eisen. Deze be-

nadering borgt een betere afstemming op de toekomstige

behoefte van de organisatie en biedt gelegenheid te opti-

maliseren op de randvoorwaarden MVO, duurzaamheid,

efficiëntie, flexibiliteit, security en data-safety.

inTEGRAlE AAnpAKOm te komen tot een in-house datacenter dat specifiek bij

de desbetreffende organisatie aansluit - zowel op organi-

satorisch als op technisch niveau - is een integrale aanpak

nodig. Dat kan alleen wanneer alle belangen bekend zijn

en geborgd worden. Op deze manier worden technische

eisen en randvoorwaarden beter geformuleerd en wordt

een organisatie gedwongen tot het formuleren van een

visie op de lange termijn waarbij alle stakeholders recht

gedaan wordt.

Een integraal ontwerp vraagt een integrale aanpak en beant-

woording aan alle doelen die de organisatie zich stelt. Dat

betekent alle invloedsfactoren betrekken en tegelijkertijd

orde scheppen. Enerzijds is er het primaire doel van het da-

tacenter: het faciliteren van de ICT-apparatuur. Anderzijds

moet voldaan worden aan de wirwar aan randvoorwaarden

die de organisatie stelt. Ook stelt de maatschappij eisen

aan datacenters die door de politiek kracht worden bijge-

zet. Als voorbeeld: energetische efficiëntie is geen keuze

meer, het is een vereiste voor een succesvolle opzet.

sysTEMATiscH En inTEGRAAl BEnADEREnEen integrale aanpak begint met het inventariseren van

alle stake-holders en het inzichtelijk maken welke belan-

gen er zijn. De mindmap (figuur 1) geeft een indruk van

de complexiteit van het vraagstuk. Het is evident dat het

programmeren, specificeren en realiseren vraagt om een

heldere methodiek om het spoor niet bijster te raken. Een

van de manieren is om de methodieken die bekend staan

als ‘systems engineering’ te adopteren en op het vraagstuk

toe te spitsen. Het doel is immers alle stakeholders te

betrekken en daarbij het primaire doel niet uit het oog te

verliezen.

Om de belangen van alle stakeholders recht te doen en het

centrale doel niet uit het oog te verliezen moet een hiërar-

chie van eisen bepaald worden. Als voorbeeld kan onder-

staande gelden.

• Missie

Het is duidelijk dat de IT-voorziening de organisatie moet

ondersteunen bij het waarmaken van haar missie.

• Maatschappij

Maatschappelijk moet rekening gehouden worden met

toenemende eisen vanuit de politiek ten aanzien van

energieverbruik, maar ook ten aanzien van data security

(privacyvraagstuk bijvoorbeeld) en de - zeg maar - na-

speurbaarheid van processen.

• Gebruikers

Een concrete invulling hiervan wordt verwoord door de

eisen die gebruikers stellen en de te verwachten ontwikke-

lingen van deze eisen over de levenscyclus van het data-

center. Hoewel niemand de toekomst exact kent kunnen

de eisen van vandaag geëxtrapoleerd worden met behulp

van voorziene ontwikkelingen en een onzekerheidsgebied

gedefinieerd worden.

• Techniek

Technisch moet tenslotte gekeken worden naar de actieve

apparatuur, de te verwachten ontwikkelingen en de

beschikbare IT-, elektrotechnische en werktuigbouwkun-

dige structuur binnen een campus. Hoe de verschillende

technische mogelijkheden en beperkingen ingezet kun-

nen worden om tot een integrale opzet te komen die aan

bovenstaande eisen voldoet.

Deze stappen dalen af in aggregatieniveau en het is in elk

van deze stappen van belang de uitkomsten telkens en

itererend te toetsen aan bovenliggende eisen om daad-

werkelijk tot een integrale aanpak te komen. Voor dit artikel

is gekozen voor deze vier niveaus (figuur 2). Elk niveau

kan weer worden opgedeeld in meerdere stappen om de

hanteerbaarheid van het vraagstuk te verbeteren.

Figuur 2: systems Engineering in-House Datacenter

AcHTERGROnD En UiTwERKinG• Missie

Onderzoekers, R&D, ziekenhuizen (privacygevoeligheid)

en mission critical datacenters willen dicht bij apparatuur

zitten. Onderzoekers willen niet afhankelijk zijn van de

cloud om hun onderzoek te kunnen valideren. R&D-afde-

lingen zijn vanwege hun strategisch belang sowieso sterk

beveiligd en organisaties zoeken naar mogelijkheden om

dit beter te borgen. Ziekenhuizen hebben te maken met

strenge privacyregelgeving en willen hun clientèle maxi-

male kwaliteit bieden wat dit betreft.

Onderzoek

Figuur 1: Mindmap in-house datacenter


• Maatschappij

- Duurzaamheid

Green IT stimuleert energiezuinige datacenters en maxi-

maal hergebruik door het gebruik van (thermische) smart-

grids. Lokale overheden zoals de gemeente Amsterdam

stellen regels op voor datacenters die zich in hun ge-

meente vestigen. Maatschappelijke organisaties stellen

energieverslindende datacenters bloot aan publiciteit het

zogenaamde ‘naming en shaming’. Energiezuinig is geen

keuze meer, alleen de mate waarin is dat nog.

- Dataopslag

Organisaties zullen meer data gaan opslaan en verwachten

dat informatie vanuit het verleden beter, langer en ‘direct’

beschikbaar is. Wettelijke vereisten vanuit het perspectief

van reproduceerbaarheid van processen versnelt de groei

van opslagcapaciteit verder.

• Gebruikerseisen

- Verwachte behoeften organisatie

In vrijwel alle gevallen zijn organisaties alleen in staat

eisen te formuleren voor de praktijk die zij vandaag ken-

nen. Om tot een goede programmering te komen moeten

deze eisen naar een toekomstverwachting geëxtrapoleerd

worden door alle voorziene ontwikkelingen, technisch

maar ook maatschappelijk in de eisen te verdisconteren.

• Devices

- Handheld devices

De afgelopen jaren is het aantal ‘handheld devices’ explosief

gegroeid. Niemand kijkt er nog van op wanneer iemand drie

of meer handheld devices heeft die via wifi of 4G-netwerk

communiceren. Het dataverkeer loopt (deels) via het interne

wifi-netwerk en deels via het 3G/4G-netwerk (extern).

Het 4G-netwerk wordt door veel gebruikers als stabieler

en sneller ervaren, ten opzichte van het wifi-netwerk.

Vooralsnog leidt dit tot een toename van wifi-capaciteit,

maar 3G en 4G concurreren hiermee sterk. Het is voor-

alsnog niet duidelijk welk netwerk gebruikers zullen

gaan prefereren. Vooralsnog is groei in alle mobiele en

wireless netwerken te bespeuren en is niet te verwachten

dat één van de netwerken het volledig van het andere zal

overnemen.

- Desktops

Desktops worden veelal gebruikt om de gebruikelijke

Windows-applicaties te draaien. Over het algemeen zijn er

twee á drie specifieke programma’s voor de bedrijfsvoe-

ring, zoals SAP benodigd. Het aantal gebruikers met een

standaard aansluiting vormt in het algemeen de meerder-

heid. Deze aansluitingen worden doorgaans op een data-

snelheid aangesloten kleiner dan 500 Mbit per seconde.

Binnen deze groep gebruikers zijn geen grote ontwikkelin-

gen te verwachten.

- Onderzoeksapparatuur, diagnostiek en dergelijke

Onderzoeksapparatuur met ‘zware’ applicaties (MRI,

elektronenmicroscopen, supercomputers en dergelijke)

zijn niet de norm, maar de uitzondering die naast data-

verkeer en dataopslag meer eisen stellen aan de bouw-

kundige omgeving en op het installatietechnische vlak.

Juist dergelijke applicaties zijn van grote invloed op het

in-house datacenter. Ze genereren grote datastromen en

daarmee gepaard gaande eisen aan dataopslag die met

het datacenter gefaciliteerd moet worden. Er is een dui-

delijke trend zichtbaar waarbij deze apparatuur gebruik-

maakt van universele infrastructuren. De toename in

snelheidseisen en dichtheid van universele netwerken zal

naar verwachting verder toenemen.

TEcHniscHE AcHTERGROnD• Ontwikkeling actieve ICT-apparatuur

Wat zijn de verwachte ontwikkelingen in datasnelheid en

dataopslag in relatie met het verwachte energieverbruik en

de behoefte aan fysieke ruimte? Kan efficiënter omgegaan

worden met de gevraagde energie?

Om deze vragen te kunnen beantwoorden, zal inzicht ver-

kregen moet worden in de actieve apparatuur die de ICT-

afdeling gebruikt en wat de te verwachten ontwikkelingen

in de toekomst zijn. Centrale ICT-apparatuur kan in twee

hoofdcategorieën ingedeeld worden: processoren (data-

snelheid) en dataopslag. Bij beide is een ontwikkeling te

herkennen, die invloed heeft op de omvang en technische

eisen die aan het datacenter gesteld moeten worden.

- Datasnelheid

Een algemeen bekende wet die een voorspelling doet over

de ontwikkeling van processoren, is de Wet van Moore.

Deze wet zegt dat de snelheid van een processor of CPU

(Central Processing Unit) iedere 18 maanden zal verdubbe-

len. De wet van Moore is echter niet meer geldig [1]. Sinds

2005 is de snelheid van een enkele processor vrijwel gelijk

gebleven. Chipleveranciers hebben dit probleem tijdelijk

‘opgelost’ door de zogenaamde duo-processor in 2006 te

introduceren. Deze technologie werkt op basis van twee of

meerdere processoren in één systeem parallel te plaatsen.

De toename in snelheid is echter niet evenredig. De toe-

name vlakt af naarmate het aantal toegepaste processoren

toeneemt (Amdahl’s Law). De verwachting is derhalve dat

de groei in benodigde serverruimte voorlopig niet stopt

of afneemt; de groei zal wellicht enigszins afvlakken. Wel

vindt een verdichting van apparatuur plaats. Dat betekent

dus meer energieverbruik en grotere warmtelast per opper-

vlakte-eenheid.

- Dataopslag

Naast servers wordt ook dataopslag geplaatst in een data-

center. De huidige disk-dataopslag wordt in de toekomst

naar verwachting in hoog tempo vervangen door flash-

dataopslag [2][3][4]. Flash-dataopslag kan per HE (Hoogte

Eenheid, vaste eenheid in een ICT-kast) in een hogere

concentratie uitgevoerd worden dan disk-dataopslag. Met

andere woorden: het vraagt 50 tot wel 70 procent minder

fysieke ruimte en minder energie. De groei in behoefte aan

dataopslag zal voor een deel kunnen plaatsvinden in een

transitie van disk-opslag naar veel kleinere en met name

zuiniger opslagmedia. De ruimtebehoefte volgt de toename

in opslagruimte, echter niet evenredig.

RAnDVOORwAARDEn OnTwERpDe Power Usage Effectiveness (PUE) [5] wordt berekend

door de totaal verbruikte energie te delen op de energie

die door de ICT-apparatuur is verbruikt. Vanuit de politiek

worden eisen gesteld aan datacenters en de verwachting

is dat deze eisen in de toekomst strenger zullen worden.

Tot nu toe wordt self-reporting als meetmethode toegepast

(wat ertoe leidt dat informatie op zijn zachtst gezegd arbi-

trair is), maar op afzienbare termijn valt te verwachten dat

certificeringsmethodieken met betrekking tot het beperken

van energieverbruik usance zullen worden.

Wanneer de verwachting van het aantal en type servers en

de dataopslag is vastgesteld, de ontwikkeling in de komende

jaren in een onzekerheidsgebied is vertaald kan de fysieke

omvang van het datacenter in grote lijnen worden bepaald.

De locatiekeuze kan een invloed uitoefenen op de keuze

van de actieve apparatuur. Bij locaties met een hoge vier-

kante meter-prijs zal de TCO (Total Cost of Ownership) een

(duurdere) high density-oplossing beter te rechtvaardigen

zijn ten opzichte van een lage vierkante meter-prijs.

Tevens heeft locatiekeuze een invloed op de elektrotech-

nische en werktuigbouwkundige oplossingen. Er moet

namelijk worden afgewogen of er hoger in de hiërarchie

gelegen eisen zijn, zoals toegankelijkheid voor bepaalde

gebruikersgroepen.

ElEKTROTEcHniscHE AAnslUiTinGEnVanuit het verwachtingsprofiel voor het dataverkeer en

dataopslag is het elektrische aansluitvermogen te bepalen.

Het stroomverbruik is evident aan de gekozen oplossing,

op dit vlak is er op korte termijn weinig ruimte voor inno-

vatie. Een server met een gevraagde aansluiting van 230V

en 5A zal ook minimaal op 230V/5A aangesloten moeten

worden voor een goede werking. Het opgenomen elektri-

sche vermogen door de actieve ICT-apparatuur wordt voor

een (groot) deel omgezet in warmte.

Twee ontwikkelingen die in de markt plaatsvinden op

elektro-technisch gebied zijn DC-netwerken en grafeen.

Grafeen bestaat uit koolstofatomen in een honingraatstruc-

tuur van één atoom dik. De eigenschappen zijn extreem:

dun (één atoom dik), sterk, buigzaam, geleidend en als

geleider als vervanging van koper en goud (de structuur

van grafeen blijft geordend bij geleiding van elektronen)

tevens een vervangen van silicium en dus te gebruiken als

halfgeleider. Grafeen is zeer veelbelovend, in de elektro-

nica voor wat betreft warmteontwikkeling mogelijk zelfs

grensverleggend. Inmiddels zijn de eerste stappen buiten

het laboratorium gezet. In de nabije toekomst zal blijken

hoe grafeen zich gaat ontwikkelen in massaproductie. Of

DC dan wel grafeen in de nabije toekomst (1 á 2 jaar) ook

uitgerold kunnen gaan worden, is echter afhankelijk van

tal van factoren.

wERKTUiGKUnDiGE AAnslUiTinGEnVanuit het verwachtingsprofiel voor servers, dataopslag

en de verwachting binnen de organisatie is de verwachte

warmteontwikkeling in het datacenter te bepalen.

De ICT-afdeling wil graag een datacenter op een bepaalde

temperatuur hebben. Deze temperatuur wordt vaak geko-

zen uit gewoonte, waarbij de medewerkers geacht worden

langdurig in de ruimte aanwezig te zijn. Deze temperatuur

is vaak niet gebaseerd op het temperatuurwerkgebied van

de servers, die op hogere temperaturen kunnen functio-

neren. Een gemiddelde server heeft een werktemperatuur

tussen de 10 tot 35°C. Hiermee ontstaat de vraag of een

ruimte 24/7 (8760 uur per jaar) gekoeld moet worden op

+/- 21 °C, terwijl er maar een tweetal uur per dag (500 uur

per jaar) iemand aanwezig is.

De Europese Commissie en CPU-ontwikkelaars als Intel [6]

hebben onafhankelijk van elkaar geïndiceerd dat de tem-

peratuur van datacenters verhoogd kan worden in verband

met energiebesparing. Zonder daarbij de performance

van het datacenter uit het oog te verliezen. Uit testen van

Intel blijkt dat er geen noemenswaardige verhoging van

de ‘failure rates’ ontstaat door verhoogde temperatuur en

vochtigheid. Volgens Mark Monroe van Sun Microsystems

kunnen datacenters per 1 °C verhoging een energiebespa-

ring van vier procent realiseren [7].

Figuur 3: werktemperaturen in een datacenter volgens AsHRAE


ICT-afdelingen refereren regelmatig naar ASHREA voor de

uitgangspunten van de temperatuur en de vochtigheids-

graad in een datacenter. ASHREA geeft als geadviseerde

werktemperatuur voor class 1 datacenters van 18°C tot

27°C. En een toegestane werktemperatuur voor Class A1

datacenters van 15°C tot 32°C!

Theoretisch gezien mag de temperatuur in het datacenter

dus oplopen tot 32°C. Een integrale aanpak vraagt dan wel

om verder te kijken wat de gevolgen zijn voor de overige

installaties.

Een punt van aandacht is dan dat de temperatuur van ho-

ger dan 27°C aan de koude kant van de actieve apparatuur

het kantelpunt is waarbij de fans in de apparaten sneller

gaan draaien en daarmee meer elektrisch vermogen gaan

gebruiken. Een energiebesparing aan één kant moet ook

een energiebesparing over het gehele systeem zijn en niet

een verschuiving van energieverbruik.

wARMTEBEHEERsinGIn de basis bestaat er geen wens om een datacenter te

koelen, maar bestaat de wens de warmteontwikkeling te

beheersen. En dan bij voorkeur op een effectieve manier.

Of het elektrisch aansluitvermogen van de servers op korte

termijn verlaagd zal worden, is nog maar de vraag. Het

aantal servers zal echter zeker toenemen en daarmee ook

de warmteontwikkeling. En dat terwijl de ICT-sector met

de Meerjarenafspraken energie-efficiency juist de afspraak

heeft staan om tot 2020 het energieverbruik jaarlijks met

gemiddeld twee procent terug te dringen [8].

De koeling van een traditioneel datacenter is al snel 40 tot

50 procent van het totale energieverbruik. Een energiebe-

sparing op de koeling zien we direct terug in de PUE.

GRATis KOElinGOrganisaties met meerdere gebouwen bij elkaar gesitu-

eerd, bijvoorbeeld op een campus, zijn dikwijls voorzien

van een centrale koude-opwekking. Deze koude wordt

getransporteerd door de gebouwen via een koud-waternet.

De ervaring leert dat het grootste deel van het jaar de

koelopwekking niet volledig wordt belast. Hierdoor is de

delta T tussen de voedende (primaire) leiding en de retour

(secundaire) leiding lager ten opzichte van het geïnstal-

leerde vermogen. Het gevolg is dat de koude opwekking

een groot deel van het jaar een lager rendement heeft ten

opzichte van een grotere delta T tussen de voedende en

retourtemperatuur.

We kunnen gratis koeling voor het datacenter verkrijgen

door de retour-koudeleiding van de gebouwen naar het

datacenter te leiden en deze retourkoude via een drie-

wegklep aan te sluiten op de primaire kant van de koude

aanvoer zodat de aangeboden temperatuur hoger is

waarmee het datacenter gekoeld kan worden. Bijkomend

voordeel is dat delta T bij de centrale koelmachine ver-

groot wordt, waarmee het rendement van de koelmachine

zal toenemen. De temperatuur van de aangeboden koude

aan het datacenter zal dan hoger zijn ten opzichte van een

conventioneel ontwerp.

Ilko van Genderen, consultant Vrije Universiteit FCO

Peter Schumacher, adviseur en projectmanager Royal

HaskoningDHV, Building services

ilko van Genderen (links) en peter schumacher. Foto’s: Marjolein Ansink

ReferentiesUniversity of Ulm[1] Lutz Schubert – The classical Strategies no longer hold

true Computing PerformanceDatacenterWorks[2] http://datacenterworks.nl/2014/01/24/storage-gaat-

het-datacenter-veranderen/Flash Memory Summithttp://www.flashmemorysummit.com/[3] 20130814_Inspiring IT Innovation with SSD Soluti-

ons_Crooke.pdf[4] 20130813_Flash at Facebook_Taylor.pdfFHI IT Room Infra[5] Energy Logic – A Holistic Approach to Data Center

Energy Savings - Emerson Network PowerIntel.nl[6] http://www.intel.com/content/www/us/en/data-cen-

ter-efficiency/efficient-datacenter-high- ambient-temperature-operation-brief.html

Data center knowledge [7] http://www.datacenterknowledge.com/ar-

chives/2008/10/14/google-raise-your-data-center-temperature/

Agentschap NL Energie en Klimaat[8] Duurzaam Koelen van datacenters Het mes snijdt aan twee kanten

Zorginstellingen worden gedwongen in hoog tempo wijzigingen in hun applicaties door te voeren. Het huidige testen acceptatieproces is vaak erg administratief en arbeidsintensief, en kan veel efficiënter meent Zorgon.

Aan het zogeheten testen acceptatieproces van zorgin-

stellingen worden steeds meer eisen gesteld. Dit zijn

de procedures die instellingen hanteren om de kwaliteit

van de wijzigingen in de applicaties aan te tonen. Hierbij

spelen onder andere het convenant ‘Veilige toepassing van

medische technologie in het ziekenhuis’ een rol. Maar ook

normen als ISO 27001 en NEN 7510, ZekereZorg3 van NIAZ

en NOREA evenals de periodieke accountantscontroles.

sUppORTBOOKHoe gaan we op een pragmatische en efficiënte manier om

met deze steeds grotere uitdaging? Zorgon heeft hiervoor

in samenwerking met Martini Groningen, Noorderboog

Meppel en Antonius Sneek het online platform Support-

book ontwikkeld.

Supportbook verzorgt het testen acceptatieproces van

nieuwe releases, updates, hotfixes en gewijzigde confi-

guraties in zowel het ZIS als het EPD. Bovendien kunnen

instellingen onderling de testresultaten delen, wat zorgt

voor sneller en beter zicht op de risico’s die een wijziging

in het ZIS of EPD met zich meebrengt. Ruim een jaar na de

lancering gebruiken al bijna twintig ziekenhuizen en GGZ-

centra de applicatie.

TRAin-DE-TRAinERSupportbook is via internet te benaderen en vereist

daarom geen complexe technische implementatie. In

slechts een halve dag worden medewerkers via het train-

de-trainer-principe opgeleid. Zij kunnen vervolgens in ei-

gen tempo de rest van de organisatie helpen Supportbook

eigen te maken.

Kijk voor meer informatie op www.zorgon.nl/sb

‘ Zorg heeft beter testen acceptatieproces nodig’

Techniek


Jeroen Vermeulen, directeur Innovatie van ICT-dienstver-

lener Winvision verwacht dat wearables het komend jaar

al uit de gadgetsfeer komen en hun intrede zullen doen

in de ‘serieuze’ zorgverlening. “Al die apparaten zijn nu

stand-alone en registreren losse data die iets zeggen over

een specifiek onderdeel van de conditie van de drager. Als

je die data bij elkaar kunt brengen, dan ontstaat er een

samenhangend en doorlopend beeld van de gezondheid.

Maak je die geaggregeerde data beschikbaar en behapbaar

voor verplegers, artsen en specialisten dan hebben die een

geweldige informatiebron om herstel, ziekteverloop, effect

van medicijngebruik of het ontwikkelen van ziektebeelden

op afstand te monitoren.”

VAn BAnDjE TOT sliMME cOnTAcTlEnZEnDraagbare apparaten zijn enorm in opkomst. De Nike

FuelBand is een bekend fenomeen, vorig jaar kwam de

Microsoft Band op de markt die hartslag, verbrande

calorieën en stappen meet. Er zijn weegschalen die

en hebben goed zicht op het verband tussen leefpatroon

of eetpatroon en gezondheid. Zij kunnen zelf ook, indien

noodzakelijk, direct bijsturen.”

ZiEKTEs OF cOMplicATiEs VOORKOMEnWinvision is momenteel in gesprek met een aantal zorg-

organisaties om met behulp van wearables de zorg op

afstand in te richten. “Je kunt per patiënt heel gericht de

parameters ingeven: welke aspecten monitor je en wat is

de bandbreedte van de meetgegevens waarbuiten je een

seintje krijgt. Een arts kan in korte tijd z’n patiënten door-

lopen en beeld krijgen van hun gezondheid en de ontwik-

keling daarvan. De aanschaf van de wearables zal geen

probleem opleveren: zoveel kosten die niet en de prijzen

zullen alleen maar verder dalen. Er gaat ook een enorm

preventieve werking van uit: door patiënten goed te volgen

kun je ziektes of complicaties voorkomen. Dat zou dus ook

een positieve invloed kunnen hebben op de zorgkosten.

Het systeem of de financiering van het systeem is dus ook

interessant voor zorgverzekeraars.”

winVisiOn lAAT HET ZiEn Op ZORG&icTOp de vakbeurs Zorg & ICT laat Winvision zien hoe

wearables in een geïntegreerde omgeving een belangrijke

rol kunnen spelen in zorgverlening. Op de stand zijn een

aantal draagbare apparaten beschikbaar, waarvan de

data samenkomen in een dashboard. Jeroen Vermeulen:

verbonden zijn met internet. De Scanadu is een soort

hockeypuck die je tegen je slaap moet houden om binnen

tien seconden hartslag, bloeddruk en temperatuur te me-

ten. Dit jaar zullen ook de smart watches en brillen een

grote vlucht nemen die ook gezondheid kunnen meten.

En dan zijn er zelfs nog slimme contactlenzen en juwelen

in ontwikkeling.

pATiënTEn VEEl MEER BETREKKEn Bij DE ZORGJeroen Vermeulen: “Denk je eens in wat het kan betekenen

als een zorgverlener dagelijks online kan zien hoe het met

zijn patiënten gaat: slaan medicijnen aan, verbetert de

zuurstofopname, daalt de bloeddruk? Komen er alarme-

rende waardes, dan is er snel een afspraak gemaakt of kan

de specialist via Lync of Skype direct contact opnemen

met de patiënt. Gaat het goed, dan hoeven patiënt en arts

geen tijd in te ruimen voor een afspraak. Groot voordeel

is ook dat patiënten veel meer betrokken zijn bij hun

gezondheid en herstel. Zij zien ook de gemeten waardes

“Winvision is een echte systemintegrator. We zijn continu

bezig om innovatieve technologie te integreren en bruik-

baar te maken voor zorgorganisaties. De ontwikkelingen

op het gebied van wearables zijn zeer interessant, maar

zijn pas van toegevoegde waarde als je losse gegevens

samenvoegt in een totaalbeeld en beschikbaar maakt voor

zorgverleners. Ik ben ervan overtuigd dat we samen met

zorgorganisaties zo de zorg efficiënter, effectiever en pro-

actiever kunnen maken. Niet over twee jaar, maar nu al.”

Wearables

VOEG lOssE inFORMATiE sAMEn in EEn TOTAAlBEElD En jE KUnT EFFEcTiEVER En pROAcTiEVER ZORG VERlEnEn

‘ Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’

“Er zijn stappentellers, hartslagmeters, bloeddrukmeters, fitness trackers en nog een heleboel andere draagbare apparaatjes die bepaalde lichaamwaardes meten. De aantallen en soorten zogeheten wearables groeien explosief: de verwachting van icT-onderzoeksbureau Gartner is dat er volgend jaar zo’n 100 miljoen in omloop zijn, inclusief de smart watches. Tot nu worden die apparaten vooral re-creatief gebruikt, voor sport, fitness of dieet. Maar ik voorzie dat deze wearables voor een revolutie in de gezondheidszorg gaan zorgen.”


Als het aan Jan van Beek ligt, wordt de elektronische uit-

wisseling van patiëntgegevens tussen eerste en tweede lijn

even normaal als ontbijt in de ochtend. Zelf is Van Beek

drie jaar geleden begonnen met deze elektronische uitwis-

seling. “Wat ik daarmee win, is veel tijd met het opvragen

van patiëntinformatie. Per dossier is mijn secretariaat er

vijf minuten mee bezig - en dan reken ik nog ruim.”

pRODUcTiViTEiT TOEGEnOMEn“Ik heb de actuele data meteen, van bloeduitslagen tot

radiologische informatie. Vergelijk dat eens met de

oude situatie. Toen moest ik vijf dagen wachten voordat

ik deze gegevens van de ziekenhuizen had. De patiënt

moest wachten en terugkomen voor een nieuwe

afspraak. Vrijwel alle nieuwe patiënten kregen hiermee

te maken. Er waren gevallen waarbij die wachttijd

medisch gezien niet eens nodig zou zijn, laat staan

dat die verantwoord was.’

Niet alleen de patiënt heeft baat bij de snelle uitwisse-

ling van data, ook de arts zelf, stelt Van Beek. Dankzij de

elektronische uitwisseling van patiëntinformatie heeft hij

ongeveer twintig procent extra behandelcapaciteit gekre-

gen. “De productiviteit van mijn praktijk - en met name het

medisch handelen voor de patiënt - is omhoog gesprongen.

Die kan nog veel verder stijgen, als je bedenkt dat nog lang

niet alle ziekenhuizen zijn aangesloten.”

TERUGHOUDEnDHEiDIn Den Haag doen de meeste ziekenhuizen mee aan het

elektronisch uitwisselen van patiëntgegevens. “Maar er

is een ziekenhuis dat er nog niet aan wil. Daar moet ons

secretariaat nog per telefoon of fax de gegevens per

patiënt opvragen en wachten tot het ziekenhuis de aan-

vraag verwerkt. Dit is tijdrovend en kostbaar.”

De loftrompet die Van Beek steekt over de elektronische

uitwisseling van patiëntgegevens klinkt bij lang niet alle

artsen. Integendeel, begin dit jaar was nog geen tien pro-

cent van alle patiëntdossiers aangemeld voor elektronische

uitwisseling bij het Landelijk Schakelpunt. Terwijl er was

gerekend op minstens de helft. Huisartsen sluiten zich

wel massaal aan bij het Landelijk Schakelpunt, maar zijn

terughoudend om er gebruik van te maken. Van de zieken-

huizen doet 38 procent mee.

REcHTERTwee grote knelpunten staan in de perceptie van veel be-

trokkenen de elektronische uitwisseling van patiëntinfor-

matie tussen zorgverleners in de weg. In de ogen van Van

Beek zijn deze problemen echter opgelost en staat niets

een breder gebruik in de weg.

Het eerste obstakel is de veiligheid van patiëntinformatie.

De Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen (VP Huisartsen)

heeft hierover alarm geslagen. Via de rechter is tevergeefs

geprobeerd om het Landelijk Schakelpunt uit te zetten. Het

bezwaar van veel artsen is dat artsen zonder medische re-

latie met bepaalde patiënten toch bij patiëntgegevens kun-

nen die hen niet aangaat. Patiënten daarentegen hebben

geen idee welke informatie van hen wordt uitgewisseld.

Van Beek onderstreept dit bezwaar ten dele. “Waar het

gaat om de toegang van de patiënt tot zijn eigen medische

gegevens zijn alle problemen uit de lucht. Bij het Landelijk

Schakelpunt is dat niet het geval, daarom ben ik daar niet

bij aangesloten.”

EiGEn inlOGEr zijn echter goede alternatieven die de patiënt wel infor-

meren, benadrukt Van Beek. “Ik werk met de technologie

van Meddex. Die geeft patiënten wel inzage in hun eigen

medische gegevens. Ze krijgen een eigen inlog en kunnen

met behulp daarvan altijd zien welke gegevens door artsen

in de eerste en tweede lijn zijn opgeslagen. Dit is verge-

lijkbaar met een bank, waar je als klant toegang hebt tot je

eigen account via je persoonlijke inlogcode.”

“Ik merk dat mijn patiënten het plezierig vinden dat ze bij

hun eigen medische gegevens kunnen”, vervolgt Van Beek.

“Ze hoeven maar in te loggen en ze kunnen volgen wat de

artsen over hen hebben vastgelegd in medische dossiers.

Zo kunnen ze goed volgen wat medici doen, ze zijn voor

deze informatie niet meer afhankelijk van de arts.”

ROMpslOMpDe andere drempel die de elektronische uitwisseling van

patiëntinformatie tegenhoudt - de vermeende rompslomp

- is minstens zo hoog. “Van de hoeveelheid administra-

tief werk die onze praktijk hiervoor en voor alle andere

aanpassingen onbetaald moet verrichten, worden wij niet

vrolijk”, zo verwoordde Huisartsenpraktijk Venhuizen

eerder dit jaar haar bezwaar tegen de elektronische uitwis-

seling van patiëntgegevens. “Daarbij komt de vraag wie

er verantwoordelijk is voor het up-to-date houden van uw

individuele dossier. Deze vraag is niet beantwoord door de

plannenmakers, die ook geen solide financiële basis op de

langere termijn onder dit beleid hebben gelegd.”

KOUDwATERVREEsVan Beek noemt dit ‘koudwatervrees’. “Veel huisartsen heb-

ben nog onvoldoende medische automatiseringskennis.

Anderen zijn bang dat automatisering de dagelijkse rou-

tine zal ontwrichten en dat ze op kosten worden gejaagd.

Misschien denken ze zelfs dat ze alle technologie zelf moe-

ten gaan installeren. Maar deze zorg is onterecht. De digi-

tale uitwisseling van patiëntinformatie is uiteindelijk niet

zo ingrijpend voor een arts. Er zijn geen grote ingrepen in

de eigen ICT-infrastructuur en de kosten zijn reëel.”

“Wat ik bij veel artsen zie, is dat zij op het gebied van IT

nog onvoldoende bereidheid hebben om te investeren in

de zorg anno nu voor hun patiëntenpopulatie. Goede pa-

tiëntenzorg kost nu eenmaal tijd, dat is altijd zo geweest.

Als je je daarover beklaagt, vraag ik mij af of je uiteinde-

lijk voldoende bereid bent om de aandacht met alles er

op en er aan beschikbaar te stellen waar de patiënten om

vragen. Ik kan me dat vanuit mijn medische opleiding niet

voorstellen. En daarom denk ik eigenlijk dat het eerder on-

wetendheid of onhandigheid is, dan onwil.”

“Als arts moet je je echt afvragen of de analoge zorg beter

is. Al dat papier, dat wachten, dat gebrek aan overzicht.

Patiënten die alsmaar vragen om hun informatie. Dat is pas

zwaar en geeft veel gedoe. Er zijn betrouwbare en goede

alternatieven die aantoonbaar werken. Als arts moet je

over vele en meestal op emotie gestoelde vooroordelen

heen kunnen stappen.”

jAn VAn BEEK, MAnUEEl GEnEEsKUnDiG ARTs:

‘Vooroordelen elektronische uitwisseling

patiëntgegevens zijn achterhaald’

Informatie-uitwisseling

Artsen zijn onwillig om patiëntgegevens elektronisch uit te wisselen. Veiligheid, transparantie en complexiteit worden als argument van stal gehaald. Terwijl deze bezwaren aantoonbaar achterhaald zijn. jan c. van Beek, arts, manueel geneeskun-dige en oud-huisarts in Den Haag, koos juist wel voor elektronische uitwisseling van patiëntgegevens en zag zijn productiviteit met een vijfde toenemen.


TriviumLindenhof verleent zorg aan kinderen, adoles-

centen en hun ouders. Met meer dan 650 specialistische

medewerkers biedt de organisatie ambulante hulp-

verlening, dagbehandeling en 24-uurszorg aan circa

2500 cliënten per jaar. TriviumLindenhof beschikt over

zeventig locaties in de stadsregio Rotterdam en de regio

Zuid-Holland-Zuid.

GEGARAnDEERD 24/7 UpTiMEOngeveer anderhalf jaar geleden nam TriviumLindenhof

zijn volledige infrastructuur onder de loep in een poging

meer grip op zijn ICT-netwerken te krijgen. Monique Vink,

ICT & Facility manager bij TriviumLindenhof legt uit: “Onze

organisatie faciliteert 24/7 crisiszorg. Om hierin succesvol

te zijn is de beschikbaarheid van alle belangrijke ICT-

systemen dus cruciaal. De geografische spreiding van de

bedrijfslocaties vraagt om effectief ICT-beheer ter voorko-

ming van downtime.”

“We hadden daarom behoefte aan een oplossing die ons

zou helpen bij het zo effectief mogelijk monitoren van

de 65 apparaten binnen ons netwerk. Na de evaluatie

besloten wij de bestaande Service Level Agreements

met externe leveranciers stop te zetten en de bewaking

van onze netwerken intern te regelen. Samen met onze

partner Yaguti Systems zijn wij op zoek gegaan naar een

betaalbare en efficiënte manier om de gegevens-

verbindingen te bewaken.”

24/7 te monitoren. Daarom was de keuze voor het monito-

ren van de gegevensverbindingen met datzelfde WhatsUp

relatief snel gemaakt. Het implementeren van de software

ging dan ook zonder problemen.

“Met deze software kan onze helpdesk precies zien wat er

zich binnen het netwerk afspeelt. We hebben nu een groot

MOniTORinGOm de infrastructuur te versterken, is TriviumLinden-

hof gebruik gaan maken van twee dataverbindingen: één

primaire VPN-verbinding en een secundaire verbinding om

in noodsituaties op te kunnen terugvallen. Yaguti maakte

reeds gebruik van Ipswitch WhatsUp Gold - en dan met

name de Premium-variant - om het serverpark van Trivium

scherm opgesteld met daarop een geografisch overzicht

van alle locaties die verbonden zijn met onze hoofdkanto-

ren. Als er een probleem optreedt met één van de verbin-

dingen, dan wordt direct een alarmering in de vorm van

een rood lampje gegeven. We kunnen dan direct ingrijpen

en contact opnemen met onze service providers die het

probleem technisch kunnen aanpakken. Op deze manier is

een probleem in veel gevallen al weer opgelost, nog voor-

dat de medewerkers op locatie in de gaten hebben dat er

überhaupt een probleem speelde.”

MEER TRAnspARAnTiE, MinDER KOsTEnTriviumLindenhof kan dankzij de keuze voor deze aanpak

zelfstandig zorg dragen voor het netwerkbeheer. De beslis-

sing heeft geresulteerd in een kostenbesparing van 80.000

euro. Dit is een gevolg van het feit dat de zorginstelling

niet langer geld behoeft te investeren in SLA’s met derde

partijen om downtime te voorkomen.

Een ander voordeel van de nieuwe manier van werken is

de transparantie die het biedt. De helpdesk van Trivium-

Lindenhof kan precies zien wat er zich binnen het netwerk

afspeelt en proactief ingrijpen als de tool een probleem de-

tecteert. ICT-manager Monique Vink: “Voorheen hadden we

geen enkel zicht op wat er binnen het netwerk gebeurde.

Als er een probleem optrad, nam het oplossen daarvan (te)

veel tijd in beslag. Dit resulteerde in onnodige downtime.

In de praktijk blijkt dat WhatsUp ons daadwerkelijk helpt

om downtime te voorkomen. Aan het einde van het jaar

kunnen we een rapport genereren over de beschikbaarheid

van onze netwerken. Vorig jaar ondervonden we in het ge-

heel geen downtime. Dit jaar verloopt alles tot nu toe ook

voorspoedig”.

Over TriviumlindenhofTriviumLindenhof is een zorginstelling die jaarlijks onge-veer aan 2500 cliënten ambulante hulpverlening, dagbe-handeling en 24-uurzorg biedt. De instelling beschikt over 70 locaties in de stadsregio Rotterdam en de regio Zuid-Holland-Zuid.

Uitdagingen:• 24/7 uptime garanderen voor de belangrijkste locaties

op een kosteneffectieve manier• 65 apparaten monitoren, verspreid over verschillende

gegevensverbindingen in real-time, 24/7

Resultaten:• Kostenbesparing door het vervangen van bestaande

SLA’s• Gemakkelijk monitoren van verschillende netwerken• Significante verbeteringen in de beschikbaarheid van het

netwerk

Business continuity

OplOssinG VOOR nETwERKBEwAKinG ZORGT VOOR jAARlijKsE BEspARinGEn VAn 80.000 EURO

Zorginstelling TriviumLindenhof kiest voor WhatsUp

instellingen met tientallen vestigingen zijn in de zorg geen uitzondering. Bij zo’n geografische spreiding zijn netwerkverbindingen tussen alle locaties van cruciaal belang. Maar hoe voorko-men we dat technische storingen het aanbieden van zorg in de weg gaat zitten? De in Rotterdam en omstreken actieve instelling Triviumlindenhof vond daar een technische oplossing voor, die bovendien een interessante kostenbesparing mogelijk bleek te maken.


Het uitgangspunt van CancerLinQ is niet zozeer het tijdig

diagnosticeren van kanker, maar het verbeteren van het

zorgen behandeltraject. Daartoe verzamelt het data van

kankerpatiënten wereldwijd. Zorgverleners kunnen uit al

die gegevens kwaliteitsvergelijkingen maken, of advies

voor behandelplannen destilleren. Met CancerLinQ meten

zorgverleners bijvoorbeeld hoe hun zorg presteert ten

opzichte van de prestaties van collega’s wereldwijd.

niEUwE BEHAnDElMETHODEnOok helpt het systeem met de beslissing over het juiste

behandeltraject, door het inzichtelijk maken van trajecten

van duizenden vergelijkbare patiënten. Bovendien spoort

CancerLinQ ook nieuwe, voorheen onzichtbare patronen

in het ziektebeeld bij patiënten op. En die kunnen weer

leiden tot nieuwe inzichten en betere behandelmethoden.

in DE pRAKTijKHoe werkt CancerLinQ in de praktijk? Mark Raben, Director

Innovation & Product Strategy bij SAP, legt uit: “Stel uzelf

een persoon voor die kampt met een zeldzame vorm van

kanker en ergens in Friesland woont. Zijn kanker is in

een vergevorderd stadium en hij zoekt raad bij een klein,

lokaal oncologiecentrum. De dokter stelt een behandelplan

op basis van zijn analyse op. Toch zou de arts graag snel

een second opinion willen voor de bevestiging van zijn

aanpak. Hij kent een groot oncologiecentrum dat gespecia-

liseerd is in keelkanker. Maar dat centrum is niet gemakke-

lijk bereikbaar voor de patiënt, het zit zo’n 100 kilometer

verderop. Even langsgaan is er dus niet bij.”

“De arts legt de geanonimiseerde gegevens over de patiënt

en zijn aandoening vast in CancerLinQ. Vrijwel direct toont

het systeem tientallen vergelijkbare gevallen. Velen kre-

gen dezelfde behandeling als de arts heeft voorgesteld en

reageerden daarop goed. De patiënt en zijn arts besluiten

dan ook de behandeling te starten. De data die daaruit weer

voortvloeit, verrijkt het systeem verder en zorgt op die ma-

nier voor een nog betere aanpak bij toekomstige gevallen.”

ROl VAn sAp HAnADe technologie van SAP, SAP HANA genaamd, maakt

het dankzij een in-memory platform mogelijk om grote

hoeveelheden data razendsnel te verwerken. CancerLinQ

heeft de inhoud van duizenden patiëntdossiers vrijwel

direct oproepbaar, waardoor verbanden en patronen

veel sneller naar boven drijven en gemakkelijker aan de

oppervlakte komen. Dankzij de beschikbare analyses

kunnen artsen conclusies trekken, voorspellingen doen

of nauwkeurig inzicht krijgen. En dat helpt weer met het

opstellen van een persoonlijke, patiëntgerichte aanpak

van de ziekte.

CancerLinQ is overigens niet de eerste die SAP HANA inzet

in de strijd tegen kanker. Zo zetten oncologen de tech-

nologie ook in om binnen luttele seconden een menselijk

genoom te vergelijken met een database van miljoenen

genomen en op basis daarvan bijvoorbeeld de beste behan-

delmethoden op te zoeken.

in OnTwiKKElinGHet nieuwe CancerLinQ-systeem is momenteel nog in ont-

wikkeling. Raben: “De eerste versie staat gepland voor het

einde van 2015. Acht oncologiepraktijken in de VS hebben

inmiddels hun patiëntdossiers beschikbaar gesteld aan het

systeem. Nog zeven praktijken sluiten binnenkort aan. Bij

elkaar zal de eerste versie van het systeem zo’n 500.000

patiëntdossiers ontsluiten.”

Het is voor ASCO nog maar het begin, maar met deze

aantallen kunnen ze belangrijk voorwerk verrichten en met

de opgedane inzichten het systeem verder verfijnen en

afronden. Na die fase kunnen alle oncologiepraktijken in

de VS aansluiten.

CancerLinQ is zo ontwikkeld dat het systeem beter wordt

naarmate de input vergroot. Input van artsen, specialisten

en patiënten maakt in de loop van de jaren het systeem

alleen maar rijker en effectiever.

BiG DATA-sysTEEM cAncERlinQ VERBETERT BEHAnDElplAn

ASCO en SAP samen in medisch onderzoek

Technologie

De Amerikaanse kankerbestrijdingsorganisatie AscO gaat samenwerken met sAp in de strijd tegen kanker. Het resultaat is AscO’s cancerlinQ, een big data-systeem dat allerlei gegevens van kankerpatiënten wereldwijd verzamelt en daaruit inzichten voor onder andere de juiste behandel-methoden destilleert.


Rob Stevens van Interconnect begon samen met zijn broer

Jeroen in 1995 met het aanbieden van internetdiensten.

Vanwege de afhankelijkheid van het internet is het aanbod

van Interconnect meegegroeid met de vraag van de klant.

“Alles draait om betrouwbaarheid”, zegt Stevens. “Het is

niet meer genoeg om alleen te investeren in redundante

apparatuur. Tegenwoordig zijn de meeste ISP’s voorzien

van noodstroomaggregaten, 24-uur bemanning en beveili-

ging, een dubbele uitvoering van de netwerkapparatuur en

een 99,9 procent uptime-garantie.”

veel verder”, licht Stevens toe. “Als de continuïteit van een

werkmaatschappij om wat voor reden dan ook in gevaar

mocht komen, worden de diensten die de klanten afnemen

toch gecontinueerd. Dit doen wij door een tweede volledig

onafhankelijke werkmaatschappij in het leven te roepen

die over dezelfde middelen beschikt. Dit gaat op een

geoorloofde en transparante manier. Dat wij nu met deze

continuïteitsgarantie komen, heeft alles te maken met ti-

ming. Deze stap kan namelijk alleen gezet worden voordat

van een eventueel faillissement sprake is. Daarom moet

een dergelijke maatregel genomen worden op het moment

dat het financieel goed gaat - zoals bij ons het geval is.”

Deze dienst waarborgt dat de dienstverlening nog zes

maanden ongestoord blijft verlopen, zodat klanten een

reële tijd hebben om een alternatieve leverancier te zoeken

nadat is gebleken dat bij Interconnect geen doorstart meer

haalbaar is.

Interconnect beschikt over twee datacenters, een in

’s-Hertogenbosch en een Tier 3++ datacenter in Eindhoven.

Samen beschikken deze over ruim 6.800 m2 (fase 2) data-

centervloer. De service die Interconnect levert, is van een

dusdanig niveau dat de dienstverlening verder gaat dan

‘slechts’ Tier 3. Rob Stevens: “Een ieder die wil weten hoe

dit er precies uitziet en hoe het geregeld is, heten wij van

harte welkom bij onze datacenter inloopdagen!”

cOnnEcTiViTEiT is EssEnTiEElOm te kunnen overleven in de snel veranderende we-

reld van service providers, kan Interconnect volgens Rob

Stevens bovendien terugvallen op een ander belangrijk

kenmerk. Hosting betekent dat je een betrouwbaar en goed

beveiligd datacenter aanbiedt als een veilige locatie voor

de zorgautomatisering en bijvoorbeeld een ERP-systeem

van een partner, maar Stevens voegt daar een belangrijke

voorwaarde aan toe. “Je moet er als klant natuurlijk wel bij

kunnen. Je hebt niks aan een Tier3++ datacenter waar je

een flexibele cloud-omgeving host, zonder een fatsoenlijke

breedbandverbinding. Uiteindelijk is je connectiviteit naar

het datacenter net zo belangrijk als de beschikbaarheid

van het datacenter of van die cloud-applicatie zelf. Als een

van de twee niet goed werkt, heb je nog niks. Dat wordt

nog wel eens onderschat.”

Deze bereikbaarheid wordt onder andere gerealiseerd

doordat Interconnect gebruikmaakt van verschillende

netwerken. “We gebruiken de diensten van zowel KPN,

Eurofiber, Tele2 als Ziggo. Bovendien investeren wij zelf in

alle netwerkapparatuur die voor deze connectiviteit nodig

is. Wij zijn dus geen verkoopkantoor van welke partij

dan ook. Dat maakt ons onafhankelijk. Heb je het over

redundantie, dan gaat dat niet alleen over bandbreedte

of aantallen megabits. Wij adviseren klanten: neem naast

een glasverbinding van de ene aanbieder ook een DSL-

TwEEDE wERKMAATscHAppijSinds 1 januari 2015 biedt Interconnect nu ook een conti-

nuïteitsgarantie. Deze garandeert aan klanten dat zij - ook

na een eventueel faillissement van de service provider

- toegang behouden tot de bedrijfsgegevens die zij heb-

ben vastgelegd op IT-apparatuur die bij Interconnect is

geplaatst.

“Continuïteit werd altijd door ons geboden, maar dan heb-

ben we het vooral over technische maatregelen. Dit gaat

verbinding van een andere netwerkleverancier. Wij kunnen

dat technisch zodanig aanbieden, zodat die verschillende

verbindingen ook echt elkaars fallback vormen, bijvoor-

beeld met dezelfde IP-adressen. Het gaat om die ene keer

per jaar dat – bijvoorbeeld – een glasverbinding van een

leverancier een uur lang niet beschikbaar is.”

VODAFOnEDe dienstverlening van Interconnect wordt onder andere

toegepast door telecomaanbieder Vodafone. Vodafone

heeft in Interconnect een partij gevonden die, net als

zij, betrouwbaarheid hoog in het vaandel heeft staan.

Vodafone Nederland is ruim twee jaar geleden gestart

met de zoektocht naar een datacenter dat aansluit op hun

langetermijnstrategie. De dienstverlening van Vodafone

richt zich op gebruikersgemak en continuïteit van netwerk-

verbindingen. Dit zijn ook uitgangspunten voor colocatie

bij Interconnect. De dedicated ruimtes die zijn gebouwd

voor het Vodafone SuperSwitch-project zijn gekoppeld

aan een volledig redundante, gescheiden en uitbreidbare

stroomvoorziening. Door een aansluiting op twee aparte

feeds, met twee transformatoren en met twee generatoren

per zaal is 2N-redundantie een feit.

Visie

ROB sTEVEns VAn inTERcOnnEcT:

‘Alles draait om betrouwbaarheid’

interconnect, internet service provider uit ’s-Hertogenbosch, startte onlangs met een noviteit op datacentergebied. Het antwoord op de ultieme garantie-vraag van klanten biedt interconnect met een continuïteitswaarborging. Zelfs wanneer de isp onverhoopt zou omvallen, garandeert interconnect zijn klanten nog toegang tot hun bedrijfsdata. Voor zorginstellingen - waar toegang tot data vaak van levensbelang is - een hele geruststelling.

50 Digitalezorg.nl Magazine

Videosamenwerking is een effectieve zakelijke communi-

catiemethode - ook in de zorgsector. Samenwerkingstech-

nologieën helpen grote en kleine zorgorganisaties bij het

samenbrengen van patiënten met de voor hen best moge-

lijke zorg, onafhankelijk van plaats en tijd. Het gevolg, zo

blijkt uit onderzoek: betere resultaten, verhoogde produc-

tiviteit, kostenbesparing en - het allerbelangrijkst - beter

gecoördineerde en effectievere zorg. Er zijn voordelen te

behalen op zes terreinen:

• Verlies geen tijd meer

Tijd is een van de grootste risicofactoren in de gezond-

heidszorg. Voor slachtoffers van een hartaanval kan

toegang tot een expert en een behandeling binnen de

eerste drie uur het verschil betekenen tussen een

gezond leven of permanente schade en veel herstel-

activiteiten. Video verbindt de specialisten op afstand

met clinici, waardoor er tijdens transport geen kost-

bare tijd verloren gaat.

• Geef meer patiënten toegang tot (gespecialiseerde)

gezondheidszorg

Een patiënt heeft soms meer nodig dan wat er lokaal

beschikbaar is. Met een mobiele videoapplicatie op smart-

phone of tablet - of zelfs gewoon thuis via pc - hoeven

patiënten niet langer grote afstanden af te leggen voor

advies van de beste specialisten. Dankzij video spreken

ze ‘face-to-face’ en real-time met een expert - vanaf vrijwel

elke plek.

• Verbeter de productiviteit

Er zijn maar weinig sectoren die zoveel onderzoek en

informatie bieden als de gezondheidszorg. Betrokkenen

willen dit tot zich kunnen nemen en ernaar kunnen han-

delen. Door via videosamenwerking de afstandsdrempels

weg te nemen, is medisch personeel op de hoogte van

best practices, en nieuwe en innovatieve behandelingen,

en werken ze samen aan het oplossen van de grootste

zorguitdagingen, bijvoorbeeld de ouderenzorg. Van ef-

fectiever werken tot en met het sneller betrekken van

mensen: videosamenwerking biedt een platform om de

productiviteit bij zorginstellingen flink te verbeteren -

overal ter wereld.

• Verminder tweede-ziekenhuisopnames en versnel herstel

Video helpt zorgfaciliteiten meer en meer bij het terug-

brengen van tweede-ziekenhuisopnames van patiënten

- een essentieel onderdeel van de zorgnorm van tegen-

woordig. Video speelt een belangrijke rol voor verpleeg-

kundigen om herstelinformatie adequaat door te geven

en patiënten te monitoren om te controleren of ze zich

houden aan zorginstructies. Dankzij regelmatige interactie

met de patiënt buiten de ziekenhuismuren kunnen dokters

en verpleegkundigen het herstel beter volgen en vaststel-

len waar er problemen kunnen ontstaan.

• Bied hulp bij genezing

Zorg aanbieden aan hulpbehoevenden in landelijke en

afgelegen gebieden is een grote uitdaging. Video helpt

zorginstellingen om medisch specialisten in stedelijke of

regionale ziekenhuizen in verbinding te brengen met deze

gebieden.

• Bespaar kosten daar waar het telt

Zorgfaciliteiten zoeken voortdurend naar budgetefficiënte

manieren om zowel operationele werkzaamheden als

patiëntenzorg te verbeteren. Videosamenwerkingsoplos-

singen ondersteunen regionalisatie van gespecialiseerde

zorgmedewerkers, zoals virtuele projectmanagers die

projecten kunnen verdelen voor meer efficiëntie. Betere

samenwerking tussen publieke zorgafdelingen zorgt voor

besparingen van honderdduizenden tot miljoenen euro’s,

die zijn in te zetten voor nieuwe programma’s, projecten

of technologieën.

Communicatie

OnDERZOEK TOOnT AAn:

Gezondheidszorg heeft baat bij videosamenwerking

robots.nuTijdens Zorg & ICT kunt u op het Domoticaplein een aantal zorgrobots ontmoeten die ingezet kunnen worden ter ondersteuning van de zelf-redzaamheid en ter ondersteuning van mantel- of professionele zorg. Slimme en leuke robots die leven in de brouwerij brengen, structuur geven aan de dagelijkse routine en een oogje in het zeil houden.

Wat kunnen we verwachten van robots in de zorg voor de toekomst?

Op woensdag 18 maart en vrijdag 20 maart wordt het antwoord hier-op gegeven. Tussen 10.45 en 11.15 uur kunt u binnenlopen bij de speciale workshop waarbij Randall van Poelvoorde van Robots.nu

• een beeld schetst van de historie• ingaat op het heden en de toekomst van de robot• duidelijk maakt welke technologieën een robot mogelijk maken

Vervolgens wordt er concreet besproken welke robots er al zijn in Care en Cure. Wat kunnen we verwachten van robots in de zorg voor de toekomst?

Deelnemers wordt gevraagd welke toepassingen ze zelf zouden wensen.

Verzekerd zijn van een plaats?Schrijf u in via de website van ZorgtotaalGa naar www.zorgtotaal.nl/nl-NL/Bezoeker/Activiteiten/Sessies

ONTDEK DE KRACHT VAN ALL IT ROOMS

WWW.ALLITROOMS.COM

ALL IT Rooms B.V. | Lange Kleiweg 50B | 2288 GK Rijswijk | T +31(070)31 98 999 | E [email protected]

➔ Oog voor het milieuMilieu is een belangrijk onderwerp ook voor wat be-treft uw computerruimte. Het besparen van energie staat hoog op de agenda van organisaties. Voor All IT Rooms is energiebesparing een belangrijk uitgangs-punt in de ontwerpen die wij maken voor uw com-puterruimte of datacenter. Ook hierbij kijken wij naar de toekomst. Wij onderzoeken de mogelijke ener-giebesparingen. Hiervoor brengen wij de kosten en natuurlijk ook de opbrengsten in beeld, zodat er een zorgvuldige afweging gemaakt kan worden.All IT Rooms weet welke subsidies er voor u zijn op het gebied van energiebesparende maatregelen en kan deze subsidie aanvragen voor u afhandelen.

Computerruimtes / datacenters / serverruimten· Advies en ontwerp· Nieuwbouw en verbouw· Service en onderhoud· Beheer en monitoring

Magazine ‘Vooroordelen elektronische uitwisseling ...aan de structurele inbedding van technologie...

Documents

Transcript of Magazine ‘Vooroordelen elektronische uitwisseling ...aan de structurele inbedding van technologie...