78November 2014

Vier gemalen op een rij tHuis aan de Amstel Buitenland kort nieuws

44 14 30

Restauratie, herbestemming, beheer en openstelling van monumenten voor nu en de toekomst.

In 1956 opgericht door mensendie houden van Amsterdam

(werkgebied nu: binnen de Stelling van Amsterdam)

Samen met aandeelhouders

2500 Vrienden sinds 1981 12 Bijzondere Locaties

Met 500 monumentale momenten per jaar

Cultuur, openstellingen, diners, recepties, huwelijken

en congressen

Subsidiegevers, fondsen, donateurs, vrijwilligers, omgeving

en samenwerkingspartners

Stadsherstel Amsterdam redt monu-menten en beeldbepalende panden door ze zorgvuldig te restaureren, een passende bestemming te geven en te verhuren. De panden worden in bezit gehouden, waarmee een goede staat van onderhoud blijft gegarandeerd. Zo levert de organisatie een belangrijke bijdrage aan:

� het bewaren van gebouwd erfgoed voor volgende generaties

� het collectief bewustzijn rond stads-ontwikkeling in een historische con-text

� de toegankelijkheid van monumen-ten en

� het behoud van het restauratieam-bacht.

Stadsherstel is een Professionele Or-ganisatie voor Monumentenbehoud (POM) met een maatschappelijk doel. Met een restauratieomzet van gemid-deld tien miljoen euro per jaar is Stads-herstel de grootste restaurerende orga-nisatie in Nederland.

575 Monumentale panden,

met daarin 1000 woningen

en 350 bedrijfsruimten+

+

+

StadsherstelHerstelt ook hier de stad

WONEN KAN OVERAL

S inds jaar en dag is Stadsherstel goed in het realiseren van meerdere levens voor huizen en gebouwen. Zo behoren onder

meer kerken, een werf, pakhuis en een toren tot ons bezit. Ze worden gerestaureerd en blijven vervolgens vaak voor een deel publiekstoegan-kelijk. In het andere deel komen dan kantoren om de exploitatie sluitend te krijgen. Wonen kan overal. Maar nu hebben we iets nieuws en ver-nieuwends. Een plan dat luistert naar de naam Wonen in een kerk en gaat over de herbestem-ming van de Zaandijkerkerk in dertien sociale huurwoningen. Daarmee lossen we de drukte op de woningmarkt natuurlijk niet op, maar als alles goed gaat geeft het mogelijk een impuls en inspiratie voor kerkbezitters in Nederland. On-gekende mogelijkheden liggen in het verschiet. U leest erover in dit magazine. Wij zijn enthou-siast. U hopelijk ook.

Ook mooi is ons project Hal 17, dat deel uit-maakt van De Hallen in Oud-West. De restau-ratie van de oude paardentramremise vordert

goed. Aan het einde van dit jaar heeft Amster-dam er een kleinschalige, vrolijk uitziende pas-sage bij. Een soort ‘overdekte Herenstraat’ maar dan nog wat smaller, zoals onze projectleider Paul Morel het noemt. De architect, waarmee Stadsherstel al vijfentwintig jaar samenwerkt en initiator van het herbestemmingsproject De Hallen, André van Stigt, ontving in oktober de IJ-prijs 2014. Over die samenwerking meer ver-derop in deze uitgave. In een latere fase, tussen 2015 en 2017 worden in dit gebied overigens zo’n vierhonderd woningen gerealiseerd, verdeeld over huur- en koopwoningen in verschillende segmenten. Fijn dat er in dit gebied van de stad zo veel woningen bij komen.

En last but not least, de Vereniging Vrienden van Stadsherstel heeft de ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) status gekregen. We zijn heel blij dat het is gelukt. Het betekent dat gif-ten en andere donaties aftrekbaar zijn voor de gever en vrijgesteld zijn van belasting voor de ontvanger. Datgene wat Vrienden en andere begunstigers periodiek doneren of nalaten, kan nu voor honderd procent worden besteed aan het doel waarvoor het is gegeven, namelijk het restaureren en herbestemmen van monumen-ten die met verval of sloop worden bedreigd. En dat is toch wel het beste nieuws.

Onno Meerstadt, directeur

WO

NE

N K

AN

OV

ER

AL

Foto Juan Hernández

1

RESTAURATIES

1 Wonen kan overal 4 Spuistraat 61, terug naar het verleden 8 Verpauperde parel: De Zaandijkerkerk 14 Thuis aan de Amstel 20 Samenwerken met IJ-Prijswinnaar André van Stigt 28 Gisteren, vandaag en morgen 30 Buitenland kort nieuws 34 Kloveniersburgwal 44 40 Korte Leidsedwarsstraat 70, toen en nu 44 Vier gemalen op een rij

CULTUUR EN RECREATIE

6 Posthoornkerk, Cuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen 16 Ontdek de HollandRoute 24 Een beetje verliefd… 26 Bliksemstage: Naar de Bakenesserkerk en het glasatelier 36 Het Staatje: Dwalen over ‘De Kloof’ 38 Cultuuroverzicht, 14x culturele tips 42 Nieuws in het kort

VRIENDEN EN DONATEURS

8 Over muurhuisjes, decolletés en andere vrolijke zaken 32 Samen genoten ze van Amsterdam 33 Vriendenagenda 2015 Aanmeldkaart Vriendenvereniging 47 Van huurder van een studentenwoning naar periodiek gever 48 Periodiek schenken, fiscaal voordelig Schenkingsovereenkomst

INHOUDStadsherstel Magazine No. 78

INH

OU

D

p. 44-46

Vier gemalen op een rij Er is van alles te doen in onze ge-malen, onze nieuwste aanwinst - werk- en concertgemaal Kadoelen - voorop.

p. 14-15

tHUIS aan de AMSTELDe voormalige ingenieurswoning is nu een culinair en artistiek café.

p. 24-25

Een beetje verliefd… Is schoonheid en verliefd zijn genoeg voor een goede exploitatie?

p. 30-31

Buitenland Kort NieuwsHet Stadsherstel-concept vindt af-trek in Suriname en op Zanzibar.

p. 40-41

Korte Leidsedwarsstraat 70, toen en nuOnderdeel van een tweelingpand in het centrum van Amsterdam is na een gron-dige restauratie feestelijk opgeleverd en geopend door de oud-bewoners

p. 4-5

Spuistraat 61, terug naar het verleden Van illegaal short stay hotel naar prachtig woonhuis.

p. 20-23

Samenwerken met IJ-prijs-winnaar André van StigtEen blik op vijfentwintig jaar samen-werken met bouwmeester Van Stigt.

p. 34-35

Kloveniersburgwal 44Gedaantewisseling voor voormalig Antiquariaat De Kloof

p. 6-7

PosthoornkerkUnieke locatie voor beurzen, con-gressen en exposities, maar trouwen en dineren kan natuurlijk ook!

INH

OU

D

Periodiek schenken is nu ook mogelijk.Dat kan eenvoudig met de schenkingsovereenkomst bij pagina 48

Op de voorkant

3 2

Jarenlang fungeerde rijksmonument Spuistraat 61 als short stay hotel zonder de be-nodigde papieren en met een slechte reputatie op internet. De gemeente maakte er korte metten mee. Het bedrijf werd gesloten en dichtgetimmerd. Het als brandge-vaarlijk aangemerkte pand wachtte op een nieuwe toekomst. Tijd voor een grondige restauratie. Het vóór restauratie in zeer slechte staat verkerend juweel, dat op last van de gemeente snel door de eigenaar moest worden hersteld, kon door Stadsher-stel worden gekocht met behulp van een bijdrage van de vriendenvereniging.

Willem van Iterson en Monique Hollenkamp

SPUISTRAAT 61, TERUG NAAR HET VERLEDEN

BOUWHISTORIEHet pand bevindt zich in de middeleeuwse binnenstad, in het bouwblok dat verder wordt begrensd door de Korte Lijnbaanssteeg, de Nieuwezijds Voorburgwal en de Mosterdpot-steeg. Spuistraat 61 is een pand dat erg ondiep is (5x5meter), maar de nok haaks op de straat heeft. Op oude kaarten uit 1544 van Cornelis Anthonisz. is te zien dat de ruimte tussen de toenmalige twee wallen klein is, vooral aan het begin van de huidige Spuistraat. Dat verklaart dan ook de ondiepe huizen ter plekke.

Eind 18e eeuw werd Spuistraat 61 ingrijpend verbouwd. In 1764 verwierf Fredrik Boeken het pand. Hij liet nog in datzelfde jaar een nieuwe gevel optrekken. Dit is te zien aan de jaartal-steen in de topgevel (1764), die is afgebeeld op een opengeslagen boek wat weer een zinspeling is op de achternaam van deze Fredrik. Het oor-spronkelijke 16e-eeuwse casco met houtskelet bleef, zij het in gewijzigde vorm, behouden. In de vroege 19e eeuw werd de invulling van de entreepartij en de vensters ver-nieuwd. Mogelijk kwam in dezelfde tijd de afwerking van het halletje op de bel-etage tot stand. In 1909 werd de toegangsdeur tot het souterrain dichtgezet en kreeg het een betonnen keldervloer. Bij een restauratie in de

RESTAURATIENa een restauratie van een half jaar is het pand-je aan de Spuistraat 61 in augustus van dit jaar opgeleverd. Het kleine pand bestaat uit een souterrain, de bel-etage, 1e verdieping, 2e ver-dieping en een kapverdieping. Elke verdieping bestaat uit ongeveer 20m2. Veel onderdelen waren verrot of verdwenen en zijn weer in oude staat teruggebracht. Hetzelfde geldt voor de bewaard gebleven spiltrap, diverse historische vloerdelen, het stucplafond in het halletje en de lambrisering onder de vensters op de eerste verdieping. Het monument is niet - zoals zo veel panden in het oude centrum - op palen maar op staal gefundeerd. Deze fundering is vanwege de zeer slechte staat volledig hersteld. Ook het met Trespa (met houtprint) afgetimmerde interieur is verdwenen en de oude structuur is in ere her-steld. Spuistraat 61 is klaar voor een nieuw leven.

HISTORIE SPUISTRAATDe Amstel deelde de stad tot eind 14e eeuw in twee vrij-wel gelijke delen, de oude zijde met de Oude Kerk en de nieuwe zijde met de Nieuwe Kerk. Met aan elke zijde een gracht en burgwal, een aarden wal. Bij stadsuitbreidingen rond 1380 werden nieuwe wallen aangelegd. De bestaande wal werd de Voorburgwal en de nieuwe de Achterburgwal. Zo ontstonden aan de westelijke kant de Nieuwezijds Voor-burgwal en Nieuwezijds Achterburgwal. Als gevolg van de geringe bouwblokdiepte staan de huizen rug-aan-rug.Aan de Nieuwezijds Achterburgwal lagen voorname-lijk pakhuizen en stallen die bij de grotere huizen aan de Nieuwezijds Voorburgwal hoorden. In latere jaren vestig-den zich kleine ondernemers in de Spuistraat. In de derti-ger jaren zat er een sigarenhandel op no. 49, Henk Jonk-man’s winkel voor ‘ongesausde pruimtabak’ op no. 51 (hoek Korte Lijnbaanssteeg), een wasserij/strijkerij op no. 53 en het Volkskoffiehuis op no. 55. Lang reden trams door de in 1867 drooggelegde Nieuwezijds Achterburgwal/Spui-straat. Ook de tram naar de Vondelstraat reed er door-heen. De Haarlemse tram, ook wel ‘Blauwe Tram’ genoemd, was feestelijk geopend in 1904. De lijn ging van Amsterdam via station Sloterdijk en Haarlem naar Zandvoort. Opstap-pen kon in de Spuistraat ter hoogte van no. 297, waar ook café-restaurant Dorrius zich bevond. In 1957 werd de lijn opgeheven en verdween de tram hier uit het straatbeeld.

zestiger jaren werd de topgevel met hergebruik van de oorspronkelijke natuurstenen onderde-len nieuw opgemetseld. Ook werd een aanzien-lijk deel van de kap vernieuwd, waarbij alleen de dekbalkjukken (twee jukbenen die onder-ling door een dekbalk zijn verbonden) met kromstijlen nog oorspronkelijk zijn.

Prentbriefkaart van de Spuistraat tussen Spui en Raadhuisstraat met de Haarlemse tram en een deel van het Hoofdpostkantoor op de achtergrond,ca. 1900, Stadsarchief Amsterdam

Spuistraat 61 na restauratie, 2014,

Monique Hollenkamp

SP

UIS

TR

AA

T 6

1, T

ER

UG

NA

AR

HE

T V

ER

LE

DE

N

Tijdens en na restauratie, 2014, Juan Hernández

5 4

PO

ST

HO

OR

NK

ER

K

POSTHOORNKERKCuypers ontmoet kunst, antiek, pop en bruidsparen

Midden in de stad, aan de bruisende Haarlemmerstraat, staat één van de belangrijkste nog overgebleven 19e-eeuwse kerken van Amsterdam. De neogotische Posthoornkerk, bijna verborgen in de straat is met haar drie ranke torens groots en een blikvanger in het stadscentrum. Dit rijksmonument is de eerste kerk in Amsterdam van architect P.J.H. Cuypers, die later ook het Centraal Station, de Vondelkerk en het Rijksmuseum zou ontwerpen.

Dit monument is qua uiterlijk, ambiance en ligging vlakbij het CS een unieke locatie voor beurzen, congressen, exposi-ties en festivals. Jaarlijks is deze locatie het decor van onder andere het Whisky Weekend Amsterdam (16 & 17 januari 2015), het Meibock Festival, de Antiek & Brocante beurs en uitreikingen zoals De Gouden Stier. De verschillende onder-delen zoals het middenschip met zijn pilaren en nisjes bie-den ruimte aan standhouders, proeverijen, lezingen, master-classes en thema-activiteiten.

De Posthoornkerk reserveren? Neem voor meer informatie contact

op met zalen@stadsherstel.nl of bel 020 520 00 90

TROUWEN DINER EN RECEPTIE

CONGRESSEN EN VERGADERINGEN

CULTUUR

Maar trouwen en dineren kan natuurlijk ook!

“De Posthoornkerk is een schitterende locatie in het hartje van Amsterdam. Al onze relaties zijn altijd onder de indruk als ze de ruimte binnenkomen. Dat verwacht niemand. De ruimte kan

prachtig worden uitgelicht waardoor het gebouw een nog mooiere en warme uitstraling krijgt. De medewerkers van Stadsherstel adviseren me altijd uitvoering over alle mogelijkheden in deze kerk”.

Anke Meijer Evenementen | Gouden Stier

Wist u dat de Posthoorn-kerk ook over een unieke basement beschikt? Door de intieme sfeer van de ge-welven wordt deze kleinere ruimte veel gebruikt voor workshops, diners, concerten en feesten. Een verborgen underground hot spot in een rijksmonument.

Cuypers meets Pop Elke derde maandag van de maand Vanzetti’s Popquiz in de kelder van de Posthoornkerk. Test uzelf met pop -muziekvragen vanaf de jaren 50 tot nu. Of u nu een disco queen of een Beatles fan bent, er is altijd een ronde waarin u kunt uitblinken!

Fo

to A

art

Jan

van

Mo

ssel

Foto Thomas Schlijper

7

Deze foto is gemaakt door fotograaf Aart Jan van der Mossel vanaf een steiger in de Zaandijkerkerk. Te zien zijn de prachtige Neogotische Hammerbeam spanten* en de steiger die de vervallen kap ondersteunt. Ook zichtbaar zijn de kerkramen. Op onze website en in onze digitale nieuwsbrief tonen we regelmatig van dit soort gefotografeerde pareltjes. Kijk voor meer foto’s op onze website. Inschrijven voor de digitale nieuwsbrief kan via www.stadsherstel.nl Lees meer over de Zaandijkerkerk

VERPAUPERDE PAREL:DE ZAANDIJKERKERK

Hij liet zijn oog vallen op dit prachtige kerkje dat ooit een middelpunt van het dorp Zaandijk was. De ‘hij’ in het verhaal is Jaap Hulscher, adjunct directeur van Stadsherstel. Hij zag een toekomst voor een vervallen kerk. Ons restauratiehart gaat sneller kloppen als we vervallen gebouwen zien, zeker als de sloopvergunning al is aangevraagd. Redden, behouden en restaureren is wat wij willen en waar we goed in zijn. Maar deze missie is soms niet eenvoudig, zo bleek ook bij dit project.

Stella van Heezik

VOORBEELDPROJECT VOOR LEEGSTAANDE KERKEN

HET VERNIEUWENDE CONCEPTHet plan is om de Zaandijkerkerk een nieuwe functie als woongebouw te geven. Daarbij wordt de kap gerestaureerd en de schil van de kerk ge-consolideerd. Binnen de prachtige ruwe schil willen we negen sociale woningen voor star-ters van circa 50m² als losse gestapelde units binnen de kerk plaatsten. Ze worden dusdanig geplaatst dat vanuit elke positie de hoofdvorm van de kerk beleefbaar blijft. Ook de prachtige monumentale houten dakconstructie met de Hammerbeam* spanten blijft in het zicht. Alle appartementen ontvangen daglicht via de be-staande kerkramen en sommige appartemen-ten krijgen in het plan een Frans balkon. Voor het verkrijgen van voldoende daglicht voor de woningen op de begane grond zullen in de be-staande gevel sparingen worden gemaakt die worden voorzien van glas. Deze nieuwe ramen voegen zich in het ritme van de reeds bestaan-de kerkramen.

“We willen de traditie verbinden

met het heden”

Nunc architecten

De trappen worden in donker gekleurd hout uitgevoerd en zijn geïnspireerd op de vormge-ving van de trappen die leidden naar het oude preekgestoelte in de kerk. Ze zullen de bewo-ners via een spectaculaire route naar hun wo-ning leiden. Er is gekozen voor open trappen en een open trappenhuisstructuur om de door-zichten zo goed mogelijk in stand te houden. De units worden modern uitgevoerd maar in de traditie van de Zaanse houtbouw. De lichte constructie biedt zo een goed evenwicht tegen de zware massieve muren van de kerk waar-door de oorspronkelijke kerkruimte duidelijk te beleven blijft.

VOORBEELDPROJECTOmdat we van mening zijn dat ons project een goed voorbeeld kan zijn voor het behoud van meerdere leegstaande of leegkomende kerken zijn we zeer gemotiveerd om dit project te laten slagen en onze kennis met anderen te delen. In 2008 werd tijdens het Jaar van het Religieus Erfgoed aangegeven dat tot 2019 zo’n duizend kerken leeg zullen komen. Het zou toch mooi zijn als tegen die tijd deze nieuwe optie als werkbare oplossing meegewogen kan worden bij het nadenken over herbestemming van dit bedreigde religieus erfgoed?

ZA

AN

SE

PA

RE

L D

E Z

AA

ND

IJK

ER

KE

RK

ZA

AN

SE

PA

RE

L D

E Z

AA

ND

IJK

ER

KE

RK

2. Houten woningen worden als autonoom

meubel in de kerk geplaatst.

1. De bestaande kerk wordt gerestaureerd en

in ere hersteld .

Vanuit elke positie blijft de hoofdvorm van de kerk beleefbaar. Afbeeldingen Nunc Architecten.

3. Het kerkinterieur wordt getransformeerd tot een spectaculaire collectieve ruimte voor de bewoners.

4. Vanuit de ondergrond van het verleden bouwen aan een kerk die staat in de toekomst

EEN KAP DIE OP INSTORTEN STAATDe eerste en direct lastige uitdaging was het voorkomen van het instorten van de kerk. De onderstukken van de kapspanten waren name-lijk zo rot dat de kap in de kerk dreigde in te stor-ten en daarbij het muurwerk mee te nemen. We hebben dit kunnen voorkomen door langs de bouwmuren en tegen de kap steigers te plaatsen die het dak ondersteunen.

WONEN IN EEN KERKUitdaging twee was het vinden van een passen-de bestemming die voldoende inkomsten ge-nereert om de kerk na restauratie goed te kun-nen blijven onderhouden. Stadsherstel heeft ruime ervaring met het herbestemmen van kerken. Twaalf kerken hebben zo al een mul-tifunctionele functie gekregen. Soms worden ze deels als kantoorruimte verhuurd en vaak wordt het middendeel van de kerk gebruikt als functionele gebruiksruimte voor bijvoorbeeld concerten, lezingen, huwelijken en recepties. Niet altijd is deze vorm van herbestemmen mogelijk. Reden voor een nieuwe focus. Voor de Zaandijkerkerk onderzochten we de optie Wonen in een kerk. Jaap Hulscher bedacht een vernieuwend con-cept. Hij ging met zijn idee naar Nunc Architec-ten, een architectenbureau dat hij al langer op zijn netvlies had staan. Samen met Hooyschuur Architecten bna, ontwikkelden zij een plan dat, zo denken wij, ook voor vele andere leegstaande kerken een prachtige redding kan betekenen. Als de opzet lukt biedt dat nieuwe mogelijkhe-den om ons cultureel erfgoed, markante gebou-wen die tevens dienen als herkenningspunt in een stad of dorp, te behouden.

HAMMERBEAM SPANTEN

11 10

RED DE ZAANDIJKERKERK HISTORIE ZAANDIJKERKERK

De Zaandijkerkerk kent een bewogen en rijke ge-schiedenis. Lange tijd liepen de Nederlands-her-vormde Zaandijkers elke zondag door de natte veenweiden om in Westzaan te kerke te gaan. In 1640 werd begonnen met de bouw van een ei-gen kerk. Steeds als er voldoende geld was ver-zameld werd de kerk uitgebreid. Een grote brand verwoestte de kerk op 19 mei 1878, waarna op de oude fundamenten een nieuwe kerk is gebouwd. Een deel van de wanden van de oude kerk is nog steeds zichtbaar. De Zaandijkerkerk is gebouwd in Neo-Romaanse stijl. Dit is met name terug te zien in de rondboogvensters en in de geleding van de toren. De dakconstructie bestaat uit een steekbalkkap met geprofileerde Hammerbeam* spanten. De kap is uitgevoerd met neogotische motieven en versieringen. Na het samengaan van de gemeente Zaandijk met Koog aan de Zaan in 1978 kwam de kerk leeg te staan. Sinds-dien wordt de kerk niet of nauwelijks gebruikt, waardoor ze snel in verval raakte. Vandaag de dag geeft de kerk een verpauperde aanblik.

VE

RP

AU

PE

RD

E P

AR

EL

: D

E Z

AA

ND

IJK

ER

KE

RK

Voor de Zaandijkerkerk hebben we een bijdrage gekregen van het Prins Bernhard Cultuurfonds uit het De Bijll-Nachenius Fonds en het De Konink-Waals Fonds. Daarnaast krijgen we een bijdrage uit het Nationaal Restauratie Fonds en de gemeente Zaanstreek.

Bent u enthousiast geraakt over dit project? Wij hopen het van harte, want wij kunnen uw steun goed gebruiken. De volgende stap in het project is een uitdaging: het financieel haalbaar maken van dit plan waardoor we de kerk kunnen redden. Doet u mee?

HOE KUNT U BIJDRAGEN? 3 Door een donatie te storten op reke-

ningnummer NL66INGB0005659267 óf

3 Door de aankoop van een piëzografie* van de kerk, gemaakt door de Haar-lemse kunstenaar Marinus Fuit. Een af-beelding van het kunstwerk ziet u op de foto.* Een piëzografie is een nieuwe techniek, ver-

gelijkbaar met zeefdruk, maar met de mogelijk-

heid voor meer diepte en nuance in de kleur.

Kleine print (45x55 cm) á € 125,- per stuk

Grote print (65x85cm) á € 195,- per stuk (normale prijs € 300,-)

Beide printen worden gemaakt in een oplage van 100 stuks.

OVER DE KUNSTENAARFuit volgde een opleiding tot lithograaf aan de Amsterdamse Grafische School. Als schilder en tekenaar droeg hij in belangrijke mate bij aan de nieuwe ontwikkelingen in de figuratieve kunst. Van Marinus Fuit werden solotentoonstellingen ingericht in onder meer het Stedelijk Museum Amsterdam en het Frans Hals Museum Haarlem. Zijn werk werd opgenomen in meer dan hon-derd groepstentoonstellingen. Vele kunstprijzen vielen hem ten deel. Vanwege zijn belangrijke bijdrage aan de ontwikkelingen in de figuratieve kunst is Marinus Fuit in 2011 benoemd tot Rid-der in de orde van Oranje Nassau.

Alle inkomsten uit de verkoop van het kunstwerk komen ten goede aan een apart restauratiefonds, dat speciaal is opgericht binnen de Vereniging Vrienden van Stads-herstel. Vergeet u dan niet bij uw donatie Zaandijkerkerk te vermelden.Wilt u de piëzografie bestellen of heeft u vragen of tips? Neem contact op met Stella van Heezik van Stadsherstel via stella@stadsherstel.nl of 020-5200075.

OVER HET KUNSTWERKMarinus Fuit heeft gewoond in Zaandijk en vanuit de gang van zijn school kon hij de Zaandijkerkerk zien. Hij was direct enthou-siast om aan dit project mee te werken. Van zijn werk De Zaandijkerkerk, uitge-voerd in aquarelverf en Oost-Indische inkt, wordt een piëzografie gemaakt.

12

THUIS AAN DE AMSTEL

Fietsen vanuit Amsterdam naar de Omval is een stuk leuker geworden sinds de openbare ruime in dit deel van de plannen voor het Amstelkwartier klaar is. Wat een feest. In de verte zie je het witte gebouw van Waternet en daar even voorbij staat de voormalige ingenieurswoning mooi te zijn. Maar voordat je er bent ligt aan de rechterkant een groot grasveld aan de Amstel, een zonneweide. De roeivereniging is in een nieuwe jas gestoken, er zijn bankjes en er is vrij zicht over het water naar de skyline van Amsterdam Amstel. En dan kom je aan bij een oase die luistert naar de naam culinair en artistiek café tHUIS aan de AMSTEL. Gijs Hoen en Monique Hollenkamp

PRIJSVRAAGIn 2013 werd gestart met dit bijzondere restauratieproject aan de Amstel. De gemeente Amsterdam bood de voor-malige ingenieurswoning in het Am-stelkwartier te koop aan vanwege het unieke, monumentale karakter en de ligging van het pand.Op basis van een openbare prijsvraag werd de meest geschikte partij gese-lecteerd. Zowel voor de ingenieurswo-ning als de tuin moest een restauratie-plan worden opgesteld. Tevens werd een nieuwe functie gezocht en werden plannen gemaakt voor een inspire-rende, culinaire en artistieke onderne-ming. Samen met de architect van de restau-ratie, de ontwerper van de tuin en de potentiele huurder heeft Stadsherstel het winnende ontwerp Huis aan de Amstel gemaakt.

RESTAURATIEDe ideeën zijn uitgewerkt om van dit in verval geraakte woonhuis weer een echt thuis te maken. De nog duidelijke herkenbare schoonheid is weer tot ui-ting gebracht, onder andere door het reconstrueren van de deels verdwenen glas-in-loodramen. Ook werd uitvoe-rig kleurenonderzoek gedaan en werd alles in de oorspronkelijke kleuren geschilderd. In de ruimten waar oor-spronkelijk behang heeft gezeten, is dit weer teruggebracht. Er waren geen foto’s beschikbaar van het interieur van kort na 1911. Wel zijn er reepjes be-hang gevonden, op basis waarvan een

impressie werd verkregen van hoe het geweest zou kunnen zijn. Ook het hekje bovenaan de trap naar de eerste verdieping werd hersteld, maar vaak hoeft het niet te worden gebruikt. Het gevestigde culinair en artistiek café kreeg weliswaar 5 sterren in het Parool voor kindvriendelijkheid, de eerste ver-dieping is voor de kleintjes gesloten. Als kers op de taart doneerden de Vrienden het nieuwe hek!

“Prachtig cadeau

voor de stad”

Thijs Reuten, wethouder Stadsdeel Oost, verrichtte de openingshande-ling en uitte zijn woorden van dank

namens de gemeente.

THUIS AAN DE AMSTELDit unieke monument op het terrein van de oude Zuidergasfabriek schittert op de voorgrond van het gloednieuwe Amstelkwartier. Het straalt inderdaad een ‘thuisgevoel’ uit. Kinderen spelen op het grasveldje dat bij het huis hoort, het terras ligt in de vorm van een hoef-ijzer om het huis heen, de eetkamer is gezellig en de zaaltjes op de eerste etage zijn handig en te huur. In de zaal die uitkijkt over de Amstel waan je je eigenaar van het pand. Alsof je thuis bent dus. De ingenieurswoning heeft werkelijk een mooie nieuwe bestem-ming gekregen.

HERINNERINGEN: ‘VERLIEFD OP HET PAND’

“Mijn zusje en ik zijn verliefd op dit pand en hebben veel bewondering voor het werk dat Stadsherstel heeft uitgevoerd”. De heer Edouard en me-vrouw Gratia Prisse, zoon en dochter van de laatste directeur van de Zui-dergasfabriek woonden vanaf 1945 ruim 20 jaar met hun ouders in de ingenieurswoning, die zij kennen als de directeurswoning. Hun vader was namelijk directeur gas van het GEB en was bovendien directeur van alle gasfabrieken in Amsterdam.

TH

UIS

AA

N D

E A

MS

TE

L

TH

UIS

AA

N D

E A

MS

TE

L

Aan de rand van het Nieuwe Amstelkwartier staat de voormalige ingenieurswonig mooi te zijn

De oorspronke-lijke kleuren en het behang zijn zo veel mogelijk in de terugge-bracht in de stijl van toen, aan de hand van kleu-renonderzoek en reepjes oud behang

Een groot terras dat als een hoefijzer om het

huis heen ligt

Hier en daar aparte ruimten om iets te drinken of te eten Foto familie Prisse

Staand op dit balkon, grenzend aan een intiem

vergaderzaaltje, waan je je de eigenaar van het huisFoto's Thomas Schlijper

14 15

ONTDEK DEHOLLANDROUTE

De HollandRoute is een fascinerende tocht langs het erfgoed van de

Amsterdamse Metropoolregio. In de route zijn maar liefst elf panden

van Stadsherstel opgenomen, variërend van Pakhuis de Zwijger,

geschikt gemaakt voor creatieve broedplaatsen, tot boeiende musea en

een molen. De HollandRoute is een walhalla voor erfgoedliefhebbers.

Onderweg passeert u prachtige steden, dorpjes en typerende waterrijke

polderlandschappen. De weg van de hoofdroute is gemakkelijk te

vinden dankzij herkenbare bebording langs de hele route. Ruim zestig

themaroutes voor wandelen, fietsen en varen brengen u naar

onverwachte plaatsen. Maak een keuze en ontdek Holland!

Stella van Heezik

HEMBRUGTERREIN Haalbaarheidsonderzoek voor gebouw 197 en 8

Meer dan een eeuw lang is op het Hembrugterrein mu-nitie geproduceerd. Dit gebeurde in zwaar beveiligde gebouwen verspreid over het terrein. Door de jaren heen werden gebouwen gesloopt en toegevoegd. Daardoor zijn er gebouwen in verschillende bouwstijlen op het terrein aanwezig. Het Hembrugterrein is een belangrijk onderdeel van de HollandRoute en bovendien is het be-zoekerscentrum HollandRoute Huis er gevestigd.

Gebouw 197, het voormalige laboratoriumgebouw, staat er nu zeer verwaarloosd bij. Het moet zo snel mogelijk worden opgeknapt, want bijvoorbeeld het dak is al voor een deel ingestort. Eigenaar Rijksvastgoedbedrijf is met Stadsherstel in overleg over de herontwikkeling van het uit 1918 daterende gebouw.

“De keus voor Stadsherstel komt voort uit een besluit van de provincie Noord-Holland", zegt Robert Leferink, toenmalig projectdirecteur Hembrugterrein. “Een van de voorwaarden is wel dat het gebouw duurzaam wordt geëxploiteerd; Stadsherstel is een van de bedrijven die dat kan doen”

Ook voor gebouw 8 is een haalbaarheidsonderzoek ge-start. Het is het oudste gebouw op het Hembrugterrein, gebouwd in 1895. Hoewel oorspronkelijk ontworpen als wapendepot, kreeg het gebouw snel een andere bestem-ming. Verbouwd tot kantoorruimte werden de tekenka-mer, de bibliotheek en de kassier er ondergebracht.

TheehuisDe Akermolen

Molenstomp in Amsterdam-Osdorp

Het Nieuwe Diep

Proeflokaal en destilleerderij in het Flevopark

Foto Stichting HollandRoute

Museum Zaanse Tijd

Foto Stichting HollandRoute

De Zaanse Schans

Werkend maritiem museum, ook Bijzondere Locatie van Stadsherstel

Werf ’t Kromhout

www.hollandroute.nl

Voormalig verenigingsgebouw, nu Bijzondere Locatie van Stadsherstel

Het Zonnehuis

Fort aan den Ham

Foto archief Stadsherstel

Uitgeest

Fort Diemerdam

Horecapaviljoen Puur, Diemen

Kinderkookkafé

Foto Stichting HollandRoute

Voormalige meststallen van het Vondelpark

MuseumAmsterdam-Noord

Foto Stichting HollandRoute, Peter Hoeks

Voormalig badhuis

Proeflokaal en brouwerij, Oudezijds Armsteeg (KLM pandjes)

De Prael

Pompstation

Bar Restaurant in Gemaal Zeeburg

Foto Bar Restaurant Pompstation

ON

TD

EK

DE

HO

LL

AN

D R

OU

TE

Foto archief HollandRoute Foto Horecapaviljoen Puur

17

EEN STAD IN VERVALDe stad was vuil, rommelig en verstopt met auto’s. Het leek wel of niemand nog interesse had voor die mooie stad. De textiel verdween uit de binnenstad, de kranten volgden die-zelfde route en er werd volop gekraakt. In 1973 woonde ik op de Brouwersgracht. De junks do-mineerden de straten; de Haarlemmerdijk was armoede. Toen kwamen Engelse investeerders, die panden opkochten en ze splitsten in appar-tementen. Niet altijd even fraai, maar toch, het werkte. Er kwamen weer mensen in de stad wo-nen en de panden werden opgeknapt. Het ver-vallen blok hoek Prinsengracht/Vijzelstraat, toonbeeld van de slechte staat waarin de stad zich bevond, werd gerestaureerd door De Am-sterdamse Maatschappij tot Stadsherstel. Nog nooit van gehoord, maar wat werd dat goed en leuk gedaan. Ik was kandidaat-notaris en werk-te op een statig kantoor aan de Keizersgracht.

In mijn studententijd - ruim vijftig jaar geleden - fietste ik veel door de stad en keek rond. De littekens van de verwoestingen door de oorlog waren overal nog te zien. Van de ruïnes in de Jodenbreestraat tot de vervallen panden aan het Waterlooplein. Ook grachtenpanden verkeerden in zeer slechte staat, waren verveloos en werden ‘lelijk’ gebruikt. Overal zag je tl-bakken en zachtboard plafonds.

Ruud van Helden

OVER MUURHUISJES, DECOLLETÉS EN ANDERE VROLIJKE ZAKENHERINNERINGEN AAN 25 JAAR WERKEN MET EN VOOR STADSHERSTEL

DE AMSTERDAMSE MAAT-SCHAPPIJ TOT STADSHERSTELGon, het zusje van mijn beste vriend kwam langs: zij wilde voor haar dis-puut een pand van Stadsherstel huren, maar de directeur van Stadsherstel voelde er niets voor. Te veel adminis-tratie met al die studenten die maar een korte tijd in zo’n huis woonde. Kon ik helpen? Ik bedacht de Stichting Huisvesting Dispuutgezelschap PA-NIKH: dan was er maar één huurder en maar één keer administratie. Samen naar directeur Jan Hengeveld – net als ik een verwoed pijproker - die wel wat zag in dat plan. En met dit succes werd de formule voor meer studentenhuizen gebruikt en telkenmale werd ik daarbij ingeschakeld. Ik raakte gefascineerd door wat Stadsherstel deed en mijn enthousiasme ontging Jan Hengeveld niet. Toen de notaris van Stadsherstel met pensioen ging, aarzelde hij niet lang om te vragen of ons kantoor de notaris van Stadsherstel wilde worden. Wat was dat leuk! Wat hebben wij veel leuke en gekke zaken beleefd. Oplich-ters die tweemaal een pand verkochten en failliete handelaars. Zwervers die een kerstboom in een pand in de fik staken waardoor het pand bijna geheel afbrandde. Beeldschone studentes die met laag uitgesneden decolletés probeerden een dispuutshuis te krij-gen. En dan de Amstelkerk, waar en-kele kerkgangers onder leiding van een vrouw die overal tegen was, het pand niet wilden verlaten.

DE VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTELToen notaris Lubbers, voorzitter van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel, mij belde en vroeg of ik bestuurslid wilde worden, aarzelde ik geen mo-ment. Ik trad toe tot een club van lief-hebbers. De vereniging, opgericht om een grote subsidie te kunnen krijgen voor het de restauratie van Blaeu Erf, was nog bescheiden in omvang.Het ging er gemoedelijk aan toe, de voorzitter van de Raad van Commis-sarissen was q.q. lid van het bestuur en dat was goed. De gemeente Amsterdam was in die tijd bezig vervallen panden te slopen om ervoor in de plaats frisse nieuwbouw neer te zetten, toen men bij de sloop oude muurhuisjes aantrof. Huisjes die nergens bekend waren en daardoor ook niet op de monumenten-lijst stonden. Sloop kon worden voor-komen indien het monumenten zou-den betreffen en Stadsherstel binnen drie dagen zeventigduizend gulden op tafel zou leggen. Een onmogelijk voorstel maar de gemeente had buiten toenmalig directeur Wim Eggenkamp gerekend. Binnen 24 uur stonden de pandjes op de monumentenlijst en had hij het geld - toegezegd door de Vrien-den - op zak om ze te kopen. De huisjes waren gered.

NIEUW ELANHet belang van de Vrienden wordt niet alleen geheel onderschreven door de huidige directeur, Onno Meerstadt, maar hij weet ook het enthousiasme voor de Vrienden in de organisatie over te brengen zodat wij nu zijn gekomen tot een bloeiende vereniging die samen met Stadsherstel optrekt, een eenheid vormt. Een vereniging die zich inzet om grotere bedragen binnen te halen, waardoor Stadsherstel onrendabele panden kan kopen en redden van de sloop. Raamsteeg 6 is hiervan een mooi voorbeeld. Daarnaast zien subsidiege-vers graag dat de subsidievrager een grote achterban heeft. Nu, die is er! Ruim 2.500 leden.

Stadsherstel en haar medewerkers stralen iets bijzonders uit en daar zijn wij allen trots op. De vereniging bloeit als nooit tevoren. De leden zijn trouw en enthousiast. Er is een voortreffelijk team van vrijwilligers, ledenvergade-ringen worden massaal bezocht, de Vriendenwandeling is een ‘must’ en de rondvaart verveelt nooit. Dan is het zijn van voorzitter van de Vereniging van Vrienden een voor-recht.

MU

UR

HU

ISJE

S,

DE

CO

LL

ET

ÉS

EN

AN

DE

RE

VR

OL

IJK

E Z

AK

EN

MU

UR

HU

ISJE

S,

DE

CO

LL

ET

ÉS

EN

AN

DE

RE

VR

OL

IJK

E Z

AK

EN

Blaeu Erf na restauratie, hoek Nieuwezijds Voorburgwal/Sint

Nicolaasstraat, 1982, Stadsarchief Amsterdam

Vlak voor restauratie Blaeu Erf, 1980/81, archief Stadsherstel

Er was veel belangstelling voor het restauratieproject, 1980,

Stadsarchief Amsterdam

19 18

Voor insiders is het niet verwonderlijk dat dit jaar de prijs voor de Amsterdamse ondernemer 2014, de IJ-prijs, aan architect André van Stigt is toegekend. Hij nam de onderscheiding op 22 oktober jl. in ontvangst in ‘zijn’ Hallen. Van Stigt is ook Stadsherstels architect voor de restauratie van de - tot het complex behorende - Hal 17. Hoe is dat? Samenwerken met een man die zichzelf omschrijft als ‘geen gemakkelijke jongen in het proces’. Een blik op vijfentwintig jaar samenwerking. Monique Hollenkamp

SAMENWERKEN MET ARCHITECT ANDRÉ VAN STIGTHet is niet de gemakkelijkste opdracht. Goed sa-menwerken met bouwmeester Andre van Stigt (1959). Tegelijkertijd zit daar ook de kracht van het verbond. Het noodzaakt tot intense over-legmomenten met de persoon die een mening heeft over de grote lijnen en over de details. Die alles heeft bedacht en het plan ook precies zó wil uitvoeren. Zo min mogelijk compromissen. Betrokkenheid all the way, met prachtig resul-taat aan het eind.Die soms extreme betrokkenheid en het hebben van een gefundeerde mening over de grote lij-nen én de details wordt verklaard, zo zegt zijn partner Jet van den Heuvel, door de opvatting van André dat ‘ideeën consequenties hebben’.

Stadsherstel werkt nu ruim twintig jaar samen met André van Stigt. Van Vondelkerk tot Hal 17. Paul Morel is Van Stigts counterpart bij Stads-herstel. In de beginjaren was dat Maarten de Boer (eveneens architect) van het Amsterdams Monumenten Fonds. Beiden benadrukken dat samenwerken met de geroemde architect een ‘intensieve en constructieve bezigheid’ is.

DE IJ-PRIJSDe jury van de IJ-prijs is lovend over de bijdrage van Van Stigt aan de economische ontwikke-ling en de internationale allure van de stad Am-sterdam. Als architect én als ondernemer. Het project De Hallen van de Tram Remise Ontwik-keling Maatschappij (TROM) in Amsterdam West is daarvan een sprekend voorbeeld. Van Stigt bevindt zich in een illuster gezel-schap van zestien an-dere laureaten, waar-onder Mariss Jansons en Jan Raes van Het Koninklijk Concertge-bouworkest.

Het project De Hallen staat nu vol in de pu-bliciteit. De passage is sinds april in gebruik en nog steeds openen nieuwe huurders de deuren. Van Stigt is zowel initiator als architect van het project. Nu is Hal 17 aan de beurt, met het twee-de deel van de Passage. En voor dat gedeelte is de eigenaar Stadsherstel Amsterdam de op-drachtgever.

SAMENWERKEN METIJ-PRIJSWINNAARANDRÉ VAN STIGT

SA

ME

NW

ER

KE

N M

ET

IJ-

PR

IJS

WIN

NA

AR

AN

DR

É V

AN

ST

IGT

Voormalige paardentramremise, Hal 17, in haar nog ruwe vorm. Ook wel de 'kleine passage' genoemd, omdat men zich in een soort kashba zal wanen als deze passage straks klaar is. Het is tevens een verbindingsweg tussen de Tollenstraat en de BilderdijkkadeFoto Aart Jan van Mossel

“Ideeën hebben consequenties”

André van Stigt

“De jury wil met de toekenning van deze prijs haar waardering

uiten voor het feit dat André van Stigt met zijn projecten het historische karakter en

de internationale allure van Amsterdam versterkt en daarmee

bijdraagt aan de economische ontwikkeling van de stad”

Uit juryrapport IJ-prijs 2014

SA

ME

NW

ER

KE

N M

ET

IJ-

PR

IJS

WIN

NA

AR

AN

DR

É V

AN

ST

IGT

20 21

VONDELKERK: VOORBEELD VOOR HERBESTEMMINGMaar het begon allemaal in de jaren 80 met de Vondelkerk. De in verval geraakte en met sloop bedreigde kerk van P.J.H. Cuypers.

In 1980 sluit het bisdom de kerk. De herbestem-ming is gestrand, de aannemer failliet en niet veel later vinden krakers er hun thuis. Het is te-gen deze achtergrond dat de Stichting Vondel-

kerk wordt opgericht met als doel de kerk van de sloop te red-den. Het blijkt moei-lijk om een geschikte rendabele invulling te vinden. Reden om contact te zoeken met

Andre van Stigt voor een verbouwingsplan. Van Stigt is nog jong als hij in 1981 bij het architec-tenbureau van zijn vader, Joop van Stigt, werkt. Hij staat erom bekend dat hij voor een redelijke prijs een goed plan kan maken. Mede dankzij doortastend optreden van Dorien van der Waer-den wordt de kerk van de sloop gered en aange-kocht. Met behulp van een lening, subsidies van lokale, provinciale en landelijke overheden, bij-dragen van particulieren en de start van aanne-mer Kneppers zonder vooruitbetaling, begint de verbouwing. De kerk wordt volgens plan van Van Stigt verbouwd en geschikt gemaakt voor gedeeltelijke verhuur. Het centrale deel van de kerk blijft een open en voor publiek toeganke-lijke ruimte. De herbestemming van de Vondelkerk is ach-teraf bezien een doorbraak geweest in het den-ken over restauratie en herbestemming van kerken.

MONUMENTENREDDERSDe betrokken, actieve Amsterdammers van de Stichting Vondelkerk, waaronder Maarten de Boer en Andre van Stigt, richten in 1990 de stichting Amsterdams Monumenten Fonds (AMF) - op. Met als doel met sloop bedreigde of noodlijdende monumenten te behouden voor de stad. Het AMF wordt een N.V. in 1992 en ont-wikkelt zich in de jaren erna tot een ‘reddings-vlot’ voor grote gebouwen die niet of nauwelijks geschikt zijn voor een woonfunctie. In 2000 fuseert AMF met Stadsherstel Amsterdam. Die actieve Amsterdammers en medeoprichters blijven nadrukkelijk betrokken bij het redden van monumenten. Dorien van der Waerden als bestuurslid van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Maarten de Boer, die in 1998 al pu-bliekelijk riep dat ‘de tramremise Oud-West, De Hallen dus, zou moeten worden gered’, tegen-woordig als bestuurslid van de stichting AMF.

DRIE KERKEN, EEN PAKHUIS EN EEN TORENVan Stigt maakt in de jaren 80 en 90 herbestem-mingsplannen voor respectievelijk de Vondel-kerk, Posthoornkerk en Majellakerk. Voor die laatste kerk zelfs tweemaal. Voor het eerst in 1992 en daarna voor een derde leven van de kerk in 2012. Altijd gaat het om restauratie, om

(gedeeltelijke) herbe-stemming en om res-pect voor de stijl van de oorspronkelijke ar-chitect, zodanig dat de ruimtelijke struc-tuur en het openbare karakter kan worden behouden. De samen-werking wordt in 2005 vervolgd door de re-novatie van Pakhuis

De Zwijger aan de Piet Heinkade en die van de Muiderkerktoren in 2012. En nu is er dan Hal 17 in het complex De Hallen.Van de Vondelkerk van toen naar De Hallen van nu is een sprong van ruim vijfentwintig jaar. Waarin drie kerken, een pakhuis en een toren een nieuw leven kregen.

“Samenwerken is niet zijn sterkste kant, maar hij heeft wel het hart

op de juiste plaats”

Maarten de Boer - Stichting AMF

“Hij is één van die mensen met het meest bijzondere ruimtelijk

inzicht. Een man met een ongelooflijk wiskundig hoofd die,

en dat is wel irritant, door zijn extreme werkuren altijd eerder

klaar is dan de rest”

Paul Morel – Stadsherstel

NIEUWE AMSTERDAMSE HOTSPOTHet complex De Hallen, de oude tramremise, heeft lang gewacht op een nieuwe bestemming. Het is een uniek complex van tien geschakelde hallen in de Kinkerbuurt. Eén ervan is Hal 17. Deze hal ontstond door uitbreiding van de van de Gemeentetram in 1908. Levensader van De Hallen is de Passage, die de Bilderdijkkade en Ten Katemarkt met elkaar verbindt. De Passa-ge bestaat uit twee delen. Het eerste deel loopt van de Ten Katemarkt tot de Tollensstraat. Het tweede deel bevindt zich in Hal 17, de vroegere paardentramremise, en loopt van de Tollens-straat tot de Bilderdijkkade. Dit pronkstuk is nu al hard op weg een regelrechte hotspot voor Amsterdammers te worden. Met de opening van het tweede deel van de Passage door Hal 17 heeft de stad er deze Kerst een vrolijk uitziende passage bij. Kleinschalig. Een soort ‘overdekte Herenstraat’, zegt Morel, die het open karakter van Hal 17 benadrukt. “Niet alleen is de passage heel toegankelijk door de lange openingstijden maar ook door de kleinschaligheid van de be-drijven/winkels die zich er vestigen en last but not least door het glazen dak waar je onderdoor flaneert.

Wat Stadsherstel betreft heeft de samenwerking met André van Stigt zijn beste tijd nog niet ge-had. Samenwerken met een architect die zich net als Stadsherstel tot het uiterste wil inzetten om monumentale gebouwen te redden en ze een nieuw leven te geven is een inspannende zaak. Met André van Stigt samenwerken bete-

kent een exercitie in bezieling, flexibiliteit en geduld. Niet ge-makkelijk, maar altijd inspirerend. En Morel en Van Stigt hebben wel wat van elkaar

weg. De fascinatie voor de bijna-onhaalbare projecten, zo lijkt. Samen streven naar het beste resultaat. Dat mag nog wel even voortduren.

“Met André maak je dingen haalbaar die je met anderen niet

kunt realiseren”

Paul Morel – Stadsherstel

Voormalig koelpakhuis Pakhuis de Zwijger. Sinds de voltooiing van de renovatie in 2006 bewaakt Stichting Pakhuis De Zwijger het concept. Bijna dagelijks zijn er lezingen, debatten en muziek, rondom de thema’s creatieve industrie en stedelijke ontwikkeling. Foto archief Stadsherstel

De Vondelkerk, Bijzondere Locatie

van Stadsherstel en deels herbestemd als

kantoorruimte, 2011, Ernest Annyas

De Majellakerk huisvest sinds 2012 het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamer Orkest. Het is de tweede renovatie. Ook de eerste (in 1992) werd uitgevoerd door Architectenbureau J. van Stigt. Foto Hoen Suyk (ANP)

SA

ME

NW

ER

KE

N M

ET

IJ-

PR

IJS

WIN

NA

AR

AN

DR

É V

AN

ST

IGT

SA

ME

NW

ER

KE

N M

ET

IJ-

PR

IJS

WIN

NA

AR

AN

DR

É V

AN

ST

IGT

23 22

EEN BEETJE VERLIEFD…Het Zonnehuis in Amsterdam-Noord, een monument in het hart van Tuindorp Oostzaan waar velen een beetje verliefd op zijn. Maar is schoonheid en verliefd zijn genoeg voor een goede exploitatie? En welke rol spelen buurt en de vele ‘eigenaren’ van dit markante gebouw? We vroegen het de pioniers van het Zonnehuis, Paul Morel en Emmy Schouten van Stadsherstel, Jan Douwe Kroeske van Double2 en Maarten Voogel van Opus One.

Jeanette Tromp

EXPLOITATIE ANNO NU “De schoonheid van een gebouw en het nostalgische gevoel dat het bezoekers kan geven is mooi en tegelijkertijd ge-vaarlijk, omdat je te snel denkt dat veel mensen erheen zullen komen om het gebouw, maar niets is minder waar, het gaat om een goede, attractieve functie”, zegt Paul Morel. Om een gebouw te red-den, te restaureren en te exploiteren is geld nodig, en bovenal veel ideeën. En betrokkenheid van en samenwerking met huurders, de buurt en instanties zoals de gemeente.

SAMENWERKING 3.0 “Met Opus One en Double2 zijn we er helemaal ingedoken. Maanden is er hard gewerkt en liepen muzikanten en archi-tecten, bouwvakkers en inspectiemensen door elkaar. On-dernemen, deadlines en overheidsregulering leverde span-ning op en kostte veel energie”. Maar het resultaat mag er zijn. Het Zonnehuis is een culturele hot spot met plaats voor 425 bezoekers, horeca en repetitie- en kantoorruimten. Al bij de entree voel je: hier staat iets te gebeuren. De indeling van de zaal, de ruimtelijke vormgeving en de ronding in het plafond geven je een gevoel van warmte en comfort. Zowel in kleine als grote groepen voel je je op je gemak. Alles is exact in verhouding met het toneel, wat juist deze zaal uniek maakt. Inmiddels is het Zonnehuis integraal in gebruik genomen. Alleen nu met een functie die verder reikt dan de stad Am-sterdam, en waar naast commerciële en culturele activiteiten nog steeds ruimte is voor buurtactiviteiten zodat dit monu-ment haar oorspronkelijke functie van verenigingsgebouw behoudt.

Door al deze initiatieven, die het Zonnehuis aantrekkelijk maken voor bezoekers, huurders en de buurt, is een gezonde exploitatie mogelijk. Ja en dan gaan een beetje verliefd zijn op een pand en een goede exploitatie prima samen!

Het Zonnehuis is alle dagen beschikbaar voor onder meer theatervoorstellingen, try-outs, recepties, presentaties, diners, workshops en concerten.

www.stadsherstel.nl | zalen@stadsherstel.nl | 020 520 00 90

Het Zonnehuis is een goed voorbeeld van exploitatie anno nu. Het pand kwam in 2002 op verzoek van Stadsdeel Noord in handen van Stadsherstel , vol-deed niet meer aan veiligheidseisen en was in slechte staat. Na restauraties in 2005 en 2009 ging een paar jaar later de huurder die destijds de exploitatie ver-zorgde failliet. Door de oorspronkelijke functie als verenigingsgebouw is het gebouw van iedereen, waardoor bewo-ners en burgerinitiatieven menen veel aanspraak te kunnen maken op het ge-

bouw. “Je kunt als eigenaar niet zomaar zeggen, dit gaan we met het gebouw doen. Je moet een nieuwe vorm van verhuur zoeken met ondernemende partners en daarbij de bestaande func-tie als buurtgebouw handhaven. Door grotere initiatieven, ankers uitgooien en te gek zijn” zoals Morel dat zegt, “is het verdienmodel haalbaar. Er is niet zomaar één gebruik, één huurder en één huurcontract, je hebt met vele vor-men van gebruik en diverse partners te maken”.

EE

N B

EE

TJ

E V

ER

LIE

FD

...

EE

N B

EE

TJ

E V

ER

LIE

FD

...

“Het is een mooie en lichte plek waarmee ik mezelf mag feliciteren. Muzikanten en televisiemakers worden vaak beter als je ze een thuisgevoel kunt geven

op een mooie locatie. Dat is wat wij graag willen in onze nieuwe behuizing: gastvrijheid in een ontwapenend theater.”

Jan Douwe Kroeske

“Het is een droom om alles onder één dak te hebben: kantoor en theater. Bovendien is er behoefte aan theaters op deze schaal. Oude theaters met specifieke afmetingen waar

kleine intieme musical- en theaterproducties, cabaret en muziek tot hun recht komen.”

Maarten Voogel

Jungle BookOpusOne Theaterproducties kan

inmiddels haar eigen producties uit-brengen in de theaterzaal. De succes-volle familievoorstelling Jungle Book is sinds november geprogrammeerd

in het Zonnehuis.

25 24

BLIKSEMSTAGE: NAAR DE BAKE NESSERKERK EN HET GLASATELIER

Het is bijzonder om met kinderen op stap te gaan en ze iets bij te brengen over het vak waar je ooit zelf voor hebt gekozen. Niets zo leuk als het jeug-dige enthousiasme (en soms verveeldheid), de eerlijkheid en spontaniteit van de kinderen. En ook de voldoening achteraf als blijkt dat ze het leuk en interessant hebben gevon-den. Dit keer was wel heel speciaal. Kijken en luiste-ren in combinatie met zelf doen. Zo proberen we jon-geren te inspireren voor cultureel erfgoed.

Stella van Heezik

STRIP GLAS-IN-LOODRAAMMet de leerlingen van de Don Bosco school uit Haarlem gingen we op weg naar de Bakenesserkerk in diezelfde stad. Daar wordt juist nu hard gewerkt aan het laatste strip glas-in-loodraam dat nog moet worden geplaatst in de kerk. Door middel van bijdragen gekre-gen via crowdfunding, sponsoring en van fondsen kunnen we de geplande zes stripramen aanbrengen. Ze zijn uitgevoerd in glas-in-lood en zullen de huidige niet-monumentale, glas-in-loodramen van blank glas vervangen.

STRIPRAMEN IN DEBAKENESSERKERKDe stripramen vertellen het verhaal over de geschiedenis van Haarlem, de kerk en het gebruik van een deel van de kerk door de Archeologische Dienst van de gemeente Haarlem. De glas-in-loodramen, vormgegeven als strip, blij-ken uitermate geschikt om jongeren te vertellen over de historie. Ze luisterden met interesse naar het verhaal van res-tauratiearchitect Martin Busker. Na-dat Martin ook het restauratieproces had uitgelegd, vetrokken we op de fiets door Haarlem naar glas-in-lood Atelier Schmit, een familiebedrijf dat sinds 1935 is gevestigd in hartje centrum. Vroeger werd er van stad naar stad verhuisd en van project naar project naar daar waar glas-in-lood nodig was. Michiel Schmit leerde het vak van zijn vader en vertelde met veel enthousi-asme over zijn werk en over deze mooie en leuke opdracht.

SAMENWERKING MET JINCStadsherstel maakt van elk restauratie-

project een leerlingbouwplaats. Daar-

naast proberen we ook op andere ma-

nieren jongeren te interesseren voor

gebouwd erfgoed. Zo doen we bijvoor-

beeld graag mee met de bliksemstages

van JINC, die jongeren van 8 tot 17 jaar

op weg helpt naar een goede start op de

arbeidsmarkt. JINC vindt dat elk kind een

eerlijke kans verdient op de arbeidsmarkt,

ook als het opgroeit in een omgeving met

minder voorbeelden en rolmodellen om

zich aan op te trekken. Om die reden or-

ganiseren zij bliksemstages en doen wij

daar graag aan mee.

De Bakenesserkerk is een van de tien

Noord-Hollandse iconen die een bijdrage

van de provincie hebben gekregen in het

kader van de viering van 200 jaar konink-

rijk.

De jury was unaniem van mening dat er

bij deze site sprake was van een groot

maatschappelijk bereik en gepastheid

binnen de identiteit van Haarlem als strip-

stad.

De realisatie van het zesde en laatste

stripraam is mogelijk gemaakt door:

AAN DE SLAG MET DEVLAMMENWERPERNadat de verhalen waren opgeslurpt en de aandacht verslapte was het tijd voor grover geschut. Gelukkig kon Michiel Schmit dat goed oplossen met, zoals leerling Cemil dat zo mooi noemt, ‘te verschijnen met een vlammenwerper’. Daarmee konden de kinderen zelf met glas-in-lood aan de slag gaan. Terug op school kregen de kinderen tijd om of een verslag én een tekening te maken over deze dag of zelf een glas-in-lood raam te ontwerpen. De dag was ge-slaagd en daar ging het om.

Tijdens de bliksemstage heb ik:

Genoten (Ahmed 12 jaar)

Geleerd dat je nopjes voor het glas in lood met vuur maakt (Cansu 10 jaar)

Deze beroepen heb ik gezien:

Glazenierwinkel, lasser, verteller van het oude spullen die gevonden zijn. (Alperen)

Verder wil ik nog graag zeggen:

het was heel leuk en hoe jullie het deden (Ilknur 11 jaar)

dat ik het leuk vond en heel leerzaam (Sinem 12 jaar)

Mijn tip voor Stadsherstel is:

Doe wat meer met cursussen voor kinderen, en lessen voor grote mensen om meer geld

te verdienen zodat je nieuw materiaal kunt kopen of om uit te breiden. (Romy 11 jaar)

Niks alles is perfect, vooral de smurfen in de grond (Tuvana 12 jaar)

Het leukste tijdens de bliksemstage vond ik:

Dat ik glas mocht snijden en dat ik ijzer mocht smelten met een vlammenwerper (Cemil 12 jaar)

Dat we ijzer mochten laten smelten (Mohammed 11 jaar)

Leerlingen aan het werk met de vlammenwerper, 2014, Stella van Heezik

Leerlingen in het glasatelier waar Michiel uitleg geeft over zijn vak.

Op de voorgrond is een deel van het laatste glas-in-loodraam

te zien, dat is ontworpen door striptekenaar Joost Swarte, 2014,

Stella van Heezik

BL

IKS

EM

ST

AG

E:

NA

AR

DE

BA

KE

NE

SS

ER

KE

RK

EN

HE

T G

LA

SA

TE

LIE

R

BL

IKS

EM

ST

AG

E:

NA

AR

DE

BA

KE

NE

SS

ER

KE

RK

EN

HE

T G

LA

SA

TE

LIE

R

De Bakernesserkerk is gratis te be-zoeken op werkdagen  van 13.00-16.30 uur. Naast het glas- in- lood en de expositie, is het werk van de archeologen te bewonderen.

Mohammed Cemil Romy Ahmed Cansu Sinem AlperenMunak

26 27

KORTE LEIDSEDWARS-STRAAT 70Opgeleverdp. 40

INGENIEURSWONING ZUIDER GASFABRIEKKorte Ouderkerkerdijk 45Opgeleverd met Vriendenbijdragep. 14

SPUISTRAAT 61Opgeleverd met Vriendenbijdragep. 4

KLOVENIERSBURGWAL 44Opgeleverdp. 34

GEMAAL KADOELENLandsmeerderdijk 213Opgeleverdp. 44

WILHELMINAPLEIN 4-6(Heemstede)In restauratie

PASTORIE BEVERWIJKBreestraat 101In restauratie

SPINHUISSTEEG 12Aangekocht mede dankzij een bijdrage van de Vrienden.

Midden in het oude stadscentrum staat dit prachtige 18e-eeuwse

monument aan de Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje, met een zwam

uitbloei over vele vierkante meters, kon Stadsherstel mede dankzij

de vriendenvereniging aankopen. Met behoud van de bijzondere

elementen kan dit bedreigde pand straks weer pronken in de stad.

Het pand met klokgevel verslechterde in zijn onderhoudstoestand.

Reden om contact te zoeken met de eigenaren. Eind september

kon Stadsherstel het pand aankopen en op zeer korte termijn

zullen wij starten met de restauratie. Dat is nodig ook, want de

gemeente stelt de eigenaar verplicht snel tot restauratie over te

gaan. Ondertussen groeien in het pand gigantische zwammen met

een lengte van een paar meter.

Daarnaast:

3 Onderhouden we meer dan 575 panden

3 Zijn we bezig met een twintigtal haalbaarheidsonderzoeken

zoals:

3 Huis ter Kleef en het Rosenstock Huessy huis (Haarlem)

3 Molen de Otter (Amsterdam)

3 Forten van de Stelling van Amsterdam

3 Rietveldschool (Badhoevedorp)

3 Synagoge (Zaandam)

3 Brandweerkazerne (Wormerveer)

3 Pastorie van Bleys (Diemen)

3 Geven we advies in binnen- en buitenland

3 Vinden er jaarlijks ruim 900 (culturele) activiteiten plaats

in onze bijzondere locaties.

VENSERMOLENVenserkade 112 (Diemen)Opgeleverd

GIS

TE

RE

N,

VA

ND

AA

G E

N M

OR

GE

N

GIS

TE

RE

N,

VA

ND

AA

G E

N M

OR

GE

N

GISTEREN, VANDAAGEN MORGEN

ADVIES AAN: CASSABLANCA, SURINAME, INDONESIË, ZANZIBAR

ZAANDIJKERKERKKerkstraat 9-10 (Zaandijk)Planontwikkelingp. 8

NIEUWE PRINSENGRACHT 43-53In restauratiePRINSENGRACHT 1075

In restauratie

BAKENESSERKERKVrouwestraat 12 (Haarlem)Verfraaiing met Vriendenbijdragep. 26

KERK LANDSMEERNoordeinde 124In restauratie

DE HALLEN/HAL 17Hannie Dankbaarpassage In restauratiep. 20

ZONNEHUISZonneplein 28-30Opgeleverdp. 24

29 28

BU

ITE

NL

AN

D K

OR

T N

IEU

WS

31

ZANZIBARElders in de wereld zit men ondertussen ook niet stil. In Zanzibar zijn zeven Tanzaniaanse bedrijven bereid aandeelhouder te worden van een NV die erg lijkt op de onze en die in het Swa-hili de naam Hifadhi zal krijgen. De werelderf-goedsite (sinds 2000) Stone Town op het eiland Zanzibar is gebouwd door de Sultans uit Oman en ondanks verval van uitzonderlijk schoon-heid. Maar ook en vooral bijzonder levendig, met een enorme mix aan mensen. Vanuit vrij-wel elk punt in deze stad is de zee zichtbaar. Er is eigenlijk maar één belangrijke bron van inkomsten op het eiland en dat is toerisme. De toekomstige aandeelhouders zijn van mening dat toerisme, ondanks de aantrekkelijke zee en de mogelijkheden om te duiken, vooral draait om de kwaliteit en authenticiteit van het ge-bouwde erfgoed, materieel en immaterieel, in Stonetown. Daar ligt de blijvende en duurzame aantrekkingskracht van het eiland.

Ook in Zanzibar is ondertussen een behoorlijk uitgewerkte portfolio van mogelijk te verwer-ven panden. Met de overheid is gesproken over de overname van een groot gebouw aan de lo-

kale markt. De stad Amsterdam bestudeert nog de mogelijkheid op welke wijze aan te sluiten. Het project wordt financieel gesteund door de Nederlandse Ambassade in Dar es Salaam, waardoor werkbezoeken vanuit Nederland kunnen worden betaald.

Bijzonder was dat tijdens dit laatste bezoek in oktober vooral Stadsherstel Suriname als voor-beeld werd getoond om te laten zien hoe de op-bouw van de NV daar tot stand is gekomen. De beelden lijken ook op elkaar, aandeelhouders die in een informele formatie buiten zitten te vergaderen, een in de wind wapperend scherm waarop beelden van Amsterdam voorbij ko-men.

Het zou niet verbazen als Hifadhi Zanzibar in 2015 wordt opgericht en het eerste pand wordt aangekocht. Dan zouden in samenwerking met Amsterdam, twee NV’s Stadsherstel buiten Eu-ropa actief zijn. Niet gek!

BUITENLAND KORT NIEUWS

Ook in het buitenland leeft het Stadsherstel Amsterdam concept. Verschillende landen en steden vragen ons om onze ervaringen met herstellen en herbestemmen van in verval geraakt monumen-taal erfgoed met hen te delen. In het magazine blikken we telkens terug en soms vooruit op de ontwikkelingen. Dit keer Suriname en Zanzibar.

Paul Morel

Vergadering van toekomstige aandeelhouders. Op het scherm

een Amsterdams rendements-model, 2014, archief Stadsherstel

Straatbeeld, de lokale markt en de achter-kant van het over-heidsgebouw, 2014, archief Stadsherstel

PARAMARIBOIn Paramaribo heeft de NV Stadsherstel Su-riname inmiddels drie huizen gekocht. Het eerste aan de Julianastraat werd in 2012 geres-taureerd en de onlangs gekochte huizen aan de Coster- en Prinsessestraat zijn momenteel in restauratie. De Surinaamse aandeelhou-ders hebben aankoop en restauratie mogelijk gemaakt en bij hen voegt zich binnenkort een Nederlandse investeerder. Men heeft aange-kondigd nog even af te zien van dividend om deze start mogelijk te maken. Zo bestaat er nu ver buiten Nederland een restaurerende in-stelling, die erg veel op onze eigen NV lijkt. De portfolio in Suriname is groot en de volgende aankoop wordt al weer onderzocht.

Mogelijk te verwerven pand uit de portfolio 2014, archief Stadsherstel

Jozet van Sloten kreeg het ‘houden van Amsterdam’ met de paplepel ingegoten. Ze ging als klein meisje af en toe op zondag samen met haar vader de stad in, waar hij dan foto’s maakte. Piet van Sloten was een geboren Amsterdammer die nog van nabij de oprichting van Stadsherstel heeft meegemaakt. Hij was vanuit een politieke jeugdvereniging (VDJO) goed bevriend met Goos van ‘t Hull, wethouder Publieke Werken tijdens de oprichting van Stadsherstel en later president-commissaris van het bedrijf. Piet van Sloten werkte en woonde in Amsterdam en hielp mee de historische stad te bewaren.

Zo was hij betrokken bij het behoud van de Kromhoutwerf, een werf die later door Stadsherstel werd gered en gerestaureerd. En natuurlijk was hij vanaf het eerste uur Vriend van Stads-herstel en bezocht vaak de ledenver-gaderingen. Jozet kwam tijdens haar werk voor de gemeente Amsterdam, als bewonersbegeleider en later als beleidsadviseur regelmatig Stadsher-stel tegen, zoals bijvoorbeeld bij de Kadijken waar Stadsherstel in de jaren 80 een groot renovatie- en restaura-tieproject had. In 2004 reageerde Jo-zet op een oproep in ons magazine en werd één van onze vijftig vrijwilligers. Ze zette zich na haar werkzame leven in als vrijwilligerscoördinator en nu staat ze nog steeds als gastvrouw en gids klaar tijdens openstel-lingen van onze bijzondere monumenten. Daarnaast helpt ze mee historische beschrijvingen te maken.

Wij zijn Jozet, Mineke en Piet van Sloten en hun familie en vrienden zeer dankbaar voor hun bijdrage aan onze vriendenvereniging.

Jozet en haar zus Mineke vierden onlangs hun verjaardagen met familie en vrienden in de Amstelkerk. Als cadeautje vroegen ze de genodigden geld te geven aan één van de door hun uitgezochte goede doelen. Eén daarvan was onze vriendenvereniging. Zo kreeg de Vereniging Vrienden van Stadsherstel € 500. Een mooi gebaar. Bovendien kreeg de vereniging een bijdrage uit de nalatenschap van Piet van Sloten.

NOG STEEDS WORDEN ER MONUMENTEN GESLOOPT! Stadsherstel werkt hard aan het behoud van erfgoed. Nog steeds worden er monumenten en monumentale panden gesloopt of hollen ze qua onderhoudstoestand achteruit, waardoor historische elementen verloren gaan. Gelukkig heeft Stadsherstel ook in 2014 weer panden kunnen redden. Maar dat deden we niet alleen. Bijdragen van onder andere particulieren zijn van grote waarde voor het behoud van erfgoed. Daardoor kunnen niet alleen wij maar ook volgende generaties ervan blijven genieten. Dat genieten doen we tijdens de activiteiten die we speciaal voor de Vrienden organiseren. Hiernaast een terugblik op 2014.

Graag laten we de resultaten van uw steun aan u zien. Dat doen we tijdens drie vriendenactiviteiten die altijd wor-den afgesloten met een Vriendenborrel. Voor deze activiteiten krijgt u een aparte uitnodiging per post toegestuurd, maar schrijf vooral de volgende data alvast in uw agenda.

VASTE VRIENDENACTIVITEITEN

ZONDAG 31 MEI DE VRIENDENWANDELING Gelegenheid om panden in restauratiefase en gerestaureerde panden te bezoeken. Projectleiders en vrijwilligers vertellen u graag over hun projecten.

DINSDAG 16 JUNI DE ALGEMENE LEDENVERGADERING De Algemene Ledenvergadering wordt elk jaar georganiseerd in een gerestaureerd pand of in een pand in de restauratiefase. Tijdens de vergadering vertellen we u ook over andere projecten waar we mee bezig zijn.

ZONDAG 27 SEPTEMBER DE VRIENDENRONDVAART We genieten vanaf het water van diverse panden van Stadsherstel met Stadsherstel gidsen.

3 Ook kunt u met uw Vriendenpas met korting genieten van culturele evenementen in onze twaalf Bijzondere Locaties, zoals De Duif, de Posthoornkerk en het Zonnehuis. Zie onze cultuuragenda verderop in dit magazine en op www.stadsherstel.nl

EN VERDER ONTVANGT U: 3 Tweemaal per jaar ons magazine. 3 Maandelijks onze digitale nieuwsbrief. 3 5% korting op de zaalhuur wanneer

u een Bijzondere Locatie van Stadsherstel reserveert.

Restauratie van de gevelsteen van het pand aan de Prins Hendrikkade 101

Van sloop gered Joods historische erfgoed aan de Foeliedwarsstraat

Vriendenrondvaart met het thema 200 jaar koninkrijk

Vriendenwandeling met het thema Joods Amsterdam

Vereniging Vrienden van Stadsherstel

Een vereniging van erfgoedliefhebbers

VE

RE

NIG

ING

VR

IEN

DE

N V

AN

ST

AD

SH

ER

ST

EL

VE

RE

NIG

ING

VR

IEN

DE

N V

AN

ST

AD

SH

ER

ST

EL

Jozet op de fiets op de Keizersgracht bij de Brouwersgracht, 1961, Piet van Sloten

SAMEN GENOTEN ZE VAN AMSTERDAM

Jozet van Sloten in de Posthoornkerk als vrijwilliger tijdens een openstelling, 2012, Thomas Schlijper

Mede mogelijk gemaakt door de

Vrienden van Stadsherstel in 2014

VRIENDENAGENDA 2015

33 32

KLOVENIERSBURGWAL 44

Antiquariaat De Kloof op nummer 44 van de Kloveniersburgwal heeft een gedaantewisseling ondergaan. Het rijksmonument met vijf grote verdiepingen is flink onder handen genomen. Uit dendrochronologisch onderzoek blijkt dat het huis rond 1650 is gebouwd. Vervolgens is het pand verbouwd in de achttiende, negentiende en twintigste eeuw. Nu, na de restauratie, heeft het pand drie etages met ruime appartementen en een grote conceptstore in de plint. Gekocht in 2012 en afgelopen zomer gereedgekomen. Alex Blommestijn

BOUWHISTORIE In 2012 werd begonnen met de fundering. Vast-gesteld werd dat de oude zware vloerbalken van de begane grond aan twee zijden waren ingerot, waardoor alle koppen moesten wor-den vervangen. Het huis heeft een enorme kel-der, verdeeld in een diepe voorkelder en een iets hoger gelegen achterkelder. Op de begane grond is dit ook zichtbaar. Het geeft optisch meer ruimte. De bel-etage is waarschijnlijk altijd een winkel of magazijn geweest. Het houtskelet op de begane grond en de eerste ver-dieping is gedeeltelijk bewaard gebleven. Dat wat nog van het houtskelet zichtbaar is, geeft een goed beeld van de complete constructie zoals deze er ooit heeft uitgezien. De hout-constructie van het pand in combinatie met de stenen gevelv is van een grote bouwhisto-rische waarde. In de kruipruimte zijn sporen van een 18e-eeuwse kelderwoning zichtbaar.

Deed het pand rond 1900 dienst als groothan-del met de naam ‘Twentsche goederen en trico-tages’ en was het hele pand van top tot teen als zodanig in gebruik, tegenwoordig doet alleen een deel ervan nog dienst als winkelruimte. De etages erboven zijn mooie, ruime apparte-menten geworden. Het bovenste zelfs met een prachtig dakterras.

Beelden van tijdens en na de restauratie.

Foto's Alex Blommestijn en Monique Hollenkamp

KL

OV

EN

IER

SB

UR

GW

AL

44

KL

OV

EN

IER

SB

UR

GW

AL

44

34 35

Restaurant Nyonya Maleisia op no. 38Op de hoek met de Boerensteeg staat het pand met een 18e-eeuwse klokgevel op nummer 38. Gerestaureerd in 1969. Op de begane grond en in het souter-rain is een knus restaurant/eethuisje gevestigd. De recensies over het eten en de bediening zijn uiterst positief. Wij-len Johannes van Dam gaf het een 9+. Wel reserveren of komen vóór zes uur. Het eethuis heeft namelijk maar dertig zitplaatsen.

Buurhuis no. 40Heeft een fraaie, rijk gevormde klokge-vel uit circa 1725. Versierd met de af-beelding van een ontbladerde boom en Lodewijk XIV ornamenten.

ANNA+NINA Conceptstorevoor cadeaus en interieurop no. 44Ons nieuwste pand op de Kloveniers-burgwal. In de zomer van dit jaar open-de een tweede winkel van de eigena-ressen die dezelfde voornamen hebben als de naam van hun winkels, ANNA + NINA. Een conceptstore om precies te zijn. Een soort grote ‘cadeauwinkel plus’ zou je kunnen zeggen, met een mooie verzameling accessoires, inte-rieurspulletjes, sieraden en een verras-sende serie vintage meubilair.

Spinhuissteeg 12Midden in het oude stadscentrum staat dit prachtige 18e-eeuwse pand aan de Spinhuissteeg 12. Dit juweeltje kon Stadsherstel mede dankzij de Vrien-denvereniging aankopen.

Bethaniënstraat

KlovenierssteegKoestraat

Barndesteeg

Nieuwmarkt

Oude Hoogstraat Nieuwe Hoogstraat

Onkelboerensteeg

Zandstraat

Raamgracht

Spinhuissteeg

Klove

niersb

urgwa

lKl

ovenie

rsburg

wal

Rusland

HET STRAATJE: DWALEN OVER ‘DE KLOOF’

Het Straatje is een nieuwe vaste rubriek in het Magazine. Telkens komt een andere straat of buurt met monumenten aan bod. Voornamelijk monumenten die we zelf hebben gerestaureerd en waarin na restauratie een winkel of horeca werd gevestigd. Deze panden vergroten de leefbaarheid van een gebied omdat er weer bedrijvigheid is. En - niet onbelangrijk – ze zijn van binnen te bekijken.

Monique Hollenkamp

HE

T S

TR

AA

TJ

E:

DW

AL

EN

OV

ER

‘D

E K

LO

OF

’

MET DE BLIK OMHOOG In de jaren 90 is veel geïnvesteerd in de leefbaarheid van de bestaande stad. Het verpauperde gebied rond de Zeedijk, bekend van de overlast van harddruggebruikers, wordt gere-noveerd en omgevormd tot een aan-trekkelijk uitgaansgebied. De Nieuw-marktbuurt is daardoor een gezellige plek geworden met veel winkels, café-tjes en terrassen. Een leuke start voor een korte wandeling. Dit keer loop ik langs een paar Stadsherstelpanden op de Kloveniersburgwal. We hebben daar op no. 44 net een mooi pand ge-restaureerd. Start is bij de Nieuwmarkt waar op dit uur de zondagsmarkt nog wordt opgebouwd.

De Bekeerde Suster op no. 6-8Deze huizen zijn in 1722 neergezet. De gevels verkeren nog grotendeels in originele staat, met de oorspronkelij-ke vensterindeling. De smalle halsge-vels hebben in hun top de borstbeelden van respectievelijk Izaäk en Abraham. Sinds 1992 is hier een brouwerij ge-vestigd, De Bekeerde Suster. Het pand staat op het terrein van het vroege-re Bethaniënklooster, toevluchtsoord voor prostituees met berouw. Deze ‘ge-vallen’ vrouwen werden na hun intre-de in het klooster Bekeerde Susters ge-noemd.

Kruidenwinkel enDrogisterij Jacob Hooy & Co. op no. 10-12Geen pand van Stadsherstel maar wel heel bijzonder en met een lange ge-schiedenis. Hofleverancier Jacob Hooy, sedert 1743. Het winkelinterieur lijkt vrijwel onveranderd. De van oudsher kruidenwinkel en drogisterij verkoopt tegenwoordig ook homeopathische producten, natuurlijke cosmetica, re-formartikelen en voedingssupplemen-ten. Alle dagen open behalve zondag.

Thais restaurant Song Kwae op no. 14Hier is op de begane grond het Thaise restaurant Song Kwae gevestigd.

Asia reisbureau Mandon Travel Services op no. 22-24Twee afzonderlijke panden, die waar-schijnlijk in de 19de eeuw achter één gevel zijn geplaatst.

1

2

1

1

5

5

5

6

3

4

6

7

8

7

7

8

NO. 50

NO. 11-13

NO. 23

NO. 29

NO. 77

NO. 95

NO. 90-92

2

3

3

4

4

82 RIJKSMONUMENTEN De Kloveniersburgwal telt maar liefst 82 rijksmonumenten. Loop vooral nog even door en kijk omhoog om ze te bewonderen. Aan de even zijde Het Compagnietheater op no. 50, en een monument uit 1611 op no. 90-92. Aan de oneven zijde op no. 95 het Pop-penhuis, op no. 77 een prachtig pand naar een ontwerp van Philips Ving-boons. Het Trippenhuis op no. 29 en

een woonhuis uit de 17e eeuw met een zesraams gevel op no. 23.

U begrijpt, dit is maar een greep uit al het moois. Begin en eindig op de Nieuwmarkt. Dan pikt u aan het eind op no. 11-13 ook nog de befaamde vis- en garnalenhandel Fa. Tel mee. Alleen is die jammer genoeg niet open op zondag.

Foto’s Monique Hollenkamp 6

37 36

CULTUUROVERZICHT14x culturele tips

11 december 2014UVA-ORKEST J.PZN SWEELINCK

Concert van het oudste symfonieorkest van Amsterdam met werken van Prokofiev, Richard Strauss en Hugo Bouma (opdrachtcompositie). NedPho-Koepel | 20:15 uur

16 december 2014ERARD ENSEMBLE JUBILEUMSERIE

Met werken van drie romantische componisten geeft het Erard Ensemble een opmaat voor vrolijke Kerstdagen.

Amstelkerk | 20:15 uur

“Al 10 jaar inspireert de Amstelkerk ons tot het spelen van mooie programma’s voor een enthousiast publiek. Een bijzondere plek en ons muzikale thuis in het hart van Amsterdam”.Edward Janning, Erard Ensemble.

21 december 2014THE ROYAL WIND MUSIC

Uniek internationaal consort van renaissance-blokfluiten.A Cosmography of Polyphony: een constellatie van Europese meesterwerken uit drie eeuwen.

De Duif | 15:00 uur

21 december 2014OPERA PER TUTTI!

Opera voor iedereen met Mylou Mazali en een keur aan operasolisten.

Vondelkerk | 15:00 uur

26 december 2014JUNGLE BOOK MUSICAL

Geniet deze kerst met het hele gezin van deze veelgeprezen familiemusical in het Zonnehuis. Met kleurrijke decors, beestachtige kostuums en Bollywood choreografieën.

Zonnehuis | 20:30 uur

29 december 2014PARADISO PRESENTEERT: ALAIN CLARK

Alain Clark sluit zijn theatertour ‘Walk With Me’ af in de sfeervolle ambiance van De Duif.

De Duif | 20:30 uur

30 december – 1 januariKAMERMUZIEKFESTIVAL AMSTERDAM

JUBILEUMEDITIE: de vijfde editie waarbij Ella van Poucke en haar muzikale vrienden vanuit de hele wereld bij elkaar zullen komen om all-time favorites, minder bekende meesterwerken en vernieuwend kamermuziek repertoire uit te voe-ren in de intieme setting van de Amstelkerk.

30 december 2014, 20:15 uur 31 december 2014, 15:00 uur1 januari 2015, 16:00 uur - Oliebollenconcert

Amstelkerk

24 januari 2015NAARDENS KAMERORKEST

Sprookjesachtig Russisch concert o.l.v. Jeppe Moulijn.

De Duif | 20.00 uur

NICOLAS VAN POUCKE & FRIENDS

Nicolas van Poucke, een van de meest veel be-lovende Nederlandse pianisten, programmeert zijn gloednieuwe pianoserie met jonge top-pianisten in de Amstelkerk.

Zondag 18 januari - Caspar VosZondag 15 februari - Nicolas van Poucke

Zondag 19 april - Sophiko SimsiveAmstelkerk | 16:00 uur

25 januari 2015KAMERMUZIEK IN DE HOOP

Oneiros Ensemble met Liesbeth Vreeburg, harp; Johan Olof, viool; Lieske Deij, viool; Adriaan Breunis, altviool en Timothée Busch, cello. ‘Verhalen uit de Salon’.

Schuilkerk De Hoop | 15:00 uur

25 januari 2015MATANGI QUARTET

Het Matangi Quartet is uitgegroeid tot een vas-te speler op de kamermuziekpodia in Nederland en daarbuiten. Met hun gloedvolle spel en vlotte presentatie zijn Maria-Paula, Daniel, Karsten en Arno boegbeelden van een nieuwe generatie klassieke musici.

Amstelkerk | 15:30 uur

SO WHAT KINDERCONCERT

Klassieke, jazzy en speelse klanken voor kinde-ren van 2 tot 100!

Zondag 7 decemberZondag 4 januari

Zondag 1 februariZondag 1 maart

De Duif | 15:00 uur

VAN HOUTENSALONS

1 maart 2015 7 juni 2015

Van Houtenkerk Chocoladekerkje | 20.15 uur

27 | 28 | 29 maart 2015ANTIEK BROCANTE KUNST EN DESIGN BEURS

Gratis toegang

Posthoornkerk

14 & 15 APRIL 2015RONDANE KWARTET SPEELT SIMEON TEN HOLT

In samenwerking met Stadsherstel voert het Rondane Kwartet voor het zevende jaar op rij twee avondvullende composities uit van com-ponist Simeon ten Holt in De Duif. Canto Ostinato en Incantati IV

De Duif | 20:15 uur

OPENSTELLING MONUMENTEN

Beleef Monumentale Momenten

De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk zijn ie-dere eerste woensdag en derde zondag van de maand van 12.00 tot 16.00 uur geopend voor het publiek. Beleef monumentale momenten en proef de historie van onze bijzondere locaties.

De Duif, Vondelkerk en Posthoornkerk 12-16 uur

KIJK VOOR ALLE CONCERTEN, VOORSTELLINGEN EN EVENEMENTEN IN ONZE BIJZONDERE LOCATIES OP:

WWW.STADSHERSTEL.NL

38 39

KORTE LEIDSEDWARSSTRAAT 70 TOEN EN NU

Kijk ze eens uit het raam leunen. De bewoners van toen, hier op de foto uit 1964. Bij de feestelijke oplevering na restauratie van dit pandje waren ze erbij en deden ze dat nog een keer, speciaal voor onze fotograaf. Ze hebben bijna vijftig jaar met plezier in dit huis in de Korte Leidsedwarsstraat gewoond. Hun zoon, toen net geboren, staat ook nu weer op de foto. De familie The heeft het huis aan Stadsherstel verkocht om ervoor te zorgen dat het in goede staat behouden blijft voor de toekomst.

Gijs Hoen en Monique Hollenkamp

DE RESTAURATIEIn februari 2013 werd gestart met de restauratie van dit vroeg 18e-eeuwse rijksmonument. De fundering werd vernieuwd te-gelijkertijd met de fundering van het buurpand, de andere helft van de tweeling. No. 70 bestond vermoedelijk uit twee woningen, dat verklaart ook dat de woning twee deuren heeft, aan elke zijde van de pui één. Later is het pand verbouwd tot één woning en nu na restauratie heeft het weer twee verschillende woningen.

GEVELORNAMENTENIn de officiële monumentenomschrijving van het pand staat: ‘topgevel later versoberd en door rol-lagen afgedekt’. Dit betekent dat deze klokgevel wellicht vroeger een zandstenen omlijsting heeft gehad die later is verwijderd. Een rollaag is een rij op de kant gemetselde stenen, meestal een halve steen hoog, hier één steen hoog. Een rollaag heeft meerdere functies. Hier wordt ze gebruikt als afdekking van een gevel.

GRIEKSE ACANTHUSPLANT SIERT TOPGEVELDe topgevel van het pand is voorzien van klauwstukken. Dit zijn versieringselementen die aan bei-de zijden van het middendeel zijn geplaatst. Dit bouwelement verbreedt het gevelvlak en zorgt voor een geleidelijke overgang tussen de verticale en horizontale richting. In dit pand gaat het om een versiering door krullen. De vorm van de krullen is afgeleid van de acanthusplant. Het motief vin-den we terug op Korinthische zuilen maar ook als ornament op klokken, huizen, beeldengroepen meubels en zilver vanwege het weelderige alle kanten ‘opgolvende’ blad van de acanthus. Steen-houwers leverden klauwstukken vaak uit voorraad maar het was bepaald geen massaproductie: ieder klauwstuk is uniek.

De tijdens de restauratie ontdekte plavui-zenvloer van de begane grond, die uit allerlei verschillende plavuizen met verschillende af-metingen bestond, is elders in het huis terug-geplaatst. Ze sieren nu de vloeren van de keu-kens en een toilet. Het pand heeft een aan de achterzijde uitgebouwde keuken, zoals vroeger gebruikelijk was.De restauratie is soepel verlopen dankzij een goede samenwerking tussen het bouwbedrijf, de architect en de adviseur op constructief vlak. Onze stagiair, Quinten Boumann, is zelfs een paar maanden extra bij Stadsherstel geble-ven om dit project te kunnen afronden

Beide woningen zijn sinds de zomer weer be-woond door huurders die zich, naar wij hopen, net zo prettig voelen in het huis als vroeger de familie The.

KO

RT

E L

EID

SE

DW

AR

SS

TR

AA

T 7

0,

TO

EN

EN

NU

Beelden van na de restauratie tijdens de oplevering in juni, 2014, Juan Hernández

De familie The leunt opnieuw uit het raam, net als bijna vijftig jaar

geleden, 2014, Juan Hernández

Vijftig jaar geleden bijna, leunt de familie The uit het raam van hun huis in de Korte Leidsedwarsstraat op no. 70, archief familie The

Het rijksmonument Korte Leidsedwarsstraat 70, onderdeel van een tweelingpand in het centrum van Amsterdam, is na een grondige restauratie weer klaar voor nieuwe bewoners. Dit karakteris-tieke pandje met authentieke versieringen en klokgevel is feestelijk opgeleverd en geopend door de oud-bewoners.

KO

RT

E L

EID

SE

DW

AR

SS

TR

AA

T 7

0,

TO

EN

EN

NU

41 40

NIEUWS IN HET KORT

NIEUW RIJKSMONUMENTENBORDJEEerste rijksmonumentenbordje nu ook op een pand van Stadsherstel! De Rijks-dienst voor het Cultureel Erfgoed ontwikkelde het bordje op verzoek van gemeen-ten en eigenaren van rijksmonumenten. Hierdoor worden historische binnenste-den en gebouwen beter zichtbaar voor het publiek.

Op zoek naar een leuk en origineel ca-deautje voor Sinterklaas of voor onder de kerstboom? Denk dan eens aan een lidmaatschap van de Vereniging Vrien-den van Stadsherstel. Naast het feit dat u daarmee ons erfgoed ondersteunt, is het voor de ontvanger altijd leuk om ons Magazine te krijgen en bijvoor-beeld samen met u mee te doen aan de Vriendenwandeling of een Stadsherstel monument te bezoeken.

Stadsherstel, Stichting de Groene Grachten en de gemeente Amsterdam hebben samen het initiatief genomen om een prijsvraag uit te schrijven: 'Zon op de Zwijger'. Hierin wordt de markt uitgedaagd om met de meest innova-

De Groene Grachten is een initiatief van Wubbo Ockels en zet zich in om Amsterdam en de rest van Neder-land duurzaam te maken. Stadsher-stel is één van de founding partners van de Groene Grachten.

tieve oplossingen te komen voor het plaatsen van zonnepanelen op Pak-huis de Zwijger. Het rijksmonument is in 2006 gerestaureerd en herbestemd door Stadsherstel als gebouw voor de creatieve industrie. De lessen die uit

deze prijsvraag worden geleerd, zullen worden toegepast op andere monu-mentale panden. In december wordt de winnaar bekend gemaakt.

Aanmelden kan door de aanmeldkaart in dit magazine in te vullen of dit digi-taal via de website te doen. Wij zorgen voor een snelle verzending!

ANBI STATUS VOOR DE VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTELFantastisch nieuws: onze Vriendenver-eniging heeft de culturele ANBI status gekregen. Daardoor is het mogelijk dat u als gever ongeveer 50% van uw gift kunt terugkrijgen van de belastingdienst en wij geen schenkbelasting hoeven te betalen. De gift komt dus voor de volle 100% ten goede aan het behoud en res-tauratie van monumenten.

Mocht het zo zijn dat u Stadsherstel Amsterdam al in uw testament heeft opgenomen, dan moet daar helaas schenk- of nalatenschapbelasting over worden betaald omdat Stadsherstel geen ANBI is. Maar als u de begun-stigde verandert naar de Vereniging Vrienden van Stadsherstel dan komt het bedrag ten goede aan het werk van Stadsherstel.

Zie pagina 48 voor meer uitleg.

15.000 BEZOEKERS TIJDENS DE OPEN MONUMENTENDAGEN Zo’n 15.000 geïnteresseerden bezochten Stadsherstel monumenten, die we dankzij onze vrijwilligers, projectleiders en huurders konden openstellen. Bij De Hallen en de pastorie in Beverwijk, die voor het eerst tijdens de open mo-numentendag waren opengesteld, kwamen de meeste bezoekers. In Museum Werf ’t Kromhout was een speciaal programma, Wine&Dine genaamd, waarbij bezoekers konden picknicken, luisteren naar lezingen en genieten van het mo-nument, muziek en dans.

Een goedgekeurd

goed doel

TERUGGEVONDEN BOUWTEKENING VAN HET SCHOOLTJE VAN DIK TROMTot 6 april is naar aanleiding van een teruggevonden bouwtekening de ten-toonstelling ‘Het schooltje van Dik Trom toont eigen ontstaan’ te zien in dit door crowdfunding geredde monu-ment. Nu kan eindelijk de vraag wor-den beantwoord hoe de leerlingen in Kieviets tijd naar binnen gingen, waar het kolenhok zich bevond en of Kieviet uit zijn onderwijzerswoning binnen-door in het schooltje kon komen. Ook zijn er veel leuke wetenswaardigheden, in het daar ter plaatse in te kijken, ‘Fei-tenboek’ verzameld. www.hetschooltjevandiktrom.nl

PRACHTIG HISTORISCH BOEK OVER DE PASTORIE IN BEVERWIJK

Het Historisch Genootschap Midden-Kennemerland heeft een boek uit-gebracht dat geheel is gewijd aan de geschiedenis en de restauratie van dit opmerkelijke pand.Aan bod komt de bouwgeschiede-nis van het monument. Ook de bewo-nersgeschiedenis en het proces van de restauratie worden in verschillende hoofdstukken uitgebreid behandeld. Het 160 pagina’s tellende boek is voor € 17,– te bestellen via www.hgmk.nl.

15.000 BEZOEKERS!

NIE

UW

S I

N H

ET

KO

RT

NIE

UW

S I

N H

ET

KO

RT

VOOR ONDER DE BOOM

DUURZAAM: ZON OP DE ZWIJGER

43 42

VIER GEMALEN OP EEN RIJ

Werken, muziek luisteren, eten, proeven, kijken of kantoor houden. Dat kan in onze gemalen. We hebben er nu vier, alhoewel de laatste toevoeging, het gemaal Kadoelen, een tijdelijke aanwinst is. Het wordt niet gesloopt en we mogen het de komende 25 jaar beheren. Wat maakt die gemalen bijzonder? Hoe komt Stadsherstel eraan en hoe kunt u er van genieten? We zetten ze voor u op een rij naar aanleiding van de oplevering van onze laatste aanwinst, het Werk- en Concertgemaal Kadoelen.

Monique Hollenkamp

WERK- EN CONCERTGEMAAL KADOELENDe titel geeft het al aan. Een tweeledige exploitatiemogelijkheid. Stadsherstel bedacht in samenwerking met Stadsdeel Noord, Hoog-heemraadschap Hollands Noorderkwartier en Bureau Broedplaatsen een plan om het oude gemaal de komende 25 jaar een goede functie voor Amsterdam Noord te geven. Daarna staat de bouw van een nieuw gemaal op precies deze plek in de planning. Het gemaal is nu bestemd om jonge, creatieve academici en ondernemers van vaste en flex werkplekken te voorzien. Voor langere tijd en tegen een lage huur. De invulling van het plan werd bedacht door de Stichting Broedstraten en kwam van de grond gekomen door subsidie en de inzet van de vier initiatief-nemers. Tien keer per jaar wordt er gemusiceerd en worden unieke en intieme, klassieke concer-ten georganiseerd. Vandaar de naam Concert-gemaal. De data van de concerten zijn terug te vinden op concertgemaal.nl

Toen de gemeente in 1907 het besluit nam om de stad buiten de Singelgracht van riolering te voorzien en het afvalwater in de Zuiderzee te lozen, werd gestart met de bouw van Hoofdrioolgemaal Zeebur-gerdijk. Het gemaal werd in 1913 geopend. Het afvalwater werd via het hoofdriool onder de Stadhouderskade aangevoerd. Halverwege de twintigste eeuw worden de dan in gebruik zijnde stoomketels ver-vangen door elektromotoren. Het gemaal, gebouwd in de stijl van Berlage, is nog in werking. De pompen staan tegenwoordig onder de grond.

HOOFDRIOLERINGSGEMAAL ZEEBURG/BAR-RESTAURANT POMPSTATIONDit gemaal is openbaar toegankelijk, althans een deel ervan. Het werd in 1997 op verzoek van de gemeente overgenomen. Het complex bestond uit het gemaal, een school en de voor-malige directeurswoning op de Zeeburgerdijk. Tegenwoordig is Bar-Restaurant Pompstation er gevestigd. Een bezoek waard, al was het alleen maar om het interieur te bewonderen. Bijzon-der. Maar je kunt er dus ook eten, in de zomer zelfs buiten op een prachtig groot terras aan de achterkant. Open vanaf 17.00 uur behalve op maandag en met live muziek in het weekend.

Afbeelding rechts: Klassieke muziek tijdens

de eerste klassieke concertavond, 2014,

Jeroen van Dalen

Opening Werk- en Concertgemaal, 2014,

Jeroen van Dalen

Afbeelding links:Hoofdrioolgemaal Zeeburgerdijk in aanbouw, Stadsarchief Amsterdam

RIOOLGEMAAL FHet eerste gemaal dat in bezit kwam van Stads-herstel. Ooit verworven door in te schrijven op en het winnen van een prijsvraag van de gemeente voor de herbestemming van het ge-maal. Na restauratie werd het gebruikt als kan-toorruimte, met als pré een enorme binnen-tuin, grenzend aan het Karel Willink Plantsoen. Vanaf de Hobbemakade zie je het gemaal haast niet liggen. Wel de muur er omheen, waardoor het lijkt op een vesting.

VIE

R G

EM

AL

EN

OP

EE

N R

IJ

Het oude gemaal Kadoelen werd als stoomgemaal in 1875 gebouwd. Het pol-derwater uit Waterland werd met schep-raderen naar het hoger gelegen kanaal gepompt. Vanaf 1920 werd het door elek-triciteit aangedreven en kwamen de pom-pen binnen het gebouw te liggen. Na de bouw van het nieuwe gemaal in 1988 (dat er naast staat) verloor het oude gemaal zijn functie en werd het buiten gebruik ge-steld. En nu is het dus voor de komende 25 jaar gered.

Rioolgemaal F werd in 1924 gebouwd als onderdeel van het rioleringssysteem, dat vanaf 1913 door de gemeente Amsterdam werd aangelegd voor de 19e-eeuwse uit-breidingswijken buiten de Singelgracht. Het rioolwater werd tot die tijd op de grachten geloosd. Het nieuwe riool moest de groeiende vervuiling van de grachten en de daarmee gepaard gaande stank-overlast en slechte hygiëne tegen gaan. De gemeente besloot tot de aanleg van in totaal zeven gemalen (A t/m F). Gemaal F is ontworpen door de dienst Publieke Werken en heeft tot 1987 dienst gedaan.

Afbeelding links: De Boerenwetering met gezicht op het rioolgemaal van het GEB, sectie F. Ruysdaelkade 4-2, achteraan de nummers 3-19. Gezien vanaf de Hobbemakade, 1992, Stadsarchief Amsterdam

Rioolgemaal F in 2014, archief Stadsherstel

Rioolgemaal/Bar- Restaurant Pompstation anno nu, Monique Hollenkamp

VIE

R G

EM

AL

EN

OP

EE

N R

IJ

45 44

geven. Ik vertelde hem dat we dat zul-len blijven doen, zoals we dat eerder deden bij het schooltje van Dik Trom en nu doen bij de Zaandijkerkerk. En ook dat nu de Vereniging Vrienden van Stadsherstel de ANBI status heeft ge-kregen, er aantrekkelijke mogelijkhe-den zijn voor grotere giften. Zo bieden we nu bijvoorbeeld het schenken door middel van een Fonds op Naam aan. “Een goede ontwikkeling”, zegt Kort-hals Altes.We zijn Willem F. Korthals Altes zeer

dankbaar voor zijn periodieke steun en ook voor het steunen van Stadsherstel door bijeenkomsten in onze bijzondere gebouwen te organiseren. Voor zijn werk heeft de heer Korthals Altes na-melijk de trend gezet om ook de loca-ties van Stadsherstel te huren. U ziet er zijn verschillende manieren hoe u met ons monumentale gebouwen kunt behouden. Elke bijdrage en anier is zeer welkom!

FLEVOGEMAAL/DISTILLEERDERIJ ‘T NIEUWE DIEPAlweer een gemaal dat te bezoeken is, midden in het Flevopark op no. 13. Distilleerderij ‘t Nieuwe Diep is er gevestigd. Dit voormalige stoomge-maal kwam in 2005 in het bezit van Stadsher-stel. Nadat de dienstwoning van het gemaal in 2004 wordt verlaten schrijft het stadsdeel een prijsvraag uit om burgers een publieke functie voor het gemaal en de dienstwoning te laten bedenken. Het idee van stichting De Oude Pijl wint. Het produceren van diverse jenevers en likeuren op basis van de eigen fruitteelt vormt de kern van het plan. Stadsherstel is eigenaar en restaureert het gemaal. De nieuwe huurders vervaardigen zo’n honderd eigen jenevers en li-keuren, die je ter plekke kunt proeven. Vooral in de zomer een idyllisch plekje met een schilder-achtig terras aan het water. In de winter is het proeflokaal open van dinsdag t/m zondag van 15.00 tot 18.00 uur.

RIOOLGEMALEN Vóór de 19e eeuw deed men de behoef-te gewoon buiten of werd het emmertje poep in een gracht, sloot of beerput ge-leegd. Met de industrialisatie nam de ste-delijke bevolking sterk toe. De stank in de steden werd vooral ‘s zomers ondraaglijk. Gemeenten besloten daarom poep op te halen. Dit gebeurde met een strontkar of beerwagen. De emmers poep werden da-gelijks opgehaald. De strontkar werd ook wel spottend de Boldootkar genoemd. Boldoot was in vroeger jaren een bekend merk eau de cologne. Met de riolering en wc’s verdween de strontkar uit het straat-beeld. Voor plaatsen die nog niet op de riolering waren aangesloten, werd het af-valwater opgeslagen en regelmatig leeg-gezogen door een gierwagen, de moder-ne versie van een beerwagen.

Ook als buurtbewoner maakte Willem F. Korthals Altes het werk

van Stadsherstel mee. Zoals bij de restauratie van de toen in zeer slechte staat verkerende panden aan de Reguliersgracht 65 en 67, en later nummer 63. De panden

liggen naast de Amstelkerk en tegenover zijn eigen huis.

VAN HUURDER VAN EEN STUDENTENWONING NAAR PERIODIEK GEVER

Wat zijn beweegredenen van onze weldoeners? Waarom willen ze Stads-herstel financieel helpen? Hoe doen ze dat het liefst? En welke mogelijkheden zijn er nog meer. Hieron-der het verhaal van Wil-lem F. Korthals Altes.

Met de heer Willem F. Korthals Altes (64) heeft Stadsherstel een lange relatie opgebouwd. Om precies te zijn al sinds 1970. Hij was toen student en woonde in het B.E.E.T.S.-huis, een dispuutshuis aan de Keizersgracht 323. Stadsherstel kocht het pand in dat jaar en startte de restauratie, waarbij zoveel mogelijk werd geprobeerd om de studenten in het pand te laten wonen. Hij is tijdens de verbouwing daadwerkelijk als één van de weinigen in het pand gebleven. Hij fungeerde als een soort huismees-ter. Datzelfde dispuut had in de jaren 80, vóór de restauratie een inaugura-tiebijeenkomst gehouden in de Am-stelkerk. “Ja toen kon dat nog”, zegt Korthals Altes. Nu zou zo’n feest hier niet meer kunnen en dat geeft direct

Stella van Heezik

Bekijk op de volgende pagina hoe gemakkelijk het is om periodiek te schenken of op een andere manier te schenken aan Stadsherstel

Het Flevogemaal stond er voordat er een park omheen werd ontworpen. Het stoomgemaal is gebouwd in 1880 op de funderingen van een windmolen. Aanlei-ding hiervoor was dat het polderbestuur de bemaling, die voordien met een vijzel-molen werd gedaan, wilde moderniseren. De stoommachine is later weer vervangen door een elektromotor en in 1984 is het gemaal buiten werking gesteld.

VIE

R G

EM

AL

EN

OP

EE

N R

IJ

VA

N H

UU

RD

ER

VA

N S

TU

DE

NT

EN

WO

NIN

G N

AA

R P

ER

IOD

IEK

GE

VE

R

Het ophalen van fecaliën met de beerwagen of Boldootkar bij de Tweede Looiersdwarsstraat 16-18, 1928, Stadsarchief Amsterdam

Flevogemaal eind 19e eeuw, Stadsarchief Amsterdam

Foto rechts: Flevogemaal, nu Distilleerderij 't Nieuwe

Diep, na restauratie in 2012, Monique Hollenkamp

aan in wat voor toestand de zeer ver-waarloosde Amstelkerk zich toen be-vond. Het orgel, dat toen wel aanwezig was, is tijdens de restauratie trouwens gerestaureerd dankzij een bijdrage van de Vriendenvereniging.

Korthals Altes was van 1990 tot 2011 bestuurslid van de stichting die het dispuutshuis beheerde, waardoor hij contact bleef houden met Stadsherstel. Rond 2010 is hij begonnen om Stads-herstel periodiek te steunen met een vaste bijdrage. Stadsherstel is daar na-tuurlijk enorm blij mee.Willem F. Korthals Altes geeft hij aan dat hij het gemakkelijk vindt om dat op deze manier te regelen en dat hij enorm achter het werk van Stadsherstel staat.

“De panden in de stad stonden er zo’n veertig jaar geleden heel

anders bij. Zelfs op de gracht waar ik ben geboren. Daarom wil ik deze prachtige instelling graag steunen.”

Willem F. Korthals Altes

Op de vraag of hij nog tips heeft voor onze organisatie geeft hij aan dat het hem erg goed lijkt dat we particulieren de mogelijkheid geven om zelf te be-palen aan welk project ze extra willen

47 46

REKENVOORBEELD PERIODIEK SCHENKEN:U verdient € 35.000 per jaar en schenkt vijf jaar lang € 750 d.m.v. een schenkingsovereenkomst. U kunt t/m 2017 1,25 x en in 2018 1x het bedrag aftrekken van de belastingen, wat inhoudt dat de belastingdienst vier jaar lang 52% meebetaalt per jaar en € 393,75 teruggeeft.

Uw jaarlijkse netto schenking bedraagt dan € 357 terwijl wij € 750 kunnen besteden aan de monumenten.U kunt er ook voor kiezen het belastingvoordeel te gunnen aan de monumenten. Uw bruto schenking is dan € 1.293, u krijgt € 543,00 terug van de belastingdienst en netto heeft u dan € 750,00 geschonken. Met uw extra bijdrage kunnen wij nog mooiere dingen doen!Op www.stadsherstel.nl/ kunt u meer lezen en met de schenkcalculator precies uw situatie invullen en uitrekenen welk bedrag u terugkrijgt.

PERIODIEK SCHENKEN IN5 STAPPEN GEREGELD:

1. Vul de overeenkomst in en stuur hem naar ons op.

2. Wij vullen ons deel in en sturen u een kopie terug.

3. Wij bewaren één exemplaar in onze administratie en u bewaart een exemplaar in uw administratie.

4. Wij sturen u jaarlijks een acceptgiro of in geval van machtiging innen wij jaarlijks het bedrag.

5. U geeft bij uw belastingaangifte uw schenking op en uw schenking wordt in mindering gebracht op uw inkomstenbelasting.

SIMPEL SCHENKEN FISCAAL AFTREKBAARMonumenten ook voor volgende generaties behouden? De Vereniging Vrienden van Stads-herstel en Stadsherstel Amsterdam doen dat graag mét u! U kunt ons steunen op een manier die bij u past. Het is zelfs mogelijk dat u bepaalt aan welk doel of project u wilt geven. Iedere bij-drage is van harte welkom!

GEVEN KAN OP DE VOLGENDE MANIEREN Eenmalig, bijvoorbeeld aan de Zaandijkerkerk (zie pagina 8)

3 Door middel van een periodieke schenking. 3 Door middel van een fonds op naam. 3 Of door ons op te nemen in uw testament.

PERIODIEK SCHENKEN KAN NU ZONDER TUSSENKOMST VAN EEN NOTARIS! Wanneer u Stadsherstel optimaal en voor minimaal vijf jaar wilt steunen, kunt u kiezen voor een periodieke schenking. Dat mag sinds 2014 met een schenkingsovereenkomst die u hiernaast als uitscheurbare variant aantreft. Ook kunt u de overeenkomst op onze website invullen zie www.stadsherstel.nl.

U KRIJGT ONGEVEER DE HELFT VAN UW GIFT TERUG VAN DE BELASTINGDIENST! Door deze overeenkomst en omdat wij een culturele ANBI status hebben krijgt u ongeveer de helft van uw schenking terug van de belastingdienst. Door de Geefwet mag u tot en met 2017, 1,25 x uw gift aftrekken van uw inkomstenbelasting of 1,5 x van uw vennootschapsbelasting. (Vanaf 2018 vervalt de extra 0,25x of 0,5 x). Daarnaast geldt bij het periodiek schenken geen drempel en maximumbedrag. Het bedrag is dus geheel aftrekbaar. Uw bijdrage komt voor de volle 100% ten goede aan de monumenten, omdat wij geen schenkbelasting hoeven te betalen.

HEEFT U VRAGEN? Als u met ons van gedachten wilt wisselen, mogelijkheden wilt bespreken, of als u andere vragen heeft dan horen wij dat graag. Dat kan telefonisch, per mail of in een vrijblijvend ge-sprek bij ons op kantoor, in de mooie Amstel-kerk, of desgewenst bij u thuis. Wij zullen alles doen om uw wensen met zorg te realiseren!

“Ik adviseer u graag bij het maken van uw eigen,

persoonlijke keuze. Ik hou ervan dromen te

verwezenlijken”

Stella van Heezik

Contactpersoon: Stella van Heezikstella@stadsherstel.nl020-5200075 Vereniging Vrienden van StadsherstelIBAN: NL66INGB0005659267

PERIODIEK SCHENKEN,FISCAAL VOORDELIG

VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL De Vrienden van Stadsherstel spelen een belang-rijke rol bij de aankopen en restauraties van de panden. Niet alleen zorgen zij ervoor dat unieke elementen worden teruggebracht in originele staat, maar dankzij hun financiële bijdrage kan Stadsherstel monumenten verwerven die anders verloren zouden zijn gegaan en restauraties uit-voeren die zonder die bijdragen niet haalbaar zijn.

SUBSIDIES EN FONDSENStadsherstel vraagt voor diverse projecten een bijdrage aan subsidiegevers en fondsen voor het restaureren en onderhouden van haar panden. Zonder de subsidiegevers en fondsen zou het niet mogelijk zijn om het werk te blijven uitvoeren. Wij danken deze organisaties dan ook hartelijk voor hun bijdragen.

COLOFON

Magazine nr. 78 - november 2014Een uitgave van Stadsherstel Amsterdam

REDACTIEMonique HollenkampStella van Heezik Jeanette Tromp

AUTEURSAlex BlommestijnStella van HeezikRuud van HeldenMonique HollenkampGijs HoenWillem van ItersonOnno MeerstadPaul MorelJeanette Tromp

CONTACTBezoekadresAmstelveld 101017 JD Amsterdam

PostadresPostbus 37771001 AN Amsterdam

T 020 52 000 60F 020 638 20 40info@stadsherstel.nlwww.stadsherstel.nl

VORMGEVINGRuigwerk

Foto omslag Juan Hernández

DRUKWERKZwaan printmedia

Dit magazine is geheelFSC-gecertificeerd geproduceerd

Digitale Nieuwsbrief

Twitter

Facebook

Stadsherstel Magazine

In onze Digitale Nieuwsbrief leest u bijzondere nieuwtjes zoals zoals:

Bedreigde Foeliepanden geredOp vrijdag 16 mei kocht Stadsher-stel, mede dankzij een bijdrage van de Vereniging Vrienden, deze zeer verwaarloosde panden aan. Dicht-getimmerde en deels onbewoon-baar verklaarde panden die straks na de restauratie weer reuring ge-ven aan dit vroeger zo levendige straatje in de voormalige Joden-hoek.

“Onze rijksmonumenten in de Bergstraat voor en na restauratie. Toen ‘red light district’ pand. Nu studentenwoningen!”

@stadsherstel

15x 8x

Oplevering Bloemgracht 36!Ons pandje Bloemgracht 36 uit halverwege de 18e eeuw, met twee voordeuren, een tuintje en zicht op de Westertoren is klaar. Foto’s van vóór en na renovatie. De ramen moeten wel nog even worden gelapt.

Meer dan 1700 mensen hebben dit bericht gezien.

www.facebook.com/stadsherstel

38 likes 4 reacties

Wilt u dit magazine ook graag thuis ontvangen? Als Vriend ontvangt u dit magazine twee keer per jaar.

Aanmelden voor de nieuwsbrief via www.stadsherstel.nl

Word vriend! Meld u aan via:www.stadsherstel.nl