28intech K&SNovember ’12

tekst:mari van lieshout fotografie:industrie

Leveranciers van water-waterwarmtepompen zijn er kennelijk beter in geslaagd de voordelen van hun systemen voor het voetlicht te brengen. Voortdurend wijzen zij op de hogere cop’s van hun systemen in ver-gelijking met de lucht-waterwarmtepompen. Maar als er wordt gekeken naar de prestaties over een langere termijn – de seasonal performance factor (spf) – dan doen lucht-waterwarmtepompen zeker niet onder voor hun broertjes die grondwater als energiebron gebruiken. De vooroordelen over lucht-waterwarmtepompen, als zouden het toestellen zijn die zelden de prestaties halen die de fabrikanten voorspiegelen, worden in elk geval door www.liveheatpump.nl van tafel geveegd. Bezoekers van deze site kunnen dagelijks de pres-taties volgen van een vijftiental warmtepompen in Nederland en België.

vriesbeveiligingDat lucht-waterwarmtepompen doorgaans een lagere cop-waarde hebben, heeft vooral te maken met de be-veiliging tegen bevriezen. Lucht-waterwarmtepompen moeten bij buitentemperaturen rond de 2 °C voorko-men dat de buitenunit bevriest. De meeste toestellen doen dat door de opgewekte warmte terug te sturen naar de unit. Daardoor daalt de cop-waarde van de pomp meteen. Maar het kan ook anders, zoals de oplossing van General. General haalt de warmte uit de warmte-wisselaar van de binnenunit, dit is een buffervaatje van 17 liter waarin een concentrische (buis-in-buis)warmtewisselaar zit. Hierdoor is de warmte meteen beschikbaar. De General-pompen hebben daardoor een korte ontdooiperiode. Andere aanbieders van lucht-waterwarmtepompen gebruiken een platenwis-selaar. Op zich een slimme manier voor snelle levering van warmte, echter met een beperkte waterinhoud zodat de warmte ook nog uit de woning moet worden gehaald.

ConcurrentieVanuit energetisch, milieutechnisch en economische gezichtspunt kan een lucht-waterwarmtepomp de concurrentie met de cv-ketel best aan. Voorwaarde is wel dat de woning goed is geïsoleerd. De grootte van het toestel kan in een klein huis een reden zijn om er vanaf te zien. Het toestel is toch wat forser dan de compacte hr-ketel waarmee de consument tegen-woordig is verwend, zeker wanneer de warmtepomp ook nog voorziet in warm tapwater. En natuurlijk, de investering is 2,5 tot 3 keer hoger dan een cv-toestel. Maar de prijs is al lang terugverdiend voordat het ap-

lucht-water-warmtepompkanconcurren-tiemetcv-ketelaan

Detoepassingvandelucht-waterwarmtepompwacht

nog steeds op een echte doorbraak. Waar de water-

waterwarmtepompenmetdetochooknietechtgoed-

kope bodembronnen langzaam maar zeker terrein

winnen, wil het maar niet lukken met de acceptatie

van de lucht-waterwarmtepomp. toch kan de lucht-

waterwarmtepomp de concurrentie met de cv-ketel

bestaan.

klimaattechniek

KS11 28-30.indd 28 29-10-12 14:24

29intech K&S

November ’12

>

de hydromodule. Deze module geeft de energie af aan het water waardoor dit opwarmt. Vervolgens gaat dit warme water via een buffervat naar de radiatoren of vloerverwarming. Het warme tapwater komt van de cv-ketel. Het systeem heeft net als bij de cv een ther-mostaatregeling.

itho daalderopOok Itho Daalderop is in de ontwikkeling van de hy-bride systemen gedoken. In de hp Cool Cube en Basic Cube werken twee toestellen samen. De hp Cool Cube – een lucht-water warmtepomp – haalt warmte uit de omgevingslucht en zet deze om in warmte voor de verwarming van een woning. De Basic Cube – een hr-cv-ketel – zorgt voor warm tapwater en springt bij als de warmtevraag groter is dan de lucht-waterwarmte-pomp aan kan. De leverancier ziet in de toepassing van dit hybride verwarmingssysteem een ideale manier om te voldoen aan de strenge milieueisen die aan nieuwbouwwoningen worden gesteld. Daarbij wordt gewezen op het feit dat de epc-reductie kan oplopen

paraat is afgeschreven. De buitenunit kan ook een ar-gument zijn om er van af te zien; maar de aanbieders hebben tegenwoordig fraaie oplossingen om de unit een beetje buiten het gezichtsveld te houden.Wat een lucht-waterwarmtepomp echter wel kan en een cv-ketel niet, is koelen. Het toestel kan namelijk koud water maken en dat door het afgiftesysteem voe-ren. Een probleem bij een lucht-waterwarmtepomp is wel het ontvochtigen. Dat is namelijk niet mogelijk en daarom moet je oppassen dat er geen condensatie op-treedt; het is dus zaak niet lager te koelen dan 18 °C om boven het dauwpunt te blijven. Met die temperatuur kan de ruimtetemperatuur doorgaans wel een graad of drie naar beneden worden gebracht. Ontvochtiging is overigens wél weer mogelijk in combinatie met het juiste afgiftesysteem. Ventilatieconvectoren van Jaga bijvoorbeeld kunnen condensvocht afvoeren. Als bij de installatie vervolgens de leidingen dampdicht worden geïsoleerd, is ook koeling onder de 18 °C mogelijk. Kortom, de doorbraak van de lucht-waterwarmte-pomp laat dan wel op zich wachten maar er zijn eigen-lijk geen steekhoudende argumenten om het geloof in dit type warmtepomp op te zeggen.

nefitVoor wie niet definitief afscheid wil nemen van de cv-ketel zijn er innovatieve hybride systemen. Het systeem van Nefit bijvoorbeeld. De Nefit MultiLine-lucht-waterwarmtepomp wordt gekoppeld aan een hr-ketel van Nefit. De combinatie zorgt voor comfor-tabele verwarming en warm water en bespaart tot 35 procent energie en CO2-uitstoot. De bediening via de bekende Nefit ModuLine 400-kamerthermostaat biedt verschillende regelopties. Een groot voordeel van de MultiLine is dat het systeem eenvoudig kan worden gemonteerd in de nieuwe én bestaande bouw. De stille buitenunit – 46 dB(A) – en binnenunit zijn met elkaar verbonden door een transportcircuit met een koudemiddel. De buitenunit ontrekt warmte aan de omgevingslucht. Na opwaardering van de tempera-tuur geeft de binnenunit de warmte vervolgens af aan het (lt-)cv-circuit.

ecodanEen vergelijkbare oplossing heeft Duraklima, het in de warmtepomptechniek gespecialiseerd bedrijf van Alklima, met het Ecodan-concept. Hierbij is de lucht-waterwarmtepomp eveneens gekoppeld aan de cv-ke-tel. Als het extreem koud is springt de cv-ketel bij voor het verwarmen van de woning om een zo optimaal mogelijk rendement te behouden. De warmtepomp haalt energie uit de buitenlucht en geeft deze af aan

Jeroen Koole uit Lunteren verving zijn cv-ketel tot ongeloof van het gasbedrijf door een lucht/waterwarmtepomp.

KS11 28-30.indd 29 29-10-12 14:24

30intech K&SNovember ’12

lucht-waterwarmtepomp kan concurrentie met cv-ketel aan

De producent stelt zelf trots dat het systeem de nieuwe norm in de lucht-water warmtepomptechniek bepaalt. De toerentalgeregelde compressor levert al-tijd slechts zoveel energie als op dat moment nodig is. En door het gebruik van kooldioxide als natuurlijk koel-middel worden nieuwe wegen in de warmtepomp-techniek bewandeld die vooral een heel efficiënte warmwaterbereiding opleveren. Het systeem bestaat uit een warmtepomp en boiler (200 liter) en is goed toepasbaar in nieuwbouw en bestaande bouw. De warmtepomp is geschikt voor wandmontage en wordt zowel elektrisch als hydraulisch met de boilermodule verbonden.

Ketel eruitKeuze te over. Maar wanneer de cv-ketel aan ver-vanging toe is, zullen toch niet veel particulieren de moed hebben om afscheid te nemen van het toestel en over te stappen op een lucht-waterwarmtepomp. Jeroen Koole uit Lunteren deed dat wel. Als technisch adviseur van Thercon, Nederlands leverancier van General lucht-waterwarmtepompen, beschikte hij dan ook over voldoende kennis en vertrouwen om die stap te zetten. ‘Het gasbedrijf belde me wel drie keer op met de vraag of ik echt wilde dat ze de gasmeter weghaalden’, vertelt Koole. Hij heeft in zijn woning de Waterstage, de lucht-waterwarmtepomp die General heeft ontwikkeld voor de bestaande bouw. Het toestel geeft de warmte af via de ht-radiatoren. De warmte-pomp voorziet ook in warm tapwater. De 300-literboi-ler wordt daarnaast nog geladen door zonnepanelen. ‘Om de boiler te kunnen plaatsen heb ik wel een garderobekast moeten opofferen. Maar we hebben altijd genoeg warm water en mijn energierekening is 350 euro lager dan wanneer ik op gas zou stoken.’ Voor lt-systemen heeft General een serie die warm water kan maken tot 52 °C. Ter voorkoming van legio-nella warmt deze warmtepomp het tapwater eenmaal per week op tot 60 °C.Koelen doet Koole niet met zijn waterpomp. ‘Nog niet, maar de General warmtepompen zijn wel stan-daard voorzien van een Siemens-regeling voor twee stooklijnen. Dit is een regeling die komt uit de ver-warmingsindustrie. Naast de kamerthermostaat is er een buitenvoeler die niet, zoals bij de meeste aanbieders, op de buitenunit is bevestigd, maar op een plek op het Noorden, waardoor de warmtepomp effectief kan reageren op de buitentemperatuur. De units worden namelijk bij voorkeur uit de wind op het Zuiden geplaatst omdat in het stookseizoen de lucht-waterwarmtepomp dan de beste energetische prestatie levert.’ <

tot 0,33. Net als de overige lucht-waterwarmtepomp-systemen kan het systeem van Itho Daalderop zorgen voor topkoeling. Dit wil zeggen dat de temperatuur in de woning enkele graden kan worden gekoeld ten opzichte van de buitentemperatuur.

Grotere rangeGeen hybride systeem, maar wel fraai presterende lucht-waterwarmtepompen bieden producenten als General, Stiebel Eltron, Nibe of Western. Zij bedienen de markt met warmtepompen in een steeds gro-tere range. Om met de laatste te beginnen, Western Airconditioning heeft de reeks Fusio lucht-water-warmtepompen uitgebreid met zes modellen tussen de 6,5 en 16 kW. De bestaande range bestond uit twee modellen van 3,8 en 7 kW. Het systeem is uitgevoerd met een invertergeregelde compressor. De hydromo-dule, het binnendeel, is standaard voorzien van een warmtewisselaar, waterpomp, verwarmingselement en een duidelijk bedieningspaneel. Nibe heeft de Nibe Split, een drie-in-een-systeem, dat zowel verwarming als koeling kan verzorgen en warm water kan leveren. De warmtepomp levert 3,5 – 12 kW verwarming en tot 12 kW koeling. Nibe wijst op de zeer stille werking van zowel de binnen- als de buitenunit. De producent stelt dat er momenteel in Europa geen vergelijkbare warmtepomp leverbaar is met een lager geluidsniveau. De warmtepomp is koppelbaar aan bestaande systemen, zoals radiatoren, convectoren en vloerverwarming. Daarnaast kan echter ook een externe warmtebron worden aangesloten, zoals een zonlichtsysteem of een bestaande cv-ketel. De Nibe Split is dus geschikt voor mono- en bivalente syste-men. Bij toepassing in een bivalent systeem kan de cv-ketel worden gehandhaafd.Stiebel Eltron baart opzien in de markt met de wpl 5n.

De buis-in-buis warmtewisselaar van General zit in een buffervaatje van 17 l in de buitenunit en zorgt voor een zeer korte ontdooitijd.

KS11 28-30.indd 30 29-10-12 14:24