De samensmelting

Luc Spee (stedenbouw) 19 november 2014

Naam: Luc SpeeOpleiding: Academie van Bouwkunst, AmsterdamAfstudeerrichting: StedenbouwkundeAfstudeerdatum: 19 november 2014Mentor: Pieter JanninkCommissieleden: Jos Gadet en Franz ZieglerExamen leden: Ellen Marcusse en Jaap Brouwer

De samensmelting van Uithof en stad

De Uithof is een cluster van universiteiten gele-gen aan de oostrand van Utrecht. De campus is begin jaren 50 onstaan door een gebrek aan ruimte in de binnenstad. Er zijn slechts enkele gebouwen van de universiteit gevestigd in het centrum van Utrecht.Nog steeds groeit de Uithof: bedrijven vestigen zich en faculteiten worden verhuisd vanuit de stad. De Uithof is gegroeid tot 170 hectare, wat gelijk staat aan de grootte van de binnenstad.

De stad Utrecht heeft momenteel een woning-bouwopgave van 40.000 woningen waarvan zij er 30.000 in vinexgebieden realiseert. Deze opgave is daarentegen juist een kans om nog meer binnenstedelijk te verdichten. Binnenstedelijk wonen wordt steeds populair-der: bewoners vinden het prettig om dicht bij de binnenstad te wonen waar een hoge concentra-tie van voorzieningen en parken is.

Door het gebied Utrecht Oost trekken dagelijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers rich-ting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevolgen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fiets-net. Doordat steeds meer faculteiten uit de stad naar de Uithof vertrekken verliest de campus

zijn relatie met de stad. Het mixen van universiteitstcampussen met de stad kan een positieve impuls geven aan de leefbaarheid in Utrecht Oost.

De doelstelling van dit project is dan ook het verweven van de stedelijke stad met de univer-siteitscampus in Utrecht Oost.

Om deze twee gebieden te verweven is er een nieuwe visie nodig op Utrecht Oost. Centraal daarin staat het verbinden, verdichten en ver-clusteren, daarbij gebruikmakend van de rivier de Kromme Rijn.

Door strategische ingrepen in het profiel en pro-gramma wordt het landschap gekoppeld aan de verbinding stad - campus. Belangrijke middelen hierbij zijn het schuiven met programma, ophef-fen van barrieres, versmallen van het profiel en het aanpassen van het wegenstructuur.

Onderdeel van mijn strategie is een geleidelijke transformatie van een tussenzone naar een ste-delijk campuswaardig gebied waarbij de sterke kwaliteiten van elk karakter benut worden.

Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te

verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau. Samen met de meanderende Kromme Rijn is er een interessante mix van wonen, werken, stude-ren en vrije tijd ontstaan.

Samenvatting

10 km

Utrecht

Utrecht Oost: 300 hectare (450 voetbalvelden)

1 km

route 1 historisch

route 2 historisch

nieuwe tram

krom

me

rijn

route 3

UITHOF

> Utrecht groeit> Uithof heeft grote aantrekkingskracht> Bereikbaarheid> Fietsroutes> Plangebied

UTRECHTcs

Utrecht groeit:Utrecht is een populaire en dynamische stad om in te wonen. De stad gaat 40.000 woningen bouwen tot 2030, waarvan 30.000 in VINEX gebieden.

De Uithof heeft een grote aantrekkingskracht:Door het gebied Utrecht Oost trekken dage-lijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers richting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevol-gen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fietsnet.

Bereikbaarheid:De Uithof is goed bereikbaar per auto en in 2018 via de nieuwe tram. Het fietsnet is nog onderbelicht.

Fietsroutes:Er zijn twee historische routes naar de Uithof die zeer aantrekkelijk maar wel overbelast zijn (route 1 en 2). Over route 3 rijden nu nog zeer veel bussen en de route is onaantrekkelijk en sociaal onveilig voor fietsers.

Plangebied:Route 3, tussen de twee groeiende polen (de stad Utrecht en de Uithof) biedt veel kansen.

Utrecht

Doel: De interactiemilieus Stad en Campus verweven

Doel: Interactiemilieus Stad en Campus verweven

Het doel van deze opgave is het verweven van de stedelijke stad met de universiteitscampus de Uithof in Utrecht Oost. Het ondergewaardeerde deel van de Kromme Rijn in dit gebied wordt daarbij betrokken.

Kwaliteitsimpuls Utrecht Oostkansen interactieKromme Rijn landschappelijke drager

Observatie van de kenmerken stad / stadstraatObservatie van kenmerken stad / stadstraat

Basis bouwhoogte 15 - 20m

Materiaalgebruik

De bredere en bekende straat in de buurt

Onderdeel lange lijn Verbinding van meerdere buurten

Hoge dichtheid (150 woningen/ha) Parkeren compact/ondergronds: lage norm door centrale ligging

Verblijfs- en verkeersfunctie Voorzieningen op buurt,- wijk- en stadsniveau Voorzieningen in plint (straat)

Gebruik van asfalt

Klinkers, breed bij verblijfsplekken

Enkelzijdig in de straat

Hoogwaardig

In rooilijn bebouwing

Onderdeel van de straat Entrees aan de straat

Wegen

Stoep

Fietspaden

Groen

Bomen

Architectuur

Observatie van de kenmerken stad / stadstraat Uitgangspunten stad(straat)Uitgangspunten stadstraat

Hoge dichtheid (150 woningen / ha) Parkeren ondergronds bij nieuwbouw Voorzieningen in plint (straat) Voetpaden: breed bij verblijfsplekken Entrees aan de straat Bebouwing/bomen: in rooilijn Bouwhoogte tussen 15 en 20 meter

Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

Observatie campusObservatie van kenmerken Campus de Uithof Ontmoetingsplekken buiten: zitelementen

(verhoogd groen) In de avond geen leven in straten: rustig

Tram noordzijde/ fietspad dubbelzijdig (ruim) Materiaalgebruik

Cluster met kleine clusters in het groen

Bouwhoogte 30-80 m

Ontsluiting autoverkeer en langzaam verkeer gescheiden

Parkeren op maaiveld en gebouwd parkeren Vrijliggend

Klinkers, breed bij verblijfsplekken

Vrijliggend dubbelzijdig

Hoogwaardig rondom entrees Overig basic: kijkgroen

Gegroepeerd

Onderscheidend

Wegen

Stoep

Fietspaden

Groen

Bomen

Architectuur

Uitgangspunten campus

Bebouwing in clusters Clusters omgeven door groen,

trottoir bij entree Verhoogde zitelementen in de vorm van

groen Auto en langzaam verkeer / OV gescheiden Fietspad dubbelzijdig 5m Hoogte bebouwing 30-80m Architectuur onderscheidend

Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

Uitgangspunten campus

Historische waarde: Waterlinie inundatiegebied tot begin jaren 60

Oever openbaar Buitenplaats gevoel Veel gebruik iepen Jaagpad aan de zuidzijde>wandelgebied

Observatie van kenmerken rivier de Kromme Rijn

Bosrijk Open Stadoever

Klinkers

Onverhard

Met groene afwerking

Afwisseling parkachtig

Gegroepeerd / bossages

Flauwe

Rivier drager van het ensemble Zicht vanuit het water: bos / open / bebouwing Intensiteit gebruik wisselt

Materiaalgebruik

Wegen

Stoep

Fietspaden

Groen

Bomen

Architectuur

Observatie Rivier de Kromme Rijn

Uitgangspunten Kromme RijnUitgangspunten Kromme Rijn

Oever openbaar Buitenplaats gevoel Optimaliseren jaagpad Zicht naar de Kromme Rijn Intensiteit gebruik vergroten Paden onverhard Bomen gegroepeerd Flauwe taluds

Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

Constateringen route stad - campus

Constateringen route Binnenstad - Uithof

2) Functies levendigheid op de tweede lijn

Studentencampus

Sportpark

Biotuin/winkel

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

Winkels Onderwijs

Constateringen route Stad - Campus

1) Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten)

1 2

1. Stad buitenwijk 2. Park Uithof

Als we naar de route van het plangebied kijken vallen een drietal dingen in het bijzonder op die afbreuk doen aan het doel om de stad en campus te verweven.

1. Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten)

Kijkend richting de stad (punt 1) is een levendige buurt met winkels en terrassen waarneembaar. Hier is veel interactie tussen mensen. Kijk je vervolgens richting de Uithof zie je een straat die overgedimensioneerd is, vooral gericht op auto-verkeer. Er zijn vooral achterkanten van gebouwen zichtbaar en nauwelijks mensen op straat. Eenzelfde tafareel heb je bij de Uithof (punt 2). Kijkend richting de Uithof zie je een moderne cam-pus, drukte tijdens schooluren en levendigheid. Draai je hier 180 graden dan zit je in een parkzone met weinig mensen en verblijfskwaliteit. Hier zit-ten geen functies en heerst sociale onveiligheid.Er ontbreekt massa om de twee werelden te ver-weven.

2. Functies levendigheid liggen op de tweede lijn.Functies als een studentencampus, HKU, win-kels, biotuin/winkel en sportvelden zorgen voor levendigheid en dynamiek, maar zijn niet zicht-baar vanuit de route. Ze liggen verscholen achter gebouwen en bosschages.

3) Succesfactoren niet aanwezigConstateringen route Binnenstad - Uithof

3) Succesfactoren niet aanwezig

1. Venuslaan: autogericht

2. Rubenslaan: levendigheid / relatie Krommerijn

3. Weg naar de wetenschap: Park geen verblijfskwaliteit

De huidige profielen hebben niet de sterke kenmerken van stad, campus en Kromme Rijn. Er zijn geen entrees aan de straat,

massa ontbreekt, profielen zijn te breed en de Kromme Rijn is niet goed geintegreerd en geeft hier geen buitenplaats gevoel.

verdichten verclusteren

verbinden

Verbinden: stad en campus Verdichten: binnenstedelijke groei Verclusteren: clusters uit campus richting stad

Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren

Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren

Middelen

1. Profiel versmallen

2. Programma schuiven

3. Opheffen barrires

4. Functies naar 1e lijn

5. Doortrekken plint

6. Fietsverbinding

7. Autostructuur aanpassen

8. Clusters rondom haltes OV

Middelen

Ambitiekaart

Legenda

Campus clusters

Nieuwbouw

Vrijliggend fietspad 2 richtingen

Huidige bebouwing

Nieuwe tramligging

Ontsluiting

AmbitiekaartAmbitiekaart

Legenda

Campus clusters

Nieuwbouw

Vrijliggend fietspad 2 richtingen

Huidige bebouwing

Nieuwe tramligging

Ontsluiting

Ambitiekaart

Legenda

Campus clusters

Nieuwbouw

Vrijliggend fietspad 2 richtingen

Huidige bebouwing

Nieuwe tramligging

Ontsluiting

Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau. Samen met de meanderende Kromme Rijn ontstaat er een interessante mix van wonen, werken, studeren en vrije tijd.

Ambitiekaart

Legenda

Campus clusters

Nieuwbouw

Vrijliggend fietspad 2 richtingen

Huidige bebouwing

Nieuwe tramligging

Ontsluiting

1. Profiel versmallen

2. Programma schuiven

Door het profiel te versmallen en lokaal te slopen ontstaat er ruimte om een stedelijke wand uit te rollen vanuit de binnenstad. Een interessante plint ontstaat en geeft orientatie en levendigheid.

Woningen en studentenwoningen toevoegen aan de stadstraat.

Universiteitsprogramma uit de cam-pus over de nieuwe clusters strooien zorgt voor meer interactie tussen beide milieus.

Voorzieningen op vrije tijd gericht moeten de route interessant maken.

3. Barrires opheffen

4. Functies naar 1e lijn

Spoorviaduct: Spoor is niet meer in gebruik en kan worden afgebroken. Hierdoor ont-staat er een mooie ruimte om het fietsnet uit te breiden.

Waterlinieviaduct:Door afslagen te bundelen wordt de impact op de omgeving minder en ontstaat er ontwikkelruimte aan beide zijden van het viaduct.

Door aanpassingen aan het netwerk komen de functies: biotuin, hoge-school voor de kunsten, sportpark,Studentencampus en winkelsaan de rivier, fietsroute en stad-straat te liggen.

Anderzijds door nieuwe functies als scholen, bibliotheek, horeca toe te voegen langs de fietsroute gaat de route interessant worden en krijgt het gebied meer bekendheid wat de levendigheid ten goede komt.

A27 viaduct:Een eerste stap buiten de campus is het toevoegen van programma in de viaducten. Dat zorgt voor veiligheid en orientatie.

Spoo

rvia

duct

Wat

erlin

ievi

aduc

t

A27

5. Doortrekken plintHet doortrekken van de stedelijke wand richting campus geeft passanten orientatie.

- Stedelijke wand richting campus- Duidelijke openbare ruimte campus richting stad- Orintatiepunten

Huidig:Wijk geen relatie met de straat.

Plan stedelijke wand:Wijk, straat en route vormen een eenheid.

6. Fietsverbinding

Huidig

Fietsverbinding

Plan

- Dag: Langs de Krommerijn

- Nacht: Via de stadstraat / het sportpark

In de huidige situatie volgt de fiets altijd het autoverkeer en niet het landschap.

Met de dag- en nachtroute ontstaat er een keuze om langs de Kromme Rijn te fietsen of via de stadstraat en het sportpark. De dagroute maakt optimaal gebruik van de pracht van de Kromme Rijn en de nachtroute van de sociaal veilige stadstraat.

Autostructuur

Autovrij: campus sfeer

Autovrij: campus sfeer

Huidig

Plan - Stadstraat: parkeren op straat - Route via sportpark; sportpark

gentegreerd in stedelijk weefsel - Autovrij cluster in park

Stadstraat

7. Autostructuur Door het omleggen van de autostructuur richting de Uithof wordt er een autovrij park gecrerd.

Dit autovrije park zorgt voor een nieuw cluster in de sfeer van de huidige Uithof.

Verdichten rondom OV haltes Bus 12(s): 1 x per 2 minuten (spits)

Tram: hoge frequentie

Bus: 1 x per 10 minuten

Plan - Clusteren rondom tramhaltes

Huidig

8. Verdichten rondom OV haltesStudentenprogramma rond-om OV-haltes heeft veel voordelen: goed bereikbaar, snel in de stad, beperken au-toverkeer en milieubewust.

9. Zichtlijnen Kromme RijnZichtlijnen Kromme Rijn

Huidig

Plan - Zicht stadstraat Kromme Rijn - Zicht Tram/fietspad Kromme Rijn - Strategisch slopen / bosschages

weghalen

In het plan is het belangrijk dat er overal zichtlijnen zijn met de Kromme Rijn.

Door op een aantal plekken te gebouwen te slopen en bosschages weg te halen en het fietspad te verleggen wordt de Kromme Rijn een echte blikvanger.

Verbinden, verdichten en verclusterenConcept verbinden, verdichten en verclusteren

Verbinden

Verdichten

Verclusteren

Wat betekenen de ingrepen voor het concept verbinden, verdichten en verclusteren?

VerbindenVerbinden

Superverbinding stad campus Geheel vrijliggend Via verblijfsfuncties

De vele verblijfsfuncties in de eerste lijn zoals biotuin, horeca, scholen en parken zorgen ervoor dat de fietsverbinding interessant wordt om te gebruiken. Een goede fietsverbinding zal de gebie-den stad en campus verenigen. De stedelijke wand samen met de cam-pusclusters zorgen voor orientatie.

Impressie schakelpunt verbinden Bouwregels

Impressie schakelpunt verbinden

Verdichten

Om de nieuwe verbinding tot een succes te laten maken is verdichting gewenst. Door het profiel te versmallen ontstaan er ruimtes die opgevuld worden door de nieuwe stedelijke wand komend uit de binnenstad. De stedelijke wand, breed voetpad, parkeren op straat zorgen voor een optimaal gebruik van voorzieningen in de plint.

Door de open verkaveling en leegstaande pan-den te verdichten ontstaat een potentie van 3.000 woningen, 2 scholen, voorzieningen en kantoorruimte.

Verdichten

Huidig

Plan

a

b

a

b

Programma - Studentenwoningen (30m2): 1800 - Appartementen (80-150m2) : 1500 - Woningen (grondgebonden): 100 - Voorzieningen (plint): 10.000 m2 - Kantoren: 30.000 m2 - 2 campus achtige scholen - 1 basis / middelbare school

Stadspark aan de stadstraat

Hogeschool-Universiteit cluster Fietsen langs de over dubbelzijdig Hoofdontsluiting Ontmoetingsplekken

Bouwregels

Brede stoep

Studentenwoningen

Stadspark

Typologie cluster

Verdichting

Stadspark

Stadspark aan de stadstraat

Stadspark vogelvlucht

Vogelvlucht Stadstraat & stadspark

Stadstraat met zicht naar de Kromme Rijn

Impressie Stadstraat met het stadspark

Stadspark doorzichten naar stadstraat

Impressie Stadspark

Verclusteren

Het uitgangspunt Campus wordt doorgetrokken tot en met het stadion. Hierdoor voelt de campus dich-ter bij de stad. Door ook een cluster aan de andere zijde van de Kromme Rijn mogelijk te maken vormt de Kromme Rijn niet langer een grens, maar wordt het juist het centrum van het nieuwe park. Ook het sportpark, de biotuin en het scholencomplex maken onderdeel uit van de nieuwe stadscampus.

Verclusteren

nieuw cluster

nieuw cluster

Huidig

Plan

nieuw cluster

Programma - 4 faculteitsgebouwen - Dependance bibliotheek (7.000m2) - Studenthotel: 230 kamers - Studentenwoningen: 1000

- Appartementen 80-140m2: 500 - Grondgebonden woningen: 35

Campus cluster aan de Kromme Rijn

Cluster architectuur

Zicht naar Krommerijn

Horeca

Studeren in het groen

Harde eisen - Rooilijn naar fiets/tramstraat - Doorzichten naar de Krommerijn - Hoogbouw aflopend naar het water

Programma - Universiteit - Bibliotheek dependance - Studentenhotel - Studentenwoningen

- Horeca - Parkeergebouw - Appartementen

Campus cluster aan de Kromme Rijn

Campus cluster aan de Kromme Rijn

Impressie campus cluster de Kromme Rijn

Relatie bibliotheek met de Kromme Rijn

Studeren in het groen met zicht op de Kromme Rijn

Stap 0 (autonome ontwikkelingen) Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrire wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave

Strategie

Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de

Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk

zorgt voor autovrije zone park

Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven

Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde

mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen

Ingrepen

OR park Bebouwing (enveloppen) Stedelijke wand bebouwing OR verbindingen omgeving OR profiel + fietspad OR stadionplein

Prioritering Om deze ontwikkeling in gang te zetten zal de ge-meente de verbinding moeten aanpakken, met name de auto- en fietsstructuur.De Universiteitscampus zal samen met de gemeente scholen moeten verplaatsen.Daarnaast dient de gemeente en/of een ontwikke-laar i.s.m. de gemeente woningen te verplaatsen of uit te kopen. Het gaat hierbij om ca. 150 woningen.

Daarnaast zijn een aantal ruimtelijke en program-matische ingrepen nodig om het transformatie- /herontwikkelingsproces in gang te zetten. Hier kan de gemeente bouwenveloppen maken om structuur aan te brengen. Het doel van deze ingrepen is het creren van spin-off naar de omgeving en het bevor-deren van verstedelijking van het gebied.

De ontwikkeling van het gebied zal geleidelijk tot stand komen en zal geen eindpunt kennen. Over 10-15 jaar zijn er weer nieuwe gedachten en ont-wikkelingen op het gebied van herontwikkeling. Om dit proces te begeleiden is het verstandig dat nu al gewerkt worddt aan een heldere ontwikkelkaart om aanvragen in goede banen te leiden.

Strategie

Stap 0 (autonome ontwikkelingen) Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrire wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave

Strategie

Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de

Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk

zorgt voor autovrije zone park

Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven

Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde

mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen

Ingrepen

OR park Bebouwing (enveloppen) Stedelijke wand bebouwing OR verbindingen omgeving OR profiel + fietspad OR stadionplein

Prioritering

De samensmelting van stad en campus