LOKALE BESTUREN

MAATSCHAPPELIJKE EN FINANCIELE UITDAGINGEN4 mei 2013Mark Suykens, algemeen directeur VVSG vzw

VVSG -VVSG -

DEEL 1.

WAT KOMT OP LOKALE BESTUREN AF?

DEEL 2.

HET BELANG VAN BELASTINGEN VOOR VLAAMSE GEMEENTEN

2 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

DEEL 1. Wat komt op lokale besturen af?

• Vergrijzing:• Extra uitgaven voor pensioenen van statutaire en

contractuele medewerkers• Extra uitgaven voor bijkomende diensten en

infrastructuur voor ouderen• Daling van de belastingbasis• Samenleving verandert: meer gezonde, actieve,

kritische, hoog opgeleide zestig- en zeventigplussers

(vergrijzing sterk verschillend per gemeente, zie: www.lokalestatistieken.be)

3 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Vergroening:• Vrij onverwacht fenomeen• Bijkomende capaciteit vereist in:

• Voorschoolse kinderopvang• Basisscholen• Buitenschoolse kinderopvang• Vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren

(vergroening sterk verschillend per gemeente, zie: www.lokalestatistieken.be)

4 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Economische crisis:• Meer mensen aangewezen op het OCMW (versterkt

door snellere afbouw werkloosheidsuitkering)• Minder snelle stijging van belastingontvangsten

5 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Opgelegde budgettaire evenwichten:• Europese druk• Maatregelen centrale overheden kunnen effect hebben

op lokale besturen• Geen zekerheid op middellange termijn over blijvende

stijging Gemeentefonds (nu 3,5% per jaar)• Ook lokale besturen krijgen strenger evenwicht

opgelegd door BBC

6 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Aangaan van leningen minder vanzelfsprekend:• Gevolg van bankencrisis• Effecten:

• Minder leningvolume beschikbaar• Tendens naar leningen op kortere termijn (sneller aflossen -

budgettair zwaarder!)• Leningen worden duurder• Banken vragen ook beleggingen en betaalverkeer• Banken gaan niet zo maar alle gemeenten en OCMW’s gelijk

behandelen: financiële performantie krijgt meer belang

7 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Rioleringen:• Europese Richtlijn (proper water tegen 2027)• Om aan criteria te voldoen tot 2027 nog jaarlijks nodig:

• Ca. 400 miljoen euro voor resterend stelsel• Ca. 600 miljoen euro voor onderhoud/herstel bestaand stelsel

• Financiering bedraagt jaarlijks:• Ca. 300 miljoen euro uit saneringsbijdrage (indien overal

maximumtarief wordt gevraagd)• Ca. 100 miljoen Vlaamse investeringssubsidies

8 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Dividendinkomsten:• Tijd van Dexia/Gemeentelijke Holding is voorbij• Ook dividenden uit distributienetbeheer elektriciteit en

aardgas worden in vraag gesteld (cf. debat over energieprijzen)

• Quid evolutie energiesector?• Van veel naar één netbeheerder in Vlaanderen?• Quid uittreding private speler in gemengde sector?• Komt er één nettarief of beter niet?• Wie draagt stijgende kosten openbaredienstverplichtingen

(o.a. groene stroom)?• Participaties in distributie- én in transportnetten?

9 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Veiligheid:• Politie:

• Ook daar stijging pensioenfactuur• Wie financiert de meerkosten: federaal of lokaal?• Blijven zones voldoende mensen vinden?

• Brandweer:• Financiële gevolgen creatie brandweerzones?• Wie financiert meerkosten door statuut, extra normen, …?

10 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Andere maatschappelijke tendensen:• Verkleuring van de samenleving: sterk verschillend van

gemeente tot gemeente• Gezinssamenstelling: impact op huisvestingsnood en

maatschappelijke kwetsbaarheid• Kleinere gezinnen (meer alleenstaanden)• Van twee- naar eenverdieners• Nieuw samengestelde gezinnen

• Dualisering: sommige mensen haken af• Digitalisering: gevolgen voor communicatie, klachten,

omgang met burgers, …• Duurzaamheid en klimaatdoelstellingen• …

11 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Wat komt op lokale besturen af?

• Is er dan niets meer mogelijk? Toch wel:• Gemeente, OCMW blijft meest burgernabij bestuur• Lokaal bestuur geniet veel vertrouwen• Lokale beleidsmaatregelen hebben een snel, direct

zichtbaar effect• Als raadslid en raad kan je politieke keuzes maken• Lokale politieke organen kunnen terugvallen op:

• Een professioneel apparaat van medewerkers• Specifieke instrumenten zoals subsidies, belastingen,

vergunningen, investeringen, …

• Verplichte soberheid kan creativiteit bevorderen!

12 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

DEEL 2. Het belang van belastingen voor Vlaamse gemeenten

• Enkele cijfergegevens• Een juridische benadering• Een bestuurlijke benadering

13 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Belastingen = ca. 50% van gemeentelijke inkomsten-> lokale belastingen zijn zeer belangrijk

• Lokale belastingen = ca. 7% van totale Belgische belastingen-> lokale belastingen zijn niet zo belangrijk

14 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Vlaamse gemeenten heffen gemiddeld 22,8 verschillende belastingen (soms retributies)

• Dalende tendens in aantal verschillende belastingen

15 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Meest voorkomende belastingen (2011) (1)• Opcentiemen OV: 308• Opdeciem verkeersbelasting1: 308• Aanvullende personenbelasting: 305• Afgifte administratieve stukken: 303• Lijkbezorging: 276• Huisvuilzakken: 271

16 - 04/12/23

1Geen echte gemeentebelasting

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Meest voorkomende belastingen (2011) (2)• Administratieve prestaties: 245• Sluikstorten: 240• Tweede verblijven: 229• Afgifte stukken gevaarlijke inrichtingen: 225• Opgravingen: 208• Plaatsrecht op markten: 197

17 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Belangrijkste belastingopbrengsten (2010) (1):• Opc. onroerende voorheffing: 1.882,9 44,2%• Aanvullende personenbelasting: 1.769,5 41,5%• Opdeciem verkeersbelasting: 90,7 2,1%• Drijfkracht 86,4 2,0%• Tweede verblijven: 56,0 1,3%• Huisvuilzakken e.d.:53,4 1,3%

18 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Belangrijkste belastingopbrengsten (2010) (2):• Algemene gemeentebelasting: 45,2 1,1%• Milieubelasting: 35,7 0,8%• Andere belastingen ondernemingen: 29,8 0,7%• Parkeren: 28,2 0,7%• Afgifte administr. documenten: 25,1 0,6%• Ophalen huisvuil: 23,8 0,6%

19 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Enkele cijfergegevens

• Vergelijking met Nederlandse gemeenten:• < 10% van inkomsten uit belastingen• Beperkt aantal toegelaten belastingen:

• Onroerend zaakbelasting: • 3 miljard euro• 8% van gemeentelijke inkomsten

• Daarnaast o.a. toeristenbelasting, hondenbelasting (61 mln), parkeergelden, precariobelasting (104 mln), reclamebelasting (21 mln).

20 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een juridische benadering

• Fiscale bevoegdheid in Grondwet• Beperking in principe alleen via:

• wet (geen opcentiemen vennootschapsbelasting)• decreet (impliciete bevoegdheden)• ‘behoorlijk bestuur’ (cf. omzendbrief)

• Gemeentebelastingen vaak gerechtelijk aangevochten, met tegenstrijdige uitspraken

21 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

22 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

• Maximale overeenstemming nodig tussen:• wie bepaalt (kiezer via gemeenteraad)• wie geniet (burger of bedrijf)• wie betaalt (belastingplichtige)

• Kredietwaardigheid stijgt bij groter aandeel fiscaliteit (belang solvabiliteit wordt groter)

23 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

• Mogelijkheid om eigen beleid te voeren, bv.:• bij fiscaliteit = 50% van ontvangsten:

uitgaven +10% → fiscaliteit +20%• bij fiscaliteit = 20% van ontvangsten

uitgaven +10% → fiscaliteit +50%

• Politiek moeilijke verantwoording van zware tariefverhoging bij relatief beperkte verhoging dienstverlening

24 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

• Middelenallocatie: subsidiëring altijd minder correct dan lokale fiscaliteit en allocatie(toch pleiten bedrijfskoepels voor afschaffing belastingen met compensatie via subsidies…)

• Fiscaliteit = stimulans voor zuinigheid:• centraal verdeelde middelen ‘moeten op’

↔• belastingen verhoog je niet zo maar

25 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

• Lokale belastingen kunnen beter (1):• Nood aan modernere fiscale instrumenten (bv.

Gewerbesteuer?)• Gemeenten moeten doorgaan met analyse eigen

fiscaliteit op bv. efficiëntie en saneren waar nodig• Gemeenten moeten werken aan een efficiënte

organisatie

26 - 04/12/23

VVSG -VVSG -

Een bestuurlijke benadering

• Lokale belastingen kunnen beter (2):• Gemeentefonds moet meer compenseren voor fiscale

armoede• Quid ‘ontwijking’ lokale fiscaliteit via vennootschappen?

27 - 12-04-23