Kristien  Bonneure  Pulse-­‐trefdag  24  september  2013    

Dames  en  heren,  ik  heb  een  trage  brief  geschreven,  aan  mijn  toekomstige,  nog  ongeboren  fictieve  kleindochter,  in  het  kader  van  de  campagne  ‘Trage  post’.  Het  was  de  sociaal-­‐culturele  beweging  Waerbeke,  bezig  met  stilte  en  leefkwaliteit,  die  het  idee  had.  Echte,  papieren  brieven  schrijven  naar  een  bestemmeling  naar  keuze,  brieven  die  pas  veel  later  in  de  toekomst  worden  opengescheurd.    

En  sinds  vorig  jaar  zijn  er  al  veel  van  die  trage  brieven  geschreven,  onder  meer  bij  De  Buren  in  Brussel.  U  kunt  zelf  ook  nog  meedoen:  www.portaalvandestilte.be.  Tegen  het  eind  van  dit  jaar  worden  de  brieven  opgeborgen  (misschien  wel  ingemetseld!)  op  bijzondere  plekken,  zoals  de  oude  pastorie  van  Waerbeke  bij  Galmaarden  op  de  stilste  plek  van  Vlaanderen.  Of  in  de  Bibliotheca  Wittockiana  in  Brussel,  of  in  het  Hofke  van  Chantraine  in  Oud-­‐Turnhout,  ook  al  een  stiltegebied,  of  in  de  abdij  van  Averbode.  En  die  brieven  komen  pas  weer  boven  water  over  twintig  jaar.    

Brieven  schrijven.  Ongelooflijk  hoe  snel  die  kunst  aan  het  verdwijnen  is.  Als  tiener,  twintiger  en  zelfs  dertiger  schreef  ik  er  veel,  met  paarse  inkt  liefst,  en  ik  verzamelde  de  antwoorden  in  schoendozen.  Ik  herinner  me  zo  scherp  het  beslissende!  moment  dat  ik  een  envelop  in  de  bus  liet  glijden,  en  dan  gespannen  wachtte  op  antwoord.  Nu  krijg  en  stuur  ik  zelden  nog  brieven.  Verjaardagskaarten  en  ansichten  wel,  maar  ook  dat  wordt  een  zeldzaamheid.  Het  rijk  van  de  slakkenpost  is  uit.  Sms,  mail,  de  chat  in  realtime,  je  krijgt  al  antwoord  nog  voor  je  een  vraag  hebt  bedacht.  Maar  wat  gebeurt  daarmee?  Moet  ik  die  berichten  sparen?  Uitprinten?  Overschrijven?  Deleten?  Laten  hacken  door  de  NSA?  Of  gewoon  onthouden?  

Het  is  zo  mooi.  Zo’n    brief  op  papier  raakt  aan  de  eeuwigheid.  Ik  denk  aan  de  brieven  van  Belle  Van  Zuylen,  of  aan  die  mysterieuze  brieflezende  vrouw  op  het  schilderij  van  Vermeer.  Je  kunt  je  toch  niet  voorstellen  dat  ze  daar  op  haar  smartphone  zit  te  kijken?  

Ik  ben  een  romantica.    

Ik  schrijf  dus  een  trage  brief  aan  mijn  toekomstige  kleindochter,  en  ik  zondig  vreselijk  door  mijn  brief  nu  al  voor  te  lezen,  want  eigenlijk  mag  hij  pas  geopend  vanaf  2030.  Ik  reken  op  uw  discretie.    

Als  een  brief  een  titel  mag  hebben,  dat  is  dit  de  titel:  ‘Meer  dan  genoeg’.    

Dag  kleindochter,  dag  meid,  

Laten  we  ervan  uit  gaan  dat  je  net  geboren  bent  in  2030.  Je  moeder,  mijn  dochter,  is  dan  29.  En  ik,  bij  leven  en  welzijn,  64.  Maar  het  leuke  is  dat  ik  je  al  kén,  sterker  nog,  dat  je  ooit  in  mijn  buik  zat.    

Een  ongeboren  meisjesbaby  bezit  al  alle  eicellen  voor  de  rest  van  haar  leven.  Jouw  moeder  dus  ook,  en  één  daarvan  werd  jij.  Net  als  ik,  als  eicel,  in  mijn  ongeboren  moeder  én  tegelijk  

in  de  buik  van  mijn  grootmoeder  zat.  Volg  je  nog?  Mijn  mama  was  van  1926,  mijn  oma  van  1895.  Hup,  we  overspannen  hier  maar  eventjes  anderhalve  eeuw.  En  een  grens,  want  mijn  oma  was  van  Nederland.  Misschien  ben  jij  ook  wel  ergens  anders  geboren.  

Ik  weet  niet  hoe  je  heet,  ik  weet  niet  welk  haar  of  welke  ogen  je  hebt.  Je  hebt  wel  een  kwart  van  mijn  genen  geërfd,  en  laten  we  hopen  dat  dat  een  leuk  kwart  is:  die  lachkuiltjes  in  onze  wangen  gaan  nu  al  zo  lang  mee,  stel  me  niet  teleur!    

Alles  is  er  al,  ik  geloof  daar  nogal  in,  en  het  is  genoeg.  

Is  deze  brief  een  levensles  voor  jou?  Een  boodschap  voor  de  volgende  generatie,  godbetert?  Neem  alles  wat  ik  schrijf  met  een  grove  korrel  zout.  Het  heeft  geen  zin  om  te  speculeren  over  jouw  leven  en  proactief  te  zeuren  over  wat  er  anders  of  slechter  is  geworden  in  jouw  wereld.  Laat  ik  je  maar  vertellen  over  de  zotte  jaren  nu.  En  over  een  kiem  van  verandering,  van  transitie.  Wie  weet  is  dat  plantje  al  wat  groter  als  jij  dit  kunt  lezen,  in  pakweg  2037.  

Het  is  2013.  Het  zal  aan  mij  liggen  (natuurlijk  ligt  het  aan  mij)  maar  ik  ontmoet  hier  en  daar  mensen  die  genoeg  hebben.  Die  content  zijn.  Die  zich  niets  meer  gelegen  laten  aan  teveel.  Tweede  of  derde  auto’s,  tweede  verblijven,  dubbele  mailadressen,  de  vierde  citytrip  op  een  jaar.    

Dat  klinkt  je  misschien  raar  in  de  oren.  Uit  je  geschiedenisboek  weet  je  dat  de  meeste  aardlingen  in  2013  te  weinig  hebben.  Te  weinig  om  van  te  leven,  te  veel  om  aan  te  sterven,  daar  in  Congo  of  in  Bangladesh.    

Het  is  ontzettend  slecht  verdeeld,  de  kloof  tussen  haves  en  have  nots  gaapt  overal  wijd.  Maar  er  is  ook  een  kloof  binnen  de  haves.  Zoals  ik  al  zei,  ik  kom  mensen  tegen  die  zichzelf  voorbijlopen,  over  de  grens  gaan,  en  anderen  die  de  limiet  zien  van  wat  ze  willen  hebben  en  doen  en  bereiken  en  bewijzen  en  presteren  en  verdienen.  Mensen  die  gewoon  willen  zijn,  voor  zichzelf,  voor  anderen.  Ik  hoop  dat  ze  met  veel  meer  zijn  in  jouw  tijd.  

Ik  probeer  zelf  kaf  van  koren  te  scheiden,  en  ben  meestal  tevreden  met  de  korenaren  die  ik  in  mijn  hand  hou.  Soms  vraag  ik  me  af:  zou  ik  nog  met  minder  toekomen?  Maar  dan  laat  ik  me  toch  weer  gaan  en  sleep  overbodige  dingen  het  huis  binnen,  nog  een  boek,  nog  een  broek.  

‘Er  is  te  weinig  weinig’,  schreef  Herman  de  Coninck,  dat  was  een  hele  goeie  dichter,  in  mijn  tijd.  

Ik  weet  dat  het  totaal  tegendraads  klinkt,  en  dat  ouders  doorheen  de  geschiedenis  altijd  hebben  gewild  dat  hun  kinderen  het  beter  hadden.  Meisje,  ik  wens  dat  jouw  generatie  gewoon  genoeg  heeft.  Misschien  materiéél  minder  heeft,  maar  spiritueel  meer,  en  anders  en  slimmer  en  creatiever  is.  En  contenter.  

Aan  onheilsprofeten  geen  gebrek,  hier  in  2013,  over  klimaat,  migratie,  armoede,  discriminatie,  geweld,  depressie.  Van  de  weeromstuit  zijn  er  andere  profeten  die  dé  oplossing  hebben  voor  al  onze  vragen.  Lees  mijn  boek,  kom  naar  mijn  kerk,  koop  deze  zetel,  slik  onze  pillen,  stem  op  mij  en  alles  wordt  anders.  Wat  een  onzin.    

Ja,  ik  ben  ook  cynisch  geweest,  boos  op  wat  was  en  bang  voor  wat  nog  moest  komen.  Maar  dat  is  me  zuur  opgebroken.  Nu  probeer  ik  genoeg  te  hebben  aan  de  wereld  van  de  gewone  dingen.  De  ‘zogenaamd’  gewone  dingen.  Boom,  vogel,  kopje,  brood,  paperclip,  potlood:  daar  zit  poëzie  in.  Betovering.    

Er  is  wel  een  voorwaarde,  je  moet  er  aandacht  voor  hebben,  je  moet  scherp  luisteren  naar  een  volle  maan,  en  goed  kijken  naar  een  vink.  Stil  staan  en  stil  zijn.  Binnenkort  zijn  we  met  10  miljard.  Zelfs  als  iedereen  nog  maar  een  zuchtje  slaakt,  maakt  dat  maakt  een  hels  kabaal.  Ik  probeer  stil  te  leven,  neem  dat  maar  letterlijk,  lieve  kleindochter,  ik  loop  het  liefste  op  schoenen  met  zachte  zolen.  En  ik  probeer  ook  niet  teveel  sociaal  lawaai  te  maken.  

’Ik  denk  dus  ik  ben’  is  hier  stilaan  veranderd  in  ‘ik  share  dus  ik  ben’.  Ook  daar  heb  ik  genoeg  van.  Ich  habe  genug.  

Naar  jou  stuur  ik  graag  een  trage  brief.  Ik  heb  hem  zelfs  eigenhandig  op  papier  geschreven,  handschrift  lezen  is  zo  intiem  als  huid  aanraken,  las  ik  ergens.  En  ik  heb  met  potlood  geschreven.  Een  potlood,  een  heerlijk  ding,  heel  gewoon  en  heel  mysterieus,  en  al  heel  oud.  Het  eerste  patent  dateert  van  1795  en  het  was  van  meneer  Conté.  Zijn  potloden  bestaan  nog  altijd,  en  ze  zullen  blijven  bestaan,  net  als  knopen  en  veters  en  ritssluitingen  en  hamers  en  sleutels.    

Ik  las  onlangs  een  wijs  en  tegelijk  erg  grappig  boek  over  het  alledaagse.  ‘Lang  leve  het  gewone’  van  Michael  Foley.  Misschien  moet  ik  het  boek  bij  deze  brief  voegen.  (Maar  anderzijds,  laat  maar.  Ik  volgde  ook  niet  de  leeslijstjes  op  school.  Zoek  het  zelf  maar  uit.)    

Michael  Foley  beschrijft  uiterst  sensueel  hoe  hij  een  potlood  slijpt.  Het  is  een  symbolisch  voorbereidingsritueel.  Het  is  voor  een  schrijver  wat  het  aantrekken  van  de  liturgische  gewaden  voor  een  priester  is,  of  het  vastgespen  van  het  harnas  voor  de  ridder.  En  dan  die  geur  van  vers  cederhout  en  de  symboliek  van  vernieuwing.  Hoe  een  afgekloven  stompje  plots  weer  een  scherpe  punt  krijgt  waarmee  desgewenst  …  een  saaie  collega  neergestoken  kan  worden.    

Zo  betoverend  kan  een  gewoon  dingetje  als  een  potlood  zijn.  Ik  hoop  dat  je  die  magie  ook  ervaart,  lieve  kleindochter.  Dat  je  stilstaat  en  goed  kijkt  en  luistert  en  voelt  en  ruikt  en  tast.    

(Toch  een  bescheiden  levenslesje,  sorry)  

Ik  hoop  dat  jij  ook  op  zoek  gaat  en  dat  je  niet  te  snel  vindt.  Dat  je  tijd  verspilt,  dagdroomt,  aanmoddert,  flaneert  langs  braakliggende  velden  en  misschien  op  die  manier  wat  inzichten  krijgt.  Ik  hoop  het,  maar  ik  ben  er  eigenlijk  zeker  van.    

Wat  er  ook  veranderd  is  2037,  veel  zal  hetzelfde  zijn.  Alles  is  er  al,  want  het  hoort  allemaal  bij  elkaar.    Jij  en  ik,  potlood  en  papier,  boom  en  boek  en  wolk,  het  is  meer  dan  genoeg.    

Een  kus  van  je  oma,    

Kristien  Bonneure,  24  september  2013