Monique Tieleman maandag 25 februari 2013

Like Pastoe - 100 jaar Dutch Design

Al in het najaar van 2011 werd curator Anne van der Zwaag gevraagd na te denken over een

tentoonstelling over Pastoe. Aanleiding: de honderdste verjaardag van het gerenommeerde

meubelmerk in 2013. Designcriticus Gert Staal werd als onderzoeker bij het team gehaald en al snel

werd voor alle betrokkenen duidelijk dat het geen gewone overzichtstentoonstelling moest worden. In

binnen- en buitenland werd binnen diverse disciplines gezocht naar de juiste mensen. Het resultaat is

een geheel van historie, toekomst en een 'cross over' tussen kunstenaars, architecten en ontwerpers.

De collectie meubelen met de specifiek gebogen pootjes, ontworpen door Cees Braakman in begin

jaren '50, vind je in het 'Felt Pavilion'. Dit paviljoen is ontworpen door architect Anne Holtrop en bestaat

uit wanden van 1,5 centimeter dik vilt. De wanden 'staan' op de grond waardoor een ongelijke

afscheiding ontstaat met diverse individuele ruimtes en openingen.

Emily Ansenk, directeur van de Kunsthal, is erg blij met de tentoonstelling 'Like Pastoe'. Tegenover de

extravaganza van het werk van Jean Paul Gaultier, de andere grote tentoonstelling op dit moment in de

Kunsthal, is de minimalistische rust van Pastoe een welkome tegenhanger.

De tentoonstelling is geen gevalletje productplacementmaar een crossover tussen de diverse facetten

die het merk Pastoe maken wat het is. Zo is er aandacht voor de verschillende vormen van

communicatie in beelden, folders en foto's. De tentoonstelling geeft ook een beeld van de toekomst

zoals Pastoe die ziet. Dit wordt niet alleen weergegeven in onderzoek maar ook in ontwerpen die in de

komende tijd in productie worden genomen. '100 jaar historie maar ook materiaal voor de komende 100

jaar' zoals Remco van de Voort, directeur UMS Pastoe, zegt.

Een doorkijk in het 'Black Pavilion' met op de achtergrond een deel van het nieuwe product 'Outline'

ontworpen door Naoto Fukasawa. Het 'Black Pavilion' is het resultaat van de samenwerking tussen

Anne Holtrop en Krijn de Koning.

De tentoonstelling is onderverdeeld in drie thema's. Het thema historie omvat een selectie meubels,

schetsen, publicaties, foto's, posters en advertenties. In het thema 'omgeving' geeft Pastoe zijn visie op

de architectonische ruimte en het thema 'vernieuwing' is vertaald naar nieuwe objecten

en ideeën gemaakt door diverse ontwerpers. Alle drie de thema's vind je verdeeld over drie paviljoens

met individuele ruimtes, ontworpen door architect Anne Holtrop en beeldend kunstenaar Krijn de Koning.

De tentoonstelling is daarmee geen historisch chronologisch verhaal maar een belevingsconcept.

De rondleiding door Anne van der Zwaag en Krijn de Koning start bij de lange wand met jaartallen, foto's

en beschrijvingen. Er is bewust gekozen om geen bordjes met omschrijvingen bij de diverse meubelen te

plaatsen. In plaats daarvan krijgt men een flyer met de nummering en omschrijving maar kan men ook

op de wand de informatie terugzoeken. Wie snel naar de laatste bladzijde van de flyer kijkt, leert dat er

maar liefst 167 items opgenomen zijn in de expositie.

Dit jaar verschijnt ook het jubileumboek 'Pastoe: 100 jaar vernieuwing in vormgeving', geschreven door

Gert Staal en Anne van der Zwaag. Het boek bevat veel historische gegevens van de afgelopen eeuw

en naast informatie over ontwerpen, realisatie en producten ook de visie van Pastoe op de toekomst. De

tentoonstelling 'Like Pastoe' is voor een breed publiek interessant. Voor de foto-, kunst, designfhebber

maar ook voor stylisten en zelfs voor de marketingfreak is deze tentoonstelling, over dit zeer boeiende

Nederlandse merk, aan te raden.

'Like Pastoe: 100 jaar vernieuwing in vormgeving' is tot en met 2 juni 2013 te zien in Kunsthal

Rotterdam.

Fotografenduo Scheltens & Abbenes is verantwoordelijk voor de gelimiteerde fotoserie 'Pass Through'.

Uitgaande van het woord 'flexibiliteit' hebben ze in de fabriek het binnenste van de producten

vastgelegd. Gestapelde halffabrikaten, spuittafels met achtergebleven vormen van geverfde objecten en

zelfs de afvalbakken zijn onderwerp.

De draadfauteuil en draadstoelen, ontwerp Cees Braakman en Adriaan Dekker, uit 1958 zijn weer in

productie genomen. Boven de stoelen een reclamefoto uit 1959.

Kastsysteem 'Q-bus', een ontwerp van Cees Braakman uit 1965.

Kastsysteem 'Vision' uit 1985 van Mazairac en Boonzaaijer. De tafel 'Quadro' is een ontwerp van

Giampaolo Babetto uit 2004 met deze keer de draadstoelen uit de nieuwe productie.

Het ontwerpproces, leerkeuze en afwerkingstoepassing van de 'Leather Lounge Chair LL 04' van

Maarten van Severen uit 2004

Natuurlijk is het complete meubelstuk ook aanwezig in het 'Felt Pavilion'.

Italiaans architect en ontwerper Claudio Silvestrin ontwierp de boekenkast vanuit een architectonische

benadering. Hij hoopt dat mensen worden verleid de elementen vrij door de ruimte te bewegen. De

metaforische betekenis van het perspectief in het ontwerp van de kast is volgens hem dat boeken je

'down to earth' houden maar je ook tot grote hoogtes kunnen brengen. Daarnaast verwijst de naam

naar de Renaissance. Meer over de zeer interessante visie van Silvestrin vind je in het jubileumboek.

Kast 'Prospettive', persepectief in het Italiaans, van Silvestrin bestaat uit drie elementen die samen één

deel vormen. Door twee delen van drie elementen te plaatsen ontstaat in het midden ruimte zodat je

toch altijd contact kan houden met de andere kant van de kast. Er is zowel een dichte als een open

versie mogelijk. De kasten staan in een individuele ruimte in het 'Felt Pavilion'. Door de openingen in het

vilt zijn de kasten van diverse kanten te bezichtigen.

Soms is de naam van een ontwerper gewoon niet bekend. Zo is het ook met armstoel FH32 uit 1962.

‘Clouds’ van ontwerper Konstantin Grcic is een voorbeeld van de toekomstvisie van Pastoe. Bij de

expositie van ‘Clouds’ in het ‘Felt pavilion’ wordt gebruik gemaakt van digitale informatievoorziening.

Boven de twee gelijkogende kasten zijn beeldschermen opgehangen die het lakproces van de kasten

weergeven.

Konstantin Grcic is door Pastoe gevraagd onderzoek te doen naar de betekenis van crafts in de huidige

industrie. Verschillende klassieke laktechnieken heeft hij naast digitale ontwikkelingen geplaatst.

Tijdens ‘Like Pastoe’ staan een met de hand gespoten kast en een digitaal geprinte kast naast elkaar.

Op de vraag welke kast zijn voorkeur heeft, aarzelt Grcic. Hij ziet de voordelen van het digitale printen

dat volgens hem zeker toekomst heeft; dit kost bijvoorbeeld nog geen vijfde van de traditionele

werkwijze en geeft identieke resultaten. Bij de traditionele techniek zit er altijd ‘de hand van de spuiter’

in, en is ieder exemplaar anders. Toch gaat zijn voorkeur uit naar het ‘ouderwetse’ spuitwerk. Waarom?

Ik ben benieuwd of je zelf het verschil ziet als je voor de kasten staat en welke versie jij kiest.

Voor het lakken van ‘Clouds’ zijn 11 verschillende kleuren verf gebruikt.

Eén van de duidelijke verschillen tussen de manier van lakken is dat bij digitale print alleen de toplaag

wordt geprint waardoor de schuine rand aan de binnenzijde wit blijft. Bij het spuiten wordt deze rand

meegekleurd.

De paviljoens zijn zo opgezet dat je vanaf de buitenkant ook de andere paviljoens ziet zodat het als

geheel op elkaar inwerkt. Binnen heeft het ook iets weg van een labyrint. Kamers die door diverse

openingen wel met elkaar in verbinding staan maar waar je niet direct alles ziet.

Krijn de Koning is verantwoordelijk voor het ontwerp van het ‘Window Pavilion’. Hij is beeldend

kunstenaar die veel werkt met kleur, materiaal en vlakverdelingen om zo aandacht te verleggen naar

zaken van waarde. De gekozen kleuren voor het paviljoen komen niet voort uit de te exposeren collectie

maar komen wonderwel heel goed overeen. Zo zijn er na het plaatsen van de objecten, met passen en

meten perfecte combinaties ontstaan. Het geheel binnen het ‘Window Pavilioen’ deed mij daardoor veel

meer aan styling denken dan aan de reguliere toepassing van het het werk van Krijn de Koning.

Kuipfauteuil FM08 van Braakman met daarachter een reclamefoto ‘Pastoe…past in ieder(s) decor’ uit

1965. Fotograaf Jan Versnel met fotoregie (dat lijkt me een ander woord voor styling) Benno Premsela.

U+N bureau EU01 met daarboven een reclamefoto uit ‘Pastoe fotopocket’.

Een detail van kast ‘Totem’ van Vincent van Duysen.

Kast ‘Ramona’ met een doorkijk naar reclamefoto ‘Pastoe naar maat’ van fotograaf Jan Versnel en

fotoregie door Benno Premsela.

Prachtig kleurenspel in de doorkijk van het ‘Window Pavilion’ met op de achtergrond directeur (UMS

Pastoe) Remco van der Voort in gesprek met ontwerper Konstantin Grcic.

In de tentoonstelling is er ook veel aandacht voor de verschillende vormen van communicatie in beelden,

folders en foto’s door de jaren heen. Zo hangen er in één van de ruimtes verschillende posters bij elkaar

waaronder van Dick Bruna en de nieuwe ontwerpen van Dirk Laucke.

Dirk Laucke wilde niet direct de vormgeving van Dick Bruna volgen maar is er zeker wel door

geinspireerd. Hij koos expres voor de contrasterende kleuren en vond de kubus de vorm waar iedereen

het verhaal van Pastoe zeker in zou herkennen. Dat die vorm vervolgens terugkomt als boompje, ijsje of

luchtballon, maakt volgens hem niet uit.

Ook hier een doorkijk van het ‘Window Pavilion’. Op de achtergrond de eerder getoonde kuipfauteuil

met reclamefoto.

Een heel bijzonder item in het archief van Pastoe is een handgeschreven marketingplan uit 1966 van de

hand van Martin Lederman uit New York.

Reclamefoto door Waldo van Suchteren. Styling op het dakterras.

Reclamefoto ‘Pastoe naar maat’ door Ed Suister in 1960.