Lezen met begrip, een schoolvak of een

attitude?6 april 2016

Hugo van den Ende, Wenckje Jongstra, Ietje Pauw

Opzet workshop

1. We zien hoe leerlingen kunnen genieten van (het lezen/leren van) teksten

2. We ervaren hoe interessant het is om samen te werken bij het bespreken van teksten

3. We bespreken de uitgangspunten van deze vernieuwende didactiek van begrijpend lezen

4. Wat vraagt deze didactische aanpak van de leerling, de leraar en de bibliotheek (op school)?

2Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 3

Net uit: lentenummer van het tijdschrift van Natuurmonumenten:themanummer over de grote vogeltrek.

Zelf ervaren …

4Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

5Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Ik vlieg het hele jaar, maar weet niet meerwaar ik

ben en wat ik ook alweer zou doen; kun je me verder helpen? (vul in…)

6

maand(en) plek doel/reden dag en/of nacht

januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus

september

oktober

november

december

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Aan de slag

• Kies een van beide teksten uit, lees die tekst voor jezelf en werk samen met een buurman die de andere tekst gelezen heeft.

• Vul na het lezen met z’n tweeën het bijgevoegde schema in.

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 7

woordbetekenisvraag

De noordse stern heet in het Engels Arctic Stern, maar in het Duits Küstenseeschwalbe.

Voor beide vertalingen valt wat te zeggen, kun je dat uitleggen?

(Gebruik gegevens van de gelezen tekst bij je uitleg)

8Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Doordenkvragen

9

Combineer teksten en plaatjes met elkaar en kom zo tot een goed antwoord (licht je antwoord toe) 1. Waarom kiest de noordse stern niet

voor de kortste route bij zijn vlucht naar het zuiden of noorden?

2. Is het waar dat elke noordse stern tijdens z’n leven de afstand van de aarde naar de maan en terug aflegt (ervan uitgaande dat elke vogel 25 jaar wordt)?

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Begrijpend lezen (Rapp, van den Broek, McMaster, Kendeou & Espin, 2007)

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 10

= actief denkproces Interpretatie van tekst vanuit de eigen gedachten, kennis, vaardigheden en ervaringen van de lezer

“reconstructie van de werkelijkheid”

Innerlijk beeld van een tekst

Tekstrepresentatie op drie niveaus1. Oppervlakte-2. Tekstbasis-3. Situatiemodel-

(Kintsch, 1998; Land & Sanders, 2007; Singer, 1990)

Op het derde niveau worden impliciete verbanden en structuren uit een verhaal zichtbaar door mentale verbeelding (Zwaan & Radvansky, 1998)

De lezer probeert gaten in de tekst op te vullen: hij verrijkt verbeelde tekstinhoud (Land & Sanders, 2007)

Meer zintuigen spelen een rol op diepste niveau (de Koning & van der Schoot, 2014)

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 11

Schoolvak: Begrijpend lezen Routine: Lezen met begrip

Hobby : lezenSaaiste vak: begrijpend lezen

Lezen met begrip = een tekst steeds beter doorzien:leren begrijpen en precieze(re) informatie toevoegen aan wat je al weet.

Het gevoel dat je zelf nog aan het werk moet om de tekst af te maken; actief meedenken met de schrijver i.p.v. opzoekvragen beantwoorden.

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 12

Uitgangspunten methodiek Lezen met begrip:

hantering schurende en naburige teksten

Doel:

gemotiveerde, kritische lezers opleiden die met behulp van anderen de omringende werkelijkheid steeds beter leren doorzien.

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 13

Lezen met begrip initieert interactie• Reconstructie van de werkelijkheid door gesprek met de tekst,

met jezelf en met de ander; leraar is hardopmeedenkendemeelezer

• Wederzijdse afhankelijkheid door naburige en schurende teksten

• Veel gesprekken over eigen ervaringen koppelen aan lezen verhoogt betrokkenheid (Bus & Nielen, 2015);

• Eigen begrip van teksten toetsen aan andermans leeservaring geeft dieper begrip (Fisher Frey & Lapp, 2008);

• In het gesprek met de ander vormt zich de gedachte

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 14

Praten over wat je gelezen hebt, is essentieel ‘omdat we meestal pas weten wat we denken als we het onszelf horen zeggen.’ (Chambers, 2012)

Lezen met begriplaat synergetisch groeien: 1 + 1 = 3

Ontwikkeling versterken door geïntegreerde benadering van lezen:

• Instructie van leesbegrip inbedden in bestaande leesmomenten (de With, 2014);

• Teksten gebruiken die bijdragen aan wereldoriëntatie; burgerschap; sociaal-emotionele ontwikkeling;

• Voortdurende aandacht voor woordenschat bij lezen;

• Lezen verbinden aan stellen (kennen dezelfde processen (Bos, de Koning, van Wesel, Boonstra, van der Schoot 2015)).

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 15

Lezen met begriplaat twijfel teder rondtasten

• Elke lezer is lerende: leraar en leerling!

• Lezen is leren doorzien wat de relatieve waarde van de boodschap van de auteur is;

• Inzet schurende en naburige teksten leidt op tot kritische lezers die leren het vraagteken te waarderen.

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 16

Lezen met begrip laat doorlezen:Leesmotivatie staat voorop.

• Gebruik levensechte, boeiende teksten (SLO, 2006)

• Passend repertoire (Krashen, 2011)

• Verschillende genres

• Keuze thema’s

• Horizonverbredend

• Vermijd (te veel) frontloading

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 17

Uitgangspunten methodiek Lezen met begrip:hantering schurende en naburige teksten

Doel: gemotiveerde, kritische lezers opleiden

1. Lezen met begrip initieert interactie

2. Lezen met begrip laat synergetisch groeien

3. Lezen met begrip laat twijfel teder rondtasten

4. Lezen met begrip laat doorlezen: leesmotivatiestimulans

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 18

Welk inzicht

op het gebied van Lezen met begrip

neem je mee

naar huis?

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 19

Discussie: Lezen met begrip, een schoolvak of een attitude?

Wat vraagt deze aanpak van:

• Leerlingen?

• Leraren?

• De bibliotheek op school?

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 20

Wij zijn in ontwikkeling en toetsen onze inzichten, samen met…

• Vier besturen: faciliteren teamexperimenten;

• twee bovenbestuurlijke PLG’s + achttien interne PLG’s (Jongstra, van den Ende, & Pauw, 2015; van den Ende, Jongstra &

Pauw, 2015);

• Kenniskring werkveld lezen: literaire gesprekken;

• Hogeschooldocenten wereldoriëntatie;

• Jullie?

21Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

Reactie? Vragen?

Hugo van den Ende h.ende@kpz.nlWenckje Jongstra w.jongstra@kpz.nlIetje Pauw i.pauw@kpz.nl

www.kpz.nl

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016 22

Lezen Centraal. Van boeken word je beter, 6 april 2016

• Bos, L.T., Koning, B.B. de, van Wesel, F., Boonstra, M. & van der Schoot, M. (2015). What can measures of text comprehension tell us about creative textproduction? Reading and Writing. DOI: 10.1007/s11145-015-9551-6.

• de Koning, B.B., & van der Schoot, M. (2014). Hoe zie jij het voor je? Een kritische blik op de hedendaagse onderwijspraktijk van begrijpend lezen. Pedagogische Studiën, 91(6), 422-430.

• de With, T. (2011). Literatuurstudie naar de kenmerken en leerkrachtvaardigheden van een effectieve interventie. in het begrijpend leesonderwijs in PO en VO. Amstersfoort: CPS

• Fisher, D., Frey, N., & Lapp, D. (2008). Shared readings, modeling comprehension, vocabulary, tekst structures, and tekst features for older readers. The Reading Teacher, 61, 548-556.

• Jongstra, W., van den Ende, H., & Pauw, I. (2015). Grensoverschrijdende experimenten in een professionele leergemeenschap. Over experimenteren en leren met elkaar en leren in en tussen organisaties. Veerkracht, 12(3), 20-23.

• Krashen, S. D. (2011). Free voluntary reading. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC.• Land, J., & Sanders, T. (2007). Lezen. Leuk én leerzaam? Over tekstbegrip van VMBO’ers. D. Schram (ed). Lezen in het VMBO. Onderzoek – Interventie –

Praktijk. Stichting Lezen reeks, deel 11, pp. 124-150. Amsterdam: Stichting Lezen.• Nielen, T.M.J., & Bus, A.G. (2015). Onwillige lezers: onderzoek naar redenen en oplossingen. Stichting Lezen reeks 26. Delft: Eburon.• Rapp, D. N., van den Broek, P., McMaster, K. L., Kendeou, P., & Espin, C. A. (2007). Higherorder comprehension processes in struggling readers: A

perspective for research and intervention. Scientific Studies of Reading, 11, 289-312.• van de Mortel, K., & Förrer, M. (2014). Lezen…denken…begrijpen! Handboek begrijpend luisteren en lezen in het basisonderwijs. Amersfoort: CPS.• van den Ende, H., Jongstra, W., & Pauw, I. (2015). Samen leren over begrijpend lezen in een professionele leergemeenschap. A. Mottart, & S. Vanhooren

(Eds.). 29ste Conferentie Onderwijs Nederlands. pp. 53-56. Gent: Academia Press.• Zwaan, R.A., & Radvansky, G.A. (1998). Situation models in language comprehension and memory. Psychological Bulletin, 123, 162-185

Literatuur

23