LERAAR ZIJN:

EEN KWESTIE VAN

COMPETENTIES?

Isabel Rots

1 Ontwikkelingen in beroepsmotivatie

Marie

start met veel motivatie

voldoening

interacties met leerlingen

verschil maken voor lln

positieve feedback

schoolcultuur

Marie

frustratie

mentoren

schoolcultuur

‘standaarden pedagogische

perfectie’ (cf. Hargreaves)

leerlingen

Marie

einde opleiding

‘technische’ kennis &

vaardigheden

ernstige zelftwijfel

diploma (onderscheiding)

geen leraar

Overzicht

Ontwikkelingen in de

beroepsmotivatie van studenten in

lerarenopleiding

Identiteitsspanningen als uitdaging

Competenties als basis voor goed

leraarschap?

Leer- en ontwikkelingsproces

(cf. Rots, Kelchtermans, & Aelterman, 2012)

technische

morele

emotionele

politieke

Verschuiving beroepsmotivatie

1. Zelfbevestiging als competente leraar

bronnen:

doelmatigheid

sociale erkenning

bedreigingen

persoonlijk falen

externe kritiek

positief zelfwaardegevoel en

↑ beroepsmotivatie

betekenisvolle leerervaringen vs.

zelftwijfel, ↓ beroepsmotivatie

Verschuiving beroepsmotivatie

2. Sociaal-professionele relaties tijdens stages

relaties met mentoren:

bron van steun en erkenning

bron van zorgen en spanningen

micropolitieke strategieën (Kelchtermans & Ballet, 2002)

schoolcultuur

overeenkomsten vs. tegenstellingen eigen opvatting

bron vs. bedreiging beroepsmotivatie

2 Identiteitsspanningen als uitdaging

Professionele ontwikkeling is…

het resultaat van betekenisvolle interacties

tussen het individu en professioneel relevante

contexten zoals de opleiding, de stageplaats,

de werksituatie, … (Kelchtermans et al., 2010)

geen ‘gestage of geleidelijke’ ontwikkeling (Meijer, 2013)

ontwikkeling van professionele identiteit

‘spanningen’ als leermomenten (cf. Pillen et al, 2013)

‘washing out effect’ (cf. Ruys et al, 2013)

Poortwachter zijn is …

bewaken dat afgestudeerden kunnen …

professioneel handelen

beroep ‘uithouden’

‘onderhandelen’ over zichzelf als professional

3 Competenties als basis voor goed Competenties als basis voor goed

leraarschap? 3

Competenties…

beschrijven wat leraren moeten kunnen doen

bieden houvast voor lerarenopleider (als

poortwachter)

benadrukken praktijkrelevantie opleiding

kunnen impuls geven om visie & doelen van

lerarenopleiding te expliciteren

Competenties zijn…

noodzakelijke maar geen voldoende

voorwaarden voor goed leraarschap:

risico van verbrokkeling

altijd oordeel nodig over hoe competenties

wanneer & waartoe inzetten

leraar als persoon

Neutraliteit als verdienste?

“Leraren worden radertjes in een

organisatie, ze dragen geen passies

maar ‘competenties’ over en meten met

objectiveerbare toetsen. (…) Dat is

helaas een schrale visie op onderwijs.” (Karel Verhoeven, De Standaard, 20 augustus 2014).

Neutraliteit als verdienste?

“Hoe die neutraliteit ook gestalte

krijgt, ze heeft alleen betrekking op de

school. Niet op de leraar, die een

volwaardig mens blijft.” (Rik Torfs, De Standaard, 20 augustus 2014).

Leren van binnenuit

“Het lijkt een aantrekkelijke gedachte

om evidence-based theorieën in de

hoofden van leraren te krijgen, maar

er is veel evidence dat dit niet werkt

(Korthagen, 2012).”

Competenties zijn…

noodzakelijke maar geen voldoende

voorwaarden voor goed leraarschap:

risico van verbrokkeling

altijd oordeel nodig over welke competenties

wanneer & waartoe inzetten

leraar als persoon

meer dan gedrag

geëngageerde zorg voor de lerende

Competenties zijn nodig maar…

eenzijdige sturing lerarenopleiding vanuit

‘technische’ competenties doet studenten tekort in

hun ontwikkeling:

te eenzijdige focus op gedrag

ontwikkeling professionele identiteit

onderbelicht

Conclusie

leraar worden (en zijn) is meer dan technische

dimensie

niet-technische dimensies onderbelicht in

eenzijdig competentiegericht opleiden

Conclusie

aandacht voor professioneel

zelfbeeld

praktijkervaringen delen

bewustworden van &

reflecteren op ‘spanningen’

betekenisverlening

verhelderen

impliciete processen zichtbaar

Bedankt voor uw aandacht!

I sabe l Rot s

I sabe l .Ro t s@acv -csc .be