Leiders en opleiders in de

onderzoekende school

Meta Krüger

Lector leiderschap in het onderwijs

VELOV / VELON 'Congres

voor Lerarenopleiders 2016

• Waarom onderzoekende scholen?

• Veranderde rollen voor

- leraren: onderzoekende leraren

- schoolleiders: onderzoeksmatig leiderschap

• Consequenties voor de lerarenopleidingen?

- veranderde rollen voor opleiders en

leidinggevenden

Onderzoekende scholen

Opkomst kennismaatschappij en

computertijdperk

21ste eeuwse vaardigheden

globalisering

maat-

schappij

sociale

media

veranderde

betekenis

van kennis

internet

kennis

veroudert

snel

informatie is

nog geen

kennis

burgerschaps-

vorming

onderzoekende houding- Denkvaardigheden

- Sociale competenties

- Metacognitie

Onderzoekende

houding van

leerlingen,

dus niet:

`We hebben een onderwijs nodig dat veel sterker

gebaseerd is op talentmanagement voor alle

leerlingen en gericht op het bijbrengen van een

groot aantal vaardigheden – niet slechts

cognitieve vakken`.

Wetenschappelijke raad voor het

regeringsbeleid november 2013

Commissie Schnabel

• De leerling ontwikkelt kennis en vaardigheden door

creativiteit en nieuwsgierigheid in te zetten

• De leerling vormt zijn persoonlijkheid

• De leerling leert omgaan met vrijheid en

verantwoordelijkheid en over grenzen heen te

kijken

• De leerling leert de kansen van de digitale wereld

te benutten

• De leerling krijgt betekenisvol onderwijs op maat

Een curriculum waarin leerlingen:

• een vaste basis aan kennis en vaardigheden

opdoen, waarmee ze vakoverstijgend leren

denken en werken,

• hun kennis en vaardigheden verdiepen en

verbreden, met hun eigen mogelijkheden en

interesses als leidraad,

• zich als persoon vormen waar het gaat om de

ontwikkeling van hun identiteit, hun creativiteit en

een gezonde leefstijl

Commissie Schnabel

Gevolgen

Behoefte aan vernieuwing van onderwijs:Gerichtheid op 21ste eeuwse vaardigheden,

Wat is een onderzoekende houding en hoe

stimuleer je die bij leerlingen?

Maar ook:

Behoefte aan onderzoeksgegevens om

de vernieuwing te ondersteunen

Behoefte aan onderzoeksgegevens

• ‘evidence-based’ werken: op zoek naar externe

onderzoeksresultaten die aangeven ‘wat werkt

en wat niet werkt’

• interne onderzoeksresultaten voor inzicht in

effectieve leerstrategieën, leerlingprestaties,

doorstroomcijfers, arbeidssatisfactie van leraren

en oudertevredenheid in de school

Ergo: scholen maken gebruik van al beschikbare data

en gaan steeds vaker zelf gegevens verzamelen,

interpreteren en verwerken

Op weg naar de onderzoekende

school

Internationaal ontwikkelen scholen zich naar

professionele leergemeenschappen waarin

schoolleiders en leraren op basis van data

samen werken aan schoolontwikkeling en

aan verbetering van het onderwijs

Waarschuwing !!

‘Data must be true’!

Het gevaar van praktijkonderzoek:

in scholen worden vaak data verzameld met

verkeerde methoden of instrumenten.

Dialogen en besluiten op basis van ´foute´ data

Data literacy is belangrijk voor

schoolleiders, leraren en….

lerarenopleiders!

Using data for school improvement:

data informatie kennis wijsheid

Analyse

van data

Samen

interpreteren,

prof. dialoog

Formuleren

van oordelen

en waarden

Beslissingen; juist handelen

Leren van data

De professionele leergemeenschap

data

data

data

data

data

data

data

data

datadatadata

data

data

data

data

data

met een onderzoekende cultuur

Dit vergt een

cultuuromslag in

alle lagen van de

school

Over welke data hebben we

het nu eigenlijk?

Het begrip data

Het begrip data in de kenniskring

onderzoeksmatig leiderschap

• het gaat om zowel leerlingdata (cognitief én affectief) als om

data op schoolniveau (schoolcondities, klassecondities,

leiderschapspraktijken, wijzen van leren, oudertevredenheid,

arbeidssatisfactie enz.)

• Het gaat om het gebruik van leerlingdata op leerling-,

groeps- en schoolniveau

• het gaat om zowel kwantitatieve data (digitaal opgeslagen

gegevens) als om kwalitatieve data (interviews,

observaties, leerlingwoordrapporten, documentanalyses)

Het begrip data

• Input data

bijv. samenstelling leerlingpopulatie, entree toets

• Process data

bijv. lesobservaties, externe evaluaties, data rond leraar

functioneren, tijdsbesteding, onderwijsorganisatie data,

schoolcultuur data, ouder-onderzoek

• Output data

bijv. toetsresultaten, inspectierapporten, aantal

schoolverlaters

• Satisfaction datazoals meningen van leraren, leerlingen, of ouders

Niet meten is weten

maar weten is meten

Stelling:

OGW als technische vaardigheid past niet bij de leerling in

de 21ste eeuw

Risico:

gestandaardiseerde testen

onderwijs omvat slechts wat kwantitatief gemeten kan worden

Onderzoekende houding van leerlingen stimuleren?

Respecteren van de leerling als totale persoon!

Het onderwijs verschraalt tot wat

de toets kan meten

Anderson, Leithwood & Strauss (2010):

leading data use in schools

´The systematically collected type of data available to schools

is often limited in its breadth to the current status of student

achievement.´

Accountability oriented organizational learning oriented

Verantwoordingsgericht ontwikkelingsgericht

Glimmende oogjes!!

data verstrekken aan de

Inspectie van Onderwijs

hoe kunnen wij als school leren

van data?

Perspectieven op werken met data

OGW

Dus……..

opbrengstgericht werken?

onderzoeksmatig werken!

opbrengstgericht leiderschap?

onderzoeksmatig leiderschap!

Kenmerken van de

onderzoekende school• Onderzoekende houding van schoolleiding, leraren, leerlingen

• Zoeken naar bewijs (uit oz) voor het nemen van beslissingen

• Leraren gericht op leeropbrengsten gestuurd door gegevens

• De schoolleiding maakt gebruik van gegevens om samen met

het team beslissingen te nemen (visie, strategie, onderwijs)

• Onderzoek door groepen leraren, schoolleiding en leerlingen

• Leraren zijn in staat om leerlingen te begeleiden in het doen

van onderzoek

• Schoolleiders zijn in staat om leraren te motiveren:

onderzoekende houding, doen van onderzoek, gebruikmaken

van onderzoeksgegevens bij het vernieuwen van onderwijs

• Iedereen leert

Veranderde rollen voor

leraren en schoolleiders

Veranderde rol van de leraar

• professionele ruimte en gespreid leiderschap

eigenaarschap!

• onderzoekende houding en

onderzoeksvaardigheden

• tacit knowledge informed professional

Lorna M. Earl & Steven Katz (2006)

Leading schools in a data-rich world:

Harnessing data for school improvement

Vereist een omslag (mind shift):

onbewuste impliciete kennis expliciete kennis

tacit knowledge (weerstand) explicit knowledge (verandering)

Veranderde rol van de leraar

Het eigenaarschap (controle over de kwaliteit van

het onderwijs) moet terug naar de leraren, maar

alleen naar de geïnformeerde professional

Schoolleiders krijgen meer verantwoordelijkheid

voor de onderwijskwaliteit

Inspectie van het Onderwijs controleert

Prestaties van scholen worden openbaar

gemaakt en vergeleken

Dat kunnen ze niet alleen!

Vergroting eigenaarschap van docenten

over de kwaliteit van het onderwijs

Vergroting professionele ruimte voor

leraren

Veranderde rol van de

schoolleider

• Gespreid leiderschap

• Leiding geven aan leren

• Opdracht: het creëren van een professionele

leergemeenschap met een onderzoekende

cultuur

onderzoeksmatig leiderschap

Onderzoeksevidentie:

meer gebruik maken van data verhoogt de leerlingprestaties

Veranderde rol van de

schoolleider

Onderzoeksmatig leiderschap

Het stimuleren van het gezamenlijk benutten van interne en

externe data voor onderwijs- en schoolontwikkeling

Earl & Katz (2006): de schoolleider

• heeft een onderzoekende houding

• beheerst onderzoeksvaardigheden

• creëert een onderzoekende cultuur

Is in staat tot ´capacity building´: het ontwikkelen van het

vermogen in scholen om te leren van data over de eigen

school met het doel deze data te gebruiken voor

veranderingsprocessen

Nancy Gerzon (2015). Structuring professional

learning to develop a culture of data use.

Teachers College Record,17

Verduidelijken van

de verwachtingen

rond datagebruik

Betekenis geven

aan data

Toegang tot de data

waarborgen

Verwerven van

kennis en

vaardigheden rond

datagebruik

Leidinggeven aan

een cultuur van

datagebruik

Leidingeven aan een cultuur van

datagebruik

De schoolleider:

• Herken de wijze waarop datagebruik het onderwijs

ondersteunt en geef het goede voorbeeld

• Bevorder gedeelde mentale modellen voor hoe

datagebruik onderwijs en leren kan verbeteren

• Geef toegang tot bronnen die de cultuur van

datagebruik creëren (tijd, veilige omgeving,

dialoog in de school)

Leidingeven aan en cultuur van

datagebruik

Het bestuur:

• Draag zorg voor een heldere definiëring van de

verantwoordelijkheden van de schoolleiders mbt

werken met data

• Geef schoolleiders de opdracht om data te

gebruiken om tot beslissingen te komen

• Stel schoolleiders verantwoordelijk voor de praktijk

van datagebruik in de school

Belangrijk onderzoeksresultaat

Schoolleiders rapporteren dat het

datagebruik en het

praktijkonderzoek in hun scholen

succesvoller is als er gespreid

leiderschap plaatsvindt in de zin van

teacher leaders in verschillende

rollen.

Kenniskring lectoraat

leiderschap in het

onderwijs:

praktijkonderzoek naar

onderzoeksmatig

leiderschap

Aanbevelingen voor

schoolleiders

• Visie op onderzoekend werken; breder dan OGW

• Betrek alle lagen in de school bij de verandering

• Stimuleer het leren van leraren

• Geef het voorbeeld in collegiaal leren, professionaliseren en

in gebruik van data

• Voer dialogen in de school op basis van data en organiseer

gezamenlijke besluitvorming

• Houd het sturing geven aan het creëren van de

onderzoekende cultuur in eigen hand; pressure and support

• Haal externe onderzoekers de school in om samen met de

leraren onderzoek te doen: professionalisering!

Onderzoek in de kenniskring

Lisette Uiterwijk: invloed mbt onderzoeksmatig werken van

bestuurders op schoolleiders op leraren op leerlingen

(promotieonderzoek)

Judith Amels: relatie tussen onderzoeksmatig werken,

gespreid leiderschap en verandervermogen van scholen

(promotieonderzoek)

Hilda Paalman: leidinggeven aan het onderzoekend werken

van lerarenopleiders op de Academie Educatie van de CHE

School leaders and educators of teachers

who aim to stimulate inquiry-based

working should not only focus on

increasing the skills of teachers to work in

an inquiry-based way, but they should

also focus on teachers’ self-efficacy, the

school team´s collective efficacy, on

fostering teachers’ positive attitude

towards inquiry-based working and on

keeping the social pressure in balance.

Consequenties voor de

lerarenopleidingen?

veranderde rollen voor

opleiders en leidinggevenden

Onderzoekende scholen ?

onderzoekende

lerarenopleiders

onderzoekende

opleidingsinstituten

1e graads leraar (VSNU 2007):

Competentie 7: reflectie en onderzoek ten dienste van de

eigen professionele ontwikkeling en de ontwikkeling van

het schoolvak, het beroep en de school

2e graads leraar (HBO Raad 2011):

Domein 6: De leraar is in staat onderzoek uit te voeren ter

verbetering van de eigen praktijk.

Inbedding in theorie, systematische dataverzameling, delen van

kennis (leren van elkaar)

Veranderde rol van de

lerarenopleider

Hoe begeleid je de verwerving van een

onderzoekende houding?

Studenten het zoveelste onderzoek laten doen??

Het zoveelste

onderzoeksverslag

beoordelen?

Neeeeeeeeee !!

Onderzoek(smatig werken) dient te zijn ingebed in

alle onderdelen van het curriculum van de

lerarenopleiding

Lerarenopleiders:

- Hebben een onderzoekende houding

- Zijn vaardig in het uitvoeren en begeleiden van onderzoek

- Begeleiden leraren in de verwerving van onderzoeks-

vaardigheden

- Stimuleren de onderzoekende houding van aankomende

leraren

- Werken onderzoeksmatig tbv verbetering van de eigen

opleidingspraktijk

- Dragen bij aan het ontstaan van een onderzoekende

cultuur op de lerarenopleiding

Veranderde rol van de

lerarenopleider

Op weg naar onderzoekende

opleidingsinstituten

• Leidinggevenden: voorbeeld geven aan lerarenopleiders

• Lerarenopleiders: voorbeeld geven aan aankomende

leraren

• Lerarenopleiders: professionele leergemeenschap vormen

waarin wordt geleerd van data ter verbetering van de

opleidingspraktijk

• Aankomende leraren: werken in ´communities of practice´.

Delen en construeren van kennis en ervaringen die ze

opdoen met werken met data in de praktijkscholen.

Zie de kenmerken van onderzoeksmatig leiderschap van

schoolleiders

Kenmerken van de PLG of CoP

• Gezamenlijke focus en ambitie

• Eigenaarschap en regie ligt bij de participant

• Slechten van de kloof tussen theorie en praktijk

• Verbinding met schoolontwikkeling

• Collectief en individueel leren

• Opleveren van opbrengsten

Ook belangrijk:

- Open en respectvol naar elkaar

- Halen en brengen

- Relaties opbouwen om van elkaar te leren

CoP / PLG leidt tot

kwalificatie: leren van onderzoeksvaardigheden direct

verbonden aan de praktijk en aan samen leren

socialisatie: ´deep learning´ en verwerven van een

onderzoekende houding als logisch onderdeel van het

beroep

persoonsvorming: plezier in leren, ontwikkeling van de

passie voor het beroep.

Geerdink, Geldens, Hennissen, van Katwijk, Koster, Onstenk, Pauw,

Ros, Snoek, Timmermans, nov. 2015

´De kernopgaven bij het opleiden van leraren´Kwalificatie, socialisatie, persoonsvorming (Biesta)

globalisering

maat-

schappij

sociale

media

veranderde

betekenis

van kennis

internet

kennis

veroudert

snel

informatie is

nog geen

kennis

burgerschaps-

vorming

onderzoekende houding