Legadex magazine 2 najaar 2011

legadex magazine | najaar 2011

inspiratie en informatie | najaar 2011

Hubert Deitmers van Van den Ende &

Deitmers focust liever op groei

‘Private equity-markt is té veel bezig met de exit’

4/Intellectueel eIgendom Is een goudmIjn Ronde tafel

over IE en ICT 10/PleIdooI voor durf en eenvoud Interview met Hubert Deitmers 16/ZIj Zorgen voor uw dataroom Het team in beeld 18/achtergrond Cloud

computing voor de bedrijfsjurist 20/harrIet defesche (stork) ‘Boeiende discussies met private investeerders’

magazine // private equity in de transactiemarkt


artikelen

03 mIx Nieuws, agenda en medewerkers

04 de ronde tafel Intellectueel Eigendom is een

goudmijn

09 de keuZe van Nancy Brewster: Dataroom

10 coverstory Interview met Hubert Deitmers

14 5 vragen aan Edo Groenewald, ERCEP

16 In beeld Dit is uw dataroomteam

18 achtergrond Cloud computing voor juristen

20 joInt venture Interview met Harriet Defesche (Stork)

24 gesPot Practical Law Company

25 revIew Van 3 naar 10.000.000 vrienden

26 actueel Alex Poel en Ronald van Dijk over

risicomanagement

30 deal Provimi

colofon

inhoud

20

04

26

14

legadex magazine is een kwartaal-

uitgave van legadex. legadex biedt

ondernemingen legal support: juridisch

informatie management, juridisch

projectwerk en transaction services.

omslag hubert deitmers

redactie Legadex, jCm Context

concept en realisatie Link design,

amsterdam

tekst annemarieke noordhoff

medewerkers aan dit nummer

jeanette van den Berg, nancy Brewster,

Charco & dique, Luc van daele,

jantine de jong

fotografie michel porro, Lisette van

Cruijningen

drukwerk WC den ouden

contact

Legadex B.V., teleportboulevard 110,

1043 ej amsterdam, t 020 820 83 96,

[email protected]

www.legadex.com

2


3

Waar staat je agenda nu vol mee?‘Vooral met werkzaamheden rond de verkoop van inG real estate investment

management (reIm) aan het amerikaanse CB richard ellis’

Wat voor werk is dat?‘op dit moment vooral uitvoerend werk ter voorbereiding van de closing en het in kaart

brengen van post-closing stappen.’

En wat staat er verder in?‘het voorbereiden en geven van de Basiscursus Vennootschapsrecht en de Verdiepings-

cursus jaarrekeningenrecht en 403-verklaring. daarnaast verheug ik me op mijn nieuwe

opdracht bij inG Verzekeringen. ik mag daar een nieuwe functie opzetten: leuk, want dat

betekent werken aan de inhoud én aan de processen eromheen.’

wie Nancy Vermaat

IS Support Lawyer

SINDS juli 2009

DAARVOOR ING Real

Estate Investment

Management (REIM)

GAAT VOOR Afwisseling,

met een vaste basis

in mijn agenda

miX

ontmoet ons op 24/11: de dag van de bedrijfsjuristook wij zijn er dit jaar weer bij! u vindt ons op de netwerkmarkt én als spreker in het plenaire

programma, waar Luc van daele vertelt over trends in innovatief en effectief werken.

24 november, WTC RotterdamOrganisatie euroforum en usG juristen

Voorzitter prof. mr. theo raaijmakers

Kijk op www.dagvandebedrijfsjurist.nl

aGenda

cursussen

basiscursus vennootschapsrecht• 27oktober,09.00uur

• 26januari2012,09.00uur

• 19april2012,09.00uur

verdiepingscursus jaarrekeningen-recht en 403-verklaring• 17november,13.00uur

verdiepingscursus juridische fusie en ontbinding• 1december,13.00uur

Plaats: amsterdam, aristo Zalen

wIlt u meer weten over de Permanent data room? kijk op onze website:www.legadex.com/permanentdataroom

Schrijf u nu in voor een curSuS www.legadex.com/inschrijvingen

sinds deze zomer werken wij voor meer dan 50 beursgenoteerde en

private equity bedrijven

Uw belangrijke bedrijfsgegevens

altijd direct bij de hand

SLAGVAARDIG MET DE PERMANENT DATA ROOM Daarom de Permanent Data Room• uw kerninformatie is altijd beschikbaar en up-to-date

• de inrichting van het systeem, de software (SaaS) en het

bijhouden van de informatie zijn volledig voor u geregeld

• één geïntegreerde oplossing voor dagelijks gebruik en

bijzondere projecten

• volledig compatible met gangbare virtual datarooms

zoals Merrill DataSite, Imprima iRooms, IntraLinks,

DRSdigital

• laagdrempelig: de Permanent Data Room is al beschikbaar

vanaf € 300 per maand

LEG010_flyer_dataroom_2.indd 1 19/9/11 15:21:05

‘Met handhaving van IE kun je de

juridische afdeling van een cost-center

omtoveren tot een profit-center’


4

ronde tafeL

intellectueel eigendom is goud waard. veel ondernemingen beseffen echter onvoldoende hoeveel ze van dat goud precies in huis hebben. hoe ze dat zo goed mogelijk kunnen exploiteren. en tegelijkertijd de risico’s beperken. Met slimmere vormen van informatiemanagement en contractbeheer is nog een wereld te winnen, vinden de tafelgenoten. en het biedt ondernemingen interessant potentieel voor hun winst- en waarde ontwikkeling.

tekst annemarieke noordhoff foto’s Lisette van Cruijningen

Goed gemanaged intellectueel eigendom (IE) in een organisatie draagt direct

bij aan de waarde van een bedrijf. Een steeds groter deel van de waarde van

een bedrijf zit namelijk in immateriële activa, waarvan IE een van de belang-

rijkste is. Hoeveel, dat hangt af van de sector. Voor een grote onderneming

in de voedingsindustrie kan dat 85 tot 90% zijn. Voor hightech bedrijven als

Google is dat al snel 99%.

de waarde van een merkVoor de tafelgenoten is dit geen nieuws: zij kennen de waarde van merken,

octrooien en auteursrechten uit eigen ervaring. Maar zien andere afdelingen

en de top in hun organisaties het wel voldoende? Hans Voorberg (Sara Lee)

trapt af: ‘Een paar jaar terug hebben we berekend wat de waarde was van

onze zogenaamde soft assets. Waar onze boekhoudkundige waarde 2 miljard

euro was, bleek onze marktwaarde 15 miljard euro te zijn – 13 miljard aan

intangible capital, dus. Daarvan kun je bij een fabrikant van merkenartikelen

gemakkelijk 40 tot 50% toerekenen aan de merkenportefeuille. Douwe Egberts

bleek als merk alleen al 1 tot 1,5 miljard euro waard te zijn. Veel geld, maar

toch was dit geen wijd verspreide kennis. We moeten er niet al te gauw van

uitgaan dat iedereen wel beseft wat de waarde van merken is. Een beslissing

van marketing bijvoorbeeld om de verpakking te wijzigen, alleen omdat het


5

>>

Intellectueel Eigendom bepaalt de waarde van een onderneming

Bedrijfsjuristen ontginnen verborgen goud

weer eens hoog tijd is, kan desastreus uitpakken. Ze

begrijpen soms niet wat de invloed is op de waarde van

een merk.’

Bianca Bauer (Accenture) knikt bevestigend. ‘Een beperkt

besef van de waarde van IE zie je vaak ook terug in de

handhaving van IE-rechten: doordat die handhaving niet

goed gebeurt, lopen organisaties regelmatig miljoenen

mis. De prioriteit van de business ligt niet bij handhaving

van de eigen IE-rechten, terwijl veel waarde van een

bedrijf daarin wel verankerd is.’ Reinout Rinzema

(Ventoux) weet uit eigen ervaring in zijn procespraktijk

dat een actievere handhaving ondernemingen veel geld

kan opleveren. Licentie-inkomsten, schadevergoedingen

en te innen boetes: de opbrengsten worden nogal eens

onderschat. Roline Bergsma weet uit haar Adidas-tijd

dat die opbrengsten zelfs zo kunnen oplopen ‘dat de

juridische afdeling omgetoverd werd van een cost-center

naar een profit-center.’

contractmanagement IE blijkt dus belangrijker voor de waarde van een

onderneming dan vaak gedacht. Informatiebeheer is

daarbij een onmisbaar instrument. Een goed voorbeeld

daarvan is contractmanagement van licenties. Binnen

ondernemingen kan dat beter georganiseerd worden,

vindt een aantal tafelgenoten. Het zicht op lopende

contracten laat vaak nog te wensen over. Ook mist

een goed systeem voor alerts bij naderende afloop of

verlengingsdatum. Maar misschien nog wel belangijker is

de fase daarvoor: die van het opstellen van de contracten.

Gestructureerd werken in deze fase levert veel op.

Met scherper inzicht in de eigen rechtenportefeuille

en licentiecontracten is het bijvoorbeeld mogelijk

merkrechten en auteursrechten in meerdere varianten

te exploiteren. En dat betekent niet alleen extra inkom-

sten. Als organisatie kun je met dat scherpere inzicht

ook fouten voorkomen. Denk aan het per ongeluk ver-

strekken van een licentie op rechten die een organisatie

niet eens heeft. Of aan het handelen buiten de grenzen

van een toegekende licentie. Met goed zicht op contract-

voorwaarden of onderliggende rechten voorkom je

dergelijke uitglijders. Heb je het over informatiebeheer,

dan liggen de knel- en verbeterpunten dus niet alleen

bij de contracten an sich, maar ook bij kennis van de

onderliggende IE-rechten.

de rol van Ict Met twee voormalige Endemol-collega’s aan tafel – zowel

Bauer als gespreksleider Luc van Daele komen bij Endemol

vandaan – en een onderwerp als IE-rechten, komt het

gesprek onvermijdelijk op dit mediabedrijf. Bij hun

programma-exploitatie spelen twee vraagstukken, zo

blijkt. Ten eerste is er de ‘inkoopkant’: dat gaat over de

interactie met rechthebbenden die betrokken zijn bij de

ontwikkeling van een format – denk aan auteursrecht,

programmanaam of muziekgebruik. Ten tweede is er de

‘verkoopkant’: de uitlicentiëring van de programmarechten

aan zenders of online afnemers. Wil je dat commercieel

goed uitbaten, dan kun je niet zonder inzicht in alle onder-

liggende rechten van derden. En dat maakt het beheer van

6


ronde tafeL

het informatiesysteem enorm complex. Voor de tafelgenoten

overigens een herkenbaar beeld, al gaat het bij hen ook

over merken en octrooien.

Twee vragen spelen bij alle tafelgenoten een centrale rol.

Allereerst: hoe zorg je dat de softwaresystemen de com-

plexiteit aankunnen? En ten tweede: waar leg je de verant-

woordelijkheid? Bij Legal of bij andere afdelingen? David

Muus (KPN) waarschuwt voor te grote afhankelijkheid van

ICT-oplossingen. ‘Octrooien kunnen een enorme waarde

vertegenwoordigen. Als je een termijnen mist doordat net

op dat moment een systeem down is, dan kan dat grote

financiële consequenties hebben. Dat moet je voorkomen.

Bij IE-management moet je niet alleen maar op software

vertrouwen.’ Roline Bergsma is bijvoorbeeld enthousiast

over het uitbesteden van het merken-informatiesysteem

waarmee zij bij Tommy Hilfiger werkte. ‘De registraties,

hun status, oppositieprocedures: alle merkinformatie zit

in één systeem dat extern beheerd wordt.’

mensenwerkToch blijft het mensenwerk, vindt Shefton Hazel (Wolters

Kluwer). ‘Ons systeem is eenvoudig en laagdrempelig,

ook voor andere afdelingen. En toch komt men bijna

altijd weer bij Legal uit voor advies of om zekerheid te

zoeken.’ Dat brengt het gesprek bij een gewetensvraag

voor de tafelgenoten: ligt de verantwoordelijkheid voor

goed contractmanagement bij Legal of bij andere

afdelingen? De meningen verschillen. De een is meer

geneigd de verantwoordelijkheid en de opvolging strikt

bij de businessafdelingen te laten. De ander wil als

bedrijfsjurist liever zelf de verantwoordelijkheid nemen.

Of deze sneller terugnemen als andere afdelingen niet

goed uit de voeten blijkt te kunnen met contractmanagement.

Muus (KPN): ‘Bij ons is contractmanagement geen juridische

taak. De juristen zijn adviseurs. Wij worden ingeschakeld

voor de juridische ‘hete hangijzers’ bij onderhandelingen,

wanneer het mis gaat of mis dreigt te gaan. Je hoeft geen

jurist te zijn om naleving of afloop van contracten in de

gaten te houden. Sterker nog, dat kunnen anderen wellicht

beter.’ Bauer (Accenture): ‘Het verschilt per organisatie. Als

het niet goed is afgesproken dan hangen die contracten in

de lucht. Waar hoort het thuis? Verwacht je dat het in een

zwart gat valt bij een andere afdeling, dan vind ik dat je

het als jurist weer terug moet halen.’

open platform Muus (KPN) stelt dat de meeste kennis van leveranciers

en de afspraken – en daarmee van contracten – hoe

dan ook bij de afdeling Inkoop ligt. Allerlei Service

Level Agreements, licenties: vaak is er veel meer dan

juridische kennis voor nodig om dergelijke contracten

te kunnen interpreteren. Een open platform, waar

alle specialisten samen aan de contracten werken en

hun informatie delen, zou een oplossing kunnen zijn.

Wendela van Uchelen (Danone) vindt dat juristen

daarbij een belangrijke adviesfunctie hebben. ‘Het

juridische belang van goed contractmanagement breng

ik nu bij inkoop heel laagdrempelig onder de aandacht,

bijvoorbeeld met workshops. Ook daar zou op zijn minst

een basaal begrip moet bestaan voor de inhoud van de

‘De verantwoordelijkheid

voor contracten hoort niet

automatisch bij juristen’


>>

7

contracten en niet alleen voor de prijs van het product.’

Voorberg (Sara Lee) ziet concrete mogelijkheden om

met informatiemanagement zelfs de ontwikkeling en

marketing van nieuwe producten te verbeteren. Via

een online platform kan bijvoorbeeld een strakker

werkproces gecreëerd worden tussen verschillende

afdelingen, zoals Legal of Marketing. Hoe beter de

onderlinge afstemming is, hoe scherper en sneller de

mogelijkheden van productpresentatie en marketing

kunnen worden benut.

snel veel informatie nodigSlim informatiebeheer en kennisdeling bieden dus moge-

lijkheden om IE beter te benutten en waarde te creëren.

Maar het biedt meer: inzicht in risico’s. Want wat gebeurt

er als de bedrijfsjurist onvoldoende zicht heeft op zijn

IE-rechten en -contracten?

In zijn procespraktijk ziet Rinzema (Ventoux) grote

verschillen in de snelheid en het niveau waarop onder-

nemingen de informatie aanleveren die hij nodig heeft

om zijn procedures tot een succesvol einde te brengen.

Een cruciale factor is daarbij de vraag of het topmanage-

ment het belang ziet van deugdelijk informatiebeheer.

Rinzema: ‘Bij IE-procedures verandert de situatie sterk.

Waar we voorheen als procespartij de informatie verstrek-

ten die wij nuttig achten, gaan we steeds meer over naar

een exhibitieplicht. Dat betekent dat je soms in een kort

geding heel snel zeer gedetailleerde informatie nodig hebt.’

Lukt dat niet, dan heeft dat flinke gevolgen. Denk maar

aan de indruk die een rechter krijgt als zelfs de contracten

waarover het geschil gaat niet meer bekend zijn. Rinzema

noemt een zaak die er niet eens was geweest als de

betrokken onderneming een goed licentiesysteem had

gehad. Voorberg (Sara Lee): ‘Bij auteursrecht bestaan die

kwesties ook. Bijvoorbeeld bij marketingvoorstellen van

derden. Accepteren we die niet, maar ontstaat later wel

toevallig intern een idee dat daar sterk op lijkt, dan moet

je dat creatieve proces goed gedocumenteerd hebben. En

later kunnen reproduceren. Er is altijd een kans dat je

discussie krijgt over de vraag van wie het marketingidee

afkomstig was.’

nieuwe generatie Hoewel de invulling verschilt, zijn de tafelgenoten het

over ICT roerend eens: moderne ICT maakt ontsluiting

en delen van informatie steeds gemakkelijker. Wel is er

voor veel ondernemingen nog een lange weg te gaan,

zowel bij de inrichting als bij het beheer. Voorberg (Sara

Lee) vat het helder samen en stelt dat deze generatie

niet meer zonder de laatste informatietechnologie kan.

‘De huidige generatie is met ICT opgegroeid, een nieuwe

generatie is er zelfs in geboren. En die ontwikkeling

zal in toenemende mate haar stempel drukken. Op de

omgang met IE. En breder: op alle vragen die vanuit de

boardroom komen.’ De bedrijfsjurist kan, kortom, maar

beter voorbereid zijn.<<

‘Intellectueel eigendom kan wel

90% van de immateriële activa

van een onderneming uitmaken’


8

ronde tafeL


99

de Keuze Van

nancy Brewster2004-2005 interim jurist ABn AMro Bank n.v.

(Wholesale)2005-2008 corporate analyst M&A De Brauw

Blackstone Westbroek2009/2010 interim adviseur St. Personeelsfonds,

Ministerie van financiën2009-nu Senior Support Lawyer Legadex /

nBLegal advocatenkantoor

nancy brewster over de dataroom

een dataroom is onvermijdelijk bij transactiesBij grote transacties is een dataroom onvermijdelijk. Dit is een

omgeving waarin kopers of verkopers een due diligence-on-

derzoek kunnen doen waarmee zij de risico’s van een bedrijf in

kaart brengen. Een dataroom en de daarin aanwezige relevante

documentatie is voor verkopers en kopers een middel om zo goed

mogelijk te voldoen aan hun informatieplicht. Meestal wordt een

dataroom gebruikt bij een bedrijfsverkoop of een Initial Public

Offering (IPO), maar bij de dagelijkse corporate housekeeping of

het beheer van contracten is het ook een handig instrument.

vroeger was er alleen de hardcopy dataroomVoorheen zetten bedrijven voor een due diligence een fysieke

dataroom op. Zij verzamelden alle relevante documentatie,

printten en rangschikten deze in ordners, zodat op een bepaalde

locatie due diligence kon worden gedaan. Door de globalisering,

toenemende grootte van transacties en digitalisering, is een fysie-

ke dataroom niet meer toereikend. Denk aan de beschikbaarheid

van personeel, locatiegebondenheid, de hoge reis- en verblijfkos-

ten voor buitenlandse geïnteresseerden en aan vertrouwelijkheid

van bedrijfsgevoelige informatie en persoonsgegevens.

en nu is er de virtuele oplossing die zich verder ontwikkeltEen oplossing is een virtuele dataroom (VDR). Daarmee kun je via

een webportaal relevante documentatie 24/7 beschikbaar stellen

en raadplegen. De dataroom is dus niet meer locatiegebonden,

de vertrouwelijkheid blijft beter gewaarborgd en de verkoper op-

timaliseert de mogelijkheid te voldoen aan zijn informatieplicht.

Maar de moderne VDR kan steeds meer. Documenten kunnen

worden beveiligd tegen printen of downloaden, veel VDR’s hebben

een handige Q&A-tool voor het management en verschillende

kopers(groepen) kunnen geheel gescheiden van elkaar op hetzelf-

de moment toegang krijgen. Daarnaast kan de VDR een volledige

historie van door potentiële kopers geraadpleegde documenten

verschaffen, wat nuttig kan zijn tijdens het verkoopproces. Maar

hoe mooi de software op zich ook is, het echte succes blijft een

combinatie van techniek en de juiste mensen om die techniek te

kunnen toepassen. Aanbieders van VDR’s zijn onder meer Merrill

DataSite, Imprima iRooms, IntraLinks en DRSdigital.


10

Succes. Hubert Deitmers heeft het met Van den Ende & Deitmers. Op het

snijvlak van media, ICT en internet participeert deze investeerder in allerlei

ondernemingen. De gemene deler: zowel hun participaties als hun verkopen

zijn spraakmakend. Hyves bijvoorbeeld, Eyeworks en Spil Games.

Een pleidooi voor durf en eenvoud

Hubert Deitmers over succesvolle transacties

in Gesprek

tekst annemarieke noordhoff foto’s michel porro

Praat je met Hubert Deitmers over overnames en

participaties, dan zit je al snel op het puntje van je

stoel. Met een prettige nonchalance vertelt hij over

grote spelers en onverwachte valkuilen. En hij windt

zich op. Over een toenemend gebrek aan verstand

van zaken bijvoorbeeld. ‘Je ziet het steeds vaker:

ondernemingen worden opgekocht door private

equity-partijen die het ook op operationeel vlak

beter denken te weten dan de mensen die al jaren

de organisatie leiden. Ik snap dat niet. Zij kunnen

het toch nooit beter weten dan de oprichter?’

vertel, wat heb je precies met overnames en exits? ‘Allereerst: over exits hebben we het niet wanneer

wij besluiten te participeren. Die focus op de exit is

juist één van de redenen dat de private equity-markt

zo door is geslagen. Wij richten ons op groei, op

uitbouw. Dan moet je niet met je hoofd al bij de exit

zitten. Dat geeft negatieve energie. Juist wanneer je

de focus hebt op groei, op je bedrijf groot maken,

dan gaat het lopen. Dan wordt er op je deur geklopt.’

je zegt dat de private equity-markt is doorgeslagen. Is het echt zo erg?‘Ja, absoluut. De markt is veel te financieel ge-

oriënteerd. Investeerders zijn vooral bezig met:

wanneer stap je erin, wanneer stap je eruit, hoe

ga je financieel herstructureren. Dat is nu al een

jaar of 15 gaande en wordt alleen maar erger. Er

lopen steeds meer louter financiële mensen in deze

wereld rond. Terwijl je juist met het product en de

desbetreffende markt bezig moet zijn. Bij Van den

Ende & Deitmers hebben we allemaal operationele

en venture capitalist-ervaring. Ik geloof er sterk in

dat dat hét model is. Kijk maar eens naar de over-

name van het mooie merk Gazelle een aantal jaar

geleden, toen nog zeer winstgevend. De koper wist

niets van de fietsenwereld. Na drie directiewisselingen

en drie verliesgevende jaren is Gazelle ingehaald

door andere fietsenproducenten. Om dat te voor-

komen participeren wij alleen maar in ondernemingen

waar wij zelf verstand van hebben.’ >>


>>

11

hubert deitmers• Ooit (1987) begonnen bij Atlas Venture• Stapte in 1996 over naar Endemol • Kwam in 2000 in de Raad van Bestuur van

endemol • Richtte in 2006 samen met Joop van den Ende

van den ende & Deitmers op

nevenactiviteiten: • Bestuurslid Stichting BizWorld (kinderen uit

groep 8 van de basisschool bekend maken met ondernemerschap)

• Commissaris New Business School Nijenrode (gericht op ondernemerschap)

• Lid Raad van Advies ACE (Amsterdam Center of entrepreneurship)

• Lid Raad van Advies Solid Ventures• Mede-initiatiefnemer jaarlijkse LOEY-awards

(leading online entrepreneur of the year)


1212

Is dat de basis van jullie succes?‘Ik denk dat er vier aspecten zijn die

de kans op succes vergroten. Eén:

zo weinig mogelijk aandeelhouders,

waardoor je korte lijnen hebt en snel

kunt beslissen. Twee: alleen maar

deelnemen in ondernemingen die in

een hoek zitten waar je verstand van

hebt. Drie: investeren in bedrijven

die – onder andere op basis van onze

investering – een uiterst gezonde

balans hebben, zónder al te veel

bankfinanciering. En vier: investeren

in marktsegmenten die een duidelijke

groei laten zien. Wij halen onze neus

niet op voor investeringen onder de 5

miljoen. Andere investeerders vinden

dat de moeite niet meer waard – de

tijd die je in een transactie steekt is

nagenoeg hetzelfde, of het nu om 5 of

50 miljoen gaat. Maar kies je om die

reden alleen voor de grote deals, dan

is je focus te veel op het financiële

aspect. Dat is niet waar het ons

hoofdzakelijk om gaat. Wij kijken

of een bedrijf gefocust is, of het een

ervaren management en een gezonde

uitgangspositie heeft. Is het rende-

ment veelbelovend, dan maakt de

grootte van de investering minder uit.’

wat is de beste voorbereiding op een overname of participatie?‘Zo’n virtual dataroom, die jullie ook

samenstellen, is ontzettend handig.

Alleen zijn ze vaak veel te vol. Ik

denk dat 90% van een dataroom

bestaat uit onnodige documenten.

Voor wie is het nu van belang dat

vijf jaar geleden iemand die en die

beslissing nam? De enige reden dat

een dataroom zo vol zit, is omdat alle

partijen die meedoen aan een trans-

actie zich willen indekken. Angst,

onzekerheid bij het maken van een

keuze of beoordeling: je krijgt al snel

een enorme stapel rapporten. Wie

leest dat nou nog? Ik sprak recent

een CEO van de kopende partij. Hij

kon niet vertellen wat de drie open-

staande kernissues van de overname

waren. Maar dat móet je gewoon

weten. Hoe ziet de aankoop eruit,

qua structuur en gezondheid? En:

wat zijn de toekomstverwachtingen?’

‘Ook belangrijk in goed due diligen-

ce-onderzoek: vergeet de namen die

als referentie worden opgegeven en

ga af op je eigen connecties. Ken je

geen echte deskundigen in de markt?

Dan is het een duidelijk teken dat

je de markt onvoldoende kent. Niet

investeren dus.’

en dan is er de verkoop zelf. hoe zorgen jullie voor een gestroomlijnd proces?‘Wij werken met een termsheet,

met de kern van de transactie op

maximaal acht tot tien A4tjes.

Hierin bepalen we hoe we omgaan

met het management, de samen-

stelling van een eventuele Raad van

Commissarissen en natuurlijk de

structuur van de transactie. Dit laatste

bij voorkeur zo simpel mogelijk. We

vragen de verkopende partij of én in

hoeverre ze na de verkoop nog steeds

betrokken willen blijven. Pas wanneer

de termsheet er ligt, beginnen we

simultaan met de due diligence en

het contract. Zonder zo’n termsheet

komt het nog wel eens voor dat

partijen zich in de details verliezen.

En negatieve gevoelens de overhand

krijgen. Contractbesprekingen zijn

in wezen een negatief proces: het is

bedoeld als bescherming voor als het

fout gaat. En dat heeft gevolgen voor

het proces. Er is spanning, frustratie.

Soms komt zelfs de vraag: Willen

we dit nog wel? Wees daar overigens

niet bang voor: in zo’n periode leer

je elkaar goed kennen, wat erg goed

is voor de latere samenwerking. Mijn

ervaring is dat een termsheet je in

deze fase bij de les houdt. Je ziet

waarom je eigenlijk met elkaar om

tafel ging. En dat helpt om het proces

weer vlot te trekken.’

’Bij de samenstelling van het contract

zetten we vervolgens vraagtekens

bij álle standaardbepalingen. Is er

over van den ende & deitmers• Opgericht in 2006 door Joop van

den ende en hubert Deitmers• Portfolio op het snijvlak van ICT,

media en internet• Participaties in onder andere,

eyeworks, Spil Games, Metrixlab en Albumprinter

• Verkocht in 2010 Hyves aan Telegraaf Media Groep (TMG), MasMedia aan Talpa en in 2011 unamichcn aan Xerox

• Totale fonds heeft een omvang van € 150 miljoen

in Gesprek


13

niemand aan tafel die een clausule

begrijpt? Dan halen we die eruit –

merkwaardig genoeg ben ik zo’n

situatie al een paar keer tegenge-

komen. Voor het procesmanagement

stellen we één iemand van het

bedrijf aan die het hele project

managet. Coördineert niemand,

dan gaan alle verschillende belang-

hebbenden steeds los van elkaar

naar de desbetreffende CEO.

Problemen worden uitvergroot en

daarmee komt de hele transactie

in gevaar.’

hoe gaan jullie bij overnames en start-ups om met intellectueel eigendom? ‘We laten ons er niet te veel door

weerhouden. Natuurlijk, het is een

issue. Zo heeft Google Motorola

gekocht om de patenten. Maar bij

de lancering van iets nieuws kun

je het je tegenwoordig niet meer

veroorloven om te wachten tot

de bescherming helemaal rond

is. Je moet snel de markt op, snel

commercialiseren. Knallen. Philips

richt zich bijvoorbeeld nog veel te

veel op doorontwikkeling en trekt

hoge muren om zich heen. Niet

slim. Deel je samen technologie,

dan ga je ook samen vooruit.’

vanuit welke hoek zie jij de komende jaren de echte vernieuwingen komen?‘Ik ben ervan overtuigd dat in veel

branches de échte productinnova-

ties niet van grote bedrijven komen.

Die zijn zo gewend aan bestaande

businessmodellen dat ze die niet

kunnen loslaten. High-potentials

zouden daarom gestimuleerd

moeten worden om voor zichzelf

te beginnen. Weg uit het pand, ver

weg van de cultuur van pensioen

en leaseauto. Gefinancierd door het

bedrijf waar ze vandaan komen,

zullen ze zelf hun producten gaan

ontwikkelen. Een aantal zal succes-

vol worden. Die koop je dan terug.

Dat klinkt misschien als een contra-

dictie, maar is het niet veel vreemder

om onbekende bedrijven over te

nemen? Grote bedrijven stellen nu

iemand in de Raad van Bestuur aan

speciaal voor de ideeontwikkeling.

Maar daar komen de ideeën niet

vandaan. Die komen van onderen,

vanuit de ondernemende geesten.’

Zo bouw je een succes. maar onherroepelijk kom je vroeger of later toch uit bij die verkoop, de exit. hoe verloopt die zo succesvol mogelijk?‘De organisaties die ik tegenkom

wemelen vaak van de vennoot-

schappen. Dan is opruimen een

belangrijke eerste stap. Zeker

wanneer intellectueel eigendom

een rol speelt is er een soort

natuurlijke neiging om voor elk

nieuw initiatief een vennootschapje

op te richten. Maar voor je het weet

heb je een enorme kerstboom opge-

tuigd. En al die vennootschappen

moeten allemaal geadministreerd

worden, in de jaarrekening vermeld

staan. Veel overbodige ballast dus.

Wij stellen onszelf dan de vraag:

jongens, als we nu de onderneming

zouden oprichten, wat zouden we

dan écht nodig hebben.’

‘Daarnaast is het heel belangrijk

om trouw aan jezelf te blijven, aan

je eigen overtuigingen. Bij één van

onze recente verkopen was duidelijk

dat een van de medeverkopers veel

te graag wilde verkopen. Dan werk

je niet vanuit je kracht. Wat er ook

op je afkomt, geloof in jezelf en in

wat je doet.’ <<

‘ken je geen

deskundigen in de

markt? investeer dan

niet in die markt’

‘Wij richten ons op

groei, uitbouw. dan

moet je niet met je

hoofd al bij de exit

zitten’

‘Toezichthouders vragen

nu om een solide legal

framework.’

edo Groenewald eRC electronic Publishers

www.ercep.com

oprichter (2005) van erC electronic

publishers is edo Groenewald (ex

trenité Van doorne). Cto is rudolph

froger.


14

5 VraGen aan...

tekst annemarieke noordhoff foto Lisette van Cruijningen

welk product bieden jullie de bedrijfsjuridische wereld?‘Wij richten ons vooral op juristen, compliance-

officers en riskmanagers bij financiële instellingen.

Dat zijn banken, verzekeraars, vermogensbeheerders

of pensioenfondsen die in control moeten zijn wat

hun compliancerisico’s betreft, en die onder toezicht

staan van de AFM en de DNB. Onze software laat ze

heel gericht en op maat zien welke weten regelgeving

– nationaal en internationaal – van toepassing is op

hun bedrijfsprocessen en producten. Inclusief alle

benodigde informatie daaromheen, van relevante

literatuur tot jurisprudentie.’

hoe verbeteren jullie de bedrijfsjuridische wereld daarmee?‘De financiële wereld heeft te maken met een heleboel

weten regelgeving die iedereen op de werkvloer zou

moeten kennen en naleven. Het aantal regels is echter

excessief groot. Vanuit Brussel komt daar een fontein

aan nieuwe wetten en regels bij. Het is te veel: voor een

groot deel komen die regels helemaal niet meer op de

werkvloer aan. Hoe kun je dan ooit verklaren dat je in

control bent wat je compliancerisico’s betreft?’

wat is nieuw aan jullie product?‘Onze oplossing zorgt voor snelle ontsluiting van een

kleine honderd openbare bronnen. Dagelijks doorzoekt

een deskundige redactie deze bronnen, met de hulp

van een redactiecommissie onder voorzitterschap van

hoogleraar privaatrecht Edgar du Perron. Relevante

informatie over financiële weten regelgeving zet

de redactie in het systeem. Organisaties krijgen

die informatie vervolgens gefilterd aangeleverd.

Dat filteren gebeurt op basis van een zogenaamde

mapping, een door de organisatie zelfgekozen indeling.

Berichten over nieuwe rechtsregels komen daardoor

alleen maar aan bij de personen voor wie het relevant

is. En we kunnen het systeem koppelen aan de

risico- en controlsoftware van een organisatie, zodat

meteen een impactanalyse van nieuwe regels op de

bedrijfsprocessen gemaakt kan worden.’

waarom was het er niet eerder?‘ERC Online was er eerder: wij werken al sinds 2006 aan

dit systeem. In die jaren hebben we de software steeds

verder verfijnd en verbeterd. Het laatste jaar merken we

dat de belangstelling explosief toeneemt. Toezichthouders

vragen nu namelijk om een solide legal framework. Wij

helpen organisaties om een dergelijk framework binnen

de organisatie in kaart te brengen en actueel te houden.

Advocaten ontbreekt het aan de noodzakelijke software,

traditionele uitgeverijen hebben hun systemen nog niet

op deze vraag ingericht.’

wat kunnen we in de toekomst nog verwachten?‘Niet alleen in Nederland, maar in alle 27 lidstaten

worden Europese richtlijnen geïmplementeerd. Ook daar

zullen financiële instellingen in control moeten zijn, wat

hun compliancerisico’s betreft. We beginnen daarom

volgend jaar al met de uitrol naar andere jurisdicties.

Engeland, Duitsland of Frankrijk: waar de vraag het

grootst is. En wellicht doen we dat samen met een

grote uitgeverij of softwareleverancier.’<<

Organisaties in control met slimme software


15

16

in BeeLd

harm: “De Permanent Data Room is al beschikbaar vanaf € 300 per maand.”

nancy: “Uw groepsstructuur heeft u in een oogwenk beschikbaar.”

egbert: “Goed voorbereid op een bedrijfsverkoop, een herfinanciering of een herstructurering.”

martijn: “Uw kerninformatie is altijd beschikbaar en up-to-date.”

wIj Zorgen voor uw Permanente dataroomEen dataroom kan een uitkomst zijn. Niet alleen bij M&A-transacties,

herstructureringen en herfinancieringen, maar ook bij het dagelijkse beheer

van uw juridische kerndocumenten. Informatie die voor uw bedrijfsvoering

vitaal is. Wij bieden u daarom de permanente dataroom, waarmee die vitale

informatie in goede handen is.

www.legadex.com/permanentdataroom

17

jornt: “Eén geïntegreerde op-lossing voor dagelijks gebruik en bijzondere projecten.”

michiel: “Volledig compatible met alle gangbare virtual datarooms.”

rebecca: “De Board, Legal, Tax en Finance: iedereen profiteert.”


18

aChterGrond

tekst& foto jantine de jong

Cloud computing is feitelijk niets meer

dan toegang tot informatie technologie

(it) via een internetverbinding. een

nieuwe verdergaande soort van uitbe-

steding van it. investering in hardware,

software en beheer is daardoor niet langer

nodig. je maakt, tegelijk met andere

afnemers, gebruik van de infrastructuur

van de provider die snel en flexibel

beschikbaar kan worden gesteld. schaal-

baarheid is een groot voordeel en betaling

gaat per gebruik. Voorbeelden van cloud

computing dienstverleners zijn Google,

amazon en microsoft.

dienstenCloud diensten worden in verschillende

modellen aangeboden. software as a

service (saas) is de meest vergaande

vorm van uitbesteding. daarmee maak

je gebruik van applicaties van de dienst-

verlener, er hoeft geen extra software

geïnstalleerd te worden op je eigen com-

puter. Voorbeelden zijn Gmail of Google

docs. een tweede model is infrastructure

as a service (iaas), waarmee je alleen de

infrastructuur voor het draaien van soft-

ware via de cloud gebruikt. denk aan

servers of opslagcapaciteit. een derde

model bestaat uit een aantal extra diensten

bovenop de infrastructuur: een virtueel

applicatieplatform waar applicaties op

ontwikkeld kunnen worden door de

afnemer, platform as a service (paas).

Voorbeelden zijn microsoft azure en

force.com van salesforce.

Risico’somdat cloud computing een standaard

dienst is waarbij vaak standaardcontracten

worden gehanteerd, geldt in het algemeen

dat onderhandelruimte beperkt is. toch

blijkt er in de praktijk wel enige ruimte

voor onderhandeling. houd in dat geval

een aantal zaken goed in het oog en maak

duidelijke afspraken. Want risico’s zijn er

genoeg. denk aan onderbreking van de

clouddienst door storing, aan misbruik

van data door derden en daaruit voort-

vloeiende reputatieschade. daarnaast is

het belangrijk na te denken over een exit-

strategie. als de relatie beëindigd is, wie

heeft dan de beschikking over de gegevens

en functionaliteit? en wat gebeurt er bij

faillissement van één van beiden? Voor

de continuïteit van dienstverlening is het

belangrijk hierover afspraken te maken.

ook is er het onbegrensde karakter van de

cloud: dit kan onduidelijkheden opleveren

bij het bepalen van het toepasselijke recht.

in bepaalde gevallen is namelijk het recht

van toepassing van landen waar de cloud-

servers staan. maak dus afspraken over de

geografische grenzen, zeker wanneer het

over persoonsgegevens gaat. Beveiliging

van persoonsgegevens is in de praktijk

een van de grootste zorgpunten.

Bescherming persoonsgegevens uit recent nederlands onderzoek blijkt dat

voor 43% van de ondervraagde bedrijven

de zorg over privacyaspecten een mogelijke

belemmering is bij de toepassing van cloud

computing. doordat er zoveel bewerkers en

beheerders betrokken zijn bij datahandelingen

in de cloud, ligt schending van privacy op

de loer. daar komt nog bij dat gegevens zich

door meerdere datacentra verplaatsen, om

cloud computing: alles onder controle?

Cloud evolutie, cloud sourcing, public cloud: ook buiten IT-afdelingen zet de Cloud trend

zich door. Dat cloud computing grote kansen biedt voor de bedrijfsvoering van organisaties

is duidelijk. Maar er zijn ook risico’s. Aandacht voor zaken als het contract, privacy en

toepasselijke regelgeving vergroten de controle.


19

beschikbare capaciteit zo efficiënt mogelijk

te benutten. Vaak dwars door jurisdicties

heen, zodat regelmatig buitenlandse wet-

geving van toepassing is. om problemen te

voorkomen, is het van belang dat afnemers

weten welke partij verantwoordelijk is

voor de bescherming van gegevens en

naleving van privacywetgeving.

Binnen europade Wet Bescherming persoonsgegevens

(Wbp) regelt in lijn met europese regel-

geving de bescherming en vrij verkeer van

persoonsgegevens binnen de europese

unie. Wie in welke situatie de verantwoorde-

lijke is over de persoonsgegevens, is op

grond van deze wet vastgesteld. dat is

de partij die het doel van en de middelen

voor de verwerking van persoonsgegevens

vaststelt. de verantwoordelijke moet

persoonsgevens voldoende bescherming

bieden tegen verlies of onrechtmatige

verwerking. Bij gegevensverwerking in de

cloud is echter niet altijd duidelijk wie dat

is. meestal is dat de afnemer, maar bij bij-

voorbeeld saas-diensten kan ook de cloud

dienstverlener (mede)verantwoordelijke

zijn. dat is het geval wanneer de cloud

dienstverlener daadwerkelijk controle

over de gegevensverwerking uitoefent.

en niet slechts in opdracht van de afnemer

handelt. in het laatste geval is de cloud-

dienstverlener slechts ‘bewerker’. maar

ook dan is de leverancier verplicht nauw

samen te werken met de verantwoordelijke

afnemer om aan de verplichtingen uit de

Wbp te voldoen.

Buiten europaBij gegevensverwerking buiten europa

bepaalt de Wbp dat een passend

beschermingsniveau geboden moet

worden. de europese Commissie heeft

een aantal landen aangewezen die aan

dit vereiste niveau voldoen. Voor overige

landen is een vergunning nodig van het

College bescherming persoonsgegevens,

het onafhankelijk orgaan dat toeziet op

de naleving van onder meer de Wbp. de

Verenigde staten zijn een uitzondering,

omdat daar geen algemene wetgeving

voor de bescherming van persoonsgegevens

bestaat. de europese Commissie stelt

daarom dat alleen amerikaanse organisaties

die zich aan de zogenaamde ‘safe

harbour principles’ commiteren een

passend beschermingsniveau bieden.

deze principles garanderen een voor de

europese unie aanvaardbaar beschermings-

niveau. Verder zijn er eC modelcontracten

en door het bedrijfsleven ontwikkelde

‘binding corporate rules’. Bij doorgifte

van persoonsgegevens buiten europa

worden deze als leidraad gebruikt.

aanraderCloud computing zorgt voor complexe

juridische problemen, onder meer doordat

het de controle op en lokalisatie van data

moeilijker maakt. Blijf daarom op de hoogte

én begrijp de geldende regelgeving en

strategiebepaling, zowel op nationaal

als op europees niveau. de europese

Commissie werkt op dit moment aan

nieuwe regelgeving waarbij speciale

aandacht uitgaat naar privacy in de cloud.

daar waar regelgeving onvoldoende

houvast biedt, zorgen afspraken tussen

partijen voor continuïteit van dienstverlening,

duidelijkheid over privacy, verantwoorde-

lijkheden en toepasselijke regelgeving in

de cloud. door die complexiteit is het wel

een aanrader om tijdig een beroep te doen

op de juiste juridische bijstand. <<


20


20

joint Venture

Harriet Defesche (Stork holding) en Marleen Slagt (Legadex)

‘Werken met private investeerders is wat intensiever’


21


21

tekst annemarieke noordhoff foto’s michel porro

‘Ik vind een desinvestering bijna net zo leuk als een

acquisitie,’ vertelt Harriet Defesche over haar werk. In

2008 vertrok Stork van de beurs en werden twee grote

divisies verkocht. De fooddivisie aan het IJslandse Marel,

de printdivisie aan Bencis. Door de delisting verviel een

aantal juridische taken van de holding en in 2009 kromp

het team op de holding naar één persoon. Dat bleek echter

een te lage bezetting voor het werk dat er lag: de komst

van private financierders bracht veel werk met zich mee.

En daarom kwam Marleen Slagt (Legadex) begin 2010 het

team versterken. Samen vertellen ze over het overhevelen

van de activiteiten van het moederbedrijf naar de dochters

en over de samenwerking met private equity-partijen.

Boeiende discussiesDefesche: ‘Werken met private investeerders is een ander

soort werk. Het is op een bepaalde manier intensiever. Een

beursnotering geeft veel administratief werk, je moet vol-

doen aan tal van compliance richtlijnen en wetgeving. Dat

hoeft nu bijna niet meer. Maar daarvoor in de plaats is veel

overleg met de investeerders gekomen. Zo zijn drie van

de zes investeerders lid van de Raad van Commissarissen

(RvC). Toen we nog beursgenoteerd waren kwam de RvC

tweemaandelijks bij elkaar, nu is dat maandelijks. Daar-

door weet je sneller wat je aandeelhouder van je verlangt

en verwacht. Tegelijk komen deze aandeelhouders veel

dichterbij dan de meer anonieme aandeelhouders waar je

als NV mee te maken hebt. Oneerbiedig gezegd: ze zitten er

meer bovenop. Dat maakt het contact wel heel boeiend.’ >>

marleen slagt (l) en harriet defesche

In de ruim 16 jaar dat ze bij Stork werkt is het er nooit saai geweest, vertelt Harriet Defesche, director Legal Affairs bij Stork holding. Ze heeft haar handen nu vol aan – onder meer – de interne herstructurering, waarbij de activiteiten van de holding ondergebracht worden in twee dochters: Stork Technical Services (STS) en Fokker.


22

joint Venture

‘een desinvestering is

bijna net zo leuk als

een acquisitie’

Harriet defesche over Legadex:

‘Een prettig pragmatische samenwerking’‘Ze leveren diensten die ik in theorie allemaal zou kunnen gebruiken. Al die diensten zijn bij uitstek geschikt voor een onderneming als de onze. en dat is best uniek. Daar komt bij dat ze heel flexibel zijn. is er een keer minder werk of juist meer, dan komt Marleen een dag minder of meer. Geen probleem.’

Direct op stoomDefesche: ‘Omdat de holding op

termijn eindig is, was het niet logisch

om iemand voor vast aan te nemen.

Marleen kon mij gelukkig twee dagen

per week ondersteunen. Ze is een

ervaren bedrijfsjurist met een notariële

achtergrond, vennootschapsrechtelijk

heel goed, en kon dus direct vol op

stoom meewerken.’

Slagt: ‘Ik doe veel inhoudelijk

corporate werk voor Harriet – feitelijk

alles wat er bij het leven van een

vennootschap komt kijken. De vraag

waarmee ik hier bijna twee jaar

geleden begon was om alle concern-

verplichtingen in kaart te brengen.

Zo zijn er in het verleden bij verkopen

garanties of vrijwaringen meegegeven.

En Stork heeft een behoorlijk lang

verleden, zo’n 150 jaar. Ik heb

onderzocht welke verplichtingen en

liabilities er nog zijn. Daarnaast ben

ik intensief betrokken bij de interne

herstructurering, waarbij de activiteiten

van de holding ondergebracht

worden in STS en Fokker.’

Intensief procesDefesche: ‘Een juridische structuur

opzetten hoeft niet complex te zijn.

Dat is het echter wel in onze situatie,

waarin we te maken hebben met

bankfinanciering en bijbehorende

beperkingen – voor allerlei stappen

is nu toestemming nodig. Dat maakt

het tot een intensief en tijdrovend

proces. Je onderhandelt continu met

allerlei partijen: banken, advocaten

van de banken, onze eigen advocaten,

notarissen. Marleen doet dat heel

goed, ook de controle van de stukken

die bij die onderhandelingen horen.

Inmiddels kan ik veel werk blinde-

lings aan Marleen overlaten: fusies,

overdrachten, 403-verklaringen,

liquidaties van lege vennootschappen,

jaarrekeningen en allerlei ander

vennootschappelijk werk. Daardoor

kan ik me focussen op de overige

juridische issues die het concern

raken. En het M&A-werk: dat zijn

de afgelopen jaren vooral desinveste-

ringen. En ja, af en toe nog een

acquisitie – recent één, voor STS.’

Eigen exitSlagt: ‘Ik heb het erg naar mij zin

bij Stork en volgens mij is Stork

ook wel tevreden over mij. Ik ben

tussendoor nog met zwangerschaps-

verlof geweest. Dag één van mijn

terugkomst belde Harriet al met

Legadex. Of ik weer terug kon komen.

Het is een fijne sfeer hier, met nuchtere

mensen en leuk werk.’

Defesche: ‘Nuchter? Ja, dat zijn we

wel. Maar we zijn ook snel en soms

wat ongedurig. Marleen kan daar

goed tegen. Bijzonder aan haar en

ons werk is dat wij, als holding, naar

onze eigen exit toe werken. Wanneer

de holding ophoudt te bestaan, dat

weten we niet. Wel dat het een

steeds smallere schil wordt.’ <<

DE MEESTE OVERNAMES MISLUKKEN

De komende jaren worden vele duizenden bedrijven gekocht. Kopers krijgen geweldige kansen. Verkopers staan voor grote uitdagingen. Het slechte nieuws is dat de meeste overnames helaas falikant zullen mislukken.

Daarom is er de cursus Actief in Overnames. Ontdek in twee dagen wat u wilt en moet weten over het verkopen en kopen van een bedrijf. Alles wordt professioneel maar vooral ook praktisch uitgelegd. Ontdek welke stappen u moet nemen en hoe u valkuilen vermijdt. Opdat uw overname dus wel lukt.

Oud cursisten zeggen: ‘Geeft een compleet beeld’; ‘De docenten bieden een schat aan kennis, inzicht en ervaring’; ‘Onmisbaar voor iedereen die de belangrijkste deal van zijn leven gaat maken’; ‘Je bent door de cursus minder geld kwijt aan adviseurs’.

Volg daarom de cursus Actief in Overnames in Hotel Jan Tabak te Bussum. Voorkom dat u uw bedrijf voor te weinig geld verkoopt of juist dat u te veel betaalt. Zorg ervoor dat uw overname wel succesvol is. Bel 020 6390008 of schrijf in op www.alexvangroningen.nl/mena.

Naast de cursus Actief in overnames, die al door meer dan 1500 ondernemers en managers werd gevolgd, hebben wij nog 30 andere opleidingen waaronder:

• Business Valuation. De tweedaagse cursus over het waarderen van bedrijven.

• Corporate Recovery. Hoe koop ik een bedrijf uit faillissement en hoe voer ik een doorstart uit?

• Post Acquisitie Management. Hoe maak ik van mijn overnames een

doorslaand succes?

Hoe verkoop ik een bedrijf?

Hoe koop ik een bedrijf?

Hoeveel is een bedrijf waard?

Wat doe ik na de overname?

© 2011 Alex van Groningen BV, Burgemeester Haspelslaan 63, 1181 NB Amstelveen, T 020 639 00 08 www.alexvangroningen.nl

Volg een van onze M&A opleidingen en zorg dat uw deals wel succesvol zijn.

ADV_MA_21x28.indd 1 23-09-11 15:23


24

Gespot

Omdat bedrijven steeds internationa-ler opereren, krijgen hun bedrijfsjuri-dische afdelingen meer en meer met internationale weten regelgeving te maken. En dat vraagt om gespeciali-seerde juridische kennis. Gelukkig is die kennis niet meer voorbehouden aan gespecialiseerde advocaten, dankzij ondernemingen als Practical Law Company (PLC).

PLC werd in 1990 opgericht door

twee voormalige advocaten in de UK.

Zij wilden, zo stelt Jeroen Plink, de

huidige CEO van PLC New York, het

recht toegankelijker maken en een

praktisch alternatief bieden voor

traditionele juridische uitgevers. De

praktische aspecten van een transactie,

juridische procedure, management-

buy-out of massaontslag kwamen –

en komen – op universiteiten en bij

traditionele uitgevers nauwelijks aan

de orde. Daardoor was het gat met de

praktijk erg groot.

Gelijkwaardige gesprekspartnerDe content die PLC via haar online

abonnementen en uitgaven biedt

moest het gat tussen praktijk en

theorie dichten. ‘PLC legt uit wat

de theorie in de praktijk inhoudt,’

vertelt Plink. Inmiddels is die

informatie niet alleen voor junior

advocaten een handig instrument

om wegwijs te raken in de praktische

uitvoering van weten regelgeving,

maar maken ook ervaren bedrijfsju-

risten er graag gebruik van. Om een

gelijkwaardig gesprekspartner te zijn

in internationale onderhandelingen,

bijvoorbeeld. Het helpt ze goed op de

hoogte te zijn van de juridische haken

en ogen bij processen als een manage-

ment buy-out of een massaontslag.

‘Met de standaardcontracten en

modellen van PLC kan elke jurist

snel aan de slag.’ Doordat PLC haar

content en modellen continu bijhoudt

en wijzigingen in het recht en uit de

praktijk verwerkt, weten ervaren

juristen zeker dat ze niets over het

hoofd zien. In de notes die PLC biedt,

staan tips en checklists met de juiste

juridische procedures voor transacties

en processen. Er is een database met

informatie over recente transacties

en er zijn talloze tijdschriften en

nieuwsbrieven.

Doordat de informatie verzameld en

gepubliceerd wordt door ongeveer 200

voormalig topadvocaten en bedrijfsju-

risten, is de kennis heel toegankelijk

en direct toepasbaar. ‘Wij zijn voor

bedrijfsjuridische afdelingen vaak het

beginpunt,’ vertelt Plink. ‘Met onze

informatie kunnen ze goed bewapend

onderhandelingen en procedures in.’

forse besparingPlink ziet het aantal Nederlandse

multinationals in het klantenbestand

groeien. ‘Wij bewapenen bedrijfsjuri-

dische afdelingen met de juiste kennis,

zodat ze minder hoeven uit te

besteden. Dat levert onze klanten

aanzienlijke besparingen op hun

externe advieskosten.’ Voor Neder-

landse ondernemingen is de bespa-

ring vanzelfsprekend wel afhankelijk

van de omvang van de internationale

activiteiten. Maar die besparing kan

nog steeds fors zijn, belooft Plink.

Waar hij aan toevoegt dat PLC ook

voor puur Nederlandse zaken

waardevol is. ‘Veel aspecten bij een

transactie zijn jurisdictieneutraal –

denk maar aan een earnout-bepaling.’

LaaGdrempeLiGe toeGanG tot jurIdIsche kennIs

Wanneer toepassen?

• bij instructie van advocaten wereldwijd, zo ben je snel op gelijk niveau

• voor het opstellen van contracten, om zeker te weten dat je niets vergeet

• bij internationale bedrijfs-processen met juridische haken en ogen

jeroen plink, Ceo pLC us

reVieW

tekst Luc van daele

Tien miljoen vrienden heb je niet

zomaar bij elkaar. Ook niet als het

‘maar’ virtuele vrienden zijn. Raymond

Spanjar doet openhartig en zeer gede-

tailleerd verslag van de opbouw van

het social media netwerk Hyves.

Vanaf de start in 2004, samen met

Floris Rost van Tonningen en Koen

Kam, tot aan de overname door

Telegraaf Media Groep (TMG) in

november 2010.

over ondernemenHet boek kun je op meerdere manieren

lezen. In de eerste plaats is het een

interessant boek over alles wat komt

kijken bij de opzet en ontwikkeling

van de onderneming. Met de momen-

ten van euforie, de hype, de compli-

menten van Balkenende. Maar ook

met de onverwachte tegenvallers,

de momenten waarop doorzettings-

vermogen nodig was, de zoektocht

naar een profitabel bedrijfsmodel en

het zware werk achter de schermen.

Gelukkig is het element avontuur en

humor nooit ver weg. Terecht noteert

Marcel Boekhoorn op de achterkant

dat het boek verplichte kost voor

ondernemers is.

over social networkingTen tweede geeft het boek een frisse

blik van binnenuit op de wereld van

de media en de zoektocht naar ver-

nieuwing. Hyves heeft zich vanaf het

begin geprofileerd met een snelle

groei van het ledenbestand en ver-

frissende ideeën en producten voor

haar netwerk. Daarmee is Hyves een

fenomeen geworden in social net-

working. Overigens wel een fenomeen

dat ook in haar Nederlandse thuis-

markt snel met meer concurrentie van

internationale spelers als Facebook

te maken krijgt. De vraag is hoe Hyves

hierin stand zal houden en of zij in

staat is een grotere rol buiten

Nederland op te eisen.

en over verkoopEn een derde ingang is het thema

bedrijfsverkoop: dat komt van begin

tot eind prominent naar voren. Het

begint al in de proloog. In een ietwat

psychedelische beschrijving van een

met champagne doordrenkte tocht

met MTV naar de European Music

Awards in Kopenhagen wordt meteen

al over verkoop gesproken. De oprich-

ters van Hyves hadden overigens al

eerder in hun studententijd ervaring

opgedaan met het opstarten en

verkopen van een onderneming

(beleggers platform IEX).

Succesvol eindeDe impact van de zoektocht naar

financiers om de snelle groei te

kunnen bijbenen is een rode draad

door het boek. In de loop van het

boek komt een flink deel van het

Nederlandse en buitenlandse media-

landschap voorbij. Als mogelijke

investeerders en als strategische

kopers om Hyves te benutten voor de

eigen mediabusiness. In de loop der

jaren is geflirt met heel verschillende

partijen als MTV, Talpa, KPN, Sano-

ma, Viacom, RTL en TMG. En dat

levert sappige verhalen op.

Venture capital maatschappij Endeit

stapte in een vroeg stadium in als

investeerder en hielp bij de uitbouw

van het bedrijf. Ook dat beschrijft

Spanjar tot in detail. Inclusief het

succesvolle einde: in november 2010

werd Hyves verkocht aan Telegraaf

Media Groep.

Hyves, van 3 naar 10.000.000 vrienden

Rondgang langs investeerders levert opmerkelijke verhalen

‘de zoektocht naar

financiers om de

snelle groei te kunnen

bijbenen is een rode

draad door het boek’


25Titel hyves, van 3 naar

10.000.000 vrienden

auteur raymond Spanjar

uitgever Lebowski Publishers, 2011

ISBn 978 90 488 1076 5

ISBn e-book 978 90 488 1104 5

Volume 375 pagina’s

26

aCtueeL

GeBruik de kraCht Van de tweede lIjn

Grotere rol voor compliance en risicomanagement


27

Voor de risicobeheersing van orga-

nisaties wordt vaak gebruik gemaakt

van het ‘three lines of defense’-model.

In dit model is de eerste lijn, het

lijnmanagement, direct verantwoor-

delijk voor beheersing en risicoma-

nagement van de onder haar vallende

processen. De tweede lijn, met functies

als compliance en risicomanagement,

ondersteunt de eerste lijn en formu-

leert onder meer het beleid. De derde

lijn is de internal audit functie die de

inrichting en werking van de eerste

en tweede lijn controleert. Risico’s

worden op deze manier uitstekend

beheerst. Maar is de tweede lijn niet

juist ook uiterst geschikt om ‘de aanval’

op te bouwen? De naam van het model

wijst vooral op het identificeren en

mitigeren van risico’s en het verdedi-

gen van de onderneming tegen

ellende van buitenaf en binnenuit.

Jammer, want daardoor wordt het

accent op de verdediging gelegd en

het commercieel potentieel van de

goed functionerende ‘verdedigings-

linies’ miskend.

Afdelingen als Compliance, Risk

Management en Legal zouden juist

goed kunnen helpen bij de opbouw

van de aanval. Dat betekent geen

grote verandering van het frame-

work, eerder een accentverlegging.

Zij kunnen een wezenlijke bijdrage

leveren aan het commercieel be-

nutten van kansen die vanuit ont-

wikkelingen in weten regelgeving

en risico’s voorbij komen. Om deze

rol goed te kunnen vervullen is het

van belang dat de tweede lijn verder

kijkt dan het hier en nu. De focus

moet op trends en ontwikkelingen

liggen binnen de eigen organisatie

en in de omgeving, met name op

wijzigingen in weten regelgeving.

Heeft een organisatie inzicht in

relevante wetten en regels én de

te verwachten wijzigingen, dan

ontstaan de kansen om eerder dan

concurrenten te anticiperen op de

wijzigingen. Binnen de tweede lijn

leveren afdelingen wel hun eigen

bijdrage. Compliance en Legal kunnen

de eerste lijn attenderen op de kansen

die voortvloeien uit mogelijke wijzi-

gingen, Riskmanagement attendeert

de organisatie tijdig op economische

en maatschappelijke ontwikkelingen

die de eerste lijn moet zien te beheer-

sen. Of op ontwikkelingen die wellicht

kansen bieden.

Afdelingen compliance of Legal worden meestal

aangeduid als de tweede ‘line of defense’ bij risicobeheer

van organisaties. Maar dat maakt hun rol eigenlijk te

beperkt – zij kunnen een veel grotere bijdrage leveren

aan het commercieel benutten van kansen die vanuit

ontwikkelingen in weten regelgeving komen.

drie ‘lines of defense’ van het control framework

1 de businessafdelingen die primair

verantwoordelijk zijn voor het be-

halen van de bedrijfsdoelstellingen

en het beheersen van de risico’s.

denk aan het management, front

office, operations, iCt en hr.

2 gespecialiseerde afdelingen als

risk management, finance &

Control, Compliance, internal

Control en it security.

3 de interne accountants dienst

(iad), de audit Commissie.

tekst alex poel en ronald van dijk beeld istockphoto

>>


28

vier recente voorbeelden laten zien wat de kracht van de tweede lijn kan zijn.

1. Nieuwe PremiePensioenInstelling (PPI): commercieel potentieel

Een PremiePensioenInstelling is een nieuw wettelijk

gecreëerd pensioenvehikel om beschikbare premie-

regelingen uit te voeren. De regeling maakt een nieuwe

markt mogelijk, waar bestaande en nieuwe spelers

toegang toe kunnen krijgen. Voor veel partijen dus een

interessante ontwikkeling om snel op in te spelen. Be

Frank (Binck en Delta Lloyd) en Robeco deden dat. Beide

partijen gingen al vroeg aan de slag om hun organisaties

adequaat in te richten – ondanks de onzekerheid over

de aan hen gestelde eisen en het moment van invoering

van de wetgeving. Zodra het mogelijk was konden deze

partijen een vergunningaanvraag bij DNB indienen. En

nu zijn ze, na de vergunningverlening door DNB, als

eerste commercieel actief. Mocht de PPI werkelijk een

commercieel succes worden, dan is de voorsprong op

toekomstige concurrenten ruim binnen.

2. AIFM-richtlijn biedt kansenDe Europese AIFM richtlijn (zie ook het kader) zorgt

ervoor dat partijen die voorheen niet of nauwelijks onder

toezicht vielen, zoals veel private equity-fondsen en

hedgefunds, nu ook gereguleerd gaan worden. Reageren

deze partijen niet vroegtijdig en adequaat op de nieuwe

regelgeving dan kunnen ze juridische problemen krijgen

met toezichthouders. Met als gevolg: maatregelen zoals

boetes, wellicht reputatieschade als deze maatregelen

worden gepubliceerd en zelfs het verlies van toegang tot

de markt. Reken maar dat partijen die wel toegang hebben,

razendsnel toeslaan om ontstane gaten te vullen. Maar

er zijn ook kansen, voor bestaande en voor nieuwe

toetreders. Door vroegtijdig rekening te houden met de

effecten van de AIFM op de structuur en inrichting van

de fondsen en de beheerder, ontstaat een duurzame

organisatie. En dat betekent: kostenefficiëntie.

3. Hervorming van de hypotheekmarkt door de markt opgepakt

Economische ontwikkelingen, AFM-standpunten en

nieuwe regelgeving uit Bazel zorgen voor wijzigingen

in de hypotheekmarkt. Inzicht in de risico’s van deze

ontwikkelingen, zowel vanuit riskmanagement als vanuit

complicance, geeft de mogelijkheid om gefundeerd de

discussie rond hervorming van de markt te voeren.

Inmiddels werken enkele banken onder aanvoering van

de Rabobank aan een nationale regeling waarbij een

groot aantal hypotheekvormen afgeschaft zou worden.

De aanpassingen moeten leiden tot minder risico’s voor

consument en bank. Hiermee laten de banken zien

serieus om te gaan met politieke en maatschappelijke

ontwikkelingen en veranderende risico’s. Door aan een

dergelijk voorstel te werken nemen de banken, en niet

de AFM, nu het voortouw, waarmee de kans op negatieve

publiciteit en het reputatierisico afneemt. Dit was zeer

onwaarschijnlijk onmogelijk geweest zonder Compliance

en Riskmanagement.

4. Inducements op tijd vervangenInducements zijn vergoedingen of provisies, in de

breedste zin, die verkopers of distributeurs ontvangen

van aanbieders voor de verkoop van hun producten. De

regelgeving in de financiële sector rondom inducements

is steeds strenger geworden. De druk op deze vergoedingen

neemt toe en zal wellicht zelfs leiden tot volledige afschaf-

aCtueeL

alex poel (l) en ronald van dijk


29

fing. Partijen die sterk afhankelijk zijn van deze vergoe-

dingen moeten op zoek naar alternatieven voor hun

huidige bedrijfsmodel. Sommige partijen hebben hun

verdienmodel al aangepast – zij ontvangen uitsluitend

nog vergoedingen rechtstreeks van hun klanten. Denk

aan een uurtarief of een vaste beheervergoeding. De

risico’s van het niet tijdig aanpassen van het verdien-

model zijn groot: faillissement, bijvoorbeeld. Tijdig

inzicht in de risico’s, maatschappelijke ontwikkelingen

en aankomende regelgeving is dan ook van belang.

verstevig de tweede lijnDe afdelingen Compliance, Riskmanagement en Legal

kunnen dus goed ingezet worden om het commercieel

potentieel van een onderneming te vergroten, door inzicht

te bieden in ontwikkelingen in weten regelgeving en

veranderende risico’s. Het denkkader vanuit het bestaande

model is daarvoor echter te beperkt. Aanpassing vraagt

om de inzet van mensen in alle lijnen van een bedrijf.

In de eerste lijn vraagt dit om een professionele cultuur

bij het identificeren van en gedisciplineerd omgaan met

risico’s. In de tweede lijn vraagt dit om deskundigheid en

inzicht in de wijze waarop de business geld verdient. En

om de eerste lijn adequaat te kunnen begeleiden bij een

veranderingstraject. Het vraagt ook wat van de samen-

werking tussen de eerste en tweede lijn. Die moet optimaal

zijn. Misschien is het beter te spreken van 2 lines of defense

waarbij de huidige eerste en tweede lijn worden samen-

gevoegd, zonder afbreuk te doen aan de waarborgen die

de oude tweede lijn biedt. ‘Door gebruik te maken van

adequate informatiesystemen op het gebied van weten

regelgeving en risico’s én door relevante ontwikkelingen

met deskundige adviseurs te bespreken, vergroot u de

kwaliteit van de tweede lijn substantieel.’<<

de aIfm-richtlijn: marketingtool voor private equity

tekst jeanette van den Berg, Legadex

Afgelopen juli is de AifM (Alternative investment fund Managers) richtlijn afgekondigd, met een implementatie-termijn van twee jaar. Beheerders van een groot aantal tot nu toe niet gereguleerde fondsen – zoals private equity-fondsen van enige omvang – mogen daardoor straks alleen nog met een vergunning in de eu werken. Ze krijgen te maken met een groot aantal transparantie-voorschriften, zowel bij het aanvragen van de vergunning als daarna. Doorlopend zullen ze aan toezichthouders en beleggers informatie moeten verschaffen. Denk aan infor-matie over het gevoerde beleid, de personen die zich met de beheeractiviteiten bezighouden, de beleggingsstrategie en -doelstellingen van elk beheerd fonds, enzovoorts.het is dus van belang om de zaken goed op orde te hebben, zeker op het gebied van de te verschaffen infor-matie. en het is aan te raden daar nu al mee te beginnen. In 2013 moet u de vergunning aanvragen en in 2014 moet u volledig compliant te zijn. hier gaat veel tijd en energie in zitten. Maar het biedt ook voordelen: door goed en op tijd over de relevante informatie te beschikken, snel de vergunning te krijgen en vervolgens de informatie goed op orde te houden, krijgt u een voorsprong op andere spelers in de sector. AifM-compliant zijn wordt zo een marketingtool voor private equity.

over de auteurs

charco & Dique is een adviesorganisatie voor riskmanage-

ment en compliancevraagstukken in de financiële sector.

De vraagstukken worden zowel vanuit een strategisch als

een tactisch/operationeel oogpunt benaderd. onze erva-

ring als toezichthouder, accountant, compliance officer,

riskmanager en consultant – vertaald naar pragmatische

adviezen en oplossingen – maakt ons uniek.


30

overname Provimi door cargill‘De meest besproken deal in het FD 2011’

deaL

‘in my experience this has been the

best prepared process i have ever

encountered’

OVeR PROVImI•Wereldleiderindierenvoeding

•Actiefinmeerdan40landen

•70fabriekenin26landen

•+7.000medewerkers

• Vorige eigenaar: permira

• Nieuwe eigenaar: Cargill

• Adviseurs: freshfields, jp morgan

• Virtual dataroom: merrill datasite

• Dealwaarde: € 1,5 miljard

ROL LegadexVoor, tijdens en na de deal:

• Pre-deal: inrichting wereldwijd systeem

voor corporate housekeeping en contract

management

• Tijdens: opbouw en bijhouden virtual

dataroom, in house ondersteuning Q & a

• Post-deal: integratie dataroom in

juridisch informatiemanagement voor

dagelijks gebruik

‘De meest besproken deal in het FD 2011’

Legadex magazine 2 najaar 2011

Documents

Transcript of Legadex magazine 2 najaar 2011