Leefmilieu Brussel · Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen milieu-of...

Leefmilieu Brussel

MILIEU-IMPACT VAN THERMISCHE ISOLATIEMATERIALEN:

Liesbet TEMMERMAN

Dienst van de Facilitator Duurzame Gebouwen- Specialist ecoconstructie

Isolatie en renovatie : laatste nieuws !

1. Welke verwachting van een (constructie-)materiaal?

2. Overzicht van de levenscyclus van een materiaal /

product.

3. Keuze-ondersteuningstool gebaseerd op een

levenscyclusanalyse (LCA)

1. Ecolabels

2. Classificatietools • NIBE

• Green Guide (BRE)

3. Infofiches over de producten

4. Evaluatietools

4. Bronnen uit de Prakische gids Duurzaam Bouwen

1. Aanbeveling MAT04 – Duurzame keuze van thermische

isolatiematerialen

2. Aanbeveling MAT01 – Levenscyclus grondstof

Overzicht

Overzicht



product.



1. Ecolabels




4. Evaluatietools



isolatiematerialen


1. Welke verwachting van een (constructie-) materiaal?

● Basiseisen gesteld aan een (constructie-) materiaal:

► Moet correct de functie vervullen waarvoor het werd

ontworpen/gekozen

► De technische kenmerken moeten voldoen aan de

gekende/verwachte eisen

› Stabiliteit: dimensioneel, structureel

› Gedrag bij brand

› Gedrag bij vocht

› Thermische capaciteit

› …

● Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen

milieu-of gezondheidsimpact genereren:

► Over zijn volledige levenscyclus, of

► In een bepaalde stap in deze cyclus.

● Doelstelling:

► Uit de technisch mogelijke alternatieven dat materiaal of

product kiezen dat het milieu en de gezondheid het meest

respecteert (werknemers en gebruikers).

› Het gelijktijdig bekijken van de beperkingen en de verwachte performantie

enerzijds, en de info over milieu- en gezondheidsimpact anderzijds, maakt

het mogelijk een duurzame en gefundeerde doelstelling op te stellen.

› Om dit te bereiken gebruikt men best een aantal ondersteuningstools die de

keuze baseren op een levenscyclusanalyse.

1. Welke verwachting van een (constructie-) materiaal?

Overzicht



product.



1. Ecolabels




4. Evaluatietools



isolatiematerialen


FABRICAGE

MATERIAAL

NATUURLIJKE

GRONDSTOFFEN

GRONDSTOFFEN

(Source : VITO s.a.)

2. Overzicht van de levenscyclus van een materiaal


Uitstoot watervervuiling, lucht,

grond, afval…

Ingaande stroom primaire materie, fabrikaten

Uitgaande

stroom getransformeerd product,

bij-product, …

Productie

proces

Verbruiken materiaal, energie, water,

chemische producten,

afvaltransport,

infrastructuur, uitrusting, ….

MATERIAAL

GEBRUIK

EINDE

LEVENSDUUR

FABRICAGE

MATERIAAL

NATUURLIJKE

GRONDSTOFFEN

GRONDSTOFFEN

(Source : VITO s.a.)


Overzicht



product.



1. Ecolabels




4. Evaluatietools



isolatiematerialen


Er bestaan tal van keuze-ondersteuningstools gebaseerd

op een levenscyclusanalyse:

► Ecolabels

► Classificatietools :

› Gemakkelijk te gebruiken, gebaseerd op een eigen evaluatiemethodiek.

› De verschillende beschouwde materialen worden vergeleken bij een gelijke

prestatie en vervolgens geklasseerd volgens hun respectievelijke impact .

► Evaluatietools :

› Gebruiken de impactgegevens van een productendatabank (zie volgend punt)

› Maken het de gebruiker mogelijk meerdere scenario’s te vergelijken op basis

van een bepaald aantal impactindicatoren.

› Op het niveau van een constructie-element OF op het niveau van het

gebouw in zijn geheel

► Infofiches met betrekking tot een product

3. Keuze-ondersteuningstool gebaseerd op een levenscyclusanalyse (LCA)

Labels die een productencategorie hebben over « thermische isolatie »

► Principe :

› Milieudeclaraties van type I, opgesteld volgens de ISO-norm 14024

› De labelling wordt uitgevoerd door van de industrie onafhankelijke organismen en

toont aan dat het materiaal of product een milieu-impact (en op de gezondheid)

heeft die overeenstemt met de eisen van het label. De eisen verschillen van

label tot label.

› Ze beschouwen de volledige levenscyclus van het product, zich baserend op een

levenscyclusanalyse.

› Belangrijk om weten is dat het feit op zich dat een materiaal of product niet

beschikt over ecolabel nog niet wil zeggen dat het slecht scoort op vlak van milieu

en gezondheid.

● De ecolabels:


► Principe :

› Gebaseerd op een LCA-methodologie: de tool vergelijkt, per categorie en per

equivalente functionele eenheid, verschillende producten op het vlak van 17

impact-indicatoren.

› Overzicht van de globale evaluatie onder de vorm van een gewogen score,

gaande van 1a (beste keuze) tot 7c (te vermijden).

› Per indicator worden berekende waarden weergegeven.

› Monetarisatie van milieukosten

› Onderliggende gegevens : generiek en specifiek (aangeleverd door fabrikanten)

► Opmerkingen:

› De tool is momenteel gratis online raadpleegbaar (middels het aanmaken van

een gebruikersaccount).

› Kennis van het Nederlands is vereist.

Oorsprong: Nederland, Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en

Ecologie

Website: http://www.nibe.org

● Classificatietools:


► In beschouwing genomen impactindicatoren:

Impactindicatoren CEN

Andere (eigen aan de

tool):

X Klimaatverandering X Toxiciteit voor mensen • Hinder – geur

• Hinger - geluid–

wegtransport

• Hinder – geluid -

productieprocessen

• Hinder - licht

• Risico’s (ongevallen)

• Afval (kg)

• Energie (MJ)

• Transport (kton.km)

X Aantasting ozonlaag - Vorming bepaalde stoffen

X Verzuring bossen en water - Ioniserende straling

X Eutrofiëring X Ecotoxiciteit

X Vorming fotochemische ozon - Grondinbeslagname

X Uitputting abiotische grondstoffen -

niet-fossiel - Landschapsomvorming


fossiel - Uitputting watervoorraad



► Principe :

› Gebaseerd op een LCA-methodologie: de tool vergelijkt per categorie van

constructie-elementen en per functionele eenheidsequivalent, verschillende

producten en constructie-elementen op basis van 12 impactindicatoren.

› Overzicht van de globale evaluatie onder de vorm van een gewogen score,

gaande van A+ (beste keuze) tot E (te vermijden). De scores worden toegekend na

een weging van de verrekende gegevens van de verschillende indicatoren, maar

deze zijn zelf niet zichtbaar.

› Benadering per element, op basis van de gekozen materialen (vastliggende

keuzemogelijkheden)

› Onderliggende gegevens: generiek (representatieve waarden voor op de Britse

markt beschikbare materialen en producten).

► Opmerkingen:

› Gratis online beschikbaar (na aanmaak gebruikersaccount).

› Kennis van het Engels vereist

Oorsprong: Groot-Brittanië, Building Research Establishment

Website: http://www.bre.co.uk/greenguide

Green Guide



► In beschouwing genomen impactindicatoren :

Impactindicatoren CEN

Andere (eigen aan de

tool):

X Klimaatverandering X Toxiciteit voor mensen • Afval (ton)

• Nucleair afval (m³)

X Aantasting ozonlaag - Vorming bepaalde stoffen

X Verzuring bossen en water - Ioniserende straling

X Eutrofiëring X Ecotoxiciteit

X Vorming fotochemische ozon - Grondinbeslagname


niet-fossiel - Landschapsomvorming


fossiel X Uitputting watervoorraad

Oorsprong: Groot-Brittanië, Building Research Establishment

Website: http://www.bre.co.uk/greenguide

Green Guide



● Infofiches van producten:

► Principe :

› Milieudeclaraties type III, opgesteld volgens de ISO-norm 14024

› Meestal EPDs genoemd (Environmental Product Declaration)

› Bepalen voor een serie milieu-indicatoren de impact gegenereerd door een

product.

› Detailcijfers zijn beschikbaar, maar moeten geïnterpreteerd worden, waarvoor

een LCA-tool nodig is en een analyse uitgevoerd door een professioneel

› Het ter beschikking stellen van dergelijke fiches is onontbeerlijk gezien ze de

grondslag vormen voor een geïntegreerde LCA-aanpak op gebouwniveau en van

de elementen waaruit het is samengesteld.

› Ze zijn ook nuttig bij de evaluatie via certificatietools van materialen en via de

ecolabels.


● Infofiches van producten:

► Huidige evolutie:

› Momenteel bestaan er een beperkt aantal EPDs op de Belgische markt.

› Binnenkort zal er wel een Belgische databank beschikbaar zijn. Dit project

gaat uit van de FOD Volksgezondheid, DG5 Leefmilieu. De online lancering

is voorzien voor 2014.

› In afwachting zijn volgende buitenlandse databanken raadpleegbaar :

Oorsprong: Frankrijk

Meer dan 1000 fiches beschikbaar.

Website: http://www.inies.fr

€ : Gratis – Betrekking op de Franse markt.

Oorsprong: Duitsland, IBU (Institut Bauen und Umwelt)

Ongeveer 165 fiches beschikbaar.

Website: http://construction-environment.com

€ : Gratis – Duitse en Oostenrijkse markt.


http://www.inies.fr/

http://construction-environment.com/



► Gebaseerd op een of meerdere databanken met informatie over

producten

waarvan ze gebruikmaken om de impact van een gebouwonderdeel (bv. een

dakgeheel) te berekenen.

► Maakt het mogelijk meerdere scenario’s te vergelijken van de

opbouw van een constructie-element of het gebouw in zijn

geheel:

de gebruiker is er van verzekerd dat de vergelijking wordt gemaakt bij gelijke

performantie (de vergelijking bijvoorbeeld van twee wanden met gelijke U-waarde,

door te spelen met de materiaaldikte en/of het soort materiaal).

► In het algemeen is het aantal impactindicatoren dat door

dergelijke tools in beschouwing wordt genomen, vrij beperkt.

► De randfactoren in beschouwing nemen om de resultaten te

interpreteren (zonder daarmee afbreuk te doen aan de relevantie van deze tools)

● Evaluatietools:


Oorsprong: Oostenrijk, Österreichisches Institut für

Baubiologie und –ökologie

Website: http://www.baubook.info

Talen: Duits

€ : Gratis

Oorsprong: Zwitserland, beheer bij Holliger Consult

Website: http://www.bauteilcatalog.ch

Talen: Frans en Duits

€ : Betalend

Oorsprong: Zwitserland, Ecole polytechnisch fédérale de Lausanne

Website: http://www.lesosai.com


€ : Betalend

● Evaluatietools – op niveau van de elementen:


http://www.baubook.info/

http://www.bauteilcatalog.ch/

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=kUTV-LP8wv00vM&tbnid=P8LC9nSGGxGToM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.be-ecotherm.fr%2Fmoyens%2F3999677&ei=LSNkUs7tJePC0QWZ2oGoDA&bvm=bv.54934254,d.Yms&psig=AFQjCNFFFEUTfqTJr30wSVbdF6jQcIJ3vw&ust=1382380677892327

http://www.lesosai.com/

Oorsprong: België, PassiefhuisPlatform

Website: http://www.be-global.be

Talen: Frans en Nederlands

€ : Gratis

Oorsprong: Zwitserland, HEIG VD (Laboratoire

d'énergétique solaire en de physique du gebouw)

Website: http://www.eco-bat.ch


€ : Betalend

Oorsprong: Oostenrijk, Österreichisches Institut für Baubiologie und

Bauökologie,

Website: http://www.ibo.at/en/ecosoft.htm

Talen: Engels en Duits

€ : Betalend

● Evaluatietools – op gebouwniveau:


http://www.be-global.be/



http://www.eco-bat.ch/



http://www.ibo.at/en/ecosoft.htm

22

Oorsprong: Engeland, Building Research Establishment (BRE)

Website: http://envest2.bre.co.uk

Talen: Engels

€ : Betalend

Oorsprong: Frankrijk, division Environnement du CSTB de Grenoble

Website: http://www.elodie-cstb.fr

Talen: Frans

€ : Betalend

● Evaluatietools – op gebouwniveau :


SimaPro

Complexe LCA-tools voor specialisten:

http://envest2.bre.co.uk/

http://www.elodie-cstb.fr/



23

● Evaluatietools – op gebouwniveau :

Ontwikkeling van Belgische tool voor het opstellen van een

levenscyclusanalyse Momenteel bestaat er geen aan de Belgische markt aangepaste LCA-tool. Maar er wordt

door de drie gewesten, samen met het Federale niveau, aan gewerkt. Onder impuls van

OVAM (Openbare Vlaamse Afval Maatschappij) is er een studie opgesteld om deze tool uit

te werken: MMG-studie(« milieugerelateerde materiaalprestaties van

gebouw(element)en »).

Deze studie stelt een levenscyclusanalysemethodologie op via het uitwerken van milieu-

impactindicatoren CEN en CEN + en door het beschouwing nemen van de kenmerken van

de Belgische bouwcontext. Het vormt een stevige basis voor het uitwerken van een echte

Belgische LCA-tool. Het studierapport is beschikbaar op de site van OVAM

(http://www.ovam.be)

Beoogde doelstelling? De realisatie van een bruikbare evaluatietool voor de drie gewesten,

gebaseerd op dezelfde methodologie (MMG), steunend op dezelfde materialendatabank,

waarbij de EPDs worden geïntegreerd (die beantwoorden aan de eisen van het KB over het

weergeven van de milieukenmerken van bouwproducten – zie toelichting onder Uitdagingen

– en met de indicatoren CEN en CEN+) en waarbij zowel een evaluatie op elementniveau

als op gebouwniveau mogelijk is.


http://www.ovam.be/

24

Overzicht



product.



1. Ecolabels




4. Evaluatietools



isolatiematerialen


● Aanbeveling MAT 04 – Duurzame keuze van thermische

isolatiematerialen


26

► Herwerkt en verbeterd in het kader van de verdieping van de

Praktische Gids Duurzaam Bouwen van Leefmilieu Brussel

► Structuur:

› Uitdagingen

› Begrippen

› Aanpak

› Duurzame keuze-elementen (technisch, milieu, sociocultureel, economisch)

› Te integreren elementen in de ontwerpmethodiek

› Gedetailleerde eigenschappen:

o Thermische isolatie: in bulk

o Thermische isolatie: soepel

o Thermische isolatie: half-hard

o Thermische isolatie: hard

o Thermische isolatie: gespoten


isolatiematerialen


26

+ onderstructuur

naargelang primaire

materie (mineraal,

plantaardig, dierlijk,

petrochemisch)

► Synthesetabel technische prestaties van thermische isolatie

Beschouwde prestaties:

› Mechanische weerstand

› Specifieke warmte

› Lambdawaarde

› μ waarde

› Akoestische prestatie

› Euroklasse


isolatiematerialen


28


Opgelijste thermische isolatie:


isolatiematerialen

› Geëxpandeerd

vermiculiet

› Geëxpandeerde klei

› Houtwol

› Cellulosewol

› Kurk (in bulk en

hard)

› Hennepwol

› Vlaswol

› Polystyreen (geëxpan

deerd en geëxtru-

deerd)

› Polyurethaan (PUR)

› Fenolschuim (resol)

› Glaswol

› Rotswol

› Cellenglas

› Geëxpandeerd perliet

› Wol van linnen

› Kokosnootwol

› Katoenwol

› Wol van gerecycl

textiel

› Schaapswol

› Stro


29



isolatiematerialen


► Welk type thermische isolatie voor welke toepassing?

Volgens:

› Betrokken element van de bouwschil :

o Dak:

plat

hellend

o Vloerplaat/vloer:

op de grond

boven kelder/gevent. vide, tussen verdiepingen

o Buitenmuur:

bovengronds

in contact met de grond

› Positie van de isolatie in de kern van het bouwschilelement

› Conditie van de thermische isolatie (d.i. de vorm) :

o in bulk

o soepel

o halfhard

o hard

o gespoten


isolatiematerialen


31

► Welk type thermische isolatie voor welke toepassing?

Voorbeeld:


isolatiematerialen


► Synthesetabel ecobalans van producten


isolatiematerialen

Volgens toepassing van het materiaal:

o Dak

o Vloer/grond

o Muur

Hernomen informatie:

› NIBE score en/of Green Guide volgens toepassing van het materiaal

› Theoretische levensduur

› Scenario bij einde van de levensduur


► Synthesetabel ecobalans van producten

Overzicht:


isolatiematerialen


34

► Voor- en nadelen op gezondheidsvlak van thermische isolatie:

Overzicht:


isolatiematerialen


► Gedetailleerde informatie:

› Per toepassing:

o Thermische isolatie: in bulk

o Thermische isolatie: soepel

o Thermische isolatie: halfhard

o Thermische isolatie: hard

o Thermische isolatie: gespoten

› Algemene beschrijving

› Tabel met per thermische isolatie:

o Gedetailleerde beschrijving van het product

o Ecobalans

o Voordelen op technisch, milieu en gezondheidsvlak

o Nadelen op technisch, milieu en gezondheidsvlak

o Mogelijke toepassingen

o Einde levensduurscenario

o Volumieke massa

o Theoretische levensduur


isolatiematerialen

+ onderstructuur

naargelang primaire

materie (mineraal,

plantaardig, dierlijk,

petrochemisch)



isolatiematerialen


● Aanbeveling MAT 01 – De levenscyclus van materialen


► Nieuwe aanbeveling in de Praktische Gids Duurzaam Bouwen van

Leefmilieu Brussel

► Structuur :

› Uitdagingen

› Begrippen

› Aanpak

› Duurzame keuze-elementen (technisch, milieu, sociocultureel, economisch)

› Te integreren elementen in de ontwerpmethodiek

› Gedetailleerde eigenschappen:

o Ecolabels

o Certificaties duurzame exploitatie

o Tool om de materialen te classificeren

o Infofiches over de producten

o Evaluatietool van gebouwelementen

o Evaluatietools op gebouwniveau

● Aanbeveling MAT 01 – De levenscyclus van materialen


Te onthouden uit deze presentatie

● 1e keuzecriterium voor een thermische isolatie:

de capaciteit om te voldoen aan de verwachte

technische eisen

● Eenmaal de mogelijke isolatiematerialen zijn

opgelijst, kiezen voor de thermische isolatie met

de geringste impact op milieu en gezondheid

● Een gefundeerde keuze maken, mbv een

impactevalutatietool gebaseerd op een

volledige levenscyclusanalyse van de

materialen en de bouwproducten.

● Praktisch gids voor duurzaam bouwen: http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_gebouw/Guide_NL.aspx

● WTCB:

http://www.wtcb.be

● Green Guide to Specification: http://www.bre.co.uk/greenguide/podpage.jsp?id=2126

● Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecoligie: http://www.nibe.org

● EPD, 2011, The International EPD system – a communication tool for

international markets: http://www.environdec.com

● Vergelijking tussen verschillende labels (milieu en sociaal) http://www.infolabel.be

Interessante tools, websites, ...:

http://www.bruxellesenvironnement.be/guide_batiment_durable

http://www.bruxellesenvironnement.be/guide_batiment_durable

app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_gebouw/Guide_NL.aspx

http://www.cstc.be/

http://www.bre.co.uk/greenguide/podpage.jsp?id=2126

http://www.nibe.org/

http://www.environdec.com/

http://www.labelinfo.be/

Naslagwerken: ● ANDERSON, J., THORNBACK, J., (2012), A guide to understanding the embodied impacts

of construction products, Construction Products Association, Londres

● BORDEN, G. (ed.), (2011), Matter: Material Processes in architectural productie, Routledge

● BRADY, J., EBBAGE, A., LUNN, R., (2011), Environmental management in organizations,

The Institure of Environmental Management and Assessment (IEMA), Earthscan, New York

● CRAWFORD, R., (2011), Life Cycle Assessment in the Built Environment, Routledge

● DEPLAEZ, A. en al, (2005), Constructing architecture : materials – processes – structures,

Birkhaüser, Bâle

● HEGGER, M., AUCH-SCHWELK, V., FUCHS, M., ROSENKRANZ, T., (2009), Construire:

atlas des materiaux, Presses polytechniques et universitaires romandes, Lausanne

● HEGGER, M., DREXLER, H., ZUEMER, M., (2007), Matérialité, Birkhaüser, Bâle

● KÖNIG, H., KOHLER, N., KREIBIG, J., LÜTZKENDORF, T., (2010), A life cycle approach to

buildings, Institut für international Architektur-Dokumentation, Munich

● KUR, Friedrich, (1999), L’habitat écologique – Quels materiaux choisir, Terre Vivante, Metz


Naslagwerken(vervolg): ● OLIVA, J.-P., COURGEY, S., (2010), L’isolation thermique écologique, éditions Terre

Vivante, Mens

● SCHWARTZ, Jutta, (1998), L’écologie dans le bâtiment– Guides comparatifs pour le choix

des materiaux de construction

● SNELL, C., CALLAHAN, T., (2006), Manuel de construction écologique, La Plage, Paris


Contact

Liesbet TEMMERMAN

Facilitator Dienst van de Facilitator Duurzame

Gebouwen- Specialist ecoconstructie

: 0800 85 775

E-mail: [email protected]

Leefmilieu Brussel · Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen milieu-of...

Documents

Transcript of Leefmilieu Brussel · Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen milieu-of...