WEGWIJZER 10

Lach, zing en dansI AAT HET IDEE DAT JE ALTIJD BEHEERST MOET ZIJN EN

'NORMAAL' MOET DOEN LOS

Dans alsof er niemand toekijkt. Zing alsof er niemand luistert.Heb lief alsofje nooit bent gekwetst, en leef alsof de hemel op

aarde is.

- MARK T\VAIN

Zolang er mensen bestaan, hebben ze gelachen, gezongen en gedanst(jll! 1',i h te uiten, om verhalen te vertellen, om emoties over te brengen,11111 G'e t te vieren en te rouwen, en om hun onderlinge band te verster-Il'l1, H ewel de meeste mensen zullen zeggen dat een leven waarin nietH In hen, gemusiceerd en gedanst wordt ondraaglijk zou zijn, bestedenW - 'I' toch vaak weinig aandacht aan.

La hen, zingen en dansen zijn zo verweven met ons dagelijks be-I HUl dat we zelden laten merken hoeveel waarde we hechten aan de

111 ons n die ons aan het lachen maken, de muziek die ons ertoe brengt1 - alle raampjes open te draaien en keihard mee te zingen, en de

",lilt - vrijheid die we voelen wanneer we dansen 'alsof er niemandIti ,I ijkt'.

In haar boek Dancing in the Streets: A History of Collectiue Joy be-I hl'ijfc maatschappijcriticus Barbara Ehrenreich aan de hand van voor-

" -11 n uit de geschiedenis en antropologie het belang van wat zij'i ull . tieve extase' noemt. Ehrenreich concludeert dat we 'van natureOl al wezens zijn, waardoor we bijna instinctief de neiging hebben

illi'/' vreugde met anderen te delen'.' Ik ben er volledig van overtuigd

• 145 •

dat ze gelijk heeft. En ook het idee van collectieve extase spreekt meontzettend aan, vooral nu we lijken te zijn beland in een periode vancollectieve angst en spanning.

Bij het uitpluizen van mijn onderzoeksgegevens stelde ik mezelftwee vragen:

het is onze verhalen met elkaar te delen. We lachen elkaar niet uit,maar we lachen elkaar toe.

Een van mijn favoriete definities van lachen is die van schrijfsterAnne Lamott, die ik ooit hoorde zeggen: 'Lachen is een bruisende,sprankelende vorm van devotie.' Amen!

1. Waarom zijn lachen, zingen en dansen zo belangrijk voor ons?2. Hebben ze een of ander transformerend element met elkaar

gemeen?

Door te lachen, zingen en dansen creëren we een emotionele en spi-rituele band. Het herinnert ons aan het enige wat er werkelijk toedoet wanneer we behoefte hebben om getroost te worden, iets tevieren, inspiratie op te doen of iets te verwerken: we staan er nietalleen voor.

MuziekDe tapes die mijn ouders vroeger draaiden in onze stationwagon, mijnstapel lp's uit de jaren zeventig, mijn mixtapes uit de jaren tachtig ennegentig, en de i'Iunes-playlists op mijn nieuwe computer - het hoortallemaal thuis op de soundtrack van mijn leven. En er is niets wat zoveelherinneringen bij me oproept en emoties bij me wakker maakt als demuziek van die soundtrack.

Ik begrijp best dat niet iedereen dezelfde passie voor muziek heeftals ik, maar iedereen wordt wel op de een of andere manier geraakt doormuziek, soms zo dat we ons er niet eens van bewust zijn. Onlangs keekik bijvoorbeeld naar de director's cut van een film, waarbij ik eerst eenuiterst dramatische scène uit de film te zien kreeg met muziek endaarna zonder muziek. Wat een verschil!

De eerste keer dat ik keek, hoorde ik de muziek niet eens. Ik zatalleen op het puntje van mijn stoel af te wachten of het allemaal zo zouaflopen als ik hoopte. Toen ik de scène vervolgens zonder muziek be-keek, was het allemaal heel vlak. De spanning was eruit. Zonder muziekwaren het alleen maar feiten, zonder emoties.

Of we nu zelf zingen of alleen luisteren, en of het nu gaat om sa-menzang in de kerk, het volkslied, gezang van supporters in een voet-balstadion, een nummer op de radio of de gelikte soundtrack van eenfilm, muziek raakt ons en verbindt ons, en dat is iets wat we niet kun-nen missen in het leven.

Dat waren ingewikkelde vragen om te beantwoorden, want we lachen,zingen en dansen niet alleen wanneer we ons gelukkig voelen, maarmaken er ook gebruik van om uiting te geven aan gevoelens van een-zaamheid, verdriet, opwinding, verliefdheid, hartzeer, angst, schaamte,zelfvertrouwen, zekerheid, twijfel, moed, rouwen extase (om er maareen paar te noemen). Ik ben ervan overtuigd dat er een lied, een dansen een aanleiding tot lachen is voor elke menselijke emotie.

Nadat ik een paar jaar had besteed aan het analyseren van mijn ge-gevens, kwam ik uit op het volgende:

Merkwaardig genoeg leerde ik het meest over lachen in de acht jaar datik onderzoek deed naar schaamte. Om bestand te zijn tegen schaamtemoet je namelijk kunnen lachen. In I Thought It Was fust Me noem ikhet soort lachen dat ons helpt schaamte te boven te komen 'begripvollachen'. Lachen is een spirituele vorm van communicatie; zonder woor-den kunnen we tegen elkaar zeggen: 'Ik herken dat. Ik begrijp je.'

Echt lachen is niet het gebruik van humor om jezelf onderuit tehalen of af te schermen; het is niet het pijnlijke lachen waarachter weons soms verstoppen. Begripvol lachen is een uiting van de opluchtingen verbondenheid die we ervaren wanneer we beseffen hoe belangrijk

DansAan de mate waarin er in onze keuken wordt gedanst, meet ik af hoegoed wij als gezin in ons vel zitten. Echt waar. Charlies favoriete dans-nummer is Kung Fu Fighting en Ellen houdt van !ce !ce Baby van Va-nilla lee. Wij zijn dol op muziek en dans, en zijn daarin bepaald geensnobs. We gaan graag ouderwets met de voetjes van de vloer op de Twist

• 146 • • 147 •

of de Macarena. We hebben geen grote keuken, dus wanneer we daarmet ons vieren op sokken aan het rondglijden zijn, ziet het er eerderchaotisch dan stijlvol uit, maar het is altijd leuk.

Ik kwam er al snel achter dat dansen voor veel mensen gevoelig ligt.We voelen ons een beetje opgelaten als we de slappe lach krijgen, en bijhardop zingen voelen we ons ook niet altijd op ons gemak, maar er isgeen enkele vorm van zelfexpressie waarbij we ons kwetsbaarder voelendan dansen. We geven ons namelijk met ons hele lichaam bloot. Deenige andere situatie die ik kan bedenken waarin we ons zo kwetsbaarvoelen, is wanneer we letterlijk in ons blootje staan. En ik hoef je niette vertellen hoe kwetsbaar de meeste mensen zich daarbij voelen.

Voor veel mensen is het een te groot risico om zich in het openbaarzo kwetsbaar op te stellen, dus ze dansen alleen thuis of in het bijzijnvan mensen op wie ze gesteld zijn. Voor anderen is het gevoel vankwetsbaarheid zo verpletterend dat ze helemaal niet dansen. Een vrouwzei eens tegen me: 'Soms, wanneer ik mensen op tv zie dansen of mooiemuziek hoor, merk ik dat ik onbewust met mijn voet zit mee te tikken.Zodra ik dat merk, geneer ik me. Ik heb geen enkel gevoel voor ritme.'

Natuurlijk hebben sommige mensen meer gevoel voor muziek ofeen betere coördinatie dan andere, maar ik begin zo langzamerhand tegeloven dat dansen in ons DNA zit. Niet superhip en cool dansen, ofline-dancing, of dansen zoals in Dancing with the Stars, maar een sterkebehoefte aan ritme en beweging. Je ziet die drang om te bewegen heelduidelijk bij kinderen. Totdat we onze kinderen leren dat ze zich drukmoeten maken over hoe ze eruitzien en wat anderen van hen denken,dansen ze. Ze dansen zelfs in hun blootje. Niet altijd sierlijk en in demaat, maar wel altijd vol overgave en plezier.

Schrijfster Mary Jo Putney zegt: 'Datgene waar je als kind vanhoudt, blijft altijd in je hart.' Als dat zo is - en dat geloof ik wel-, danblijft dansen in ons hart, ook wanneer we ons in ons hoofd te drukmaken om wat anderen van ons vinden.

Hardop lachen, uit volle borst zingen en dansen alsof er niemand toe-kijkt, zijn zonder meer goed voor de ziel. Maar, zoals ik al aangaf, zijnhet ook oefeningen in kwetsbaarheid. Het gevoel van kwetsbaarheid datlachen, zingen en dansen geeft, roept snel schaamte op. We zijn bangdat anderen ons onbeholpen, gestoord, raar, spastisch, niet cool, onbe-heerst, kinderachtig, stom en achterlijk vinden. Voor de meeste menseni dat doodeng. Onze innerlijke kwelduivels zorgen er voortdurendvoor dat zelfbescherming en zelfbeheersing altijd voorrang krijgen bo-ven zelfexpressie, door ons in te fluisteren:

Wat zullen ze wel denken?Iedereen kijkt. Beheers je!Je ziet er belachelijk uit! Doe normaal.

- CITAAT UIT DE FILM Almast Famous, 2000

Vrouwen vertelden me dat ze bang waren om 'te luidruchtig' of 'hyste-ri eh' gevonden te worden. Het is onvoorstelbaar hoeveel vrouwen mehebben verteld over momenten waarop ze zich even lieten gaan, omdirect daarop pijnlijk op hun plek te worden gezet met: 'Zeg, hou je eenI etje in.'

Mannen vertelden vaak dat ze bang waren als 'onbeheerst' te wordenbestempeld. Een man vertelde me: 'Vrouwen zeggen dat we ons moetenlaten gaan en plezier moeten maken. Maar hoe aantrekkelijk vinden zehet als we de dansvloer op gaan en onszelf voor schut zetten in hetbijzijn van andere mannen, of - nog erger - hun vriendinnen? Het isgemakkelijker om je afZijdig te houden en te doen alsof je geen zin hebt

/TI te dansen. Ook al zou je het eigenlijk best willen.'Zowel mannen als vrouwen worstelen hier op allerlei manieren mee,

maar de twee woorden die ons het vaakst de mond snoeren en metb ide voeten op de vloer houden, zijn 'normaal' en 'beheerst'. We hoe-v ·11 niet zo nodig übercool te zijn en op The Fonz te lijken. Het enigewat we willen, is niet kwetsbaar zijn, en voorkomen dat we worden af-r .kraakr en uitgelachen.

JU niet bij anderen uit de gratie te vallen, wringen we ons in eenIwangbuis van 'normaal' gedrag en proberen we onze emoties zo veel

In gelijk te beheersen. Dat heeft niet zozeer te maken met de situatiewaari 11 we ons bevinden als wel met de mensen om ons heen. We doen

Altijd beheerst zijn en 'normaal' doenHet enige waardevolle in deze waardeloze wereld is wat je met

iemand anders deelt als je niet cool bent.

• 148 • • 149 •

krampachtig ons best om het beeld dat anderen van ons hebben te be-invloeden, want pas als anderen ons goedkeuren, voelen we ons goedgenoeg.

Ik ben opgegroeid in een gezin waarin normaal doen en je aanpassenhoog in het vaandel stonden. Nu ik volwassen ben, moet ik nog voort-durend mijn best doen om me van mezelf kwetsbaar te mogen opstellenen authentiek te zijn. Ik mocht als volwassene best lachen, zingen endansen, zolang ik maar niet raar, gestoord of onbeholpen overkwam.Jarenlang was ik doodsbang iets te doen waar ik me achteraf voor zouschamen.

Tijdens mijn inzinking spiritueel ontwaken van 2007 ben ik erach-ter gekomen hoeveel ik mis wanneer ik altijd mijn best doe om 'nor-maal' over te komen. Ik besefte dat een van de redenen waarom ik geennieuwe dingen durf uit te proberen (zoals yoga of de nieuwe hiphop-cursus bij mijn fitnesscentrum) is dat ik bang ben dat anderen me ge-stoord en onbeholpen zullen vinden.

Ik heb er veel tijd en energie in gestoken om hieraan te werken. Hetis een langzaam proces. Ik durf nog altijd alleen heel raar en maf te doenbij mensen die ik vertrouw, maar dat geeft niet. Verder werk ik er hardaan om dit niet door te geven aan mijn kinderen. Want dat gebeurtmaar al te snel als je niet goed oppast voor je kwelduivels en je angstvoor schaamte. Ik zal je een voorbeeld geven.

Vorig jaar moest ik snel even naar een warenhuis om wat make-upte kopen. Ik was in zo'n bui van 'niets past me meer en ik voel me neteen vormeloos monster', dus ik trok mijn slobberigste joggingbroekaan, haalde mijn vette haar uit mijn gezicht met een haarband en zeitegen Ellen: 'We rennen er alleen even snel in en weer uit.'

Onderweg naar het winkelcentrum herinnerde Ellen me eraan datde schoenen die haar oma voor haar had gekocht achter in de autostonden, en ze vroeg me of we ze konden ruilen voor een grotere maatals we toch in de winkel waren. Nadat ik mijn make-up had gekocht,gingen we de trap op naar de kinderschoenen. Zodra we de roltrap opwaren, zag ik drie beeldschone vrouwen op de schoenenafdeling staan.Ze schudden hun lange (frisgewassen) haar over hun rechte, smalleschouders, terwijl ze op hun elegante pumps stonden toe te kijken hoehun even knappe dochters sneakers aanpasten.

Terwijl ik probeerde vernederende vergelijkingen te vermijden doorme te concentreren op de schappen met schoenen, zag ik vanuit mijnooghoeken iemand vreemde, hoekige bewegingen maken. Het was El-len. Vanuit de naastgelegen kinderafdeling klonk popmuziek, en Ellen,mijn zelfverzekerde achtjarige dochter, was aan het dansen. Ze deed,om precies te zijn, de robotdans.

Op hetzelfde moment dat Ellen opkeek en zag dat ik naar haarstond te kijken, zag ik de mooie moeders en hun dito dochters Ellenaangapen. De moeders leken zich plaatsvervangend te generen, en dedochters, die een paar jaar ouder waren dan Ellen, stonden zo te zienop het punt iets hatelijks te doen of zeggen. Ellen bleef stokstijf staan.Voorovergebogen en met haar armen nog strak in een hoek, keek ze meaan met ogen die zeiden: 'Wat moet ik doen, mam?'

Mijn automatische reactie in dergelijke situaties is Ellen een vernie-tigende blik toewerpen die zegt: 'Jeetje. Doe normaal, joh!' Dat komter dus op neer dat ik mijzelf zou redden door Ellen te verraden. God-zijdank deed ik dat niet. Een of andere combinatie van wat ik had ge-leerd uit mijn onderzoek, een moederinstinct dat sterker was dan mijnangst, en pure voorzienigheid zei me: 'Kies voor Ellen! Zorg dat je aanhaar kant staat!'

Ik keek naar de andere moeders en vervolgens naar Ellen. Ik raapteal mijn moed bij elkaar, glimlachte en zei: 'De vogelverschrikker pastook heel goed bij deze muziek.' Ik liet de pols en hand van mijn uitge-strekte arm naar beneden bungelen en bewoog mijn onderarm om-hoog. Ellen glimlachte. Daar stonden we dan, midden op de schoenen-afdeling onze dansbewegingen te oefenen totdat het nummer wasafgelopen. Ik heb geen idee hoe de toeschouwsters op onze dansshowtussen de schoenen reageerden, want ik hield mijn ogen strak op Ellen

richt.Verraad is een belangrijk woord in deze wegwijzer. Wanneer we de

drang om normaal en beheerst te doen het zwaarst laten wegen, enonszelf niet de vrijheid gunnen om enthousiast, maf en met hart en zieluiting te geven aan wie we eigenlijk zijn, verraden we onszelf. En wan-11' r we onszelf keer op keer verraden, dan zullen we dat ook doen metd mensen van wie we houden.

'Wanneer we onszelf geen vrijheid gunnen, tolereren we die vrijheid

• 150 • • 151 •

ook niet bij anderen. We kraken hen af, lachen hen uit, bespotten hungedrag en roepen soms schaamte bij hen op. En of we dat nu bewust ofonbewust doen, de boodschap is altijd: 'Jeetje. Doe normaal, joh.'

Een gezegde van de Hopi-indianen luidt: 'Wie ons ziet dansen,hoort ons hart spreken.' Ik weet dat het ongelooflijk veel moed kost omanderen je hart te laten horen spreken, maar het leven is veel te kostbaarom almaar vreselijk normaal en ontzettend beheerst te doen in plaatsvan lekker te lachen, te zingen en te dansen.

Nieuwe moedDruk op je dipknop en zorg voor. ..

Duidelijkheid. Ik hoop dat het inmiddels duidelijk is hoe belangrijklachen, zingen en dansen voor ons zijn. Maar hoe kunnen we daar meerruimte voor maken in ons leven? Een van de dingen die wij zelf tegen-woordig doen, is muziek aanzetten in de keuken wanneer we met onsallen aan het opruimen zijn na het eten. We dansen en zingen mee, endat maakt ons altijd weer aan het lachen.

Inspiratie. Ik maak graag playlists rond een thema: verzamelingen num-mers waar ik naar wil luisteren als ik in een bepaalde stemming ben. Ikheb allerlei verschillende, variërend van een playlist genaamd 'God opde iPod' tot eentje getiteld 'Heftige hardloopmuziek'. Mijn favoriet ismijn '100% mezelf' -lijst, met de nummers waarbij ik me het meestthuis voel.

Positieve actie. Durf gek te doen. Dans elke dag vijf minuten. Maak eencd met meezingnummers voor in de auto. Kijk naar dat stomme filmpjeop YouTube waar je elke keer weer om moet lachen!

Hoe geef jij jezelf nieuwe moed?

•

• 152 •