lekker puurmoestuinieren

kweek je eigen

groente

kidsproof

2

Lieve lezer, Het coronavirus grijpt wereldwijd hard om zich Het coronavirus grijpt wereldwijd hard om zich heen. De gevolgen zijn overal merkbaar. Naast heen. De gevolgen zijn overal merkbaar. Naast het geven van voorlichting over spijsverterings-het geven van voorlichting over spijsverterings-ziekten en het belang van een goede weerstand ziekten en het belang van een goede weerstand in relatie tot corona, willen wij je méér bieden. in relatie tot corona, willen wij je méér bieden.

Want juist nu is het belangrijk om goed voor jezelf en je gezin te blijven zorgen. Om gezond te eten, te ontspannen en lekker in beweging te blijven. Daarmee bouw je aan je weerstand, energie en kracht. Daar heeft je spijsvertering een heel belangrijke rol in. Zo’n 70% van onze afweercellen bevindt zich in de darmen, waarbij ons microbioom de groei en deling van afweercellen stimuleert. En dat is, juist ook in deze tijd, van groot belang.

Tegelijkertijd betekent de nieuwe realiteit ook dat we veel aan huis gebonden zijn. Even naar de sportschool, een druk winkelcentrum bezoeken, het is niet meer zo vanzelf-sprekend. Als vader of moeder zit jouw kroost nu voor een langere periode thuis van school. Je zoekt misschien naar

2moestuin minigids

3moestuin minigids 3

een nuttige, leuke én gezonde invulling van je ‘extra’ tijd thuis. In deze minigids nemen we je mee in een activiteit die aan deze eisen voldoet: ga deze weken lekker aan de slag met een eigen moestuin!

In een periode als deze is moestuinieren een manier bij uitstek om kinderen te leren over waar voedsel vandaan komt. Kinderen genieten meer van groenten als ze uit eigen tuin komen. Zelf groenten kweken helpt ons om lekker buiten bezig te zijn, de natuur in te gaan. Om met de handen in de aarde onze zorgen even te laten voor wat ze zijn. We nemen je in deze gids mee in de basis, leggen uit waarom wij zo’n fan van moestuinieren zijn en helpen je met een praktisch stappenplan. Want geloof ons: het hoeft echt niet ingewikkeld te zijn en je hebt er geen grote tuin voor nodig. Aan de slag dus!

We wensen iedereen deze periode veel sterkte, gezondheid, een goede weerstand en kracht toe!

Hartelijke groet,Bernique ToolMaag Lever Darm Stichting

Wij realiseren ons dat corona ook voor de twee miljoen Nederlanders met een spijsverterings-aandoening grote gevolgen heeft. Wij zijn er, ook in deze spannende periode, om vragen zo goed mogelijk te beantwoorden en voorlichting te geven over het coronavirus in relatie tot spijsverteringsaandoeningen. Ook geven wij tips hoe je je weerstand verder zo sterk mogelijk kan houden. Hou daarvoor onze website mlds.nl en social media kanalen in de gaten.

maart en aprilwat kan je zaaien?

0805

mei en juniwat kan je zaaien?

inhoudsopgave

1015

16

4moestuin minigids

5moestuin minigids

8 redenen waarom wij - juist nu! - fan zijn van 8 redenen waarom wij - juist nu! - fan zijn van moestuinieren:moestuinieren:

Ons microbioom beschermt ons lichaam tegen schadelijke indringers van buitenaf en traint ons afweersysteem. Groenten zijn dus essentieel voor een sterkere weerstand en zo een betere gezondheid!

Groenten leveren belangrijke voedingsstoffen zoals vitamines, mineralen en voedingsvezels. In groente zit onder andere vitamine C, vitamine A, foliumzuur, kalium, ijzer en calcium. Bovendien bevatten groenten veel bioactieve stoffen. Stoffen die je lichaam hard nodig heeft.

ga voor groenten van eigen kweek

1

2

Pure en onbewerkte voeding, zoals zelfgekweekte groenten, bevatten veel vezels. En vezels zijn essentiële voedingstoffen voor ons ‘microbioom’: de biljoenen bacteriën, gisten en schimmels in onze darmen.

6moestuin minigids

Het voorjaar - nu dus - is dé periode bij uitstek om met moestuinieren aan de slag te gaan.

Het is een leerzame, leuke en gezonde activiteit voor ouders en kinderen die nu noodgedwongen veel thuis zullen zijn. Met moestuinieren besteed je de extra tijd thuis nuttig. Bovendien blijkt uit onderzoek dat kinderen die bijvoorbeeld op een boerderij zijn opgegroeid, een beter immuun-systeem en minder allergieën hebben dan kinderen uit de stad. Deze kinderen spelen meer buiten en komen zo met meer verschillende bacteriën in aanmerking. Het is heel gezond om lekker met je handen in de grond te wroeten!

4

5Met je handen in de aarde en je focus op de natuur zorg je voor ontspanning in je lijf. En ontspanning is belangrijk voor je gezondheid, zeker in deze tijden.

3

7moestuin minigids

Juist nu is het belangrijk om de frisse buitenlucht op te zoeken. Zonlicht helpt je aan vitamine D. Dat is niet alleen belangrijk voor sterke botten, maar het versterkt ook je immuunsysteem!

Moestuinieren = bewegen. Als je matig intensief beweegt, gaat je hartslag licht omhoog. Dat zorgt voor een toename van diverse ‘neurotransmitters’ in je lijf. Zoals het gelukshormoon dopamine en het stressverlagende endorfine.

Het advies voor volwassenen is om minimaal 250 gram groente per dag te eten. Zij eten nu gemiddeld 145 gram. Kinderen eten nu gemiddeld 79 gram groenten per dag, voor hen geldt het volgende advies:

6

7

8

4 - 8 jaar 100 - 150 gram

9 - 13 jaar 150 - 200 gram

> 14 jaar 250 gram

1 - 3 jaar 50 - 100 gram

Met oogst uit je eigen tuin zet je al gauw extragroenten op de teller!

8moestuin minigids

Wat heb je nodig?Het aanleggen van een moestuin is helemaal niet moeilijk. Je hebt een aantal basiselementen nodig: zonlicht, zuurstof, water, goede moestuingrond en een of meerdere bakken/potten. En minstens zo belangrijk: dit is de juiste periode van het jaar. Deze gids leert je de basis. We focussen vooral op makkelijke groenten voor de komende periode, om de kans op succes zo groot mogelijk te maken!

Mini-moestuinWe realiseren ons dat niet iedereen een vierkante meter ruimte in zijn/haar tuin of op balkon ter beschikking heeft. Het is dan een prima optie om losse, kleinere bakken te gebruiken! Houd rekening met een formaat van ca. 25 x 25 cm per pot of bak, en een diepte van zo’n 30 cm. Drie tips:

Wat als je helemaal geen tuin of balkon hebt? Ook dan kan je zelf kweken. Verschillende soorten groenten en kruiden zijn prima geschikt voor in de vensterbank! Denk aan kiemgroenten, kruiden-plantjes, mini-tomaten of knipsla.

de basis

9moestuin minigids

Heb je een klein balkon? Gebruik een bak op hoogte, in plaats van er een op de grond te zetten. Zo vangen je groenten meer zonlicht en kan je de ruimte onder de bak nog gebruiken als opberg-ruimte.

Hang wat smalle bakjes aan een reling of balustrade op het balkon of aan de schutting. Ook kan je bijvoorbeeld een verticale groente- en moestuin starten door bijvoorbeeld rekjes met kruiden op je balkon te zetten!

Wil je een aantal moestuinbakken op een klein terras plaatsen? Dat kan! Schroef een paar stevige zwenk-wieltjes onder de bakken, zodat je ze kan verplaatsen wanneer dat nodig is.

2

3

Vierkante meter moestuin Heb je iets meer ruimte tot je beschikking? Met kinderen is het extra leuk een vierkante meter moestuin te beginnen. Om die manier kun je op een makkelijke manier veel verschillende groenten kweken. Er zijn twee opties: een eigen bak maken, of een vierkante moestuinbak (online) aanschaffen bij een bouw- of tuincentrum.

Tip!Extra activiteit voor kinderen: schilder de buitenkant van de bak in vrolijke kleuren!

Tip!Op internet zijn veel handige do it yourself filmpjes te vinden met uitleg hoe je een moestuinbak kan maken.

1

10moestuin minigids

Kies eerst een goede plek in de tuin. De ideale moestuin ligt een deel van de dag in de zon en een deel van de dag in de schaduw.

Vul de bak met een speciale kant-en-klaar moes-tuinmix, verkrijgbaar in het tuincentrum of de bouwmarkt. Hiermee bereik je het beste resultaat. Een aantal tuincentra hebben ook de optie om dit online te bestellen. Als optie kan je moestuingrond gebruiken, en de bovenste laag daarvan met zaai-grond bedekken. Kinderen vinden het vaak heel leuk om met dit klusje te helpen. Zorg dat de grond los en luchtig is. Let op: de juiste grond maakt écht het verschil voor een geslaagde oogst.

is je bak gereed? ga aan de slag!

1

2

Verdeel de moestuin in vakjes van ca. 25 bij 25 centimeter, bijvoorbeeld door er een touwtje tussen te spannen.

3

Voeding voor je groentenElke keer dat je opnieuw zaait, zorg je voor nieuwe voeding in de grond met een handje compost. Deze kan je kopen of zelf maken.

11moestuin minigids

5

4

Tip!Er zijn verschillende moestuinboeken speciaal voor kinderen, met begrijpelijke uitleg en tips zodat kinderen er helemaal zelf voor kunnen zorgen! Extra educatief.

Bedenk wat je zou willen eten de komende tijd! Verderop in deze gids geven we je wat inspiratie voor groenten die je de komende maanden heel goed kunt verbouwen. Het is handig om een ‘zaaiplannetje’ te maken. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn! Zaai of plant in elk vakje één soort groente. Kies groenten die redelijk snel en makkelijk groeien en ‘kidsproof’ zijn. Daarover verderop in deze gids meer. De afstand tussen de zaadjes, en het aantal zaadjes dat je per ‘gaatje’ moet planten, kun je vinden op de achterzijde van het zaadzakje. Ook kan je op de zaadzakjes verdere instructies vinden voor de betreffende groentesoort. Bijvoorbeeld hoe diep je een zaadje in de grond moet stoppen.

Geef je zaadjes daarna water en zorg dat ze periode erna ook vochtig genoeg blijven. Let op: geef niet teveel water, want dan spoelen de zaadjes weg!

Ben jij aan de slag gegaan met een eigen moestuin-bak? Deel jouw foto’s en filmpjes met ons! Zo inspireer jij deze weken ook weer andere gezinnen thuis. @mldstichting @Maag Lever Darm Stichting

12moestuin minigids

OnderhoudBetrek je kind niet alleen bij het maken van de moestuinbak en het zaaien en planten van de groenten, maar ook vooral bij het onderhoud! Neem iedere dag even een kort kijkje in je moestuinbak. Zijn er slakjes die stiekem de jonge plantjes opeten? Is er wat onkruid tussen gekomen? Het is hartstikke leuk voor jouw kinderen om hier naar te kijken en ermee aan de slag te gaan. Aan jou als ouder de taak om hen wat liefdevolle geheugensteuntjes te geven, kinderen te helpen herinneren en de verzorging waar nodig ‘over te nemen’. De zes belangrijkste punten:

1Water geven. Geef je moestuinbak regelmatig water. De dagen na het zaaien hou je de grond goed vochtig zodat de zaadjes niet kunnen uitdrogen. Dan is het wachten tot de zaadjes ontkiemen en hun koppie boven de grond uitsteken.

Het groeien van een zaadje naar een echte plant met groenten is heel interessant en leerzaam voor kinderen om te volgen. Bovendien motiveert het kinderen om meer groenten te eten. En dat is gezond!

13moestuin minigids

Blijf ook na het opkomen van de zaailingen regel-matig water geven. Houd als richtlijn dat je iedere dag zonder regen de plantjes met een bakje wat water geeft. Giet water bij de voet van de plant.

Tip!Maak samen met je kinderen regelmatig foto’s van de groei van je moestuin en plak deze in een kort filmpje achter elkaar. Leerzaam en leuk om terug te kijken!

Geef je planten steun. Sommige groenten hebben wat extra steun nodig. Gebruik bijvoorbeeld een rek waar planten tegenaan kunnen groeien. Help klimmende planten, zoals peultjes en sugarsnaps, een weg omhoog door ze aan het rek vast te klemmen.

2

3

4

Tip!Op de zaadzakjes staan de precieze instructies vermeld, zoals de afstand tussen de verschillende zaadjes, de diepte waarop je de zaadjes in de grond kan stoppen en hoe lang het duurt totdat je de eerste oogst kan proeven!

Zaailingen verzorgen. Komen er meerdere zaadjes op dezelfde plek op? Knip de kleinste (hoe moeilijk ook) weg. Want anders ‘eten’ ze elkaar als het ware op. Zo hou je één sterk miniplantje over.

Wacht en heb geduld! In de komende weken zullen de plantjes steeds groter groeien. Laat je kinderen goed kijken of er al iets is opgekomen. Wie kan de eerste tomaat of tuinboon ontdekken?

14moestuin minigids

6

Wieden. Soms piept er opeens een plantje tussen-door waarvan je zeker weet dat die niet thuis hoort in je bak! Haal maar snel weg want onkruid maakt ook gebruik van de voeding die bedoeld is voor je groenten!

Oogsten! Het leukste moment is aangebroken: je groenten zijn volgroeid en bijna klaar om lekker gegeten te worden! Oogsten is ook weer een klusje waar kinderen dol op zijn. Laat hen kiezen wat ze willen eten en pluk en oogst die groenten. Even wassen en klaar om van te smullen!

Tip!Extra kidsproof: naast zaadjes kun je ook wat kleine plantjes kopen, daarmee zie je nog sneller resultaat!

5

Eerste hulp bij slakken of vogelsNiet alleen wij mensen, maar ook vogels en slakken smullen maar al te graag van de moestuin. Onze tip bij slakken: strooi wat kapotte schelpen tussen de groenten door, of eierschalen. Slakken kunnen daar niet goed overheen kruipen. En als er veel vogels rondom je moestuin(bak) te vinden zijn, span er dan een netje omheen. Doe dat wel op een manier zodat vogels er niet in verstrikt raken!

15moestuin minigids

In maart en april leg je de basis voor een moes-In maart en april leg je de basis voor een moes-tuinbak waar je de hele zomer profijt van hebt. tuinbak waar je de hele zomer profijt van hebt.

Kies voor makkelijke en snelgroeiende groenten zoals radijsjes, sla, uien, bietjes of groenten waarvan je lang kan oogsten, zoals peultjes en stokbonen. Maar denk ook aan snackkomkommertjes, tomaatjes, radijsjes en worteltjes.

Eind maart, begin april kan je bijna alles zaaien en/of uitplanten, met uitzondering van de groenten die echt vorst-gevoelig zijn. Onze tips:

maart en aprilwat kan je zaaien?

Als je zelf tomaten, courgette, pompoen of komkommer binnenshuis wilt opkweken moet je daar ook deze maand mee beginnen. Als de plantjes sterk genoeg zijn, verpoot je ze in je moestuinbak buiten.

Rode bietjes

Worteltjes Alle slasoorten Radijsjes

Snijbiet Bladkool Kruidenplantjes

16moestuin minigids

mei en juniwat kan je zaaien?

Na half mei kan je de voorgekweekte tomaten-Na half mei kan je de voorgekweekte tomaten-plantjes, courgettes, komkommers en pom-plantjes, courgettes, komkommers en pom-poenen tegen de klimrekken in je moestuinbak poenen tegen de klimrekken in je moestuinbak zetten. zetten.

Hoe meer warmte en zonlicht, hoe beter deze groenten het doen. In mei en juni zaai of plant je het beste:

Én alle slasoorten (kropsla, pluksla, rucola), radijsjes, worteltjes, stambonen en stokbonen.

In juni, juli en augustus blijf je vrolijk doorzaaien. Zodra er een vak leegkomt zaai je meteen weer wat nieuws. Vergeet dan niet om wat compost aan de grond toe te voegen: de voeding voor je nieuwe zaadjes!

Bietjes Komkommer Tomaat

Lente ui Pompoen Zonnebloemen Snijbonen

Klimcourgette

Over de Maag Lever Darm

StichtingJe spijsvertering werkt keihard. Dag in, dag uit. Je spijsvertering werkt keihard. Dag in, dag uit.

Je spijsvertering is van levensbelang. Je spijsvertering is van levensbelang.

Als je gezond bent, kan je spijsvertering je beste vriend zijn. Maar nog lang niet iedereen begrijpt hoe de spijsvertering

voor je werkt, wat ze voor je doet en wat ze voor je kan betekenen. Dat eten er niet is om onze buik te vullen,

maar om onze vitaliteit te voeden. Je spijsvertering hangt samen met ziekte en gezondheid: ze is de bron van je

afweersysteem en werkt samen met je brein. Wij willen dat iedereen de kracht van de spijsvertering leert kennen als

motor, middelpunt en regisseur van je gezondheid. We willen mensen motiveren om goed voor haar te zorgen. Hen laten

ervaren dat dat ook heel leuk kan zijn. Want ook zelf kan je directe invloed op je spijsvertering uitoefenen, met een

positieve uitwerking op je microbioom en je weerstand.

Wij willen dat je spijsvertering een vriend blijft of weer wordt, in plaats van een vijand. Helaas is voor twee miljoen

Nederlanders hun spijsvertering geen vriend. Zij kampen dagelijks met onmacht, schaamte, angst, isolement of pijn als gevolg van spijsverteringsziekten. Voor hen strijden wij

dan ook. Samen met artsen, met wetenschappers, met onderzoekers, met donateurs gaan we voor oplossingen.

Én wij strijden samen met patiënten. Met hen delen wij onze strijdlust maar ook lief en leed.

Een gezonde spijsvertering voor iedereen, dat is onze droom.