Kunstwerken in Ed van TeeselingrouteED VAN TEESELING, KUNSTENAAR Deze fietsroute van 14 km voert u langs kunstwerken van Ed van Teeseling. Deze kunstenaar heeft een groot deel vanzijn leven gewoond en gewerkt in Nijmegen. Hij wordt gezien als één van de ‘stadsbeeldhouwers’ van Nijmegen en alsnestor van de Nijmeegse beeldhouwers. Hij was zeer actief in het stedelijke kunstleven van Nijmegen door talrijkebestuursfuncties en zijn rol in adviescommissies.Hij was medeoprichter van de Gemeenschap Beeldend Kunstenaars (GBK), kunstenaarscentrum De Olifant enStichting DAK (atelierbeheer). Langs de fietsroute die u volgt, is de ontwikkeling in het werk van deze kunstenaar af te lezen. Deze loopt parallel aande ontwikkelingsperiode in de kunsthistorie die begint bij de naoorlogse figuratie en eindigt bij de abstracte vormentaalvan de jaren ’80. De route start en eindigt in het centrum van Nijmegen. De route loopt langs 15 kunstwerken. Daarnaast voert ze langsdrie locaties die verbonden zijn met leven en werk van Ed van Teeseling. Er bevinden zich een paar steilere trajecten in deze route!

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Reliëf (Man die ton rolt)jaartal: 1947locatie: Sint Anthoniusplaats 13

Het jaartal op deze gevelsteen (1858) is nogal misleidend, want dit kalkstenen kunstwerk 'Man rolt ton' werd pas in1947 gemaakt, door de kunstenaar Ed van Teeseling in opdracht van wijnhandel E. Broekkamp. De steen isingemetseld boven de toegangsdeur van een uit 1858 daterend gebouw, dat oorspronkelijk een wijnpakhuis isgeweest. De tekst boven in de voorgevel (Bordeaux) wijst daarop.In het pand is nu een café-restaurant gevestigd.

kunstenaar: Charles Hammes, Ed van Teeselingtitel: Keizer Traianusjaartal: 1956locatie: Keizer Traianusplein

Dit beeld is aan de gemeente Nijmegen aangeboden door de Vereniging tot Verfraaiing van Nijmegen enOmstreken. De kunstenaars Ed van Teeseling en Charles Hammes kregen de opdracht een beeld van KeizerTraianus te vervaardigen. Zij kozen ervoor de keizer in voortschrijdende (dynamische) houding weer te geven. Datis bijzonder omdat in die tijd vaak gekozen werd voor een zittende, zegenende of staande (statische) houding.Vergelijk bijvoorbeeld de Nijmeegse beelden van Thomas van Aquino, Bisschop Hamer en Petrus Canisius. Hetbeeld straalt kracht uit door de brede lichaamsbouw en de gelaatstrekken van de keizer. De keizer is gekleed alsware hij een Romein: hij draagt een lijfrok met daarboven een harnas. De monumentaliteit van het beeld wordt nogeens vergroot door de vier meter hoge sokkel waarop het beeld is geplaatst. De keizer kijkt als het ware over destad. Keizer Traianus heeft in 105 Nijmegen marktrecht geschonken. Hij houdt in zijn linkerhand de rol perkamentvast, waarop dit recht staat beschreven.Op de sokkel staat de naam van de opdrachtgever, het wapen van de stad Nijmegen en de tekst ‘Marco UlpioTraiano Ulpia Noviomagus’: aan Marcus Ulpius Traianus, van de stad Ulpius Noviomagus.

Het standbeeld van keizer Traianus werd in 1955 in gips gemaakt, toen Nijmegen haar eeuwfeest (Nijmegen 1850jaar stad) vierde. Het werd geplaatst op het toenmalige Keizer Lodewijkplein. Later heeft de Vereniging totVerfraaiing van Nijmegen en Omstreken het beeld in brons laten gieten; uiteindelijk heeft het beeld in 1956 eendefinitieve plaats gekregen. Bij die gelegenheid werd het plein omgedoopt in Keizer Traianusplein.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Saint Louisjaartal: 1951locatie: Bijleveldsingel 153 (tuin Stichting KION)

Deze kalkstenen plaquette draagt de inscriptie 'St. Louis, Ridder van Christus'. De figuur wordt afgebeeld als eenridder in zestiende eeuwse kleding. Hij draagt een ballonbroekje met strakke kousen. Een vrij lange tuniek met hierover heen een korte cape met gespleten mouwen. Hij draagt een grote, geplooide, gesteven kraag: eenzogenaamde 'molensteenkraag'. Achter hem staat zijn paard. Hij heeft een aureool om zijn hoofd en een kruis omzijn hals om aan te duiden dat het hier om een heilige gaat. (Op 20 juli 1947 werd Louis door Pius XII heiligverklaard.)

De heilige Louis was de stichter van de congregatie van de 'Dochters der Wijsheid' . In 1715 stichtte hij decongregatie 'Gezelschap van Maria', later bekend onder naam Montfortanen. Deze congregaties warenvoornamelijk werkzaam in het onderwijs en de ziekenverpleging. Daarbij namen zij vooral de zorg op zich voor dearmen en de kanslozen.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Moeder en kindjaartal: 1964locatie: Sint Annastraat

Geen omschrijving.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Roeibootje met kinderenjaartal: 1959locatie: Berg en Dalseweg 295

In een interview vertelt Ed van Teeseling hoe dit beeld tot stand kwam. 'Ik heb bij dit gebouw aan de Berg enDalseweg natuurlijk eerst gekeken naar de architectuur van het pand en de lichte glooiing van de weg. Het beeldzou een onderstreping moeten zijn van het brede gebouw en dus meer in de breedte dan in de hoogte moetenwerken. Het ritme van de zigzaglijnen van het water vult die werking nog eens aan'.

Omdat in het pand destijds een basisschool gehuisvest was, moest de voorstelling iets met kinderen te makenhebben. Ed van Teeseling: 'Je ziet dat het ene jongetje vóór in de boot er flink aan moet trekken, terwijl zijn vriendjeachterin zich een beetje laat meevoeren. Zo gaat het op school ook: iedereen komt er wel, maar de een moet ermeer voor doen dan de ander.'Van dichtbij zie je duidelijk de krachtsinspanning van de een en de ontspannen houding van de ander. Ditbeeldhouwwerk vraagt dan ook om van dichtbij bekeken te worden. Het beeld is gehakt uit kalksteen.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Kind op bankjaartal: 1961locatie: Hengstdal Ubbergen (voorplein Sint Maartenskliniek)

Op ongeveer tweehonderd meter afstand van elkaar staan drie kunstwerken van kunstenaar Ed van Teeseling.'Pegasus' op de Berg en Dalseweg vlak voor de afslag naar de Sint Maartenskliniek, 'Roeibootje met twee kinderen'voor de school op de Berg en Dalseweg en dit werk: 'Kind op een bank'. Het is uitgevoerd in hardsteen.Het is een meisjesfiguur met kort haar. Ze zit op een bankje dat aan een kant omhoog loopt. Het meisje zit ingedachten verzonken.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Pegasusjaartal: 1965locatie: Berg en Dalseweg/Hengstdalseweg

Het gevleugelde paard van Ed Teeseling staat sinds jaar en dag in een plantsoen aan de Berg en Dalseweg terhoogte van het Hengstdal. Pegasus (Latijn) of Pegasos (Grieks) is een figuur uit de Griekse mythologie. Ditgevleugelde paard is ontstaan uit de liefde tussen Medusa en de zeegod Poseidon en vormt het symbool voordichterlijke inspiratie.

Eigenlijk is dit beeld, een gevleugeld paard, op deze plek in het lager gelegen plantsoen te beschouwen als eenverwijzing naar de naam van de wijk Hengstdal. Ed van Teeseling hecht veel waarde aan de relatie tussen hetkunstwerk en zijn omgeving. Hij zou voor zijn Pegasus zelf de plek hebben gekozen. Het is één van zijn bekendstebeelden in de stad.

De schrijver A.F.Th. van der Heijden beschrijft het beeld in zijn boek 'Vallende ouders' uit 1983.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Meisje met schooltasjaartal: 1959locatie: Archipelstraat/Atjehstraat/Delistraat

Eind jaren vijftig maakt de kunstenaar Ed van Teeseling het bronzen beeld van een meisje dat een schooltasvasthoudt op haar rug. De kleuter kijkt een beetje dromerig de verte in. Ze draagt een kort jurkje en heeft haarharen in een staartje.

Het beeld is voor het plantsoen gemaakt in opdracht van de gemeente. Het schoolkind paste goed bij hetnabijgelegen schoolgebouw. Veertien jaar later zal Van Teeseling nog een beeld maken bij een schoolgebouw: hetzittende kind met hoog opgetrokken knieën aan de Heyendaalseweg. In deze twee beelden is de abstractiezichtbaar, die zich vanaf die tijd in het werk van deze kunstenaar voordoet.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Zittend kindjaartal: 1969locatie: Heyendaalseweg/Professor Huijbersstraat

Op een sokkel van 80 centimeter hoog, zit een klein jongetje voor zich uit te staren. Hij heeft zijn benenopgetrokken en zijn armen om zijn knieën geslagen.Het lijkt of hij naar niets en niemand kijkt en diep verzonken in gedachten is. Naast hem staat een bankje, datmensen uitnodigt om te komen zitten. Het beeld heeft een zekere spanning: ondanks het feit dat de jongen roerloosstil zit, geeft hij het gevoel dat hij ieder moment kan opspringen.De sokkel is gemaakt van beton, het beeld zelf is in brons gegoten.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Nature Vivantejaartal: 1975locatie: Professor Bellefroidstraat 11

Dit kunstwerk van kalkzandsteen is speciaal ontworpen voor de Franseplaats, het plein waar vroeger Museum deCommanderie van St. Jan was gelegen.Na restauratie is het werk in 2010 herplaatst; het staat nu voor de ingang van de gemeentelijke brandweerkazerne.

De twee meter hoge sculptuur heeft groei en natuur als onderwerp.Tijdens de ontwikkeling die de kunstenaar doormaakte, verdiepte zich het inzicht dat de natuur de oorsprong is vanalles. Dit leidde tot een serie werken met als thema 'groei'.Nature Vivante (levende natuur) is daar een voorbeeld van. Vanuit de basis begint de groei, de natuur leeft en devorm bot uit. Dit kun je zien aan de 'voortgang' naar boven in het beeld.

De opdracht voor dit beeld was van bijzondere betekenis voor de kunstenaar. Het betekende dat hij een groot enmonumentaal beeld kon maken, een investering die hij zelf niet kon doen.Verschillende keren ging de kunstenaar samen met zijn vrouw naar de Franseplaats om schetsen te maken. Zijnvrouw fungeerde dan als model voor de juiste plaatsbepaling en maatverhouding.Het maken van een beeld van dergelijk formaat vereist een enorme fysieke inspanning. Want alle vormen wordenmet hand en beitel uitgehakt. Aan het hakken hield de kunstenaar een zogenaamde tenniselleboog over…nabehandeling bleef dit een zwakke plek die nooit is weggegaan.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Mens in zijn wereldjaartal: 1964locatie: Hatertseweg 400

Een en al optimisme en vertouwen in de techniek straalt dit beeld bij de Technische School Jonkerbosch aan deHatertseweg uit. Op drie smalle buizen rust het heelal met de hemellichamen in hun baan en een tandwiel alstweede baan. In het midden staat 'de mens' met zijn armen in de lucht en in elke hand een stuk technischgereedschap. Het beeld heeft een mooie zwarte en groene patina-laag. Dat is een verkleuring die het gevolg is vande oxidatie van het brons.

Dit beeld van Ed van Teeseling is geplaatst rond de bouwtijd van de voormalige LTS (1964-1966, naar ontwerp vanarchitect J.D.A. Okhuijsen). Het thema past erg bij die tijd. Technisch onderwijs vormde een speerpunt voor denaoorlogse samenleving. Het vertouwen in de techniek was groot. Het is dit vertrouwen dat dit kunstwerk uitstraaltvan deze mens met zijn armen in de lucht in het midden van de kosmos.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Blauwe Fontein, Stromingjaartal: 1988locatie: Groenestraat 336

Dit beeld van Ed van Teeseling werd gemaakt in opdracht van Smit Transformatoren. De titel van het beeld staat inrelatie tot het product dat wordt vervaardigd door deze fabriek: vermogenstransformatoren voor de distributie enopwekking van elektrische energie. Het beeld is gemaakt uit plaatstaal.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Nils Holgerssonjaartal: 1960locatie: Energieweg 93

Deze sculptuur van Ed van Teeseling bij het Dominicuscollege stelt de hoofdpersoon voor uit het beroemde boek'Nils Holgerssons wonderbare reis' van Selma Lagerlöf uit 1906.Na de renovatie van de school, is het beeld in de vijver voor de school geplaatst.

De familie Holgersson woont in Zweden op een boerderij. Daar groeit hun enige zoon Nils op, die ervan houdt omdieren te plagen en te sarren. Als hij op een dag een kabouter vangt en weigert die weer vrij te laten, spreekt dezeeen betovering uit over Nils, die zo klein wordt als een duim. Vervolgens beleeft hij allerlei spannende avonturenwaardoor hij leert respect te hebben voor de wereld van de dieren.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: De Gouden Engeljaartal: 1980locatie: Parkweg/Pijkestraaat

Het beeld dat 1.72 meter hoog is, werd in één keer in brons gegoten en heeft geen naden en laspunten. Het staatop de hoek van de Parkweg en de Pijkestraat. Met zijn linkervleugel wijst de engel naar de (niet openbare)parkeergarage.De opdracht werd destijds verstrekt bij de bouw van de Pijkestraatgarage in het kader van de PercentageregelingBeeldende Kunst, waarbij 1% van de bouwsom wordt gereserveerd voor de toepassing van beeldende kunst.

De kunstenaar heeft dit beeld voor deze plek ontworpen. Het beeld is niet op een sokkel geplaatst, omdat het doorde twee schuin oplopende straten al op een natuurlijke verhoging staat. Ed van Teeseling was met engelen bezigop het moment dat hij de opdracht voor dit beeld kreeg. Hij liet zich inspireren door de Nijmeegse legende van deGouden Engel uit 1600: het verhaal over een tragische liefde en over een engel van puur goud die ergens in debinnenstad van Nijmegen begraven zou moeten liggen.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Vrouw uitkijkend over waterjaartal: 1982locatie: Lage Markt/Waalkade

In 1980/1981 werd aan de Waalkade, tussen de Grotestraat en Nieuwe Markt, een nieuwe waterkeringmuurgerealiseerd. In het kader van dit project werden aan enkele kunstenaars uit Nijmegen en omgeving opdrachtenverstrekt. Dit werk hoort in deze opdrachtserie thuis.

Het bronzen beeld van Ed van Teeseling rijst op vanuit een natuurlijke sokkel. Deze wordt eigenlijk gevormd doorde kademuur. Deze muur maakt deel uit van de waterkering, die Nijmegen beschermt tegen hoge waterstanden.

De kunstenaar is bij dit beeld uitgegaan van de bedding van de rivier, van kiezels en keien. Ook de dynamiek vande omringende architectuur komt terug in het beeld.Sommige mensen zien er twee figuren in; anderen vatten dit kunstwerk op als een vrouwenfiguur, wachtend op deschepen die terugkomen. Maar voor de kunstenaar zelf geldt vooral dat dit beeld op deze plek hoort, omdat hetalles te maken heeft met de omringende ruimte.

De sculptuur heeft in 2008 en 2009 tijdelijk in depot gestaan in verband met de verhoging van de waterkering. Hetbeeld is in de lente van 2009 weer terug geplaatst aan de Waal; omdat dit niet mogelijk was op de vertrouwde plekbij de Grotestraat is er een nieuwe locatie gezocht. Nu is de ‘Vrouw uitkijkend over water’ te bewonderen op dehoek van de Lage Markt met de Waalkade.

kunstenaar: Ed van Teeselingtitel: Twee reliëfsjaartal: 1982locatie: Grotestraat/Waalkade

In 1980/1981 werd aan de Waalkade, tussen de Grotestraat en Nieuwe Markt, een nieuwe waterkeringmuurgerealiseerd. In het kader van dit project werden aan enkele kunstenaars uit Nijmegen en omgeving opdrachtenverstrekt. Dit werk hoort in deze opdrachtserie thuis.

Ed van Teeseling maakte in de nabijheid van zijn bronzen beeld aan de Waalkade twee reliëfs. Het ene laat hetwapen van Nijmegen zien en op het andere staan gestileerde vissen. Het is een teken aan de rivier: hier houdt deWaal op en begint de stad Nijmegen. Maar het is ook een verwijzing naar de locatie (Achter de Vismarkt).In 2009 is de Waterkeringmuur verhoogd. Het beeld 'Vrouw uitkijkend over het water' is daarbij verplaatst naar deLage Markt, verderop aan de Waalkade. De twee reliëfs staan nu op tegenoverliggende kant van dewaterkeringmuur.