Kunstroute

Opdracht: Kunstroute (door Holwerd) Gemaakt door: Elbrecht van der Veen en Rixt Bilker

Klas: 4Hc

Docent: Mevrouw Lodema

INHOUD:

Kunst-culturele mogelijkheden in Holwerd………………….blz. 1/2

Woordspin…………………………………………………………....blz. 3

Leeuwarden – Culturele hoofdstad 2018………………….…..blz. 4

3 foto’s van Leeuwarden culturele hoofdstad 2018…….……blz. 5

Kaart Kunstroute………………………………………………….…blz. 6

Inleiding……………………………………………………………..…blz. 7

Punt 1 – Waddenbelev ingscentrum………………………………….

Punt 2- Waling Dykstra beeld…………………………………………..

Punt 3 – Herdenkingsmonument Bosma’s Plein…………………….

Punt 4 – Herdenkingsmonument zeedijk…………………………….

Punt 5 – Walv is op de pier……………………………………………..

Interview wadloopgids…………………………………………………

Punt 6 – De Waddenzee………………………………………………

Folder kunstroute ……………………………………………………….

EEN LIJSTJE VAN KUNS T-CULTURELE MOGELIJKHEDEN IN ONZE OMGEVING.

1. Het Waddenbelevingscentrum

Vroeger was dit een gereformeerde kerk. Toen deze leeg

kwam te staan werd dit een waddeninformatiecentrum.

In het waddenbelevingscentrum is van alles te beleven:

Tentoonstelling van vondsten, 3D-muren met zandpaden,

vissen en nog veel meer!

2. Het beeld van Waling Dykstra

Waling Dykstra was een Friese schrijver en dichter. Hij had

een boekhandel en hij woonde in Holwerd. Hij is hier ook

overleden.

3. Herdenkingsmonument op Bosma’s plein

Een steen die in de muur gemetseld is. De tekst slaat op de tweede

wereldoorlog:

'IN DEN LAATSTEN WINTER

VAN DEN TWEEDEN WERELDOORLOG

BEDREIGDE DE HONGERSNOOD

IN HOLLAND VELER LEVEN.

TOEN ZETTE HOLWERD

HUIS EN HART LIEFDEVOL

VOOR ONZE KINDEREN OPEN

EN ZOND ONS VOEDSEL.

ZOO BOOD FRIESCHE

ONBAATZUCHTIGE GULHEID

ONWAARDEERBARE HULP EN

VERPLICHTTE ONS TOT DANK

DIEN WE HIERMEDE BETUIGEN

NAMENS DE BEVOLKING VAN DIEMEN.’

4. Molen van Holwerd

Vroeger was deze nog in gebruik. Tegenwoordig niet

meer. Elke zaterdag ochtend draaien de wieken en

kun je er gaan kijken.

5. De katholieke kerk

‘De t oren van dit rijksmonument stamt uit de

zevent iende eeuw. De kerkt oren deed lange t ijd

dienst als een vuurbaak voor de schepen op de

Waddenzee. Het was een mult ifunctionele

t oren: onderin was ook een gevangenis. Vlakbij

de t oren bevond zich het tolhek, voor het veer

naar het Waddeneiland Ameland.’

(http://www.absolutefacts.nl/friesland/holwerd-sint-willibrorduskerk/)

6. Het herdenkingsmonument op de zeedijk

Dit monument is een plaat die op een verhoging

ligt. Het verwijst naar de slachtoffers van de

tweede wereldoorlog.

7. De Walvis op de pier

Het is een geschenk aan Holwerd van de Wagenborg

Passagiersdiensten.

8. De Waddenzee De Waddenzee hoort ook bij kunst, omdat ze op de

werelderfgoedlijst staat.

9. Holwerd aan Zee (Toekomstig plan, maar behoort zeker tot erfgoed!)

Onze kunstroute gaat door Holwerd, maar er zijn

grootse plannen voor Holwerd: Holwerd aan zee! Bij

deze dus een plaatje hoe het er over 10 jaar uit

gaat zien!

10. Wachten op hoogwater (Ook toekomstig, maar dit

staat in verband met Leeuwarden culturele

hoofdstad 2018. Later wordt hier meer over

verteld.) Beeld dat de verschillen in de wereld

weergeeft.

WOORDSPIN | KUNST -EN CULTURELE MOGELIJKHEDEN IN FRYSLÂN

Erfgoed Fryslân

Waddeneilanden

Terp – Hogebeintum

Bonifatiuskapel – Dokkum

Waterpoort – Sneek

Stupa – Hantum

Kanon – Sloten

Ús Mem – Leeuwarden

Stania State – Oenkerk

Elfstedentocht

Planetarium - Franeker

LEEUWARDEN – CULTURE HOOFDSTAD 2018

- Wat houdt culturele hoofdstad in?

Elk jaar wordt door het Europees Parlement een culturele hoofdstad van Europa

gekozen. Het doel hiervan is de rijkdom, de verscheidenheid en de

gemeenschappelijke kenmerken van de Europese culturen tot hun recht te laten

komen en ertoe bij te dragen dat de burgers van de Europese Unie elkaar beter

leren kennen. Om de v ier jaar wordt er een nieuwe stad als culturele hoofdstad

uitgekozen. En in 2018 is dit dus Leeuwarden!

- Wat is er te doen in Leeuwarden?

Er is van alles te doen. Maar alles heeft vooral met cultuur te maken, omdat we

andere mensen ons cultuur willen laten zien. Zo zijn er bijvoorbeeld allerlei schilderijen

tentoongesteld, er is dans, muziek, theater, sport, ook is er een Escher tentoonstelling

in het Fries Museum en als jezelf nog iets weet kun je iets ondernemen en het

‘tentoonstellen’ in 2018.

- Waarom in Leeuwarden?

2018 biedt iedereen kansen, daarbij gaat het vooral om meedoen. Maar ook om

verbinding met onze omgeving en de rest van Europa. We willen gastvrij in en

ervaringen bieden, we streven concrete doelen na, nu en in de toekomst. Maar ook

om de natuur, het milieu en duurzaamheid. Dit staat dan ook centraal.

- Wie komen er?

Veel mensen uit de hele wereld komen naar Leeuwarden toe, om de Friese cultuur te proeven. Maar ook kunstenaars, fotografen en cultuurliefhebbers.

Niet alleen in Leeuwarden zijn ze druk bezig met de voorbereidingen van de

culturele hoofdstad 2018. In heel Fryslân zijn mensen druk in de weer. Zoals we al

eerder hebben genoemd, wordt er op de zeedijk een kunstwerk geplaats, dit is om

de verschillen tussen de wereld te laten zien: Een erg dikke vrouw en een magere

man. Vanuit Zuid-Holland worden er allemaal kunstwerken geplaats om heel Fryslân

te promoten. (https://www.holwerdaanzee.nl/nld/tijdlijn/wachten-op-hoog-water)

Onze mening: Wij v inden het leuk dat Leeuwarden culturele hoofdstad van 2018 is.

Vooral omdat Leeuwarden niet een hele grote stad is en toch culturele hoofdstad is

van heel Europa. Ook is het leuk dat mensen van over de hele wereld naar Friesland

komen om de cultuur en de nuchterheid van ons te ervaren. Maar het is niet alleen

leuk voor Leeuwarden maar ook voor heel Friesland. Zoals hierboven al is genoemd

is iedereen druk bezig met de voorbereidingen zodat het in 2018 heel veel mensen

trekt. Wij denken dat het heel erg leuk en gezellig gaat worden met iedereen en ook

hopen we dat er veel cultuur te snuiven is! Tot 2018!

3 FOTO’S VAN LEEUWARDEN CULTURELE HOOFDSTAD 2018

KAART EN DE ZES ACTIVITEITEN

1. Waddenbelevingscentrum

2. Beeld van Waling Dykstra

3. Herdenkingsmonument Bosma’s plein

4. Herdenkingsmonument op de Zeedijk

5. De walvis op de pier

6. De Waddenzee

INLEIDING

Onze route gaat door de omgeving van Holwerd. Wij hebben hiervoor

gekozen, omdat zich hier veel cultuur en erfgoed bevindt. Onze route kun je te voet of per fiets doen.

De naam van ons route is ‘Holwerd aan Zee route.’ Wij hebben hiervoor

gekozen, omdat er in de toekomst plannen zijn voor Holwerd aan Zee en

onze route door Holwerd loopt. Als je het leuk vindt kun je bij het waddenbelevingscentrum (punt 1) een kaart je kopen met kort ing omdat je

deelneemt aan de route (laat hierbij wel je kaart zien) Dit kaart je geeft toegang om met de boot naar Ameland te varen. Kijk op www.ameland.nl

voor de activiteiten op Ameland. Vanuit punt zes vertrekt de boot naar

Ameland zodat je meteen door kunt en je dag compleet is!

PUNT 1 – WADDENBELEVINGSCENTRUM

- Het waddenbelevingscentrum de

Noordhoren is te vinden midden in Holwerd, in een voormalige kerk. De

kerk is omgebouwd tot een centrum

waar alles te zien is wat groeit en bloeit in de Waddenzee.

Talloze vogels, prachtige schelpen, een

aquarium waarin zeevissen zwemmen en een slikbak met de kleinere

bewoners van het wad. Er worden ook rondleidingen gegeven door de

gidsen door het centrum heen. Er

wordt dan over alles vertelt. - Er worden ook waddentochten

georganiseerd. U gaat dan onder

begeleiding van een enthousiaste gids het wad op (zie interview).

Onderweg krijgt u veel uit leg over het wad en kunt u kennis maken met

het leven op het wad. Op deze

tochten komt het ook voor dat er zeehonden worden gezien en zelfs af en toe een bruinvis!

- Het wadden belevingscentrum is dezer dagen gevest igd in een

voormalig gereformeerde kerk. De kerk is gebouwd in 1920. De kerk is

een zaalkerk met slanke toren, op een trapeziumvormige plattegrond. Gebouwd in expressionist ische vormen onder invloed van de

Amsterdamse school en het werk van E. Reitsma. Het bankenplan is

concentrisch op de kansel gericht; daarmee komt het ontwerp de liturgische richt lijnen van de voorman van de gereformeerden, dr. A.

Kuyper, tegemoet. Wegens het fusieproces binnen de protestantse gemeent en van

Holwerd is de kerk in 2014 gesloten. In april 2016 is hier het

waddenbelevingscentrum De Noordhoren geopend.

- De architect van de kerk is Gebr. Offringa. Helaas konden wij geen

informatie over deze architecten vinden. En blijven ze voor ons

onbekend.

- Voor het waddenbelevingscentrum is de kerk volledig verbouwd.

Tijdens de verbouwing heeft de bouwcommissie het hele interieur van

de kerk gestript: de preekstoel is verwijderd, de verschillende

achterzaalt jes hebben nu de functie van een keuken, toiletgroep en

vergaderruimte gekregen. De complete vloer is verwijderd, uitgevlakt

en op nieuw gelegd

- De omgeving:

De kerk staat in het centrum van Holwerd. Want de kerk is in bijna elk

dorp het middelpunt en daar worden alle huizen en andere gebouwen

omheen gebouwd. Het had voor het centrum misschien handiger

geweest dat het meer aan de rand van Holwerd stond zodat het meer

opviel voor de toeristen die naar Ameland gaan.

Reactie van Rixt:

Ik vind het heel leuk dat deze kerk is verbouwd tot een museum. Je

hebt nu als het ware ‘twee vliegen in één klap.’ Voor de rest vind ik het

mooi dat het vanbinnen helemaal in de sfeer van het wad is. Er is

binnen op de muur een hele mooie 3D tekening gemaakt van het

wad. Wat ook bijzonder is, is dat er allemaal diert jes van het wad in het

aquarium zitten. Ik vind dit een heel mooi stuk erfgoed en ik denk ook

dar het veel andere mensen zal aanspreken.

Reactie van Elbrecht: Ik vind het een leuk init iat ief dat ze van een kerk een centrum hebben

gemaakt waarin mensen kunnen zien wat er allemaal op het wad

gebeurd. Het is een mooi ruim gebouw en ze hebben dit mooi

ingedeeld met vit rines waarin bijvoorbeeld schelpen worden getoond

die te vinden zijn op het wad, de aquariums met de vissen, zeesterren,

kleine anemoontjes en kreeft jes. Dit is erg leuk om te zien.

Mijn verwachting was dat het er vanbinnen wat oud en sober uit zou

zien, maar dit was heel anders. Door de verbouwing is er veel

veranderd en was het een stuk moderner dan ik had verwacht. Ook de

grote muurschildering vind ik erg mooi.

Mijn oordeel over het waddenbelevingscentrum is posit ief. Ik vind het

allemaal interessant en leuk om te bekijken. Er worden ook leuke

waddentochten georganiseerd. Dit is een erg leuke ervaring.

Bronnen:

http://www.denoordhoren.nl/ http://reliwiki.nl/index.php/Holwerd,_Elbasterweg_1_-_Gereformeerde_Kerk

"de tael is 't folk." dit wurdt aloan

troch knappe mannen

leard. en as it folk syn tael forsmyt,

it rekket ek syn folks-aerd

kwyt en falt tobek ta neat.

waling dykstra Holwert 10 febr 1882

frysk folksskriuwer en dichter

berne 14 – 8 – 1821

ferstoarn 15 – 1 – 1914

PUNT 2 – WALING DYKSTRA BEELD

- Dit beeld staat aan de Hemminga

wei in Holwerd. Het is een beeld van

Waling Dykstra, hij was een bekende

schrijver die in Holwerd heeft

gewoond.

- Over Waling Dykstra (1821-1914):

Waling Dykstra werd op 14 augustus

1821 geboren in Vrouwenparochie

als zoon van een bakker. In die t ijd

was het normaal dat de zoon van

de vader het bedrijf overnam en dus gebeurde dit ook. In 1840

verhuisde hij naar Spannum om de bakkerij van zijn vader over te

nemen. Maar al snel kreeg hij genoeg van zijn werk als bakker. Hij

besloot in 1853 de bakkerij te verkopen en de kost gaan te verdienen

als schrijver. In 1856 trad hij in werking bij een boekhandel en in 1861

verhuisde hij naar Holwerd, waar hij tot zijn dood (in 1914) als schrijver

en boekhandelaar leefde.

- Hij t rouwde in 1850 met Hinke Huizinga, met wie hij samen een zoon

kreeg. Helaas overleed zij in 1851 en een jaar later liet ook zijn zoon het

leven. In 1855 trouwt hij opnieuw met Afke Jans de Boer en met haar

krijgt hij elf kinderen.

- Om deze grote huishouding te onderhouden schreef Waling Dykstra

erg veel. Hij schreef niet alleen boeken maar ook zette hij zich

ontzettend in voor de Friese taal. In totaal heeft hij zo’n t ien boeken en

gedichten geschreven en zich enorm in gezet voor de Friese taal. Ook

heeft hij een grote bijdrage geleverd aan de literatuur.

- Over het beeld:

Aan de Hemminga wei in Holwerd staat dit beeld. Het is een

herdenkinsbeeld voor Waling Dykstra. Op dit beeld is hijzelf uitgebeeld.

Het volgende staat bij het beeld:

- De kunstenaar van dit beeld is Christ iaan W. Hij is een beeldhouwer en

monumentaal kunstenaar.

- Als je dit beeld op internet opzoekt dan staat er het volgende bij de beschrijving:’ Borstbeeld op bakstenen sokkel.’ En eigenlijk is dit een

perfecte omschrijving. Het is een heel simpel beeld zonder

ingewikkeldheid. De plaats waar het beeld staat vind ik ook erg mooi het staat midden in de natuur met een mooie achtergrond. Het staat

ook op een handige plek, er komen namelijk veel toeristen langs. - Het beeld is van brons gemaakt en daar is het gezicht van Waling

Dykstra in gemaakt.

Bron: http://walingdijkstra.nl/Waling_Dijkstra/Welkom.html

Reactie van Rixt:

Ik vind het een mooi beeld, zoals al eerder is verteld is het een heel simpel

beeld met een duidelijke betekenis. Ik vind dat wel fijn, dat het simpel is. Ik denk dat dit ook goed aansluit bij de functie van het beeld: een

herdenkingsplek. Verder zou ik de bakstenen waarop het beeld staat wat

anders doen ik vind dit namelijk een beetje gek. Ik zou er een heel lichaam van maken en niet alleen een hoofd op bakstenen. Verder vind ik de plek

wel heel mooi waar het beeld staat, de molen op de achtergrond en een ver uitzicht. Voor het herdenkingsbeeld staat een bankje, dit vind ik slim bedacht

hierop kunnen toeristen zitten en van het mooie uitzicht kunnen genieten.

Verder ben ik van mening dat beeld een mooie bijdrage levert aan ons kunstroute en ook aan de erfgoedlijst van Holwerd!

Reactie van Elbrecht:

PUNT 3 – HERDENKINGSMONUMENT BOSMA ’S PLEIN

- In Holwerd op Bosma’s plein staat een ingemetselde plaquette. Dit is

een herdenkingsbeeld voor de evacués uit de tweede wereldoorlog

die in deze periode in Holwerd kwamen om hulp.

- Het monument op het Bosma's Plein herinnerd aan het voedseltransport

in de hongerwinter van 1944 tot 1945 en aan de opvang van de

honger evacués uit Diemen in de Tweede Wereldoorlog. In Holwerd

kwamen namelijk veel evacués. Evacués zijn volgens het

woordenboek: ‘Mensen die elders ondergebracht worden.’ Deze

mensen kwamen in de oorlog vaak naar het platteland, omdat er in de

stad een schaarste was aan voedsel. Op het platteland had men

landbouw waarop men eten verbouwde. Deze evacués, vaak

kinderen, kwamen dan bijvoorbeeld naar Holwerd om te helpen op het

'IN DEN LAATSTEN WINTER

VAN DEN TWEEDEN WERELDOORLOG

BEDREIGDE DE

HONGERSNOOD IN HOLLAND VELER LEVEN.

TOEN ZETTE HOLWERD

HUIS EN HART LIEFDEVOL VOOR ONZE KINDEREN

OPEN EN ZOND ONS VOEDSEL.

ZOO BOOD FRIESCHE

ONBAATZUCHTIGE GULHEID ONWAARDEERBARE HULP

EN VERPLICHTTE ONS TOT DANK

DIEN WE HIERMEDE

BETUIGEN NAMENS DE BEVOLKING

VAN DIEMEN.

L.E. DE GEER VAN OUDEGIJN - BURGEMEESTER.

A.J.J. VAN GEMERT - ARTS. W. HARTMAN - ARTS.

J.G. HOOVER - HERV.

PRDIKANT. B.A. LASANCE - PASTOOR.

A. DE VRIES - HOOFD O.L. SCHOOL.'

platteland, daarvoor kregen ze eten. Dit monument is dus speciaal

gemaakt voor alle evacués die naar Holwerd zijn gekomen in de

tweede wereldoorlog.

- Over het monument:

Het monument is onderdeel van een muur, deze muur is gebouwd van

bakstenen. Het monument valt op doordat het van steen is gemaakt.

En ook omdat er door middel van bakstenen een omlijning om de

steen is gemaakt. De steen heeft de vorm van een rechthoek, dit is

logisch omdat er ook nog tekst in staat. De steen heeft aan de onder

-en bovenkant een wat dikkere zwarte lijn, zodat hij duidelijk t e zien is.

- Omgeving van het monument:

Het monument maakt onderdeel uit van een bakstenen muur, op deze

manier valt de steen erg op en kun je hem bijna niet missen als je

erlangs loopt. Het monument staat wel in het midden van het dorp,

waardoor toeristen die bijvoorbeeld naar Ameland gaan er niet snel

langs zullen gaan. Dat is jammer, want het is wel de moeite waard om

erlangs te gaan.

- Voor de rest valt er niet heel veel over dit monument te vinden.

Reactie van Rixt:

Ik vind dit een mooi monument met een mooie betekenis. Mijn pake heeft

toen het oorlog was zelf ook evacués thuis gehad, dus het komt dan toch

een beetje dichtbij. De tekst op het monument vind ik mooi geschreven, ik

vind sommige woorden en zinnen een beetje last ig te begrijpen, omdat het in

het oud Nederlands is geschreven. Ik vind het uiterlijk van de steen wel mooi

en goed bedacht, het maakt onderdeel uit van een bakstenen muur

waardoor de steen opvalt. Ook vind ik het mooi dat ze de steen in grijst inten

hebben gedaan, hierdoor zie je dat deze periode in de geschiedenis niet fijn

was. De omgeving/waar het monument staat vind ik wat minder prakt isch.

Het staat in het midden van het dorp in een beetje een gekke uithoek. Ik

denk dat dit monument goed tussen het lijst je van ons kunstroute past, omdat

dit monument een goed beeld van Holwerd geeft: Liefdevol voor kinderen,

open en zond voor voedsel en onwaardeerbare hulp.

Reactie van Elbrecht:

PUNT 4 – HERDENKINGSMONUMENT OP DE ZEEDIJK

- Dit is een monument dat

bovenop de zeedijk ligt en

verwijst naar de gevallenen in

de tweede wereldoorlog.

- De kunstenaar is op internet

nergens te vinden. Na lang

zoeken kwamen we op een

paar kleine bronnen (zie onder),

maar daar kwamen we ook niet

veel verder mee. We weten wel

dat het een init iat ief was van

oud-piloot Mart in Baal uit Australië.

Het is wel opmerkelijk dat hier zo

weinig bronnen over zijn. Het

monument heeft ook geen officiële

naam, op internet noemen ze het

‘Het monument op de

waddenzeedijk’. Het monument is

op 24 juni 1992 onthuld.

- Het monument op de

Waddenzeedijk is opgericht ter

nagedachtenis aan vijf geallieerde

vliegers van de Royal Air Force die hier op 26 juni 1943 sneuvelden. Hun

Wellington bommenwerper HE 346 van het 166e squadron werd door

een nachtjager van de bezetter neergeschoten en stortte neer in het

Wad, even ten noorden van Holwerd.

- De namen van de vijf gesneuvelde militairen luiden: J. Ball, C.A.

Mattress, A. Mort imer, N.R. Parry en J.P. Priest ley.

- Deskundigen waren lange t ijd in de veronderstelling dat het gecrashte

vliegtuig was neergekomen in het IJsselmeer. Door intensief onderzoek

door de Koninklijke Luchtmacht en enkele part iculieren is men

uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat het wrak van de Wellington in

het Wad bij Holwerd lag.

- Het geld voor het gedenkteken is bijeengebracht door de Royal Air

Force Associat ion (een vereniging van oorlogsvliegers).

Bron:

http://www.4en5mei.nl/herinneren/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeke

n/oorlogsmonument/684

- Het beeld is niet realist isch, maar is abstract. Het is een rechthoekige

steen die op een ingemetselde verhoging op de zeedijk ligt. Het

kunstwerk is dus driedimensionaal en is gemaakt uit natuursteen en de

verhoging is van bakstenen. De steen is waarschijnlijk gehakt. De steen

glanst niet, maar is ook niet ruw. Hij is waarschijnlijk dus wel geslepen.

- Dit kunstwerk gaat dus over geallieerde piloten. Zij waren bezig met

vechten toen ze door een nachtjager van de bezetter neer werden

geschoten. Met deze steen wil men dat deze mensen herdacht

worden. De namen en leeft ijden van de piloten staat er ook op, dus

dat maakt het wel extra indrukwekkend. We denken dat de kunstenaar

ermee wil zeggen dat onder andere deze mensen hebben gevochten

voor onze vrijheid, en dat wij hen daar dus best dankbaar voor moeten

zijn.

- Dat is dan ook de functie van het beeld, mensen laten nadenken

over hoe het geweest moet zijn, en dat we zonder deze mensen

misschien niet in vrijheid zouden leven. Als je die namen en leeft ijden

leest, komst het toch wel vrij dichtbij omdat er jongens bijzit ten van 19

en 20 jaar. Dat zit nog niet eens zo ver bij ons vandaan.

Reactie van Rixt:

Ik vind dit beeld van de buitenkant niet heel spannend. Het is vrij neutraal.

Ook is de steen niet extreem groot. De bakstenen verhoging is helemaal niet

mooi gemetseld en zelf zou ik ook iets anders dan bakstenen gebruikt

hebben. Ik zou ook niet voor een tegel, maar voor iets hogers gekozen

hebben. Een tafel bijvoorbeeld, met wat bankjes eromheen, zodat je er ook

even bij kon zitten. Ik vind dat de kunstenaar hier nog wel een paar punten

heeft laten liggen.

De buitenkant vind ik dus niet zo heel bijzonder, maar de boodschap vind ik

wel mooi. Doordat de namen en de leeft ijden erbij staan, komt het toch wat

dichterbij.

De locatie waar de steen ligt is wel heel mooi, op de plek waar de resten

teruggevonden zijn. Het is een bescheiden tegel, en misschien moet je wel

maar net weten waar die ligt, maar dat vind ik juist wel leuk. Aan de

onderkant van de dijk staat wel een bordje ‘oorlogsmonument’ met een

pijlt je, dus dan is hij alweer makkelijker te vinden. Als je achter het monument

kijkt , zie je een prachtige blik van de Waddenzee, en dat maakt het wel uniek

en extra mooi. Daarom vind ik de locatie wel heel mooi gekozen.

Reactie van Elbrecht:

Ik verwachtte toen ik het beeld ging bezoeken een kleine steen die ergens

op de zeedijk zou liggen. Dit klopte niet helemaal omdat het veel groter was

dan ik verwacht had. Het beeld was ongeveer 1 meter bij 70 cm.

Het monument heeft niet veel indruk op me gemaakt, het lag tegen de

zeedijk aan, aan de kant van het wad. Waardoor het niet erg opviel.

Gelukkig stond er een bord met ‘oorlogsmonument’ waarop stond dat daar

het monument lag, anders was het niet opgevallen. Dat is jammer, want je

wilt juist dat een beeld zoveel mogelijk gezien wordt. Het monument is niet

erg opvallend en de bakstenen zorgen er niet voor dat de steen meer opvalt.

Ik ben wel zeer posit ief over de locatie, een prachtig uitzicht en een mooie

plek op de zeedijk. Het monument is niet erg kleurrijk, maar dat past ook wel

weer bij een oorlogsmonument. Ik vond het wel mooi dat de namen en

leeft ijden erbij stonden, dan wordt het toch een beetje persoonlijker.

Wellington bommenwerper HE 346

PUNT 5 – WALVIS OP DE PIER

De kunstenaar van dit beeld is Anne Woudwijk, dit is de kunstenaar die ook

Grote Pier heeft gemaakt. Het kunstwerk is in 1933 onthuld, en is een

geschenk van Wagenborg Passagiersdiensten. In dichte mist is de veerboot ertegen aangevaren, waardoor het in 2003 opnieuw onthuld werd. Het staat

op de pier in Holwerd.

In de Dockumer Courant heeft een stukje gestaan over de aanrijding en restaurat ie:

HOLWERD - Dinsdag 22 januari jl. is de fa. de Groot uit Harlingen begonnen

met het bergen van de beschadigde walv is bij de veerdam van Holwerd. Dit

uit twee delen bestaande kunstwerk werd op 25 sept. jl. ernst ig beschadigd doordat de veerboot Sier er in dichte mist tegen aanvoer.

Eerst werd door een duiker de kop van de sokkel losgemaakt. De 10 ton zware kop werd vervolgens aan boord getakeld. De sokkel, een 13 m lange

koker, moest met behulp van boor- en triltechnieken uit de wad bodem

worden losgemaakt. Een dag later is begonnen met het bergen van het beschadigde staartstuk.

Nog niet bekend is hoe groot de schade is aan dit deel van het kunstwerk. De

walvis wordt naar een loods in Harlingen overgebracht. Daar zal de schade worden opgenomen.

Rederij Wagenborg is de opdrachtgever van de berging. De kosten van de operatie zijn volgens directeur Ger van Langen voor de rederij. 'Het is een

verzekeringskwest ie en mogelijk dragen wij zelf ook wat bij'. Van Langen is

inmiddels door een aantal bedrijven benaderd die claimen dat reparatie mogelijk is, iets wat maker Anne Woudwijk voor onmogelijk hield.

Mocht de walvis weer terugkeren naar Holwerd dan moet volgens eigenaar Rijkswaterstaat naar een andere locatie worden gezocht. Wel in de buurt van

de pier, maar dan op een plek waar herhaling van de aanvaring uitgesloten

is. De beschadigde veerboot Sier is in januari naar de werf in Harlingen geweest,

Een groot deel van de voorplecht is daar vervangen

Bron: Nieuwe Dockumer Courant, 24/01/02.

Het beeld is vrij realist isch, het lijkt op een echte walvis. Het beeld is ook wel

op ware grootte. In het beeld zitten geen ogen of andere details, waardoor

het net iets onrealist ischer lijkt . De Walvis is driedimensionaal, alleen bestaat eigenlijk uit twee delen. Het achterste deel is de staart en het voorste deel

moet de kop voorstellen. Tussen die twee delen in het plat.

Het kunstwerk is gehakt uit Belgisch hardsteen, een materiaal waar Anne

Woudwijk veel mee werkt. De ronde ondergrond is gemaakt van kinderkopjes. De beeldende middelen die gebruikt zijn, zijn vorm, kleur, lijn en

textuur. De vormen zij organisch, dus op de natuur gebaseerd. Er zijn lijnen te

zien en de textuur wordt vooral bepaald door het materiaal. Dit materiaal zorgt er namelijk voor, dat de textuur ruw is.

De inhoud van dit kunstwerk is wat mij betreft niet heel duidelijk. Op internet is

niks over de betekenis te vinden, en ik denk dan ook dat het niet echt een

betekenis heeft. Een walvis past gewoon goed bij de zee. De kunstenaar heeft dit kunstwerk gemaakt in opdracht van Wagenborg Passagiersdiensten.

Het beeld is dus een soort cadeau.

De functie van dit beeld is decoratie. Het is om van te genieten zonder

bijbedoelingen. Het kunstwerk was dus eerst dichterbij de zee gebouwd, maar door een aanrijding ligt hij nu wat verder op de pier.

Reactie van Rixt : Toen ik het beeld in het echt zag, viel mij als eerste het materiaal op, omdat ik

dat dus anders verwacht had. Het beeld was wel ongeveer zo groot als ik

had verwacht. Ik ben natuurlijk al wel vaker op de pier geweest, maar dat beeld is mij eigenlijk nog nooit opgevallen.

Mijn oordeel over dit beeld is over het algemeen posit ief. Het ligt op een

mooie locatie en ook de tegelt jes passen goed bij het geheel. Hij past goed

in de omgeving en is niet te opvallend.

Reactie van Elbrecht : Het beeld van de walvis was mij nog niet eerder opgemerkt, ook al ben ik wel

een aantal keren op de pier van Holwerd geweest. Ik verwachtte dat het

beeld erg realist isch zou zijn en erg groot. Ik had verwachtte dat het beeld een gladde textuur zou hebben.

Mijn verwachting kwam niet overeen met wat ik zag toen we het beeld gingen bekijken, het beeld was niet organisch gevormd maar meer abstract.

Vandaar dat het mij eerder niet is opgevallen als een walvis. Als je het beter bekijkt, bestaat het beeld uit allemaal kleine steentjes van dezelfde kleur, een

grovere textuur dan ik had verwacht. De grootte van het beeld kwam wel

overeen met mijn verwachting.

Mijn oordeel over het beeld is posit ief. Het beeld valt niet extreem op, dit vind

ik een voordeel, want dat past beter bij de omgeving. Ik vind het idee dat het

beeld uit twee onderdelen bestaat ook erg mooi, je zult er goed naar moeten kijken om te ontdekken wat het beeld inhoudt.

Bronnen: http://www.vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=FR06au

INTERVIEW – WADLOOPGIDS, GERRIT BILKER

Het interview hebben wij gehouden met wadloopgids Gerrit Bilker. Dit

interview ging dus voornamelijk over het wad, zijn werk en de belangstelling.

Helaas gaf hij niet heel uitgebreid antwoord…

1. Wat houdt u functie als wadloopgids precies in?

Wat hij als wadloopgids doet is het rondleiden van mensen over het wad.

Onderweg vertelt de wadloopgids over wat hij en de groep tegenkomen.

Dingen waarbij de groep tot st ilstand komt om er beter naar te kijken en

geïnformeerd te worden zijn vogels, zeehonden en andere dieren die leven

op of in het wad.

2. Hoelang bent u al als wadloopgids bezig?

2 jaar is hij aan het werk als wadloopgids, dit doet hij naast zijn vaste werk.

Vaak is hij één keer per weekend weg.

3. Waarom bent u met deze hobby begonnen?

Ze gingen eens wadlopen met een groepje, en toen vroeg de wadloopgids

of hij interesse had. Hij zei meteen ja. Vooral omdat je t ijdens de tochten in

een heel andere “wereld” bent. Je staat in een prachtig stuk natuur

waardoor je je heel klein kan voelen. (En dat is bijzonder want hij is 2 meter )

4. Wat is de gemiddelde grootte van de groepen waarmee u loopt?

Dat varieert per tocht; de ene keer 10 personen een volgende keer 20

personen en soms ook wel 50 personen.

5. Hoelang zijn de tochten die u maakt?

De tochten zijn ongeveer 3 tot 4 uur, afhankelijk van de groep en het weer.

Als er kleine kinderen meelopen, zorgen we dat we wat langzamer gaan, dus

dan duurt het wat langer.

6. Is er veel interesse vanuit het buitenland, dus lopen er weleens

buitenlanders mee? En zo ja, waar komen zij vandaan?

Ja, er lopen weleens buitenlanders mee. Dit jaar waren dit vooral Duitsers,

Engelsen en Portugezen. Meestal zijn het gewoon Nederlanders, maar ze

komen wel uit alle hoeken van het land.

7. Moest u ook cursussen of lessen volgen om als wadloopgids te beginnen?

Waarvan?

Nee, met een ervaren gids meelopen is voldoende om als wadloopgids te

beginnen. Prakt ijk is de beste leerschool. Je moet natuurlijk wel een beetje

kennis hebben over het wad, want anders kun je de mensen er ook niet over

vertellen.

8. Wat vindt u het leukste aan uw werk als wadloopgids?

Het wad op zich spreekt hem nog alt ijd erg aan en daarbij ook de contacten

met de mensen die meelopen. Het is natuurlijk een uniek stuk natuur, en

daarom is het ook uniek dat hij dit kan doen.

9. Waarom is de Waddenzee zo bijzonder?

2x per etmaal valt de Waddenzee droog, het is een prachtig stuk natuur met

mooie dieren.

10.Waarover vertelt u zoal als u een groep begeleidt?

In de loop van de tocht wordt er bij de verschillende dieren, vogels en

aangespoelde dingen die je tegenkomt verteld.

11. Wat is het bijzonderste wat u ooit op het wad heeft meegemaakt?

Dit zijn de zeehonden, deze dieren zie je niet vaak en is daardoor het

bijzonderste wat hij heeft meegemaakt.

12. Wat merkt u van vervuiling in het waddengebied?

Op het wad niet zoveel, maar langs de zeedijk merk je dit wel. Daar ligt veel

aangespoeld plast ic. Dat is jammer, maar er is niet echt een goede oplossing

voor te bedenken.

13. Merkt u dat er meer belangstelling is nu Leeuwarden in 2018 de culturele

hoofdstad is?

Nee, nu nog niet maar dit kan nog komen. Hij heeft hier nog niets over

gehoord.

14. Doet u ook iets met het feit dat Leeuwarden in 2018 de Europese culturele

hoofdstad is?

Nee, nog niet, maar hij zal dit zeker weleens overleggen met het

wadloopcentrum.

15. Zo nee: Zou u dat graag willen? Zo ja: Vind u het goed/leuk dat er hier iets

meer gedaan wordt?

Hij zou het wel leuk vinden om hier aandacht aan te schenken. Het is een

mooie kans om het waddengebied nog bekender te maken.

PUNT 6 – DE WADDENZEE

Waddenzee

- De Waddenzee is de

binnenzee tussen de Waddeneilanden. De

Noordzee aan de ene kant,

en aan de andere kant het vasteland van Nederland,

Duitsland en Denemarken.

Het gebied strekt zich uit tussen Den Helder in Nederland en Esbjerg in Denemarken, heeft een

lengte van 500 km en een breedte van gemiddeld 20 km. De oppervlakte bedraagt ongeveer 10.000 km², waarvan ongeveer

7.500 km² getijdengebied (slikken en zandbanken), 1.100 km² eilanden

en 350 km² kwelders en zomerpolders. De rest bestaat uit vaargeulen.

- Ontstaan van de Waddenzee:

Tijdens de koudste periode aan het eind van de laatste ijst ijd, ongeveer 18.000 jaar geleden, lag de zeespiegel ruim honderd meter onder het

huidige zeeniveau. De Noordzeebodem lag toen grotendeels droog. Na deze periode smolten de ijskappen waardoor de zeespiegel steeg,

en er water in de Noordzee kon lopen.

7000 jaar geleden lag de kust lijn ongeveer in de buurt van de huidige kust. Door golfwerking en getijbewegingen werd er sediment vanuit zee

naar de kust getransporteerd. Dit sediment werd afgezet langs de kust en in het nabije achterland, dat daardoor telkens iets hoger kwamen te

liggen en zo niet verdronk door de nog snel st ijgende zeespiegel. In de

Duitse Bocht en langs grote delen van de Nederlandse en Vlaamse kust ontstonden zo wadden met getijgeulen. Hierna zwakte de

zeespiegelst ijging af.

- Leven in de Waddenzee:

De Waddenzee is een belangrijk leefgebied voor veel vogelsoorten als meeuwen, sterns, stelt lopers, lepelaars, eenden en ganzen. Ze vinden

er hun voedsel als ze doortrekken, overwinteren of broeden op de

Waddeneilanden. Ook leven er in de Waddenzee zeehonden. Er zijn er twee soorten, de

gewone zeehond en de grijze zeehond. Vroeger werd er ook op zeehonden gejaagd maar tegenwoordig zijn ze bij wet beschermt.

Je hebt er ook veel soorten vissen. Maar de visstand in het Nederlandse

deel van de Waddenzee is sinds 1965 sterk gedaald.

- Waddeneilanden:

In het Nederlandse deel Waddenzee liggen vijf bewoonde

Waddeneilanden; Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. En er zijn nog drie onbewoonde eilanden;

Noorderhaak (of Razende Bol), Rottumerplaat en Rottumeroog.

In totaal zijn er zevenendert ig eilanden, bewoond en onbewoond. Door de jaren heen zijn er al een aantal eilanden verdwenen;

Norderney (DTL) , Bant (DTL), Buise (DTL)en Jordsand (DM).

De eilanden trekken veel toeristen, er vindt veel watersport plaats op

het Wad en vanuit diverse plaatsen kan men wadlopen. In de zomer is het ook heerlijk om één van de lange zand stranden te bezoeken.

- UNESCO werelderfgoedlijst :

Het waddengebied staat op de werelderfgoedlijst . Doordat het op de

lijst staat is het gebied een beschermd gebied. Het gebied is een van de laatst overgebleven grootschalige bij eb droogvallende

ecosystemen waar natuurlijke processen blijven functioneren.

- Activiteiten op het wad:

-Op het wad is veel te beleven en te zien. Vanuit verschillende plaatsen

worden wadlooptochten georganiseerd, je gaat dan met een gids het

wad op die je alles vertelt over het wad.

-Ook vindt je veel schepen op het wad. Vandaag de dag wordt de

Waddenzee bevaren door veerboten naar de Waddeneilanden, de

visserij, de pleziervaart en traditionele zeilende vrachtvaarders als

klippers, t jalken, aken enzovoort. En als het eb wordt kun je met je bood

(platbodem) droog liggen op de bodem van de Waddenzee. Dit

houdt in dat je je boor laat vast lopen in het zand en als het water zakt

sta je met je boot op het wad.

-Gasboring is ook iets wat op het wad gebeurt. Bij Ameland heb je zo’n

boorplatvorm. Hier wordt gas uit de bodem van de zee geboord. En via

leidingen naar het vaste land gebracht

Reactie van Rixt:

Ik vind het heel leuk dat de Waddenzee op ons kunstroute staat, ook

omdat het op de UNESCO lijst staat. Dit maakt het natuurlijk extra

bijzonder! Voor mij wordt het soms normaal dat ik er zo dichtbij woon,

maar eigenlijk is het wel een beetje uniek. Ik vind het wad soms wel een

beetje st inken … Maar ik vind het vooral heel mooi. Soms kun je

zeehonden zien, maar je ziet ook vaak andere beest jes. Zoals krabben,

slakken en mosselen. Ik vind het heel leuk dat de Waddenzee bij ons op

de kunstroute staat, omdat de Waddenzee toch wel erg uniek is!

Reactie van Elbrecht:

Ik vind de Waddenzee prachtig met het gebied eromheen. Er is veel te

beleven en als het mooi weer is ga je bijvoorbeeld een dagje naar

Ameland om naar het strand te gaan. Er valt veel te beleven. Je kunt

ook heerlijk langs de zeedijk lopen en genieten van het mooie uitzicht

over de Waddenzee.

Zelf woon ik in het Waddengebied, en ga dan ook zo nu en dan naar

een eiland of naar de zeedijk om gezellig met de familie een stukje te

wandelen, even uitwaaien bij de zeedijk.

Ik vind het ook bijzonder hoe het zo kan dat het eb en vloed wordt.

Waar blijft het water als het eb wordt?

Bronnen - https://www.unesco.nl/erfgoed/waddenzee#zoom=3&lat=53.3598&lon=5.659

4&layers=TB

- https://nl.wikipedia.org/wiki/Waddenzee#Algemeen

DE FOLDER