0 0 01206 4 4 4 — HUMO — 2 7 - 0 2 - 2 0 0 1

KUIFJE I N COHet begint al In de ambassade: de zwartemadame aan het loket eist honderd frankvoor de afgifte van een simpel aanvraagfor-mulier. Als Ik om een ontvangstbewijs ver-zoek, haait ze de schouders op en lachtschaapachtig: o n ne donne pas.'

Ik probeer een visum te versieren vooreen reis naar Kinshasa, de hoofdstad van deRépublique Démocratique du Congo, hetvroegere Zaïre, het nóg vroegere BelgischCongo. Enkele weken geleden is het staats-hoofd, Mzee (wijze oude man, red.) LaurentDésiré Kabila na een aanslag in het %Misdu Marbre aan zijn schotwonden bezweken.Tussen de radiocommentaren uit Kinshasaherkende Ik één stem: die van mijn vroegerestudievriend Ludo Martens.

Ik ontmoette Martens voor heteerst halfweg de goddelijke jarenzestig, in het gebouw van hetKVHV (Koninklijk Vlaams Hoogstu-denten Verbond) in de LeuvenseKrakenstraat, terwijl op de pick-upconstant like a Rolling Stone' vanBob Dylan draaide. Op dat KVHVwas net een generatiewissel aande gang: de oude bonzen maaktenplaats voor mensen als Walter DeBock, Paul Goossens, Herwig Le-rouge, Kris Merckx en boven alles

marginaliteit. Tien jaar geledenhad ik hem nog eens geïnterviewdover zijn Wonderjaren; hij bleekzich toen vooral om de problema-tiek van de derde wereld te be-kommeren. In 1992 schreef hij eenboek over Abo, de vrouw van deCongolese revolutionaire strijderPierre Mulele. Twee jaar latervolgde zijn magnum opus: 'Eenandere kijk op Stalin', een 350 pa-gina's dik werkstuk waarin Mar-tens zich in alle mogelijke bochten

Minister Yerodia: '0 komtLudo Martens, superbrein enmeestertacticus van wat later zouuitgroeien tot de linkse beweging.

In 1966 liepen we samen inprovopak door Leuven. We hieldenhappenings en scholden het kloot-jesvolk uit. Toen Martens, diehoofdredacteur was van hetKVHV-blad 'Ons Leven', een the-manummer over seks maakte,werd hij van de universiteit ge-trapt. Hij verhuisde naar de Rijks-universiteit Gent en zette er depolitieke strijd voort. In 1970 brakin Limburg de grote mijnstakinguit. Martens verliet voorgoed deuniversiteit en stichtte, samen metKris Merckx, het onvolprezenAmada, in 1978 omgedoopt totPartij van de Arbeid.

Met de jaren verwaterde bij destudenten de linkse reflex. Mar-tens belandde met zijn partij in de42 HUM°

wringt om vadertje Josef Vissa-rionovitsj te rehabiliteren en alle'medialeugens' over hem te weer-leggen: nee, Stalin was geen tota-litaire dictator geweest, nee, debrave man had géén 12 miljoengoelag-doden op zijn geweten,enzovoort, enzovoort.

En nu, plotseling, out from thebush, bleek Ludo in Kinshasa tezijn uitgegroeid tot dé Congo-au-toriteit. Enig rondvragen leerdemij een onwaarschijnlijk verhaal:Ludo Martens zou in Kinshasa eengoede vriend en de persoonlijkeadviseur van president LaurentDésiré Kabila zijn geweest. Deknipselmap over Congo leverdeweinig op, maar enkele telefoon-tjes naar de PvdA zetten mij ophet goede spoor. En toen had ikhem plotseling aan de lijn, krakenden met zeer veel echo, maar toch:

onmiskenbaar Ludo Martens.'Kom maar af! Het is hier dat

geschiedenis wordt geschreven,niet in het bleke België. Onvoor-stelbaar wat voor imbeciliteiten erin de Europese pers over Congoworden verkocht. Het zal je deugddoen eens kennis te maken met derealiteit.'

Nu had ik toevallig net voormezelf uitgemaakt dat er hoogno-dig wat geschaafd diende te wor-den aan mijn zo goed als afgestor-ven idealisme of engagement ofhoe u het ook wilt noemen. Eenstevige kick in zijn marxistisch-le-ninistische ass, dát was wat dezedoor de Nasdaq en andere burger-lijke verlokkingen deerlijk verwe-kelijkte Oudere Jongere broodno-dig had.

En aldus geschiedde.

Hotel 'In de hond'Je raakt niet zomaar in Kinshasa.Een economy-ticket kost vijftig-duizend frank. Je moet naar hetTropisch Instituut in Antwerpenvoor een spuit tegen de gelekoorts 'waarna je mogelijk enkeleflinke koortsaanvallen mag ver-wachten', en een nieuwsoortigemalariapil waarmee je 'veertienprocent kans hebt dat je er binnenhet uur doodziek van wordt' Ver-der hangt de Sabena-pilotensta-king als een zwaard van Damoclesboven mijn project.

Maar het avontuur lonkt, endus sleep ik me enkele dagen laterijlend van de koorts naar Zaven-tem, met een plunjezak vol onge-twijfeld 'opruiende' videocassettesdie een vriendelijke mijnheer vande PvdA mij te elfder ure verzochtheeft voor Ludo mee te nemen.

Nr 3156110

IN OOG M E T HET M O N S T E RIn het vliegtuig ben ik één

de weinige blanken. Overal grote,dure zwarten in smetteloze pak-ken, met geblonken schoenen engouden uurwerken. Na acht uurvliegen smakt de Airbus tegen hettarmac van de internationaleluchthaven van N'Djili, op een flin-ke speerworp van Kinshasa. De hit-te overweldigt me: zweet barst uital mijn poriën en een zwoele windstrijkt door mijn haar. Ik ben éénvan de eersten bij de paspoortcon-trole en bereid me mentaal voorom de 20 videocassettes straksvoorbij de douane te smokkelen.

Maar dat blijkt niet nodig: mijngastheer staat mij, babbelend metde chef de section, op te wachten.We vallen elkaar wat onwennig omde hals: echte vrienden zijn wenooit geweest, en ik ben nooit totzijn Kerk toegetreden. Maar ik hebwel altijd respect gehad voor zijnintelligentie, zijn halsstarrigheiden zijn consequent gedrag: van devele tientallen kennissen die ooitlid van Amada of de PvdA waren, ishij de enige die niet heeft gekozenvoor een gemakkelijk leven. Velerode ex-kameraden doen vandaagde dag wat lacherig over wat zijliefst van al als een jeugdzondeomschrijven, en suizen vervolgensgezwind in hun nieuwe BMW naar

evrouw Martens pakt mijnhandbagage, Ludo mijn plunjezak,en zo wandelen wij dwars door allecontroles naar buiten.

Honderd meter verder staat eenwitte Mercedes geparkeerd, metaan het stuur monsieur Aristideen naast hem monsieur Sylvestre.De komende week zullen Aristideen Sylvestre 24 uur per dag ter be-schikking staan om Martens enmezelf te brengen waar wij maarwillen. Bovendien blijkt monsieurSylvestre politieagent te zijn, watbij overvallen of schietpartijenweleens nuttig zou kunnen blijken.Met Mira tussen ons in glijden wijdoor de tropennacht, op weg naarde 25 kilometer verder gelegenhoofstad.

Even voor het echte centrumverlaten we het asfalt en slaanrechtsaf, een aarden weg in, metputten van een halve meter diep.Grote vlakken water, stille getui-gen van het regenseizoen, weer-kaatsen het licht van de koplam-pen. Dit soort route kraakt iedereauto in enkele weken. Opzij van deweg zitten zwarte mama's bij hetlicht van olielampen gebakkendeegbolletjes met pili-pili te ver-kopen. Martens blijkt midden ineen volkse buurt van Kinshasa tewonen. We stoppen voor een grote

zwarte poort. Twee lijfwachtenmaken open en de auto rijdt debinnenplaats op.

Het huis van Martens is eenvierkante doos met een pannendakerop, ommuurd en van een kleinetuin voorzien. 'Voor Kinshasa is ditongehoorde luxe,' bromt Martens,terwijl hij mijn bagage naar binnensleept. We treden een grote kaleruimte binnen, met in het middeneen ronde tafel en vier stoelen entegen de wanden twee keer tweetafels met wit formicablad, de enebezaaid met boeken, de andere volinformaticamateriaal. Ik bladerdoor de huislectuur: Marx, Mao,Engels. En vanzelfsprekend ookLenin: De l'intelligentsia', Editionsdu Progrés, Moscou 1983, impriméen Union Soviétique. Voorwaar!Onze gastheer heeft zijn fratsennog altijd niet verleerd.

Mira zorgt voor twee literfles-sen ijskoud Primusbier, en al drin-kende ontvouwt Ludo het pro-gramma dat hij voor mij heeft uit-gedokterd. Ik heb hem carteblanche gegeven, om de simple re-den dat 1) je in Kinshasa niemandte spreken krijgt zonder de juisteintroductie, en 2) hij, Ludo Mar-tens, zonder het allicht te besef-fen, de komende week zelf mijnstudieobject nummer één zal zijn.

Ik wil weten wat hem drijft, hoe hijleeft en vooral, hoe hij zich in dekringen rond de vermoorde presi-dent beweegt.

Een halfuur later word ik naarmijn kamer geleid. Ik heb Cuba,Cambodja en Marokko meege-maakt, maar dit hondenhok slaatalles. De vloer is plakkerig en vuil,het bed gammel, het raam heeftgeen muggengaas en mag dus nietopen. Kasten of kapstokken ont-breken. De deur blijkt ooit te zijnopengebroken en kan niet meer opslot. Een zwerm malariamuggenvliegt rond het kale peertje in hetmidden van het plafond. Het is erkokend heet en de lucht ruikt be-dorven.

Ik slof naar de badkamer endraai de douchekraan open. Enkeledruppels water vallen uit desproeikop; daarna niets meer.Man que de pression, zo blijkt later.Een spiegel is er niet. Het dekselvan de wc-pot ontbreekt. In detiouchebak kleven enkele geleklodders. Snot? Rochels? Sperma?

Nou goed, ludo, ik klaag niet. Ala guerre comme é la guerre. Ikwéét dat de arme negertjes ziels-blij zouden zijn met dit aards para-dijs. En zoals gezegd: we doen ditvoor de goede zaak.

Ik prop mijn antimuggentoe-

1I ij arresteren, neem ik aande rechtbank, het parlement of deondernemingsraad.

Ludo Martens is niet alleen. Aanzijn arm hangt een ravissanteCongolese belle, die Mira blijkt teheten en mij een multiculturelesnok aan mijn pinballs geeft. Zeheeft de ogen van een ree, de soe-pele tred van een jachtluipaard eneen kont die alleen te bezingenvalt in jambische alexandrijnen, bijvoorkeur in het Lingala.

Als een agent van de SUreté Na-tionale mij om enige identificatievraagt, grijpt Ludo Martens naarzijn portefeuille en haalt er een inachten gevouwen, tot op de draadversleten vod papier uit, dat hijplechtig openvouwt. De agentwerpt er een blik op, verbleekt, slaatde hakken tegen elkaar en salueert:'Je ne savois pos que ce monsieurétait avec vous, Camarade Lurk!'27 februari 2001

?'stelletje, trouwe bondgenoot vanvele omzwervingen, in het stop-contact, ga op mijn rug liggen enval in slaap.

Op bezoek bijde duivelDe volgende ochtend wordt erhard op mijn deur gebonsd. Het isLudo Martens. 'Opstaan! Over eenhalfuur moeten wij bij Yerodia zijn.'

Aan de keukentafel besprekenwij het komende interview. In Bel-gië wordt Yerodia AbdoulayeNdombasi, voormalig minister vanBuitenlandse Zaken en huidig mi-nister van Onderwijs, afgeschilderdals een monster. Op 3 juli 2000vaardigde ons land een internatio-naal aanhoudingsbevel tegen hemuit wegens 'het in een radiotoe-spraak aanzetten tot racisme engenocide tegen de TiltSi'S: ) 1 1 '

HUM° 43

TOOZ—ZO-1.3 — ONfiR — 17171790ZI000

0 0 012 0 6 4 4 4 — HUMO — 27-0 2-2 0 01

KUIFJE I N CONGO)11«. Yerodia deed zijn gewraakte

uitspraak op 5 augustus 1998, tij-dens een offensief op Kinshasavanuit Boma en Matadi doorCongolese rebellen en Rwandesetroepen. De aanval werd door deregering-Kabila onder andere ge-counterd met een haatcampagnetegen 'de agressoren'. Verscheide-ne radiozenders lanceerden oproe-pen om de vijand zonder genadeaf te slachten.

In november 1998 dienden fa-milieleden van vermoorde Rwan-dese Tutsi's bij het Brusselse parketeen klacht in tegen Yerodia. Zijzwaaiden met citaten uit de Con-golese propagandamachinerie. DeBelgische onderzoeksrechter Da-mien Vandermeersch vond de fei-ten zwaar genoeg om een interna-tionaal aanhoudingsbevel tegenminister Yerodia uit te schrijven.De kernvraag was, en blijft: Watheeft Yerodia precies gezegd?Heeft hij de bevolking opgeroepenzich tegen de bezetter te verzet-ten? Of heeft hij koudweg bevolen'iedere Tutsi' af te slachten?

Enkele maanden geleden kwamvice-premier Louis Michel zwaaronder vuur te liggen omdat hij op17 juni Yerodia nog in Brussel ont-vangen had. De beslissing tot hetuitschrijven van het aanhoudings-bevel bleek al op 11 april genomente zijn, maar werd pas uitvoerbaarverklaard daags na Michels terug-keer van een bezoek aan Congo.Michel heeft altijd beweerd dat hijniet vóár 6 juni op de hoogte wasvan de aanklacht.

Een en ander zorgde voor eenenorme rel, zowel in België als inCongo. Kabila koos het zekerevoor het onzekere en plaatste Ye-rodia over van Buitenlandse Zakennaar Onderwijs. Yerodia van zijnkant, altijd in voor enig spektakel,kondigde aan dat hij een schade-eis tegen België zou indienen 'gro-ter dan wat de Amerikaanse siga-rettenfabrikanten aan hun slacht-offers moeten betalen'.

Ook uit Humo's onverbiddelijkeknipselmap komt Yerodia naar vo-ren als een rare snuiter. In 1965was hij betrokken bij de opstandvan de Simba's, die indertijd halfCongo veroverden. Hij was eenjeugdvriend van Kabila en stondsamen op de foto met Che Gueva-ra toen die een bezoek aan hetCongolese maquis bracht. Langetijd woonde Yerodia in Parijs, waarhij behoorde tot de intieme kring44 HUMO

rond de Franse filosoof en psycho-analyticus Jacques Lacan. VolgensAubert Mukendi, de man die in1997 president Kabila's eerste keuswas voor de functie van kabinets-chef maar uiteindelijk wegensprostaatkanker diende af te hakenten voordele van Yerodia. is Yero-dia 'onvoorstelbaar dom en impul-sief.. un bonhomme qui racontevraiment du n'importe ooi'. Voorvele Belgen is Yerodia 'het mon-ster', 'de duivel in persoon', de'smerige ophitser tot genocide'.

Welwel. Ik ben benieuwd.De Mercedes van monsieur

Aristide en monsieur Sylvestrerijdt voor, en we vertrekken vooreen korte rit naar een klein ge-bouw waarop in blauwe lettersMinistère de l'Education is ge-schilderd. In de tuin patrouillerenenkele soldaten in blauw uniform,de mitrailleur losjes om de heup. Ikmoet het rugzakje met mijn inter-viewmateriaal laten inspecteren,maar dat gebeurt zo slordig dat ikgemakkelijk een revolver had kun-nen binnensmokkelen en voor eennieuw slachtoffer binnen de Kabi-la-rangen had kunnen zorgen.

Abdoulaye Yerodia zit achterzijn bureau, met rechts van hemde Congolese vlag en links eenscherpgesneden zwarte medemensdie zich voorstelt als professorBwinga, adviseur van de minister.Zijn verder aanwezig tijdens hetinterview: Ludo Martens en zijnvrouw Mira, die voor de foto'szorgt, en nog enkele acolieten uitde hofhouding van de minister, dieop verschillende wijzen (camera,enkele bandopnemers, opschrijf-boekje) ieder woord van het ge-sprek vastleggen.

ColoradokeversYerodia blijkt een goedlachse zes-tiger, ietwat gezet, met een ruwebaard waarin veel grijs doorsche-mert. Hij rookt een enorme sigaar,die onderaan helemaal is stukge-kauwd.YEROD1A « Ah! La Belgiguel Ikverwachtte u al geruime tijd! Ukomt mij, zo neem ik aan, arres-teren?»HUMO Nee, mijnheer Yerodia. Ikkom naar het monster kijken.

(Hilariteit bij de hofhouding)YEROD1A « Wel, overtuig uzelf: zieik eruit als een monster? Draagik horens, zoals de duivel? Ofspuw ik misschien vuur? Toege-geven: ik blaas wel rook uit,maar die komt dan van deze lek-kere sigaar.»HUMO Wat voor sigaren rookt u?YEROD1A « Havanna's, natuurlijk.Altijd! Ik moet de ideologischelijn respecteren, hè (lacht).»HUMO In de ogen van de meesteBelgen bent u de baarlijke dui-vel. Wat hebt u nu precies ge-zegd in uw fameuze radiobood-schap?YEROD1A « Op 2 augustus 1998vielen de troepen van Rwandaen Uganda ons land binnen, viade Atlantische kust. Ze rukten opnaar Kinshasa, tot aan de lucht-haven van N'Djili. Onderwegroofden en plunderden ze, ensneden ze de stroomvoorzieningen de watertoevoer af. ZelfsBrazzaville had geen elektriciteitmeer, want wij leveren ook 'aande overkant'. De ziekenhuizenwerkten niet meer, de couveusesvielen stil, allemaal omdat deRwandezen zogenaamd hun ei-gen grenzen veilig wilden stellen

- grenzen die 2.000 kilometervan Kinshasa liggenl Boma enMatadi hebben niets met 'veiligegrenzen voor Rwanda' te maken,hè. Het was geen verdedigings-oorlog maar pure agressie.

» Bon, wat moesten wij doen?Zoals ieder land dat aangevallenwordt, hebben wij de bevolkingopgeroepen de agressor zoveelmogelijk weerwerk te bieden, Ikheb het woord gericht tot de be-volking: 'Breng de opmars vande vijand tot stilstand, met allemogelijke middelen.' En ik hebde agressoren vergeleken metune vermine. Ik heb gezegd: 'Wehebben hier te maken met onge-dierte. En ongedierte moet wor-den uitgeroeid.' Ik heb ookwoorden als éradiguer en exter-miner gebruikt, jawel.

» Kijk, jullie hebben in deTweede Wereldoorlog ook eenbezetter gehad. Je moet mijn op-roep in die context zien: 'Bijtvan je af. Roei dat gespuis uit.'Als je land wordt bezet door vij-andelijke troepen, is alle verzetgeoorloofd, hè. De Belgische ver-zetsstrijders noemden de Duitsersdes doryphores - coloradokevers.Jullie die zo graag frieten eten,weten dat de coloradokever eengevaar is voor de aardappeloogst(hilariteit). Nadien heb ik die op-roep herhaald in het Kikongo, detaal die men spreekt in de pro-vincie waaruit ik afkomstig ben.

« Vervolgens heeft een zoge-naamde rechter, de Belg mon-sieur Vandepit (Yerodia bedoelt:onderzoeksrechter Damien Van-dermeersch, red), dat alles geïn-terpreteerd als een oproertot ge-nocide.»HUMO U hebt het in uw toespraaknooit gehad over de Tutsi's?YERODIA « Neen! Het zou belache-lijk zijn geweest ̀ de Tutsi's' aante vallen, want het ging niet omeen Tutsi-invasie maar om eeninval van Rwandese troepen.Punt. Een genocide, dat is de enevolksgroep die de andere uit-roeit, en dat was hier helemaalniet het geval.»HUMO Heeft de rechter zich ver-gist? Of werden uw woordenmoedwillig verdraaid?YEROD1A « De twee. Om te begin-nen weet ik nog altijd niet wiéprecies een klacht tegen mijheeft ingediend. In de akte vanbeschuldiging staat nergens ver-meld wie de aanklager is, volgens>

Nr 3156/10

prowagomir~~1111,10111110411111111111.11~

0 0,0 1 2 0 6 KUIFJE I N C O N G O)1>de onderzoeksrechter omdat hij

voor het leven van de aanklagersvreest. Dat is nogal ironisch, hè:wij hier in Kinshasa. wij vrees-den voor ons leven. De toupetvan die onderzoeksrechter!

» Eerlijk gezegd: ik heb mijvan die hele zaak geen barstaangetrokken. Ik ben naar deUNO gegaan. ik ben zelfs in Bel-gië geweest! Die hele aanklachtheb ik als één grote farce gezien.Ze mist iedere vorm van rechts-geldigheid.»HUMO Maar ze heeft wel zwaregevolgen voor u gehad: presi-dent Kabila heeft u ontslagenals minister van BuitenlandseZaken en u benoemd tot minis-ter van Onderwijs.YERODIA « Maar dat was geen de-gradatie! In de ogen van Kabilawas Onderwijs veel belangrijkerdan Buitenlandse Zaken. En zozie ik het zelf ook: vanuit Onder-wijs kan ik echt bijdragen tot debewustzijnsverandering die ditland zo hard nodig heeft.»

Overal kinderenHUMO Kunt u ons iets over uwrevolutionaire verleden vertel-len? U hebt samengewerkt metChe Guevara, en in de jaren zes-tig met president Kabila in hetmaquis gezeten.YERODIA « Ik ben een patriot: ikwil mijn land zo goed mogelijkdienen. Ik ben opgegroeid toenhet voor een zwarte verbodenwas na 21 uur op straat te ko-men. Tachtig jaar is dat zo ge-weest! Luister naar de eerste toe-spraken van Lumumbal Dat wasiemand die zich duidelijk nietmeteen voor de blanken op zijnknieën gooide. Zijn woordenstonden mij meteen aan.

»Tot nog toe heb ik in mijnhele leven maar twee mensenontmoet die werkelijk indruk opmij hebben gemaakt: mijn oudeprof en meester Jacques Lacan,en mijn kameraad Laurent-Dé-sire Kabila. Dat meen ik echt.Kabila is niet dood. Zijn geestleeft onder ons. Bij zijn graf hebik enkele woorden gesproken: 'Ikweiger te aanvaarden dat je erniet meer bent. Jouw geest toeftnu in het gezelschap van die vanMao en van Vladimir lijitsj (Le-nin, red.) en van de ontelbarevrienden die hun leven voor degoede zaak hebben gelaten!'

» Kabila heeft altijd weerstaan46 HUM°

aan de sirenenzang van het im-perialisme. Want dat is natuur-lijk de echte vijand.»HUMO Wat voor soort man wasKabila?VERONA « Ik zou het zo kunnenstellen: gelukkig hebben de reli-gieuze orden hem niet in hunnetten weten te strikken, anderszou hij nu wellicht een bravedorpspastoor zijn. Hij was hetsoort man bij wie je te biechtging, en die je je zonden vergaf.Een zeer goed mens, en een va-der voor de weeskinderen diezijn gevallen officieren achterlie-ten. Maar jullie sensatiekrantenstelden het voor alsof hij een al-lesneuker was. die bij veel vrou-wen kinderen had.

» Kabila was zeer belezen. Hijwilde het gebroken zwaard vande revolutie weer aaneensmedenen naar Kinshasa brengen, om erde satraap (Mobutu, red.), die ge-durende meer dan 32 jaar ditland heeft leeggeroofd, mee teverjagen. Kabila kende Latijn, hijwist alles af van de Franse revo-lutie en van La Commune Popu-laire de Paris. Dat kort je af totCPP. Wel, Kabila heeft hier inCongo een nieuwe structuur ge-creëerd die ook CPP heet: de Co-mités de Pouvoir Populaire. Deeerbiedwaardige Karl Marx heeftgeschreven: 'De Commune vanParijs zal op andere plaatsen uithaar as herrijzen.' Dat is hier ge-beurd, en daar zijn wij trots op!»

LijkbiddersMMO Wat waren uw gevoelenstoen Kabila vermoord werd?YERODIA « Ah, les sentiments!Mijn ware gevoelens zijn nogniet losgekomen, daarvoor is depijn te groot. Boven alles voeldeik een hevige verontwaardiging.Plotseling doken overal des cro-que-morts improvisés op, lijkbid-ders die voortijdig de dood vanonze president aankondigden(Yerodia alludeert op Louis Mi-chel, die één van de eersten wasom de dood van Kabila aan tekondigen, nog voor de presidentofficieel overleden was). ik vraagme nog altijd af hoe die herenhet fijne van de zaak kondenweten. Terwijl wij hier met alonze krachten vochten opdat Ka-bila in leven zou blijven! Wijhebben de zwaargewonde presi-dent en catastrophe naar Harare(de hoofdstad van Zimbabwe) ge-

r o u m - M • 1 1 1 ~ ~ ~ ~ . . ~ . 1 .

'Terwijl wij hier met al onze krach-ten president Kabita (foto) in levenprobeerden te houden, werd ertienduizend kilometer verderop altriomfantelijk geroepen dat hijdood was, en dat weinigen om hemzouden treuren. Dat is obsceen!Een grove vernedering voor hetCongolese volk!'

transporteerd. En ondertussenwerd tienduizend kilometer ver-der triomfantelijk geroepen: 'Ka-bila is dood!' Dat is obsceen! Inhet Westen werd omgeroepen datKabila's dood welkom was, en datweinigen om hem zouden treu-ren. Ik vond dat een grove verne-dering voor het Congolese volk!

» Net als Lumumba is Kabilahet slachtoffer geworden van eenimperialistische samenzwering.De moordenaar is als een larvehet bolwerk rondom de presidentbinnengedrongen, om er zijnverwoestende werk te doen.Maar op de begrafenis kon jezien hoezeer Kabila bij het volkgeliefd was.»HUMO U beweert dat het Wes-ten achter de moord zat?YERODIA « Bewijzen kan ik hetniet. Voorlopig toch (lacht). Ikwerk alleen via deductie. Vóór demoord hoorde je in het Westenoveral hetzelfde verhaal: 'Er isvrede mogelijk in Congo, maarer is één obstakel: Kabila; Danredeneer je verder: als er een ob-stakel is, moet je dat opruimen.»HUMO Wat is uw idee over dejonge Joseph Kabila? Is hij deerfenis van zijn vader waardig?YERDIMA « Ach, er zijn er die vin-den dat Joseph met zijn 29 tejong en te onervaren is om hetland te leiden. Maar dan denk ikaan uw eigen koning,Boudewijn: die kwam op zijn

negentiende aan de macht! Dearme jongen moest niet alleenhet kleine België besturen, maarook nog eens Congo, een landdat 80 keer groter is dan België(hilariteit bij de hofhouding)!Toch heeft toen niemand aan decapaciteiten van Boudewijn ge-twijfeld.

» Joseph is in de eerste plaatseen soldaat. un combattant. Hetis een heldhaftig en moedig man.Dat kon je indertijd van Boude-wijn niet zeggen, hè (hilariteit).Joseph heeft de revolutie ge-voerd als een strijder, niet als eenfils á papa.»HUMO Toen het nieuws over deaanslag bekend werd, dachtende westerse media dat de situ-atie in Kinshasa snel zou explo-deren. Vreemd genoeg bleef al-les merkwaardig kalm.YERODIA « Precies! Dát haddenjullie niet verwacht, hè. Wat be-wijst dat men in Europa nauwe-lijks beseft wat hier gaande is. Inaugustus 1998, toen Kabila zijnintrede in Kinshasa deed, was hetnet hetzelfde: men vreesde eenbloedbad, maar alles bleef rustig.»

Patati et patataHUMO Congo is ongelooflijk uit-gestrekt. Hoe kan je vanuitKinshasa een 2.000 kilometerverder gelegen grens behoorlijkverdedigen? En hoe kan je debijna 400 verschillende etnischegroepen samenhouden?VEFt0out (windt zich op) « Hetkleine België kon dat wel. Waar-om wij dan niet! Dit is een ver-nederende vraag, mijnheer.Denkt u nu heus dat hier geencapabele mensen wonen? Denktu nu heus dat jullie, westerlin-gen, het alleenrecht op leider-schap en intelligentie bezitten?

» Trouwens, president Kabilawas het mooiste voorbeeld datwij het zelf konden. Zonder dezware agressie van Rwanda, Bu-rundi en Uganda zouden wij nuin een welvarend land leven. Wijleven hier in een zeer rijk land,met enorme mogelijkheden.Jammer genoeg crepeert de be-volking zowat van de honger. Iknoem dat een absolute paradox.Kijk, als Kabila uit was op zijneigen profijt, had hij simpelwegde zijde van Mobutu gekozen, inplaats van hem dertig jaar langte besnijden.

» In het Westen deed men als-Nr 3156/10

of Kabila uit het niets kwam. Watvoor onzin heeft men niet alle-maal over hem verteld! Dat hijeen kleine commercant was diealleen maar aan zijn eigen han-deltje dacht! Terwijl wij al aanhet strijden zijn sinds 1963!

» Mobutu liet opposanten op-hangen, hij voedde de krokodil-len van de stroom met mensen-vlees, hij liet levende mensen uithelikopters gooien. Nooit heeftMobutu ingezeten met de nodenvan het volk. Tweeëndertig jaarlang! En ondertussen maakte hijgoede sier aan de westerse ho-ven! Zonder 'transparantie' en'vrije verkiezingen' et patati etpatata: al die dure woorden diehet Westen opeens wel van Kabi-la eiste.

» En dan zou je willen dat pre-sident Kabila die hele erfenis,mét de agressie van Rwanda er-bovenop, in twee jaar tijd zoukunnen ombuigen?»HUMO U wordt gesteund doorZimbabwe en Angola. Die landenzijn hier toch voor het geld, enniet zozeer uit idealisme?YERODIA » Onzin. Ik zou niet we-ten hoe ze betaald worden. Metapengeld, misschien? Zimbabweis onze geallieerde, zoals jullietijdens de Tweede Wereldoorloggeallieerden hadden.

» Zimbabwe heeft ons nooit be-stolen, hè, zoals Rwanda en Ugan-da dat wél doen. Rwanda rooft hetbezette gebied systematisch leeg:diamanten, kobalt, uranium, zeld-zame metalen, alles nemen zemee. En dan vraag ikje: wie heeftdie zeldzame metalen nodig? Wie

is de heler? Daar moet je de oplos-sing van het Afrikaanse vraagstukzoekend/ ne faut pas eken-hermidi á guatorze heures, hein. Die-ven hebben klanten. Punt.»HUMO Laat het Westen dan echteen hele bevolking sterven omzijn grondstoffen wat goedkoperte kunnen betrekken?YERODIA « Natuurlijk! Laten weniet naïef zijn: uw land heeft in-dertijd het grote voorbeeld gege-ven. Om de winsten nog meer opte drijven, sturen ze bij u zonderblikken of blozen duizendenwerknemers naar het stempello-kaal. Dat is toch zuivere econo-mische gruwel?»

Sterven van hongerHUMO Hoe ziet u de toekomstvan uw land? Zijn hier nog vol-doende mensen van goede wildie zich niét willen verrijken?YERODIA « Meer dan u denkt.»PROFESSOR SWINGA a Het volk inEuropa moet druk uitoefenen ophun leiders opdat die ophoudenmet het leegroven van Afrika.Hoe leest men anders in Belgiëeen rapport van de VerenigdeNaties waarin sprake is van 1,7miljoen doden in Congo? Het istoch wel verschrikkelijk dat deBelgische bevolking dat zomaarslikt? Kijk, de hele oorlog draaitmaar om één ding: diamant. Wietrekt hier aan de touwtjes? Alshet de westerse politici niet zijn,dan zijn het de westerse multi-nationals. En ik zal er één bij na-me noemen: Elf.»YERODIA Het gaat om een sa-menzwering van les gemmocrates

contre les démocrates (gemme be-tekent edelsteen, red.). De gem-mocratie wil de heerschappij overde diamant, tégen de wil van eenvolk dat zich tracht te bevrijden.

» tiet Westen zou er beter aandoen zich over zijn eigen proble-men te buigen. In Kosovo warenhet geen domme zwanen die el-kaar afslachtten, hè! Kom onsdus niet de les spellen. Alsof wijAfrikanen een soort gen zoudenhebben dat ons belet ons lot ineigen hand te nemen! Dat ergenmij mateloos: de obsessie van hetWesten om ons hun oplossingen,hun mensenrechten, hun 'vrijeverkiezingen' en hun democratieop te dringen.»HUMO Ja, maar ik stel wel vastdat de maatschappij in het Wes-ten werkt. En dat België in dejaren zestig hier een bijna per-fecte infrastructuur heeft ach-tergelaten die nu totaal in puinligt. In Europa sterven de men-sen niet van de honger.YERODIA « Dat valt nog te bezien(lacht). Want als het zo doorgaat,is het de vraag wat jullie straksnog mogen eten: kip en varkens-of rundvlees mag al niet meer.Eieren en melk, dat is op eigenrisico, hè. En jullie groenten bar-sten van de verdelgingsmiddelen.Wat blijft er nog over? (Hilariteit)Vis misschien? Hebben jullie volkwik gestopt. Jullie creperen vande honger terwijl er een schotelvol vlees voor je neus staat!

» Het is komisch, ja, maar ooktragisch. De situatie in Europa iseven absurd als hier. Bij jullie zijner mensen die de hele dag nietsanders doen dan nagaan wat eenkoe op welke leeftijd precies heeftgegeten. Terwijl ondertussen Afri-ka sterft van de honger!»

Verkracht doorhet WestenHUMO Stelt u zich even voor datu, mijnheer Yerodia, door een ofander mirakel president van dewereld wordt. Wat zou u doen?YERODIA « Dat zou geen mirakelzijn, maar een ontzettende cata-strofe zijn! (Hilariteit)Want ikzou uiteraard andere volkerenverhinderen hun lot in eigenhand te nemen en hun mijn ei-gen wil opdringen. Niet omdatdie mijnheer Vandepit-ou-je-ne-sais-qui vindt dat ik een monsterben, maar omdat het zeer slechtis alles van het oordeel van één

man te laten afhangen.»HUMO Blijkbaar is de roofzuchtde mens ingebakken. Wat moe-ten wij daaraan doen?YERODIA « Ik zou de mensheid wil-len uitnodigen op mijn divan vanpsychoanalyticus. Misschien kanik ze wel van hun beestachtigeinstincten afbrengen, of van hunoorlogszucht. De hele mensheidmoet in psychoanalyse (lacht).

» De hele wereld moet het jukafwerpen, niet alleen Afrika. Wijmoeten een nieuwe mens schep-pen met andere waarden dan be-zit en hebzucht. Bezit, zelfs in deliefde, is niet het hoogste goed,hè. Om de liefde te bedrijvenmoet er toestemming zijn, andersis het verkrachting, nietwaar? Endat is wat het Westen met onsdoet: ze bedrijven de liefde metons, zonder onze toestemming.Zelfs in het dierenrijk gebeurt datniet! Bij de westerlingen gaat hetá la Dutroux, hè. Jaja, die kennenwij hier ook.»HUMO In Europa hoor je bij wijzevan boutade weleens vertellen:'Bouw een muur van tien meterhoog om Afrika en ga over vijf-tig jaar eens kijken wat ervan isgeworden.'YERODIA « Misschien is het veelbeter een muur rond het Westente bouwen! Kijk eens hoe Chinamet ons omgaat. Ze hebben onshet prachtige Stade des Martyrsgeschonken, en zoveel andere in-frastructuurwerken. De Chinezenlaten ons in onze waardigheid.Ze zijn er helemaal niet op uitons de Chinese taal, cultuur engewoonten op te dringen. Ze hel-pen gewoon.»HUMO Europa gaat Afrika aan deChinezen verliezen?YERODIA (fijn lachje) « Om iets tekunnen verliezen moet je heteerst bezitten, hè (hilariteit).»

Het interview loopt ten einde.Yerodia neemt op zijn Congoleesafscheid van Ludo Martens: zegaan tegenover elkaar staan, kij-ken elkaar in de ogen en toetsendrie keer met de voorhoofden te-gen elkaar. Het wil zoveel zeggenals: Vaarwel, mijn broeder.'

Ik moet het stellen met een be-leefde handdruk.

Wilfried Hendrickx(Foto's Ludo en Miro Martens)

VOLGENDE WEEK: DEEL 2WAAROM WERD KABILAVERMOORD?

HUMO 47

TOOZ—ZO-12 — O R M — 1 D ' 9 0 3 1 0 0 0

liDE ADVISEUR VAN DE PRESIDENTWerk aan de winkelOndertussen woedt in huize Mar-tens het dialectisch materialismein al zijn hevigheid. Want zo ern-stig en doordrongen van het revo-lutionaire vuur als Ludo is, zo fri-vool en goedlachs en dartel is zijnMira. Voor bijna alle burgerlijkeverlokkingen is zij bezweken. Aande telefoon had Mira mij al toever-trouwd dat ze maar één droomhad: met Ludo naar Brussel verhui-zen om te onzent uit te groeien toteen tweede Naomi Campbell. Dushad ik, in mijn oneindige door-traptheid, bij mijn eigen allerliefstegebedeld om wat afgedankte lip-stick, gloss en eyeliner. En met ditongetwijfeld anti-revolutionairelokmiddel heb ik het hart van mijnaanbiddelijke gastvrouw gestolen.

In /e tout Kinshasa is Mira Mar-tens één van de weinige echte mo-dellen, en dat zal ik geweten heb-ben! De hele duur van mijn verblijfwisselt ze drie keer per dag vanoutfit, stift dertig keer haar lippenbij, en is voortdurend in de weermet haar handspiegeltje. Boven-dien zingt ze niet onaardig en is zevan het type dat de blue jeans talkperfect beheerst. Als ik haar in eenbui van loslippigheid toevertrouwdat ik 'nogal wat mensen in de mo-de ken', is ze - o schoft die ik ben -helemaal in mijn ban. Terwijl Ludoin de werkkamer noestig verderaan de revolutie sleutelt, laat Miramij haar bock zien: snapshots, por-tretten, defiléfoto's en pikante-rieën met hier en daar een naveltjebloot. Martens is trots op zijnknappe vrouw, maar tegelijk loopthij de hele dag ironische opmerkin-gen te maken over haar bourgeois-ambities, haar decadente vriendenen haar zich uitsluitend tot deschone schijn beperkende engage-ment. In een vertrouwelijke buiheeft Martens al verzucht: 'Ach,Mira. Het is een schatje. Ze ziet hetleven als één groot defilé. Terwijlwij hier godverdomme in volle ma-quis leven! Ik heb haar al wat bij-gespijkerd, maar er is nog veelwerk aan de winkel'

Broeder JacobZoals iedere ochtend maakt de wit-te Mercedes (bouwjaar 1972!) metaan het stuur monsieur Arsène enmonsieur Sylvestre zijn opwach-ting voor huize Martens. Ludoheeft een bezoek aan de evangeli-sche kerk van predikant Kutino ge-pland, één van de bijna tweedui-

zend kerken die Kinshasa rijk is.Het volk crepeert van de honger,medicijnen zijn nergens te verkrij-gen, het land is verscheurd doorburgeroorlog, niets werkt nog inKinshasa, alles is kapot, de elektrici-teit valt uit en de waterkraan wordtdichtgedraaid. Maar de Kerk bloeitals nooit tevoren. Breng je troublesmaar naar The Lord, bokilolLUDO MARTENS « Alleen al in destraat achter ons liggen dertigverschillende kerken. Men im-proviseert maar raak: het beroepvan predikant is het meest winst-gevende van Kinshasa, Zelfs mijnbuurman heeft zijn eigen kerkopgericht: bijna iedere dag da-vert ons huis van de gezangen.Meestal gaat het om Pentecotis-ten, mensen van de Pinksterbe-weging. Sinds Reagan aan demacht kwam, zijn die over de he-le wereld aan hun kruistocht be-gonnen. Het doel is zeer simpel:de gelovigen brainwashen enhun aandacht afleiden van deechte problemen. Iedere rationa-liteit, iedere politieke bewustwor-ding wordt uit de hersenen ver-jaagd. Officieel telt Kinshasa on-geveer 2.500 kerken. Met eenpaar luidsprekers en een flinkemicrofoon kan je aan de slag.

le Er zijn twee televisiestationsdie constant dit soort onzin uit-zenden: Amen TV, en het stationvan predikant Kutino. Toen Kabi-la Kinshasa veroverde, zat Kutinoin de gevangenis, onder anderevoor wapensmokkel. Amen TV

Ludo Martens: 'Kabila kon nietorganiseren. Men wilde hem wegomdat hij geen compromissen methet Westen wilde sluiten, en hetwas niet moeilijk hem neer teknallen: ook zijn veiligheidsdienstwas niet goed georganiseerd.'

zendt vooral Amerikaanse rot-zooi uit, die ter plekke door eentweede predikant in het Frans ofhet Lingala wordt vertaald.

De mensen hebben niets, eris ook niets dat werkt. En onder-tussen beloven de predikers dehemel op aarde: werk, een part-ner, genezing. Op een mirakelmeer of minder wordt niet geke-ken: genezen van kanker of aidsis geen enkel probleem. De predi-kers zijn ook zeer opdringerig.Tijdens de dienst is het collectie-ve hysterie geblazen. Opium voorhet volk.»MMO Waarom liet het Kabila-regime deze charlatans toe?MARTENS « In het Westen noem-de men Kabila een dictator, eenalleenheerser die geen haar beterwas dan Mobutu. Maar hetmooiste bewijs van het tegendeelblijkt uit zijn machteloosheid te-gen dit soort oplichterij. Aan detop van het Kabila-regime staanduidelijk invloedrijke personendie die kerken beschermen, ensoms mee in de buit delen. Do-minique Sakombi Inongo is hetmooiste voorbeeld: vroeger deideoloog van het mobutisme, numinister van Communicatie.

» Toen het einde van Mobutunaderde, is Sakombi zelfpredi-kant geworden, onder de naamFrère Jacob. Als Frère Jacobheeft hij vele wonderbaarlijke vi-sioenen gehad. Ooit is hemgeopenbaard dat hij met een legevalies naar het kerkhof moestgaan, midden in de nacht. Daaraangekomen woog zijn valiesplotseling loodzwaar! Een stembeval hem met de koffer terugnaar huis te gaan en er drie da-gen mee in zijn kamer opgeslo-ten te blijven. Toen de koffer ein-delijk open mocht, bleek er eenboa van acht meter lang in te zit-ten. En die slang had de ogenvan een mooie vrouw!

» Pas op: dat soort verhalengaat er hier in als zoete koek.Sakombi heeft over die beleve-nissen tot in België toe sermoe-nen gehouden. Tot op de dag vanvandaag geeft hij een eigen reli-gieus krantje uit: La voie de Dien.Als fondateur staat vermeld: Jé-sus Christ. Dat soort mensenhoudt zich hier met informatiebezig!»HUMO Waarom heeft presidentKabila die onbenullen macht ge-geven?

MARTENS « Dat is de kern van hetprobleem-Kabila: de presidentwas bang dat hij te veel gezienzou worden als iemand die alleenzijn oude kameraden rond zichduldde. Hij koos voor wat hij zelfunc politique de pardon noemde.Daarom heeft hij een aantal ex-mobutisten in zijn regering op-genomen, van wie Sakombi hetmooiste exemplaar was. Vanafde eerste dag was het staatsbestelvan Kabila op bijna alle niveausgeïnfiltreerd door mensen vanhet ancien regime. Die mensenhebben elkaar op alle mogelijkemanieren gesteund, wat onge-twijfeld heeft bijgedragen tot demoord.»

Tlk+tik-i-tikHalfelf 's ochtends. We rijden doorde straten van Kinshasa, op wegnaar de kerk van Kutino. Mira zieter schitterend uit: ze draagt eenwitte kaftan, met goud afgeboord.Ze is discreet opgemaakt en gepar-fumeerd. Ludo Martens is thuisge-bleven: hij kan het geschreeuw vanKutino niet meer aanhoren.

De kerk, een enorme hal meteen staalplaten dak, zit afgeladenvol Aan het plafond hangen mo-lenwiekende ventilatoren. Dedienst, die ai van halfacht aan degang is, loopt naar zijn apotheose.Voor enkele dollars worden wij he-lemaal naar voren geloodst, waartwee plaatsen als bij mirakel vrijzijn. Vooraan hangt een reusachtigkruis. De begeleidende tekst laatniets aan de verbeelding over: Toutest accompli! Victoire! Jesus Christest le Seigneur! Ik ben de enigeblanke in de kerk, en voel me be-gluurd door duizend ogen.

Vooraan staat een zwarte manin een duur geel hemd, strakkepantalon en zorgvuldig gepoetsteschoenen gebeden te schreeuwen.Al meer dan drie uur is hij aan degang. Hij roept de bekende frasen:'God is de allergrootste! Bid, en uwgebeden zullen verhoord worden!Prijs de heer!' Maar hij roept hetmet zoveel overtuiging en energiedat er een betoverende kracht vanhem uitgaat.

Naast hem staat een kleine kaleCongolees in een azuurblauwhemd en een rode das. leder woorddat vader Kutino in het Fransschreeuwt, wordt door de man inhet blauwe hemd meteen in hetLingala vertaald. De twee zijn bui-tengewoon op elkaar ingespeeld,

6maart2W1 TODZ—E0-9 0 — ORI1H —8WMOZIODO

0 0 01219 890 — HUMO — 0 6 - 0 3 - 2 0 0 1

KUIFJE I N CONGO ( 2 )» w a t doet vermoeden dat hun hele

scenario vooraf zorgvuldig is uit-geschreven en ingestudeerd. HetLingala is een taal van bijzonderweinig woorden; om het raddeFrans van Kutino voor de vuistweg te vertalen, moet je een heustoikengenie zijn.

Met een voor westerlingen on-gehoorde brutaliteit eist Kutinodat er geld wordt gegeven. Voor-aan staan zwarte hostesses in eengestreept uniform; ze houden eenwasmand in hun handen. Af entoe maakt iemand zich los uit hetvolk en deponeert zijn gift in demand. Het zijn meestal verfrom-melde biljetten van 100 francscongolais (ongeveer 25 frank).

Bijna driekwart van de kerkgan-gers zijn vrouwen, zo blijkt. Vroe-ger ging ik ook met mijn familienaar de predikanten,' fluistert Mi-ra. 'Maar Ludo heeft het mij ver-boden.' Ik vraag haar hoeveel haarmoeder bij die gelegenheden in dewasmand van Kutino stopte. 'Ach,'zegt ze, het hangt ervan af wat jewil verkrijgen. Voor een echt mira-kel kon dat zelfs gaan tot 500 CF(125 frank): Ze zegt het zonderenig spoor van ironie. Even laterbetrap ik haar erop dat ze de ge-beden van de predikant meelipt.

Langzaam drijft Kutino de mas-sa naar de hysterie. Aan alle kan-ten barsten vrouwen in tranen uit.Ze houden hun armen gespreid enhun ogen dicht, en prevelen ofschreeuwen hun geloof en hun el-lende uit. Sommige kerkgangerslopen naar voren, waar Kutino henop de knieën dwingt en hun hoofdnaar beneden duwt. 'Het zijn be-zetenen,' fluistert Mira. 'Ze willendat Kutino de duivel uit hun li-chaam drijft.'

De predikant vuurt de hele ge-meenschap aan Wosana Le Seig-neur'te roepen. Minutenlangwordt deze slogan aangehouden,tot de kerk ervan davert. Ik starechtop, het hoofd naar de grond,gegeneerd om wat rondom mij ge-beurt. Mira is gaan zitten. Mensenzakken in elkaar. De tranen lopenin beken van de gezichten.- Hosancr, Le Seigneur!

'Als je hard genoeg bidt, moetje nu de kracht voelen,' gilt Kuti-no. Hier en daar beginnen mensente zoemen. Er ontstaat een collec-tief gemurmel, dat stilletjesaanluider wordt.- 'Voel de kracht!' roept de predi-kant. 'Voel de kracht van de Al-

machtige!'De kerkgangers schudden wild

met hun hoofd en hun armen. Hetgemurmel zwelt aan tot een soortgebrul. De massa is in trance enwiegt met het bovenlichaam rit-misch heen en weer. Al die tijdmaken drie video-operatoren clo-se-ups van de wenende gezichten.De sfeer wordt duister en drei-gend. Ik ben bang dat enkele gelo-vigen zich op mij zullen storten,omdat ik niet meedoe. Kutinoheeft me al enkele keren strakaangekeken en vervolgens min-achtend de ogen van mij afge-wend.

Enkele stoelen voor mij roepteen vrouw de hele tijd vervaarlijk'Tik-i-Tik-i-Tik', alsof ze in de banvan de Boze is. Op vele gezichtenis nu een gelukzalige glimlach tezien. De meeste gelovigen zijnsimpelweg niet meer van deze we-reld. Op het hoogtepunt breektKutino de ban. Het is tijd voor deafrekening. De hostesses slepennieuwe wasmanden aan en stellenzich mooi symmetrisch op.'Hebben jullie de kracht van deHeer gevoeld?'-Ja!'Hebben jullie ze echt gevoeld?'-Ja!'Wil je dat de Almachtige God jegrootste wens in vervulling laatgaan!'-Ja!'Alors, ii faut donner! Hoe meer jegeeft, hoe groter de kans op je ei-gen privé-mirakel.'

Jammerend en kermend strom-pelen de mensen naar de wasman-den en geven voor de zoveelstekeer die dag hun biljet van tien oftwintig of honderd FC. De mandenwarden bij elkaar gegoten en inveiligheid gebracht op een plekschuin voor mij, waar enkele dikke,met goud omhangen mama's on-geïnteresseerd naar de show staante kijken. Al die tijd blijft Kutinoschreeuwen dat hij 'vele honder-den dollars nodig heeft om zijnvliegtuigticket te betalen.'

Terwijl het geven doorgaat,speelt het orkest een opzwependritme. Enkele knappe negerinne-tjes van een jaar of zeventien lo-pen naar voren en beginnen tedansen. Op hun rug staat: 'Don-seuses du royaume des cieux.' Hetorkest barst een laatste keer los,en de menigte strompelt naar bui-ten: murw, blut maar gelukkig.Voor even toch.

Het drama van KabilaTerug thuis zet Ludo Martens detelevisie aan. Zappend langs de re-ligieuze kanalen zien we hysteri-sche mensen die zichzelf tot bloe-dens toe geselen, een stevig swin-gende en dansende dominee in eenduur paars pak, en het beeld vaneen gekruisigde Christus met lamp-jes die vrolijk aan- en uitfloepen.

'Zo gaat het hier de hele week,'zegt Ludo. 'Ook op de radio. De re-ligie is uitgegroeid tot het lieve-lingsentertainment van de armedompelaars.' Maar als ik vraag ofniet iedere ideologie uit den bozeis, lijkt hij me niet te horen.

We nemen de draad weer opwaar we hem die ochtend haddenlaten liggen bij een - in mijn ogenalthans - geïsoleerde, machtelozeKabila omringd door reactionairen,ex-mobutisten, profiteurs en par-venu's.HUMO Zijn er dan echt geen be-kwame en integere mensen inCongo te vinden?MARTENS « Zeker wel. Kabilahoefde niet met al die mobutis-ten te werken, maar hij heeftverzuimd naar de juiste mensente zoeken. Tactisch en strategischwas Kabila een genie, het groot-ste van Afrika, maar organisato-risch was hij een echte ramp. Eenvoorbeeld: in de veiligheidsdien-sten zitten nog altijd zeer veelmobutisten. Een man als Yam-buya, één van de eersten die te-gen de moorddadige praktijkenvan Mobutu getuigden, kent deSiireté en het leger door en door.Hij weet wié gemoord heeft,waar en hoeveel. Toen Kabilaaan de macht kwam, heeft hijYambuya om advies gevraagd.Yambuya heeft toen onomwon-den verklaard: 'Met dié en diemag je nooit werken.' Maar Ka-bila heeft dat advies naast zichneergelegd.»HUMO Was het domheid? On-kunde? Zelfoverschatting?MARTENS « Ik heb er geen uitlegvoor. ledere mens heeft zijndeugden en zijn gebreken, en hetgrote gebrek van Kabila was dathij niet kon organiseren. Hij iszich daar wellicht nooit van be-wust geweest; anders zoek jenaar mensen die opvangen waarje zelf niet goed in bent.»HUMO Dat was wellicht Uk eenreden om hem uit de weg te rui-men?:MARi'ENS « Ik denk het niet. Men

wilde hem vooral weg omdat hijgeen compromissen met hetWesten wilde sluiten. En het wasniet moeilijk hem neer te knallen:het gebrek aan organisatie zatoveral, tot in de structuur van zijneigen veiligheidsdienst toe.»HUMO Eigenlijk is het onbegrij-pelijk.MARTENS « Dat is het inderdaad.De weinige ministers die hemecht goed kenden, zeggen hetzelf: 'Do ne comprend pas.' Kabi-la schatte zijn medewerkersslecht in. Twee jaar lang hebbende pro-Kabila-kranten het uitge-schreeuwd: 'De president is vande echte problemen niet op dehoogte! En zijn entourage is niettegen deze problemen opgewas-sen!'»HUMO Kabila was de ideale manom Congo van het Mobutisme tebevrijden. Maar hij heeft de klusniet kunnen afmaken?MARTENS « De massa heeft zijnprogramma wel begrepen, hoor.Ongeveer wat Yerodia zegt, ja:het volk moet zijn lot in eigenhanden nemen. Een duidelijk na-tionalistisch, anti-imperialistischdiscours.»HUMO Als het programma vanKabila zou zijn gerealiseerd, washet gedaan met het profitari-aat?MARTENS « Dat klopt. En hetvolk had het begrepen! Tijdensde begrafenis zijn 3 miljoenmensen op straat gekomen. Nietom de boel in brand te steken,maar om te rouwen: dat wasnooit eerder gezien in de ge-schiedenis van Afrika. Tijdens deintocht van de jonge Joseph Ka-bila in de volkswijk Massina,zijn grote groepen door het vei-ligheidscordon gebroken en heb-ben zich voor de auto van depresident gegooid. Ze riepen:'Nous sommes avec 'ous! II ne

faut pas avoir peur des blancs!'»

Kapend op de kustHUMO Joseph Kabila wordt over-al in het Westen hartelijk ont-vangen. Zowel in Parijs. Brusselals Washington is men bereidJoseph 'een nieuwe kans te ge-ven'. Het lijkt wel alsof de zoonkneedbaarder is dan de vader.Ruikt dat niet naar restauratie?MARTENS « Het is veel ingewik-kelder dan dat. Joseph was ophet ogenblik van de moord inLubumbashi. Eddy Kapend, de

150 FRIMO N r 3157,17

0001219890 — M M O — 06 -0 :3 -2001

KUIFJE I N CONGO ( 2vleugeladjudant van Kabila,heeft geprobeerd te verijdelendat Joseph zijn vader zou opvol-gen. Onmiddellijk na de aanslagis Kapend naar de televisiestu-dio's getrokken om er de bevol-king toe te spreken. Hij gebruiktedaarbij een taaltje alsof hij denieuwe machthebber was: 'fit be-veel aan de stafchef van het legerdat hij... Ik beveel aan generaalJoseph dat... Kapend, nota beneeen burger die door Kabila ge-bombardeerd was tot kolonel,komt op televisie zeggen dat hijbevelen geeft aan de stafchefvan het leger en aan generaalJoseph! Kapend heeft ook on-middellijk alle vliegvelden latensluiten, terwijl Joseph in Lubum-bashi vastzat en dus van Kinsha-sa afgesneden was.

» Volgens een betrouwbarebron heeft de stafchef van het le-ger, de oude combattantLwetsha, naar Kapend gebeldom hem te verplichten een vlieg-tuig voor Joseph te zoeken. Enzo is de jonge Kabila ten slotte inKinshasa geraakt. Het leger heeftvoorgesteld dat Lwetsha presi-dent ad interim zou worden,maar hij heeft voor de eer be-dankt. Ik ken hem zeer goed, hijis een bescheiden man, al watouder, die vanaf de jaren zestigsamen met Kabila heeft gevoch-ten. Een revolutionair van heteerste uur, met dezelfde inzet endezelfde overtuiging als de ver-moorde president.

» Na de weigering van Lwet-sha bleven twee burgerlijke kan-didaten voor het voorlopige pre-sidentschap over: MwenzeKongolo en Gaëtan Kakudji. Dietwee zijn meteen beginnen ru-ziemaken. Toen men er niet uit-kwam, heeft Lwetsha ten slotteJoseph K. als compromisfiguurnaar voren geschoven. En daar issnel een consensus over ont-staan.

» Het echte mirakel -'t is bijnaeen mirakel h la Kutino (lacht) -is dat met Joseph K. de juistekeuze voor het volk is gemaakt.Niemand kon dat voorzien. Denacht van de moord werd ikdoor de PvdA in paniek opge-beld: 'Rep je, kom meteen terugnaar Brussel: Terecht: in norma-le omstandigheden zou alles hieruit elkaar zijn gespat. Maar er isdie nacht niet één schot gelost.Sindsdien is alles rustig geble-152 RIJM°

Vleugeladjudant Eddy Kapendbracht de Congolezen op de hoogtevan de dood van Kabila. Martens:'Ik heb ernstige aanwijzingen datKapend zelf achter de aanslag zat'

ven, ook in het leger. Geen inci-dent, geen opstootje, geen ge-weerschot, niets. Zelfs in norma-le tijden is dat hoogst ongewoon(lacht).

» De mensen verwachten datJoseph Kabila het werk van zijnvader zal voortzetten. De ham-vraag blijft: zal hij het kunnenwaarmaken? Tot nog toe heefthij een foutloos parcours gere-den. Dat op zich is al een groteprestatie.»IMMO Maar is de echte redenvan de onverwachte rust in Kins-hasa n i e t * aanvoer van 7.000soldaten uit Angola, die hier deorde komen handhaven?MARTENS « Ten dele. De Angole-zen zijn hier ook uit eigenbe-lang. Als de boel in Kinshasa

ontploft, explodeert het ook inAngola. Enkele dagen terug hebik de ambassadeur van Angolagesproken: hij beweert dat bij deCongolese rebellen tussen acht-en tienduizend Unita-soldatenmeevechten (de Unita van JonasSavimbi voert al jaren een bloe-dige burgeroorlog tegen het An-golese bewind, red.). Onder Mo-butu werd de Unita bevoorraaden getraind vanuit Congo. Als deUnita haar basissen in Congo

-2 kan terugwinnen, barst de bur-geroorlog in Angola weer in allehevigheid uit. Wat Angola in

— Congo doet, is dus van levensbe-lang voor het eigen regime.»

Mijnheer depresident..HUM° Ik heb je de voorbije 48uur met stijgende verbazinggadegeslagen. Alle poorten gaanhier blijkbaar voor jou open. Hoeheb je dat voor elkaar gekregen?MARTENS (na lang denken) « Ikben al vanaf eind jaren zeventigop Congo aan het werken. Voor-al de revolutie van Pierre Mulele(in 1964-65, red.) fascineerdemij; Laurent-Désiré Kabila waséén van de belangrijkste leidersvan die revolutie. Op het eerstepartijcongres van de PvdA, in1979, was hij de eregast. Wij zijnvrienden geworden. Zo is het al-lemaal gegroeid.

» Toen Kabila hier in 1997 aande macht kwam, begreep ik datik als revolutionair veel nuttigwerk kon doen in Kinshasa. Hetmobutisme had een academische

11

t.

Zo vader zo zoon? 'In november vorig jaar is Joseph Kabila (midden)maar net ontsnapt aan een complot om hem te vermoorden. Hij bereiddein het oosten van Congo een militaire operatie tegen de Rwandezenvoor, maar het garnizoen liep over naar de.tijand. Joseph kon maar netaan de dood ontsnappen.'

woestijn achtergelaten: serieushistorisch onderzoek was onmo-gelijk. Toch leefde hier een fan-tastische honger naar kennis,men wilde begrijpen. In overlegmet Kabila ben ik toen begonnenhet Congolese volk zijn eigen ge-schiedenis te onderwijzen. Ikgeef voordrachten in scholen enwijken in Kinshasa, Lubumbashien Kikwit, de stad van PierreMulele.

» Vanaf het begin heb ik er-voor gekozen Kabila zo weinigmogelijk te zien. De rechtsekranten hebben mij al afgeschil-derd als 'iemand met een verbor-gen agenda die maar één dingwil: ooit zelf de macht verover-en' (lacht). Als ik als blanke dehele dag zou rondhangen in hetpresidentieel paleis, zou dat an-deren een alibi hebben verschaftom de president in verlegenheidte brengen. Daarom converseer-de ik met Kabila via rapporten.Ik hou niet zo van mondelingoverleg: op papier kan je veelscherper je mening formuleren.»NUM° Kreeg je antwoord op dierapporten?MARTENS « Dat hing van gevaltot geval af. Enkele weken voorzijn dood schreef ik hem dat desituatie voortdurend verslechter-de en dat de toenemende misèrevan het volk weleens politieke ge-volgen kon hebben. De strijdersvan het eerste uur hadden het ge-voel dat zij van Kabila waren los-gesneden. Kabila's eerste reactiewas: 'Ludo, ii exagère.' Maar uit-eindelijk heeft hij mij gelijk gege-ven. Een week later opende hij deministerraad met de woorden: 'Lasituation est explosive.'»

Leider van formaatMMO Wat voor man was Kabi-la? In het Westen kreeg hij bijnanet zoveel kritiek als Mobutu.MARTENS « Wat Kabila voorCongo heeft gedaan, kon nie-mand beter doen. Historisch ge-zien is hij zeer bijzonder. Hij wasde enige die het allemaal heeftmeegemaakt: de onafhankelijk-heidsstrijd met Lumumba, destrijd tegen de Belgische inter-ventje in Katanga in 1960, destrijd tegen de UNO-interventiein 1960-'63, de revolutie vanMulele, de hele Mobutu-periode,Kabila is de enige leider van for-maat die altijd dezelfde koers isblijven varen.

Nr 3157111

en;e-

nii

1-

ftd

la

as

» Kabila heeft het politieke ge-nie gehad in een zeer complexesituatie allianties te sluiten: eerstmet Rwanda, dat komaf moestmaken met de genocidaire Hutu'sdie vanuit Congo het land aan-vielen, vervolgens met Angola,dat zijn eigen probleem had metde Unita. Kabila heeft uit hetniets een jong leger gevormdwaarmee hij, tégen de wil van deAmerikanen en de neokolonialepolitici in, het Mobutu-regimeheeft kunnen wegvegen.

» Vanaf 17 mei 1997 is hijmeteen aan de heropbouw vanhet land begonnen. Hij heeft toenwerkelijk schoon schip willenmaken. Maar net toen alles hierweer inde goede plooi begon tevallen, vielen de Ugandezen ende Rwandezen, gesponsord doorde Amerikanen, het land binnen.Ook dat heeft hij allemaal moe-ten torsen. Zonder Kabila was deburgeroorlog al in de eerste we-ken verloren geweest. Kabila wasabsoluut de man die Congo no-dig had.»MMO In het begin was men inBelgië geneigd Kabila krediet tegeven. Ik herinner mij dat zijnopmars met zeer veel sympathiewerd gevolgd.MARTENS « Tot maart 1997 wasdat inderdaad zo. Maar na de in-name van Kisangani, toen menbegreep dat het menens werd, ishet Westen aan de beschadigingvan Kabila begonnen. Er zijntwee haatcampagnes tegen depresident gevoerd. De eerste, he-lemaal in het begin, luidde: Kabi-la, massamoordenaar van de Hu-w's. Het regende UNO-rapportenen -commissies. Maar tijdens zijnopmars naar Kinshasa had Kabilawel andere zorgen dan in de bos-sen op Hutu's te gaan jagen!

» In de tweede campagne, nade inname van Kinshasa, luiddehet: Kabila is een tweede Mobutu.De dag dat hij zijn intrede in destad deed, stond er een hoofdar-tikel in Le Soir: driekwart vandat stuk handelde over wat voormonster Mobutu wel was ge-weest. Terwijl Le Soir in het ver-leden nooit anders had gedaandan Mobutu verdedigd! En ophet einde opperde men dat hetmet Kabila wellicht dezelfde wegzou opgaan.»Immo Was Kabila naief?MARTENS « Ik denk het niet. Nade verovering van Kinshasa

Ludo Martens over zijn vrouw Mi-ra: 'Ze ziet het leven als één grootdefilé, terwijl wij hier in volle ma-quis leven! Ik heb haar al wat bij-gespijkerd, maar er is nog werkaan de winkel.'stond hij met zo goed als legehanden. Hij was dus wel ver-plicht allianties aan te gaan omhet land te besturen. Om te kun-nen regeren, moest hij compro-missen sluiten en werken metmensen die zijn revolutionaireovertuiging niet deelden. En daaris het misgelopen: wellicht is deharde kern van die andersden-kenden hem gaandeweg gaan be-kampen, met precies dezelfdehardnekkigheid als ze dat vroegermet Lumumba deden. Lumumbaheeft het maar een paar maandenuitgezongen. Kabila is drie jaarrechtop gebleven, én hij heeft hethele volk overeind geholpen. Datis de echte tragedie: voor het eerstsinds 1960 stond de bevolkingwerkelijk achter zijn leider en waser sprake van een nationaal be-wustzijn. Precies wat een land alsCongo nodig heeft om uit demisère te geraken.»HUMO Je hebt er al enkele kerenop gealludeerd dat Eddy Kapend,en met hem de Amerikanen,achter de aanslag zaten. Wat zijnje argumenten voor die stelling?MARTENS « Ik kwam hier in Kin-shasa aan in de nacht van 15 op16 januari, een paar uur voor demoord. Vlak voor mijn vertrekhad ik Colette Braeckman ge-zien, journaliste van Le Soir endé topspecialiste inzake Congo.Ze was net terug van een reisnaar Amerika en zei me: 'Zowelin de omgeving van Clinton alsin die van Bush wordt gezegd

dat Kabila moet vertrekken:»HUMO Dat is nog geen bewijs.Maar ga verder.MARTENS « Zoals ik al zei ver-scheen Eddy Kapend nog geentwee uur na de aanslag op tv.Lwetsha, de stafchef van het le-ger, vernam de aanslag pas omkwart voor vijf, dus meer dandrie uur na de moord! Het is on-begrijpelijk dat Kapend niet on-middellijk de hoogste militaireautoriteit heeft verwittigd.

» Nog zo'n feit dat zeer in hetnadeel van Kapend speelt: vol-gens de meeste ooggetuigen vande aanslag werd de dader, dekindsoldaat Rachidi, tijdens zijnvlucht in de benen geschoten,wellicht door de lijfwachten vanKabila. Vervolgens kwam Kapendtoegesneld en maakte Rachidi meteen nekschot af. Zo schakelde hijniet alleen de dader, maar ook dekroongetuige uit.»

Aan do dood ontsnaptNumo Het doet aan de moord opLee Harvey Oswald denken, hè.MARTENS « Dat laat ik voor jouwrekening (lacht). Ik sprak onlangsmet een man van de Angolesestaatsveiligheid. Hij zei dat delaatste maanden veel aan Kabi-la's controle ontsnapte. Volgenshem was het complot begonnenin de oostelijke stad Pweto, innovember van vorig jaar. JosephKabila en Munene bereidden daareen militaire operatie tegen deRwandezen voor. Maar het garni-zoen was blijkbaar geïnfiltreerd enliep over naar de vijand. .Josephen Munene konden maar net aande dood ontsnappen.

» Achteraf werden zes gene-raals, onder wie Joseph Kabila,naar Zimbabwe gestuurd 'vooreen stage'. Kapend had het mars-bevel getekend, terwijl normaalalleen Kabila dat kon doen. Toende generaals in Harare landden,was niemand er op de hoogtevan hun komst, noch van eenstage. Het was natuurlijk eenmanoeuvre om tijdelijk enkelelastige generaals uit te schakelen.

» Een paar dagen geleden gafeen hogere officier me een lijstjemet vijf namen: Voici la listedes complotteurs.' Kapend en(generaal) Yav waren erbij. Yavhad de dag vóór de moord desoldaten in het kamp Kokolo la-ten ontwapenen. Velen zagen datals een maatregel om mogelijk

verzet tegen de geplande staats-greep te beletten. De officiervoegde eraan toe dat die groep inde diamantmaffia zat, ondermeer samen met Nkere, één vande economische raadslieden vande president. Het was Nkere diehet Congolese diamantmonopoliehad doorverkocht aan de duistereIsraëlische firma IDI. De groepzou ook tien Libanezen uit de-zelfde maffieuze diamantkringenhebben geëxecuteerd.»HUMO Zelfs Georges Leta, dechef van de binnenlandse veilig-heid, zou in het complot hebbengezeten?MARTENS « Daar zijn inderdaadaanwijzingen voor. Ismaël Tu-twemoto, die ik in België goedheb gekend, was tot vlak voor deaanslag hoofd van de buiten-landse veiligheid, de ANR. Hijwas op 7 januari door ministervan Defensie Tchamlesso in op-dracht van Kabila naar Belgiëgezonden. In Brussel kreeg hij uitgoede bron informatie over eengeplande aanslag op Kabila.Maar hij werd al twee dagen laterdoor Leta teruggeroepen, omdathij bij het regelen van zijn reis'de hiërarchie had gepasseerd'.Op de ochtend van 16 januari,dus enkele uren vóór de aanslag,werd Ismaël tijdelijk uit zijnfunctie ontheven en vervangendoor Mbuyu Kont, die vroegervoor Mobutu werkte.»HUMO Het lijkt wel een spiona-geroman.MARTENS « Wees maar zeker dater op dit eigenste ogenblik aller-lei afrekeningen worden ge-maakt. Maar de Angolezen enZimbabwanen die het onderzoekleiden, zijn vastbesloten de waar-heid te vinden. Een militair vande présidence zei me: 'Joseph iszwijgzaam, maar hij werkt zeersystematisch. Hij is vastbeslotenom ai diegenen die bij de moordvan zijn vader betrokken waren,in de kraag te grijpen.'»

• • •

Volgens de laatste berichten zijnzowel Kapend, Yav, Nkere als Letaaangehouden voor ondervraging.

Wilfried Hendrickx(Foto's Ludo en Mira Martens)

VOLGENDE WEEK:ALLE MACHT AAN DEMANNEQUINS!

11 6 maa rt 2001 M M O 153TOOZ—E0-90 — O H M — 06861Z1000

0001220550 — HTJ110 — 1 3 - 0 3 - 2 0 0 1

KUIFJE IN CONGO : ALLE MACHT

'We hingen zo'n Rwandees een autoband omzijn hals, overgoten hem met benzine, enstaken hem in brand. En dánsen dat hij deed!Ik ben nu vier dagen in Kinshasa,en het is alsof ik er mijn hele levenheb gewoond. De dialectischespanningen in het huis van LudoMartens hopen zich op. De ernstvan mijn gastheer is dodelijk:urenlang zit hij aan zijn laptopanalyses te schrijven. Ondertussensloft zijn zwarte vrouw, Mira, aanhaar lot overgelaten door het huis,schreeuwend om aandacht.

Als Luk met mij op interviewtrekt, wordt een hels ritme aange-houden: ik heb in die korte tijd altien C90-cassettes vol met ge-sprekken. In zijn enthousiasmevergeet Martens telkens weer hetmiddageten. Overal waar hij komt,blijft hij hangen. Praten, praten,praten. Hij duikt een gebouw bin-nen om een brief af te geven, enblijft twee uur weg. Ondertussenwordt de arme Mira ingeschakeldals manusje van alles. Voorwaar:

het leven van de vrouw van eenrevolutionair loopt niet over ro-zen! Vandaag zou háár dag zijn: zewil mij per se voorstellen aan en-kele vrienden-mannequins. Maartwee keer na elkaar zorgt Ludo er,al dan niet kwaadwillig, voor datde ontmoeting niet doorgaat:plotseling is er weer een belangrij-ke pief die ons dringend wil spre-ken, weer een minister, stafchef ofvleugeladjudant die per se in deHumo wil. Gevolg: de mannequinsworden alweer afgezegd, tot grootverdriet van mijn charmante gast-vrouw.

Die avond hangt een loodzwarestemming over het huis. Bij hetavondeten wordt nauwelijks eenwoord gesproken. Martens zit to-taal in zichzelf gekeerd te kauwen.Mira's ogen zijn gezwollen. ik ver-moed dat ze heeft gehuild. Datheeft ermee te maken dat ik net

heb gezegd: 'Ludo, morgen mag jeme zelfs meenemen naar JosephKabila, maar: morgen wil ik man-nequins zien!'

Club SavanaTerwijl wij zo voor ons uit zitten testaren, gaat plotseling de telefoon.Als Ludo de hoorn weer neerlegt,is zijn sombere bui verdwenen.Trek snel je kostuum aan. Babi wilons zien voor een gesprek in deClub Savona. Hij stuurt zo meteeneen limousine om ons op te halen.'

Babi, voluit Babi Mbayi, is mi-nister van Energie. Volgens Mar-tens is Babi 'een van de bekwaam-ste mensen uit de regering-Kabila.Een rondborstige kerel met hethart op de juiste plaats.' Maar Mi-ts trekt een pruillip: 'Babi wil maaréén ding: zijn gespreksgenoot vande dag onder tafel drinken. Ik heber genoeg van weer eens een hele

avond aan tafel te zitten en tezwijgen terwijl de mannen luid-keels aan de revolutie sleutelen. Ikblijf thuis.' De familie Martensheeft Nieuwjaarsnacht met Babidoorgebracht, zo verneem ik, endat feestje heeft blijkbaar sporennagelaten. Ik klim in mijn speciaalvoor dit soort gelegenheden mee-genomen pak, trek een das aan enspuit wat Fahrenheit onder mijnoksels.

De limousine van minister Babiblijkt een gloednieuwe, van air-conditioning voorziene Peugeot tezijn, bestuurd door twee militai-ren. We klimmen in de auto enstuiven met een onwaarschijnlijkesnelheid de nacht in. De stratenvan verharde aarde zijn niet ver-licht, de weg zit vol flinke kuilen,maar dat kan de chauffeur nietscheien. In het licht van de kop-lampen zie ik tientallen zwarten

152 H U W Nr 3158/12

e

AAN DE MANNEQUINS!net op tijd wegspringen voor deaanstormende ministeriële bolide.

Na een helse rit stoppen wevoor een privé-domein, bewaaktdoor enkele lijfwachten. We stap-pen uit, de chauffeur salueert enbelooft ons dat hij d notre disposi-tion blijft, desnoods tot 's ochtends.

Club Savana is een chiqueopenluchtbar zoals die alleen in detropen kan bestaan. In een grotetuin ligt een vijftiental openprieeltjes, elk met een kleine rondetafel en enkele plastic stoelen er-rond. Onder het strooien dakhangt een stormlamp, omzwermddoor muggen. De prieeltjes liggenver genoeg uit elkaar om voldoen-de privacy te waarborgen. Dit is deverzamelplaats van de politieke enzakelijke elite van Kinshasa.

Door de luidsprekers klinkt ge-dempte Afrikaanse muziek. Het isal volop avond, maar nog altijddertig graden warm. Minister Babizit aan één van de tafeltjes whiskyte drinken. Hij is een breedge-schouderde man met een flinke,grijze baard en goedlachse ogen.Hij draagt een blauw-wit vrije-tijdshernd, met de beeltenis van devermoorde president Kabila erop.Dat soort hemden heb ik in Kins-hasa al tientallen mensen zien dra-gen: ze zijn na de aanslag een ech-te hit geworden. Om zijn halshangt een gouden ketting. Metzijn enorme hand kneedt hij voort-durend een blauwe massagebal.Zijn fetisj, zo blijkt.

Naast minister Babi zit een alwat oudere man met een kaalge-schoren hoofd dat uit zwart gra-niet lijkt te zijn gebeeldhouwd:monsieur Kiseiele, de vice-gouver-neur van West-Kasaï. De obervraagt wat wij drinken. Martenskiest voor Dobbel, een zwaar, don-ker bier. ik doe zoals Babi en drinkwhisky.

We toasten, en dan volgt éénvan de vreemdste gesprekken dieik ooit heb aanhoord. Alsof ik nietbesta, over mijn hoofd heen, wordtover de toekomst van het land be-slist. Martens had vooraf duidelijkverteld dat de minister alleen in-formeel wilde praten; mijn band-recorder mag dus niet aan. Maarmijn oren staan op scherp.

Babi steekt van wal met eenvreemd verhaal: enkele dagen nade aanslag op Kabila werd hij op-gebeld door Gaëtan Kakudji, mi-nister van Binnenlandse Zaken en

2 1 3 maart 2001

de rechterhand van de vermoordepresident. Kakudji nodigde Babi uitop de stichtingsvergadering vaneen geheime politieke genoot-schap: 'Les Apdtres'. Enkeleilgenlater werd de zaak afgeblazen. Ba-bi en Martens breken zich de her-senen over wat de bedoeling vanLes Apdtres kan zijn. Bereidt Ka-kudji een greep naar de machtvoor? Voelt hij zich gesoleerd? Ishij op zoek naar bondgenoten?

Het gesprek duurt meerdereuren. Vele namen passeren de re-vue. Strategieën worden uitgestip-peld. Carrières worden besproken,uitspraken gewikt en gewogen.Ondertussen laat Babi rijkelijkdrank aanrukken. Na de derde li-terfles Dobbel constateer ik datMartens dronken dreigt te worden.Al die tijd zeg ik geen woord, luis-ter alleen maar, en tracht niet teveel whisky binnen te krijgen.

Vervolgens hebben de drie hetover een open brief die Ludo Mar-tens in enkele belangrijke linksekranten wil publiceren, onderte-kend door 'tien wijze en rechtvaar-dige kameraden'. Namen wordenin de mond genomen, geproefd enweer uitgespuwd. Vooral Martensis vernietigend in zijn commen-taar: relui, c'est une nullité: An-dere graag gebezigde woordenzijn: un imbécile, un voleur, un co-nard, un vout-rien. Bijna niemandvindt genade in zijn ogen. Met zeerveel moeite komen de drie tenslotte aan een half dozijn be-trouwbare mannen.

Volgende gespreksonderwerp:de CPP (Comités de Pouvoir duPeuple). Deze revolutionaire wijk-raden zijn geboren uit het verzeten genoten de bijzondere belang-stelling en bescherming van presi-dent Kabila. Jammer genoeg zijn

ook hier de ex-Mobutisten genfil-teerd. Het drietal is van oordeeldat de CPP behoefte heeft aan eensterke, onbaatzuchtige leider. Device-gouverneur van West-Kasaïhoudt een lang betoog en eindigtmet te vinden dat 'ais één man inaanmerking komt voor dit leider-schap, het minister Babi is'. Babibuigt het hoofd en zegt beschei-den: 'Ik ben niet uit op vette mi-nisterpostjes of wat dan ook. Ik wilalleen mijn land dienen.' LudoMartens knikt instemmend. Dezaak is geregeld. De vice-gouver-neur van West-Kasaï houdt hetvoor bekeken en neemt afscheid.Babi en Martens schenken zichnog eens in.

Diep in de nacht krijgt Babi eentelefoontje. Uit wat hij in zijn gsmroept, leid ik af dat de minister gis-teren een deel van zijn onderge-schikten heeft ontslagen omdat zete laat op hun werk verschenen, endat hij bij die beslissing blijft. Alshij de telefoon weer neerlegt,neemt hij een flinke teug van zijnwhisky en zucht voldaan. 'Iedereenvindt dat ik un grond fou ben.Maar ik zeg simpelweg de waar-heid. En ik ben niet bang om testerven.'

'Zo is dat,' zegt Martens, en oor-deelt dat het tijd is om te gaan sla-pen. Maar Babi vindt dat we hemin de steek laten en laat de obernog eens opdraven. Na een laatstefles Dobbel waggelt Martens tus-sen Babi en mij in naar de parkmg.De chauffeur en zijn begeleiderspringen in de houding en salu-eren. Minzaam informeert Babinaar hun gezondheid, die van hunvrouw en die van hun kinderen.We stappen in voor een nieuwehelse rit, maar deze keer dient erniemand opzij te springen: de stra-

Pierre Yambuya,privé-piloot vanMobutu: 'Hetergste dat ikooit heb mee-gemaakt, is hetdroppen van le-vende mensen.vanop 1.000meter bovenhet oerwoud.'

ten zijn leeg.Thuisgekomen strompelt Mar-

tens zonder één woord naar zijnbed. N o g è to guerre comme á toguerre.

Stad in staatvan oorlogDe volgende ochtend neemt IndoMartens mij mee op een helletochtlangs 'vrienden en kameraden diede goede zaak zijn toegedaan'. Wijbrengen een bezoek aan de RTNC,de Radio et Télévision Nationaledu Congo. Ooit was dit een prach-tig gebouw met Westers comforten moderne nutsvoorzieningen.Maar na herhaalde plunderingen ishet interieur kapotgeslagen en deinhoud leeggeroofd.

Op de Radio Nieuwsdienst maakik kennis met directeur Kipolongoen hoofdredacteur Ntumba. Beideheren klagen over de armtierigeomstandigheden waarin ze moetenwerken. De hele redactie moet hetstellen met twee antieke Nagra-bandopnemers, waarvan één altijdstuk is. Informaticamateriaal is erniet. Op een bord staat in wit krijtde dagorder neergeschreven. Ik wilvooral weten in hoeverre journa-listen binnen het Kabila-regimeaan onafhankelijke nieuwsgaringkunnen doen.NTUMBA . De meeste pers hier inCongo is corrupt. Wil je een lo-vend artikel over jezelf. dan trekje naar een willekeurige journa-list en je betaalt hem. Wij van deRTNC zijn in de eerste plaats eenstaatsomroep. Onze bewegings-vrijheid is dus erg beperkt. Op deredactieraad bedenken wij onzeonderwerpen in volkomen vrij-heid. Daarvan sturen wij eenlijstje naar de bevoegde minister.Doorgaans krijgen wij zijn goed-keuring. maar af en toe wordener vragen gesteld (lacht). Ensoms luidt het oordeel: 'Over ditonderwerp zou je beter zwijgen.'

» Als je zoals ik al enkele jarenin dit beroep zit, weet je vanzelfwel wat kan en wat niet. Datruikt natuurlijk naar autocen-suur. Verder kunnen wij met dilsysteem niet echt kort op de halspelen: het gebeurt vaak dat weheet nieuws hebben, maar dat detoelating van de minister lang opzich laat wachten. Dat is weleens vervelend. Maar we zijn er-aan gewoon geraakt.»

)1 .

HOMO 153

n n — F: n — 1 - 1 H — 1 _ 1 9 9 0 . 7 , 7 1 0 0 0 1 .

0001220550 — HUMO — 1 3 - 0 3 - 2 0 0 1I

KUIFJE IN CONGO>Het probleem

TshisekediMartens en ik verlaten het zwaar-bewaakte RTNC-gebouw en rijdennaar een anoniem appartements-blok in het centrum van Kinshasawaar, in een achterkeuken, vijfhoog, de redactie van het linkseblad Demain le Congo huist.Hoofdredacteur Omer Nsongo,leptosoom, dun snorretje, steektvoor ons een lang betoog af,waaruit ik vooral zijn uitval naarEtienne Tshisekedi - tot voor dekomst van Kabila de grootste Mo-butu-opposant - onthou. Ik wildegraag van hem weten waarom Ka-bila Tshisekedi niet onmiddellijk inzijn regering heeft opgenomen.OMER NSONGO a Het hele pro-bleem van de oppositie ligt sa-mengebald in één man: EtienneTshisekedi. Hij had alle troevenin handen, maar hij heeft allesverknoeid. Als je Congo wilt be-grijpen, is één woord van le-vensbelang: Ie tribu. de stam. Ikschat dat er tussen de drie- en devierhonderd stammen zijn, iedermet hun eigen belangetjes, intri-getjes en lobby'tjes. Dat ver-klaart ook waarom het politiekelandschap zo versnipperd is: wehebben ongeveer honderd ver-schillende politieke partijen.Raak daar maar eens wijs uit!Tshisekedi vertegenwoordigt inde eerste plaats de belangen enhet volk van Kasaï. Als hij ooitaan de macht komt, denkt hijmeteen: maintenant c'est mantour! Hij zal alleen denken aanzijn stam, zijn clan, zijn hofhou-ding. En de hele ellende begintopnieuw.»MMO Tshisekedi heeft zijn kansgemist?NSONGO « Niet eens. Hij deinsdesimpelweg terug voor de macht.Het heeft jaren geduurd voor wijhet doorhadden, maar toen had-den we het ook echt goed begre-pen: telkens als Tshisekedi demacht als het ware voor het grij-pen had, lokte hij een incidentuit, zodat de zaak niet doorging.Tshisekedi is bang voor verant-woordelijkheid. Hij gaat ervoorop de loop.

» Een mooi voorbeeld: Mobutuis hier in allerijl vertrokken op16 mei, toen Kabila vlakbij Kin-shasa was. De stad is toen meerdan 24 uur zonder patron ge-weest. Op dat ogenblik had Tshi-sekedi, die altijd geroepen had154 HOMO

dat de echte macht op straat. bijhet volk, te vinden was. maar toete happen. Maar hij durfde niet.»

Van onze Billin BrazavilleWe nemen afscheid en springen deMercedes weer in, deze keer vooreen bezoek aan de redactielokalenvan L'Avenir, waar hoofdredacteurJoachim Diana ons, tussen tweeredactievergaderingen door, zijnmerkwaardige verhaal doetJOACHIM DIANA « Kijk, L'Avenir iseen echte pro-Kabila-krant, metinternationale verspreiding. Wijstaan helemaal achter de revolu-tie van Laurent-Désiré, wij wer-ken er actief aan mee. Toch benik een tijd geleden in de gevan-genis beland: de Sécurilé heeftons geruime tijd geschaduwd enis vervolgens onze lokalen bin-nengevallen. Tot drie keer toe

Op hel hoogste niveau leek allesoké, maar daaronder regeerdende ex-Mobutisten.»

Engel van de doodAls laatste van die helse dag be-zoeken wij Pierre Yambuya, éénvan de belangrijkste ooggetuigenvan de gruweldaden van het Mo-butu-regime. In 1975 vervoegdehelikopterpiloot Yambuya zich bijhet 31ste eskadron van de lucht-machtbasis Ndolo, in Kinshasa.Vaak was hij de privé-piloot vanJoseph Désiré Mobutu Sese Seko.Ook werd hij ingeschakeld bij devuile karweien van het regime.

In 1984, dus op het toppunt vanMobutu's macht, kan Yamboya deellende niet meer aanzien, deser-teert en vlucht naar Italië. Hijwordt er lid en medewerker vanAmnesty International en profi-leert zich als één van de eerste en

zijn redactieleden gearresteerden in de gevangenis gegooid.Ons materiaal werd zomaar aan-geslagen.

» Wij zijn ook vaak bedreigd.Mij is letterlijk gezegd: 'Zorgmaar dat je snel in Brazavillebent, ventje. Want Kabila houdthet niet lang meer uit.' Menheeft mij en mijn krant er zelfsvan beschuldigd contacten metrebellenleider Jean-PierreMbemba te onderhouden! Wijzijn beledigd, geslagen en onderdruk gezet. Ooit werd de hele re-dactie hier door de militairen be-legerd. Toen de bevoegde minis-ter eraan kwam om ons te ont-zetten, versperden de militairenhem de weg! Ik vertel je dat omaan te tonen wat ondertussen ie-dereen al weet: president Kabilahad de zaak niet meer ondercontrole. Van dictatuur kon sim-pelweg geen sprake zijn (lacht).

Joachim Diana,hoofdredacteurvan L'Avenir,een Kabila-gezinde krant:'Drie keer is deredactie in degevangenis ge-gooid. Op hethoogste niveauleek Kabila allesonder controlete hebben maardaaronderregeerden deMobutisten.'

hardnekkigste aanklagers van SeseSeko.

Ik interview Yambuya in eenruime, van het dolle geraas afge-schermde villa, ergens in de bui-tenwijken van Kinshasa. Het huis isvan een vriend, zelf bezit Yambuyahelemaal niets. De man heeft eenopen, eerlijk gezicht, dat in enkeleseconden kan veranderen in heili-ge verontwaardiging over wat hijallemaal heeft moeten aanzien.PIERRE YAMBUYA a U moet mijexcuseren, maar ik ben dood-ziek, ik kan niet veel zeggen. Al-les wat ik te vertellen heb, staatal in mijn boek ('Autopsie d'unearmee sans coeur ni drne, 1996,uitgeverij Zazeta, te Kinshasa,red.). Als helikopterpiloot vloogik regelmatig opposanten of ter-doodveroordeelden naar deplaatrvan executie. Het vrese-lijkste dat ik ooit heb meege-maakt, is het droppen van le-

vende mensen, vanop 1000 me-ter hoogte boven het oerwoud.Ik heb ook vele tientallen kada-vers van terechtgestelden endoodgemartelden getranspor-teerd. Ik heb Mobutu van zeerdichtbij gekend, ik heb zijn per-soonlijke misdaden meegemaakt.»IMMO Eigenlijk was u mede-plichtig aan die misdaden?YAMBUYA « Wat moest ik doen?De waarheid sijpelde maar traagbij mij door. In het begin ken jede echte draagwijdte van al dietransporten niet. Ik was bij hetleger zoals een Fransman of eenBelg dat is. Vanaf het momentdat ik echt besefte wat er gaandewas, heb ik geweigerd nog ver-der te vliegen. Men heeft mij ge-arresteerd en gemarteld. Geluk-kig ben ik uit de gevangeniskunnen ontsnappen.»HUM° Waarom hebben ze u ge-arresteerd? U had toch nietsmisdaan?YAMBUYA « Alleen al mijn weige-ring nog te vliegen werd alshoogverraad beschouwd. Ik hadamper twintig van die macaberemissies gevlogen, maar Mobutubesefte maar al te goed dat ik teveel had gezien en dat ik waar-schijnlijk mijn mond niet zouhouden. Het onwaarschijnlijke isdat veel van de beulen die ik indie periode heb gekend, nu nogaltijd hoge functies bekleden:Kabila heeft zich niet van henkunnen ontdoen.»

Hoe meer Yam buya het verle-den oprakelt, hoe meer hij zichopwindt, hoe zieker hij wordt. Zijnhemd is drijfnat van het zweet.Zijn ogen zien rood van de koorts.Hij lijdt aan een zeldzame vormvan psoriasis, een psychosomati-sche aandoening die vaak voor-komt bij mensen die gruwelijkebelevenissen proberen te verdrin-gen.

Wij besluiten Yambuya zich nietlanger te laten uitputten, en ne-men afscheid.

Down and outin MasinaWoensdag, rondom de klok vanvieren. Het Centraal Station vanKinshasa doet denken aan eendoor onkruid overwoekerd voet-balveld, met hier en daar een ver-roeste rail. Ik wacht op de stop-trein naar Masina, een volkswijkop een kilometer of twintig vanhet centrum.

Nr 3158112

0001220550 — M M O — 1 3 - 0 3 - 2 0 0 1

KUIFJE I N CONGO)0.. M e t een halfuur vertraging puft

de trein het station binnen. In dewagons is alles gesloopt wat naarbeschaving ruikt: alleen een ijze-ren bak, zonder vloer of banken,blijft over. De ruiten zijn ingesla-gen, de toiletten uitgebroken, debagagerekken afgerukt. Ik ben deenige blanke in een rijtuig stamp-vol arme, hongerige mensen. Ie-dereen staart mij aan: het moetjaren geleden zijn dat een witteman nog in deze wagons heeft ge-reisd. Dit is de trein van de min-sten der mijnen, van wie helemaalniks meer heeft, van het schuimvan de straat.

Ik kun door het venster en ziehet landschap voorbijtrekken:houten of golfplaten barakken,scheefgezakte hokken, slaapver-blijven van karton. En overal volk,volk, volk: in groot Kinshasa wo-nen meer dan zes miljoen mensen.In het oosten woedt de oorlog, delaatste rapporten spreken van driemiljoen doden. Maar ook in dehoofdstad vallen de slachtoffersbij bosjes. Simpelweg omdat erniets te eten valt, omdat er geenmedicijnen zijn, omdat niets nogwerkt. Een zwarte vrouw stoot mijaan en wijst naar de vloer. Eenjongetje van een jaar of zes, opeen dunne voddenbroek na hele-maal naakt, huilt hartverscheu-rend. De vrouw kijkt mij boos aan:ik blijk op de hand van het kind tehebben getrapt. Ik wil hem watgeld toestoppen maar ik durf niet.Bange blanke in zwart vreemd land.

De hele trein is vergeven vandat soort jongetjes: ze wippenzonder ticket op de ochtendtreinnaar het centrum van Kishasha enbrengen er de dag al schooienddoor. Regelmatig houdt de politierazzia's en gooit de kinderen on-barmhartig uit de wagons. Som-mige van die schoffies nestelenzich in de wielkasten van de treinom aan de controle te ontsnappen.Iedere week wordt er wel eentjeverpletterd.

Bijna drie kwartier, zoveel tijdkost het om de vijftien kilometernaar Masina af te leggen. Aan hetstation word ik opgewacht dooreen vijftiental zwarten, aange-voerd door mijnheer Mupepe.mijnheer Martin Kibungu en me-vrouw Nicole: leden van het Co-mité du Pouvoir du portier Mfu-mu Nsuka. Het idee om Masina tebezoeken komt van Ludo Martens:'Pas in een wijk als Masina hoor je156 IMMO

het hart van het volk echt kloppen.'Het Comité verwelkomt mij als

ware ik Bwana Kitoko himself.Terwijl de heren zich uitsloven ommij tekst en uitleg te verschaffen,wandel ik door de wijk, met - zoalshet hoort - een slepende gang, dehanden op mijn rug, minzaamknikkend, en met een meevoelen-de blik in mijn ogen.

Masina ziet er bijna idyllischuit: er is veel groen, en de percelenzijn ruim en netjes afgebakend.Maar dat is slechts schijn. We zit-ten midden in het regenseizoen enbij de minste bui loopt de wijk on-der. Er is een schreeuwende be-hoefte aan elementaire riolering,maar de middelen zijn er niet. Bijzware regen lopen de septischeputten over en komt de stront bo-vendrijven. Als het ophoudt met

regenen, blijft het besmette waterdagenlang in grote plassen staan.Die kleine vijvers trekken massaalde malariamuggen aan. De kinder-sterfte is enorm. Malaria en tyfuszijn hier dagelijkse kost.

We bezoeken het schooltje. Ma-ma's slepen huilende baby's methongerbuikjes aan. De meeste kin-deren zijn duidelijk in slechte con-ditie, hun bovenlip hangt vol snot,hun blik is leeg en hun maag, ver-moed ik, ook. Ik maak wat foto's,aai hier en daar over een zwartekrullenbol, en luister naar de uit-leg van kameraad Mupepe en ka-meraad Kibungu.KIBUNGU « Een simpele bronchi-tis betekent hier zoveel als eendoodvonnis. Ook de amoebe-diarree is een echte killer: intheorie hoeft een amoebe-infec-tie niet per se dodelijk te zijn; erbestaan uitstekende medicijnenvoor, maar: on n'a pas les ~ y -ens. In deze wijk wonen onge-veer twintigduizend mensen,

maar we hebben geen enkelemedische voorziening. Hetdichtstbijzijnde ziekenhuis ligtvele kilometers hiervandaan: demeeste baby's sterven onderweg.»MUPEPE Echte hongersnood iser nog niet. Maar het voedsel isvan zeer slechte kwaliteit: er iseen enorm gebrek aan proteïnen.De meeste mensen zitten zonderwerk. Veel kinderen zijn wees.Ze verdwijnen naar het centrumvan Kinshasa en leven er op envan de straat. De meisjes zijnhier zwanger op hun dertiende.Ze worden uit hun familie gesto-ten en baren hun kind op straat.Het is een vicieuze cirkel. Prosti-tutie is alledaags. Net zoals aids.Van een dode meer of minderkijkt men niet op.»KIBUNGU « De oorlog heeft het so-

Hongerkinderenin Masina. 'Demeisjes zijn hierzwanger op hundertiende. Zeworden uit hunfamilie gestotenen baren hunkind op straat.Het is eenvicieuze cirkel.Van een dodemeer of minderkijkt niemandhier op.'

ciale en economische weefselverwoest. Eigenlijk staan wijmachteloos, we kunnen alleenmaar voorlichting geven.»

Le pneuWe verlaten de school en bezoe-ken een 'aluminiumfabriek' inopen lucht: twee met houtskoolgevulde putten van dertig centi-meter doorsnede, één van pedaal-aandrijving voorziene blaasbalg,en twee gietvormen. De oogst vande dag staat enkele meters verder:vijf pannen, twee kommen en driekookpotten. Doodernstig verteltmijnheer Mupepe dat het Comitévolgend jaar hoopt 'de productiete verdubbelen'.

Het bezoek loopt ten einde.Mijnheer Mupepe nodigt het Co-mité en mezelf uit voor een glasPrimus en een handvol nootjes. Al-vorens het bier wordt uitgeschon-ken, houdt Mupepe een roodgloei-ende speech. Wel een kwartierblijft hij aan het woord. Als hij

weer gaat zitten, blijven alle ogenop mij gericht. Er wordt een we-derwoord verwacht. Ik sta op enhoor mij tot mijn eigen verbazingiets zeggen als: 'Ik schaam mij omwat het Westen en dan vooral deBelgen met dit land hebben uitge-richt. lk hoop dat de Oegandese enRwandese agressoren het land zosnel mogelijk verlaten, zodat Con-go in vrede aan de wederopbouwkan beginnen. Ik wil jullie van har-te feliciteren met jullie mooiewerk, en wens jullie alle sterktetoe.' Even overweeg ik zelfs eengebalde vuist in de hoogte te ste-ken en een flinke Internationaleaan te heffen. Is het de stekendezon, is het de aanblik van zoveelellende, of is het plat opportunis-me? Wie zal het zeggen?

Voor de terugweg heb ik dewitte Mercedes van Aristide enSylvestre besteld. Terwijl wij doorde eindeloze wijken hotsen, vertel-len zij over hun heldendaden inhet verzet.ARISTIDE « Iedereen wist dat Kin-shasa geïnfiltreerd was door deRwandese agressoren, maar hoemoest je ze herkennen? We wis-ten dat ze Swahili spraken, endat ze scherpere gezichten heb-ben dan wij, Bantoe-zwarten.Maar de vijand was listig! Som-mige rebellen hielden zich schuilin het eucalyptusbos waar wenet zijn langsgereden. Andereliepen blootsvoets en haveloosdoor de straten en deden zichvoor als gekken. Toen dat be-kend raakte, werd een wareklopjacht georganiseerd. Allezotten van de stad moesten er-aan geloven, ook de echte! (lachtsmakelijk)»SYLVESTRE « Als we ecn verdachtevonden, dwongen we hem Lin-gala te spreken. Als dat niet luk-te, werd hij getrakteerd op iepneu. We overgoten die jongenmet benzine, hingen een versle-ten autoband om zijn hals, enstaken hem in brand. En dansendat hij deed! (hilariteit)»

Verder spreken beide heren erhun teleurstelling over uit dat Bel-gië zich het lot van Congo nognauwelijks aantrekt.SYLVESTRE « Vous, les Belges. vousétes notre oncle, notre papa. Eneen echte vader laat zijn kinderennooit in de steek, niet? Alors...»

Wat moet ik hem vertellen? Datwij een klein strontlandje zijn, eenvlekje op de wereldkaart, tachtig

Nr 3158112

Neer gaat zitten, blijven alle ogen3p mij gericht. Er wordt een we-ierwoord verwacht. Ik sta op enboor mij tot mijn eigen verbazingets zeggen als: 'Ik schaam mij omNat het Westen en dan vooral de3elgen met dit land hebben uitge-icht. Ik hoop dat de Oegandese entwandese agressoren het land zo;nel mogelijk verlaten, zodat Con-go in vrede aan de wederopbouwcan beginnen. ik wil jullie van har-:e feliciteren met jullie mooieNerk, en wens jullie alle sterkte:oe.' Even overweeg ik zelfs eengebalde vuist in de hoogte te ste-en en een flinke Internationalean te heffen. Is het de stekendenn, is het de aanblik van zoveelffiende, of is he plat opportunis-ne? Wie zal het zeggen?

Voor de terugweg heb ik devitte Mercedes van Aristide en;ylvestre besteld. Terwijl wij doorle eindeloze wijken hotsen, vertel-en zij over hun heldendaden iniet verzet.IRISTIDE « Iedereen wist dat Kin-;hasa geïnfiltreerd was door detwandese agressoren, maar hoenoest je ze herkennen? We wis-en dat ze Swahili spraken, enlat ze scherpere gezichten heb-ien dan wij, Bantoe-zwarten.laar de vijand was listig! Som-

nige rebellen hielden zich schuiln het eucalyptusbos waar welet zijn langsgereden. Andereiepen blootsvoets en haveloosloot de straten en deden zichfoor als gekken. Toen dat be-.:end raakte, werd een wareclopjacht georganiseerd. Alle!otten van de stad moesten er-ian geloven, ook de echte! (lacht;makelijk)»IYLVESTRE « Als we een verdachteronden, dwongen we hem Lin-pla te spreken. Als dat niet luk-e, werd hij getrakteerd op Ie1neu. We overgoten die jongennet benzine, hingen een verste-en autoband om zijn hals, entaken hem in brand. En dansenlat hij deed! (hilariteit)»

Verder spreken beide heren eriun teleurstelling over uit dat Bel-ie zich het lot van Congo nog

tauwelijks aantrekt.IYLVESTRE « Vous, les Belges, vous'tes notre oncle, notre papa. En!en echte vader laat zijn kinderenlooit in de steek, niet? Alors...»

Wat moet ik hem vertellen? Datvij een klein strontlandje zijn, eendekje op de wereldkaart, tachtig

Nr 3158112

keer kleiner dan hun eigen Congo?'Oompje kan het niet meer. Dat isde waarheid.

Le phénomèneTshokoDonderdagochtend. Eindelijk is hetzover: het uur van Mira is aange-broken. Eén voor één lopen haarvrienden- en vriendinnen-manne-quins binnen. De heren zien ernogal m'as-tu vu uit, inclusiefpaardenstaart en namaak Armani-brilletje. Maar de dames zijn speelsen goedlachs en vol verwachtingover 'een carrière in het Westen'. Ikspeel het spel graag mee: we im-proviseren een defilé, de meisjesmaken zich op en ik laat mijn ca-meraatje klikken als ware ik degrote Sellestags zelve.

Eén van de mannelijke manne-quins heet Dudu. Ludo Martensheeft mij voor hem gewaar-schuwd: 'Een echte fils ô papa. Zijnvader is onder Mobutu nog minis-ter geweest.' Dudu is niet zo en-thousiast over het Kabila-regime.DUW « Kabila predikte gelijkheid.Maar wat is gelijkheid meer daneen mooie illusie? Kijk om jeheen: niets werkt nog. De regeringsteekt de schuld van de oorlog envan de misère graag op de Rwan-dezen, maar ze vergeten erbij tezeggen dat Kabila die Rwandezenzelf naar hier heeft gehaald. Eerstzijn het 'nos meilleurs amis', en-kele weken later zijn het plotse-ling 'les agresseurs'. Ja, zeg.

» Ik ben het ook absoluut nieteens met de opvolging van vaderKabila door zijn zoon Joseph.Een president moet, dacht ik,door het volk via vrije verkiezin-gen worden aangeduid. Wat wijnu meemaken is de vestiging vaneen heuse dynastie! Joseph Kabi-la is een geparachuteerde presi-dent, zonder enige legitimiteit.De enige die werkelijk recht heeftregeringsleider te worden, isEtienne Tshisekedi. Maar Kabila,die helemaal uit het niets en metde wapenen de macht heeft ge-grepen, wilde niet met hem on-derhandelen. Daar is maar éénwoord voor: dictatuur.»

Diezelfde Dudu zal later op deavond, onder het genot van eenstevige slok whisky, vrankweg be-weren dat hij gelovig is en dage-lijks bidt. Verder is hij overtuigdvan de wonderlijke kracht van pre-dikers á la Kutino.DUDU « Ik heb met eigen ogen ge-13 maart 2001

— , 1 • M a l á M

zien hoe een man wiens linker-been tot aan de knie was geam-puteerd, plotseling weer twee ge-zonde benen kreeg!»

Maar de grootste magiër van al-lemaal is volgens Dudu de Ameri-kaan David Copperfield.wou « David Copperfield is deenige mens ter wereld die op ei-gen kracht door de lucht kanvliegen. Dat heb ik zelf op televi-sie gezien!»

Ook Susie Bakajika maakt nuhaar entree. Deze vriendin van Mi-ra is journaliste van het blad Echosde la femme - magazine de rayon-nement de l'Africaine. Met tweecollega-journalisten schrijft ze hethele boekje vol. En ze doet ook nogeens zelf de lay-out! Trots toont zemij het artikel dat net van haar isverschenen: een verhandeling overIe Phénomène Tshoko.SUSIE BAKAJIKA « De jonge meidenvan Kinshasa dromen maar vanéén ding: er zo Westers en bleekmogelijk uitzien. Daarvoor zijnalle middelen goed. De laatstemode bestaat erin hun gezicht inte smeren met een gevaarlijkchemisch papje dat het pigmentin de huid vernietigt. Het hoogstedoel is: elongi Fanta, makolo Co-ca - hun gezichtje moet de kleurvan Fanta krijgen, de rest vanhun lichaam die van Coca-Cola.Het ergst van al is: als ze de vie-zigheid te lang op hun gezichtlaten, is er geen terugkeer meermogelijk. Dan lopen ze voor eeu-wig rond met een geschondengelaat.»

Marie-Hélène en Bianne zijntwee meisjes van vijfentwintig dienet als Mira bezeten zijn van Iemannequinat Als ik hun vertel datEuropese modellen al vanaf der-tien-veertien jaar beginnen te de-fileren, en vaak één meter achten-zeventig en meer meten, staren zeelkaar ontmoedigd aan. 'Maar alsfotomodel kunnen jullie het mis-schien wel maken,' probeer ik hente troosten.

Schoorvoetend komt ten langenleste Ludo Martens onze wufteparty vervoegen. Met zijn digitaleSony-camera schiet hij zelfs watbeelden van onze modeshow. Zowordt het toch nog een leuke mid-dag.

Wilfried Hendriekx(Foto's Ludo en Mira Martens)

VOLGENDE WEEK:OUT OF AFRICA

GEEN 9E ZIN AM TEGEEEN GRougE k u r ?

im g i1Ekk P o " '6E tz ie i r, Z i t 'AAAMAcfir V I

TO03—EO—ET — ONflH — OSSOZZI000

0001219836 — HUM' 1 — 2 0 - 0 3 - 2 0 0 1

K U I F J E I N C O N G O ( 4 ) C h e r c h e z l a f e t i

'De eerste vrouw in Ludo'sleven is zijn laptop'Ik verblijf nu ongeveer één week In het huis van Ludo Mar.tens, speciaal adviseur van de regering-Kablia. Albert Mu-kulubundu Muke, 'de grootste revolutionair van Congo',sloft in zijn eeuwige shorts en op zijn eeuwige slippersdoor de gangen, wachtend op, Ja, wáérop? Hij is zo'n beet-je de lijfwacht van het huis. Als Ludo er niet Is, houdt Al-bert mij net iets scherper in het oog. De hele ochtendwacht ik op het goede moment om mijn gastvrouw, MlraMartens, ongestoord te Interviewen.

Al vanaf het begin van mijn ver-blijf heeft ze mij gesmeekt ookháár te interviewen, want: 'Ook ikheb heel wat te vertellen. Ik wildat je niet de halve, maar de helewaarheid kent.' Maar als ik aan-stalten maak om een praatje methaar te slaan, kun je er donder opzeggen dat Albert toevallig in debuurt opduikt en de oren spitst.

Dus stuur ik Albert om een flesPrimus en maak van zijn afwezig-heid gebruik om mijn charmante176 HUM°

gastvrouw een Cherchez la Femmeaf te nemen. Terwijl ik dit bandjeuittik, vraag ik mij af of ik hiermeeniet de heilige wet van de gastvrij-heid overtreed. Maar dan bedenkik dat ik niet alleen Ludo's gastwas, maar ook die van Mira.

Trouwens: wás ik wel Ludo'sgast? Gebruikte de grote manitouvan de PVDA mij niet in de eersteplaats als spreekbuis voor het ver-kondigen van zijn eigen blijdeboodschap?

Kortom: vooruit met de geit!MIRA MARTENS« Op een mooiedag moest ik de stad in. Ikwachtte op een taxi en even ver-der stond Ludo net als ik op eentaxi te wachten. Er stopte eenauto en wij zijn allebei inge-stapt. Toen hij hoorde welkadres ik opgaf, sprak hij mij aan:'Ook toevallig, ik woon in jouwbuurt.' Hij tikte op het boek datop zijn schoot lag en vroeg of ikde vrouw op de cover kende; hetbleek een foto van Abo te zijn,de echtgenote van de revolutio-nair Pierre Mulele. Trots vertel-de hij mij dat hij het boek zelfhad geschreven. Ik dacht nog:'Waw, een schrijver!' Tot mijnverbazing deed hij mij het boekcadeau: 'Dat is goed voor je op-voeding' (lacht). Meteen kreeg ikook zijn visitekaartje. Langs zijnitifus weg vroeg hij of hij mij 's1rvonds kon terugzien, bij hem

thuis. En ik heb ja gezegd.»Humo Het was liefde op heteerste gezicht?MIRA « Helemaal niet. Ik dacht erniet aan! Ik had op dat ogenbliktoevallig geen vriendje, maar ikzag Ludo absoluut niet als eenmogelijke vrijer. In mijn ogenwas hij een brave, wat timideblanke mijnheer. Ik zag hemvooral als iemand die mij vooruitkon helpen: ik studeerde journa-listiek en het leek mij leuk daar-over eens met een Europees jour- ,nalist van gedachten te wisselen.»

De guerrillerogetemdHUMO Wanneer ben je dan echtverliefd geworden?MIRA « Dat heeft lang geduurd,hoor (lacht). 's Avonds ben ikzelfs niet naar de afspraak ge-gaan. Maar de volgende dag wonmijn nieuwsgierigheid het en

N r 3 1 5911 3

r9me: M i r a ,ben ik toch maar gaan aanklop-pen. Die eerste avond heeft Ludomij nog wat lectuur meegegeven,'om de revolutie beter te leren be-gnjpen'. Want, eerlijk gezegd, ikkende daar niks van. Ik wist zelfsniet wat het woord revolutie be-tekende! De hele avond heeft hijmij niet één keer aangeraakt.Maar op het einde wilde hij mewel per se naar huis brengen.

*1k voelde mij nogal gege-neerd: ik kom uit een familie vantien kinderen en wij wonen echtarmoedig, zoals zoveel mensenhier in Kinshasa. Maar hij bleefmaar aandringen en zo kwam ikdus bij mij thuis aan met eenblanke mijnheer van middelbareleeftijd Ik geef het je op eenblaadje: de hele buurt stond inrep en roer (lacht). Je zag de bu-ren denken: 'Waar heeft Mira diewitte man aan de haak gesla-gen?' Mijn ouders waren ontzet-tend verlegen: wij hebben maartwee kleine kamers voor een ge-zin van twaalf! Het salon lag volslapende zusjes, zomaar op degrond.

» Nu was ik rond die tijd netvan plan het huis uit te gaan ommet enkele vriendinnen een ka-mer dichtbij de universiteit tehuren. Toen zei Ludo: 'Kijk, ikheb een nogal groot huis. Als jezin hebt, kun je bij mij een kamerkrijgen. Gratis.' En zo is het dusallemaal begonnen (bloost). Letwel, ik was nog altijd niet ver-liefd. Ik dacht: het gebeurt welvaker dat een rijke blanke zichhet lot van een meisje aantrekt,haar studies betaalt, weet ik veel,quoi. Het leek mij totaal onmo-gelijk in un vieux als Ludo eenhuwelijkspartner te zien (lacht).Ik voelde boven alles respect. Ikhad geen enkel idee van zijnleeftijd: vragen in die zin ont-week hij altijd. De volgende we-ken heb ik in Ludo's huis zeerhard en in alle rust gestudeerd,en op het einde van het acade-misch jaar was ik mooi ge-slaagd.»HUMO En al die tijd leefde jemet Ludo als broer en zus?MIRA (schatert het uit) « Maisouil Ik begon het zelf vreemd tevinden. Op zekere nacht had ikvergeten het raam van de slaap-kamer te sluiten. Toen ik wakkerwerd, zat ik helemaal onder demuggenbeten. Toen zei Ludo:'Als je wilt, kan je bij mij slapen.

de v r o u wHier kunnen de muggen je hietsteken.' Zo ben ik in zijn bed be-land. Toen is hij mij beginnen testrelen. Ik was doodsbang, ik hadnog nooit een blanke man ge-kust! Hij zei ook niets. Geen en-kel lief woordje, geen enkelekeer: 'Ik hou van jou.'

» Even later vertrok Ludo voorenkele weken naar Europa. Ikbleef achter om op het huis tepassen. Zo kreeg ik mijn eersteliefdesbrief. Toen had ik het ein-delijk begrepen: Ludo is iemanddie het van het geschrevenwoord moet hebben! Bladzijdenlang beleed hij mij zijn liefde. Hijlegde mij uit dat hij drie grote te-leurstellingen in zijn leven hadopgelopen en dat hij had gezwo-ren nooit meer verliefd te wor-den. En nu bleek hij dus opnieuwhopeloos verliefd te zijn. Op mij(lacht)! In die brief schreef hijook dat hij er zo naar verlangdezijn revolutionaire ideeën en zijnidealisme met mij te delen.»MMO En vanaf toen werd hetmenens?MIRA « Nog altijd niet! Incroyable,hein. Ik vond het alleen vreemddat wij na al die maanden nogaltijd niet echt de liefde haddenbedreven. Tant mieux pour moi,dacht ik (lacht). Maar op eenmooie dag was het zover: Ludostopte mij wat geld toe, met devraag of ik mij zou willen latentesten op aids. Die test bleek ne-gatief. Zelf had Ludo zich in Bel-gië al laten testen. Zo zijn wijaan onze seksuele relatie begon-nen. En beetje bij beetje ben ikécht verliefd geworden.»

'In het begin leek het mij totaalonmogelijk in un vieux als Ludoeen huwelijkspartner te zien, maarbeetje bij beetje ben ik echt ver-liefd geworden.'

v a n L u d oHet volk lijdtHUMO Wat voor man is LudoMartens?MIRA « In het begin begreep ikhem totaal niet. Het grootste pro-bleem was zijn zwijgen. Ik heb dewoorden echt uit hem moetensleuren. Ik wilde weten of hij inEuropa geen vrouw of vriendinhad zitten, want je weet maarnooit met die blanken; maar hijdrukte mij op het hart dat datniet het geval was. Ik wilde zijngeschiedenis kennen, ik wildeweten wat hij in die meer danvijftig levensjaren allemaal hadmeegemaakt. Zo hoort het tochtussen man en vrouw, nee?

» Het enige waar hij graag enveel over praatte, was de revolu-tie. Het klassieke huisje-tuintje-gezinnetje leek hem nogal bour-geois. 'Als je ziet hoe het volklijdt,' zei hij, 'is het maar van-zelfsprekend dat je in de eersteplaats aan hen denkt in plaatsvan aan je eigen privé-genoe-gentjes.' Dat sprak mij wel aan.Ik had geen zin om vrouw aan dehaard te spelen en door mijnman geleefd te warden. Ik wildemijn waardigheid en mijn per-soonlijkheid bewaren. En ik hadmijn stille droom: ooit naar Eu-ropa trekken en er mannequinwarden.

» Ik voelde ook meteen aan datLudo bijzonder weinig ervaringhad met het samenleven als kop-pel. Ik had nog altijd geen ideehoe oud hij was. Maar l'amour neregorde pas I'dge. Dus ik dacht:ik waag het erop. Hij is de manvan mijn leven.

Ik ben van nature nogal be-zitterig; als ik van iemand hou,wil ik hem voor mij alleen. Maardan schenk ik hem ook alles watik te bieden heb, mijn lichaam,mijn hart, mijn geest. Ik had albegrepen dat Ludo een zeermoeilijke man was, maar ikdacht: misschien slaag ik erinhem te veranderen. Wat mijvooral in Ludo aansprak, waszijn bescheidenheid: hij stelt bij-zonder weinig eisen. Het enigewat hij vraagt, is: rustig kunnenwerken en studeren en zijn levenwijden aan de revolutie.»

Aan de wiegvan AmadaHUMO Ludo is boven alles eenrevolutionair. Echt welstellendzullen jullie nooit zijn.

M a r t e n sMIRA « Ik ben zelf van zeer nede-rige afkomst: mijn ouders verdie-nen niet eens het bestaansmini-mum. Van jongs af speelde inmijn hoofd dat ik tegen onze ar-moede ten strijde zou trekken. Ikwilde dat mijn familie en ikzelfhet beter zouden hebben. Vannature ben ik niet materialistisch,ik was niet uit op een rijkaard, ikwilde simpelweg een normaleman, met normale geldmiddelen.»

Onverwacht stokt haar stem.Haar ogen schieten vol tranen.MIRA « Op zekere dag gaf Ludomij weer eens een brief. Hij be-weerde dat hij er al vier maandenmee rondliep.-In die brief legdehij mij uit dat hij in België eenvrouw had, een meisje uit Burki-na Faso met wie hij getrouwd isen bij wie hij een kind heeft:Amada. Dat kwam zeer hard aan.Ik heb nachtenlang gehuild. Ikhad zoveel vertrouwen in hem!Het gebeurde net op het momentdat mijn hart helemaal voor hemwas opengebloeid. Ik had toenecht un degout fatal van hern.»MMO Heb je Ludo niet verkeerdbegrepen? Bedoelde hij dat vandie dochter niet overdrachtelijk:'Ik heb maar één kind en dat isAmada'?MIRA (nog steeds in tranen) « Nee,hij was doodernstig. Dit soortgrappen maakt hij niet. Je vous lejure! Later heeft hij mij weer totzinnen gebracht en mij uitgelegdhoe de vork werkelijk in de steelzit. Het ergste vond ik nog dat hijnooit de moed had mij vlakaf inmijn gezicht te vertellen hoe dezaken stonden. Altijd maar weerdie epistels, bladzijden lang; hijkim n gewoon niet over zijn ge-voelens spreken. Het was niet dathij die affaire moedwillig verbor-gen hield, hij durfde simpelwegniet. Al die tijd had hij naar hetgoede moment en de juiste woor-den gezocht. Nou, dat goede mo-ment had hij wel zeer slecht ge-kozen: de avond voor zijn ver-trek naar België.

o Ik heb zeer veel verdriet ge-had. Ik wilde mij zelfs van kantmaken. Maar toen dacht ik: hij ismet dat meisje uit Burkina Fasogetrouwd, precies omdat zedreigde zich van kant te maken.Dat mag ik niet doen; ik maghem hier niet mee chanteren, an-ders zal hij denken dat alle zwar-te meisjes hetzelfde zijn.»

20 maart 2001 MMO 177TOCIZ—EO—OZ — 01111H — 9 8 6 izirinn

0001219836 — HUMO — 2 0 - 0 3 - 2 0 0 1

K U I F J E I N C O N G O ( 4 ) C h e r c h e z l a f e m m e>Chique madame

HUMO Je bent een van de weini-ge mannequins in Kinshasa. Hoestaat Ludo daar tegenover?MIA« Toen hij eenmaal doorhadhoe belangrijk defileren en mo-dellen voor mij is, heeft hij mijaangemoedigd. Ik was al modelvoor ik hem kende, zie je. Hijvond dat het nuttig was dat, alswij naar België zouden verhui-zen, ik tenminste een bezigheidzou hebben. Hij zag dat ik allekwaliteiten en troeven in handenhad om als mannequin te slagen.»HUMO En wat is je droom, nu?MIRA « Ik wil met Ludo doorgaan,ik wil een kind van hem. Kijk, hijis nu 54 en ik 25, dat wil zeggendat wij misschien nog tien-vijf-tien goede jaren voor ons tweeënhebben. Dan is hij zeventig en ikveertig (lacht). Dat is de realiteit.Van die vijftien jaar wil ik hetbeste maken, om niet te eindigenals une malheureuse. Het wordtde hoogste tijd mij te installeren,een gezin te stichten, kinderen tehebben en te slagen in mijn car-rière als model.

» En verder.., ik moet ook aanmijn familie denken, hè. Bij julliein Europa is het naar het schijntieder voor zich. De mensen zijner in zichzelf gekeerd en denkenalleen maar aan hun eigen pro-blemen. Maar hier in Congoheerst binnen de familie eenenorme solidariteit. Ik kan mijnbroertjes en zusjes en mijn ou-ders niet in hun armoede latenvegeteren en ondertussen in Eu-ropa de chique madame gaanspelen: ik ben nu verantwoorde-lijk voor de familie. Zo gaat dathier in Congo: wie goed geldverdient, is verantwoordelijkvoor de hele clan.

» Zolang ik mijn eigen geldniet verdien, zal Ludo voor mijnfamilie moeten opdraaien.Maar... dat vertikt hij. Voorlopigtoch. 'Want,' zegt hij, 'wij zijnniet officieel getrouwd.' Gelukkigaanvaardt hij dat mijn zusjeshier als poetsvrouw en kokkinwat geld kunnen verdienen. Eendeel geven ze af aan mijn ouders,de rest sparen ze, voor hun stu-dies. Zo overleeft mijn familie.»HUMO Begrijp je Ludo's politiekeideeën? Een van je mannequin-vrienden, Dudu, noemde Ludo'een naïeve revolutionair uit hetstenen tijdperk'. Wil je echt devrouw van een revolutionair178 MMO

zijn, met alle consequenties?MIRA « pt, je suis un peu désole,hein (lacht). Indertijd heeft Ludomij mooi uitgelegd wat een revo-lutionair precies is: hoe een re-volutionair denkt, wat hij doet,hoe hij zich gedraagt. Hij brengtdat ook in praktijk: hij vechtwerkelijk voor de zaak van dearmen en de onderdrukten. Datbewonder ik. Maart Ik vind: alsje je echt het lot van de anderenwilt aantrekken, begin dan metde mensen uit je eigen omgeving.Hoe kun je je nu met een heelvolk gaan bezighouden, als je deellende van je eigen familie nietziet! Mijn ouders behoren ook totde armen en onderdrukten, hè.»

Revolutie totterdoodHUMO Hoezeer ik Ludo ook be-wonder om zijn vasthoudend-heid. toch ben ik het vaak nietmet hem eens, dat heb je bij on-ze tafeldiscussies wel gemerkt.De revolutie is een mooi ideaal,maar het blijft een utopie.MIRA « Ik heb het hem al vlakafin zijn gezicht gezegd: wanneerhoudt dat engagement van jounu eens eindelijk op? Wanneerga je eens aan jezelf denken, aanje gezin, aan mij, aan het kinddat we samen willen? Je hele le-ven heb je aan de revolutie op-geofferd, maar wat heb ik daaraan? Ik zeg ook altijd: de eerstevrouw in Ludo's leven is zijnlaptop. In dit huis voel ik mij ab-soluut niet chez mai.»HUMO Toch is het een mooi huis,zeker in vergelijking met dekrotten waarin 95% van de be-

volking hier woont.MIRA « Dat weet ik best. Maar: ikheb hier niets van privacy. Het ishier iedere dag open huis. De ka-meraden komen en gaan. Iknoem dat geen thuis maar eenpolitiek bureau. Ik wil een eigenhuis waar ik mezelf kan zijn enwaar ik onbekommerd met mijnvriendinnen kan kletsen. On-langs vroeg ik Ludo: 'Die revolu-tie van jou, hoe lang duurt dienog? Hij antwoordde: 'De revo-lutie eindigt als ik doodga.' Kort-om: dit soort leven wil hij tot heteinde van zijn dagen leiden. Datheb ik goed onthouden.

» Ik hoop dat hij ooit tot be-zinning komt, dat hij wat minderdroomt en wat meer realiteitszinaankweekt. Hij is erg veranderd,de laatste tijd. Ik denk dat er noghoop is. Ik wil zo snel mogelijkmijn eigen geld verdienen envolkomen onafhankelijk worden.Alleen in volkomen vrijheid zalik echt van hem kunnen houden.»

Out of AfricaOp de dag van mijn vertrek wordtLudo Martens plotseling wegge-roepen naar zijn goede vriendPierre Yambuya, voor 'een belang-rijke mededeling'. Deze keer mag ikniet mee. Als Ludo terugkomt, ziethij lijkbleek. Hij is zwijgzaam engespannen. 'Scheelt er wat?' vraagtMira. Martens schudt alleen maarhet hoofd en staart in het ijle.

Tijd om mijn koffers te pakken.Ik deel wat toiletspullen aan dezusjes van Mira uit en stop hunwat mij rest aan francs congolaistoe. Een van de vele CPP-kamera-

den geeft mij een dikke bruine en-veloppe mee, met een Brusselsadres erop. Persoonlijk afgeven,zegt hij. 'C'est tres important.'

Bij het vallen van de avond ver-gezellen Lucia en Mira mij naar deluchthaven, voor de nachtvluchtnaar Brussel. Onderweg vertrouwtMartens mij toe wat hem dezeochtend zo van streek heeft ge-maakt: 'Yambuya beweert dat ikgevaar loop. Achter de coulissen iseen zware machtsstrijd aan degang. Het zou beter zijn dat ik voor Ieen poosje verdwijn.' Verder heeft 1een bevriend journalist in Kigali, dehoofdstad van Rwanda, opgevan-gen 'dat de Amerikanen het gau-chistische gestook van Ludo Mar-tens meer dan beu zijn en plannen ,maken om hem te liquideren'.

Uit Kinshasa wegvluchten isniet zo moeilijk: aan de overkantvan de Congostroom ligt Brazza-ville. Met een gehuurde speedbootben je er in enkele minuten. Terugnaar België vliegen is delicater: alsMartens zijn hoge beschermingverliest, wie zal hem dan een uit-reisvisum bezorgen?

Zoals hij dat al bij mijn aan-komst deed, wil Ludo mij weerdoor de douane loodsen. Maar de-ze keer mist zijn vodje papier iede-re uitwerking: de magie is weg. Ikkrijg net de tijd om handjes teschudden, dan word ik meege-sleurd met de mensenstroom. Desfeer bij de check-in is broeierig endreigend, alsof er een revolutieaan de gang is. Militairen met demitrailleur in aanslag dwingen mijnaar een lange tafel, voor controlevan de bagage.

'Ik wilde wetenof hij in Europageen vrouw had- je weet maarnooit met dieblanken - maarhij zei altijdnee. Tot hij mijop een dagschreef dat hijgetrouwd wasmet een meisjeuit Burkina Fa-so, en dat hijeen dochtermet haar had:Amada. Ik hadtoen echt undégout fatalvan hem.'

Nr 3159/13 20

AMMIMIMIIREIRIBIRSIMMIIIMMIMIMMII.1111111.111~—""

n

Het gaat meteen fout: een dou-anier trekt drie blauwe fardes uitmijn rugzak.

-Ou'est-ce que c'est queHij bladert door de mappen: ze

bevatten vooral fotokopies van al-les wat de laatste twee jaar om-trent Congo in de Belgische kran-ten werd gepubliceerd.

Ik leg de man uit dat ik journalistben. Nou, dat had ik beter niet ge-zegd. Twee inspecteurs in burgerpakken mij beet en duwen mij naareen kale achterkamer. Er staat eenmetalen bureau, één stoel, en verderniets. Anderhalf uur lang word ikondervraagd. Wat kwam ik in Congodoen? Wie heb ik gesproken? Wiewas mijn opdrachtgever? Ik laat denaam ván minister Yerodia vallen,maar dat heeft een averechts effect:

-Nous, an s'en fout de monsieurYerodia. ki eest la police, monsieur.

De heren graaien in mijn rugzaken vinden de bruine enveloppe dieik van ludo's kameraad heb mee-gekregen. Ze blijkt een videocas-sette te bevatten.

-Wat staat erop? Wie heeft ditgefilmd?

Ik kan alleen maar zeggen dat ikhet niet weet. Zweet breekt mijaan alle kanten uit. Voortdurendkijk ik op mijn klok: het vliegtuigstijgt over minder dan één kwar-tier op. Ik denk aan de woordenvan Ludo Martens: 'De SOreté isvan onder tot boven geïnfiltreerddoor oud-Mobutisten.' Tijdens mijnverblijf heb ik alleen vriendelijke,enthousiaste strijders voor de goe-de zaak ontmoet. Maar hier wordik geconfronteerd met de andere,de grimmige kant van Congo.

Mijn bagage wordt binnenste-buiten gekeerd. Al mijn zonden ko-men aan het licht. Ik heb twaalfaudiocassettes bij me, met denaam van iedere interviewee erop.Zes kleine digitale videocassettes.Twee filmrolletjes. Eén boek overStalin. Eén over Yambuya. Erwordt gefluisterd en gewichtigheen en weer gebeld, altijd in hetLingala. Ik vang woorden op alsespion en prison.

Al mijn materiaal wordt aange-slagen. Ik moet een papier onder-tekenen waarin ik verklaar dat iktegen de Congolese wet heb ge-zondigd door clandestien te filmenen te trachten verdacht materiaaluit het land te smokkelen. Onder-tussen is de check-in al één kwar-tier afgesloten. Ongetwijfeldwordt een last call aan mijn adres

omgeroepen. Ik denk aan waf alle-maal verloren dreigt te gaan: vijf-tien uur interview, twee wekenvoorbereiding, een gigantischekostennota. Guy slaat mij dood alsik zo thuiskom.

Money HoneyEen zwarte in een gebloemd hemden met sluwe trekken komt de ver-hoorkamer binnen. Uit zijn autori-taire manier van doen maak ik opdat hij de chef is. Hij wisselt vangedachten met mijn drie ondervra-gers, lijkt ze uit te schelden, enwendt zich dan met een bredeglimlach tot mij.

-Peut-être qu'on peut s'arran-ger, monsieur?

Hij vraagt geld. Niet weinig:vijfhonderd dollar.

Een vreemde woede komt overmij. Ik sta op, gris mijn paspoortvan het bureau en stap schreeu-wend en tierend naar buiten:

-Hou mijn bagage maar. Ik geefje niet één dollar. Maar alles watmij hier is overkomen, zal ik neer-schrijven en publiceren.

Tot mijn verbazing laten ze mijgaan. Ik loop dwars door alle con-troles heen naar de wachtzaal. Depassagiers zitten er nog. Nooit eer-der was ik zo blij met een vertra-ging. Ik plof neer in een stoel envoel mijn hart in mijn keel klop-pen. Terwijl ik nog aan het uithij-gen ben, wordt op mijn rug getikt:het is de man met het gebloemdehemd. Hij brengt mijn rugzak te-rug, met alles erop en eraan.

-Donne moi dix dollars, smeekthij.

Ik schud het hoofd, ruk de rug-zak uit zijn handen, draai mij omen ga op een andere plaats zitten.Drie minuten later begint de ()aar-ding. Tot op het allerlaatste mo-ment vrees ik aangehouden te zul-len worden. Het vliegtuig zet zichin beweging, taxiet naar de start-baan en neemt zijn aanloop voorde take-off. Ik hang als een slappevod in mijn stoel, hemd kletsnatvan het zweet, haar in de war.Voortdurend spoken de gezichtenvan mijn zwarte gesprekpartnersdoor mijn hoofd. Het is dertig jaargeleden dat ik nog één traan hebgelaten. Ik voel een enorme aan-drang om te huilen, maar ook nulukt het niet.

Wilfried Hendrickx(Foto's Ludo en Mira Martens)

EINDE

'2 x Enkel: Chicago'

Ontdek de scat'De Disneyversie van New York,' zoomschreef een inwoner van Chica-go zijn stad. Gilda De Bal en ChrisDusauchoit liepen met het hoofd inde nek door de stad met de mooistewolkenkrabbers ter wereld.CHRIS DUSAUCHOIT « Net als NewYork is Chicago een stad metspieren, een stad met veelSchwung, maar het is rustiger ennog eleganter dan New York. Inhet centrum hebben we twee par-keertorens in de vorm van maïs-kolven gezien. We mogen al eenslachen met Amerikanen, maarzo'n mooie parkeergarages bou-wen kunnen wij niet. De gebou-wen in Chicago maken echt eenoverweldigende indruk.»fOUMO Welke tips hebben jullie tebieden?GILDA « Ik raad iedereen aan eenmis in de gospelkerk van GreaterLittle Rock bij te wonen. Ik was erecht van aangedaan. Het trof mijhoe die mensen hun emoties zoopen konden tonen. De manierwaarop die mis op gang werd ge-bracht, de golf van energie... Ikstond daar te janken, en Chris inde coulissen ook (lacht).»CHRIS « Mijn tips is The Green

een jazzkeet. Het toffe eraanis dat de hele avond wordt gepre-senteerd als een radioshow uit dejaren dertig of veertig. Er hangteen heel toffe sfeer.»Kumo Gilda, jij bezocht een welheel bizarre winkel: de Three Dog

Bakery.GILDA « Je hebt hier ook winkelswaar ze hondenbrokjes en -koek-jes verkopen, maar ginder kan je

voor de hond taarten voor specia-le gelegenheden laten bakken. Datvind ik toch tamelijk ziekelijk. Zeverkochten daar nog andere crazydingen, onder andere tabletjesvoor honden met een stinkendeadem.»CHRIS « Giikla heeft er nog zo'nabsurd gevat gevonden - en mijcadeau gedaan: een drinkbus voorbaasje en hond samen. Er zit eenbuigzaam rietje aan waaraan hethaasje kan drinken, en uit dat riet-je kan je water in een op de ther-mos vastgemaakte beker laten lo-pen; daaruit laat je de hond danlebberen. Echt iets voor mensendie niet willen dat hun hond hondis: elke hond die op wandel dorstkrijgt, gaat natuurlijk aan de eerstede beste plas drinken. Dát cadeauheb ik dus weggegooid (lacht).»

(idb)

'2X ENKEL: CHICAGO'Canvas, zon. 25 maart, 22.20 u.

U daar: naar Chicago!Elke week kan één Humolezer met partner Gilda en Chris achterna voor deprijs van één telefoontje. Of u de twee gratis vliegtuigtickets naar Chicago -aangeboden door Usit Connections- wint, verneemt u op het nummer0900/28.882 tot en met dinsdag 27 maart om middernacht.

Wie buiten de prijzen valt kan nog altijd met Sabena naar Chicago: voorde prijs van promotievluchten surft u naar www.sabena.comlbookinglspecialofferstindex.shtml.

Meer informatie over Chicago vindt u vanaf volgende maandag opHumo's Wild Site: http:fiwww.humo.be.

w e g i s w e gHumo geeft 25x2 kaarten weg voor de reismarkt Travellers meet Trovellers',georganiseerd door Usit Connections op zondag 25 maart. Tussen 10 en 19uur kunnen reizigers er informatie uitwisselen over verre en nabije streken.Plaats van het gebeuren: Centro Galego La Tentation, Lakensestraat 28 inBrussel. Een telefoontje naar 0900/28.881 vóór donderdag 22 maart mid-dernacht en u weet of die gratis toegangskaarten daar speciaal voor u aan dekassa zullen liggen.

usit CONNECTIONS V/ WW us ik connecti onsle

20 maart 2001 HUMO 179I003—E0- 0 Z — ONflH — 9E861Z1000