Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
19
Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel
description
Brochure
Transcript of Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
2
De afbeelding op de omslag geeft de twee polen weer die essentiële elementen zijn inhet kwaliteitszorgsysteem dat we voor ogen hebben: zelfevaluatie en intercollegialetoetsing waarop kwaliteitsverbetering kan steunen. De flexibiliteit van het systeem, diegrafisch ook leidt tot de letter K, zorgt voor dynamiek en vooruitgang in de kwaliteit vande beroepsuitoefening, gevisualiseerd door de pijl.
© Associatie van AKB en Kinesitherapeutenkartel, 2008Imperiastraat 16, Zaventem
Vormgeving: Zatande
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
3
InhoudEen kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssector ..................................................5Systematische kwaliteitszorg in de gezondheidszorg? ..........................................7Professionalisering van kwaliteit in kinesitherapie ....................................................8Expertise en randvoorwaarden ........................................................................................9Zelfevaluatie en intercollegiale toetsing.....................................................................11Van kwaliteitsvol handelen tot integrale kwaliteitszorg......................................12Een evenwichtige integrale kwaliteitszorg ...............................................................13Specifieke pijlers .....................................................................................................................14Communicatie en interdisciplinaire samenwerking .............................................15Bewaking van het resultaat van opleidingen..........................................................16Bevorderen van de bekwaamheid tot zelfbeoordeling .....................................17Werken met projecten .......................................................................................................18
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
4
Hebt u als kinesitherapeut nog vragen of suggesties inzakekwaliteitsbevordering? Wilt u eventueel actief betrokken worden bijbestaande initiatieven? U kan terecht bij uw beroepsvereniging of op dewebsite van het project
www.pro-Q-kine.be
U vindt er ook een overzicht van de lokale of regionale projecten die vanstart zijn gegaan eind 2008, en de projecten die centraal wordenaangestuurd in 2009.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
5
Een kwaliteitszorgsysteem voor de beroepssectorEen pilootproject, gefinancierd in het kader van artikel 56 van deziekteverzekering, biedt de mogelijkheid om een systeem vankwaliteitszorg voor kinesitherapeuten tegen 2010 te ontwikkelen, onderaansturing van de Belgische beroepsverenigingen van kinesitherapie.De maatschappelijke partners werken samen aan het project:beroepsverenigingen, opleidingsinstituten, subsidiërendeoverheidsinstanties en verzekeringsinstellingen.
De kinesitherapeuten krijgen dus de kans om kwaliteitszorg op maat envolgens de behoeften en mogelijkheden van de sector uit te werken.Projecten gegroeid in het werkveld worden met wetenschappelijkeondersteuning gerealiseerd en uitgetest.
De resultaten van het project zijn (mede)bepalend voor de vorm,structuur en inhoud van de toekomstige kwaliteitsbevordering in dekinesitherapie in België. Een accreditatiesysteem1 zal kunnen instaan voorregistratie, opvolging en waardering bij kinesitherapeuten die hundeskundigheid verhogen en kwaliteitsbevorderende processen in hunzorgverlening implementeren.
In deze brochure leest u de belangrijkste aspecten van het pilootproject.Ze is samengesteld op basis van de krachtlijnen die in consensus metvertegenwoordigers uit het beroepsveld zijn samengesteld. Dezekrachtlijnen kunt u elektronisch afhalen van de website van het projectwww.pro-Q-kine.be
1 Accreditatie betekent een erkenning (door een externe instantie) van een bepaald niveau van kwaliteit of eenniveau van deskundigheid die op peil wordt gehouden. Hiervoor worden normen gehanteerd, een raamwerken een werkwijze voor het correct laten verlopen van die erkenning.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
6
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
7
Systematische kwaliteitszorg in de gezondheidszorg?Kwaliteitszorg in de gezondheidszorg heeft eigen kenmerken. Kwaliteit isbijvoorbeeld minder eenduidig te objectiveren; feedback van cliënten enpatiënten is niet gemakkelijk te organiseren en werkprocessen zijn niet opeen eenvoudige manier te stroomlijnen. In een aantal sectoren worden indit kader grote inspanningen geleverd. Instellingen en voorzieningenvoor gezondheidszorg en welzijn worden verplicht tot het invoeren vanmechanismen voor kwaliteitsborging2 en -verzekering, het bewaken vanvooropgestelde minimale kwaliteitsnormen en het systematisch werkenaan kwaliteitsverbetering.
De gezondheidszorg wordt geconfronteerd met een toenemendenoodzaak tot professionalisering en deskundigheidsbevordering op hetvlak van kwaliteitszorg. Er zijn zorgverleners nodig met een specifiekeopleiding als kwaliteitszorgfunctionaris of kwaliteitscoördinator. Elkezorgverlener dient echter ook een bepaalde basiskennis van kwaliteitszorgte hebben. Voor kinesitherapeuten in de verschillende settings van degezondheidszorg, van zelfstandige praktijk tot gespecialiseerd team, is hetbelangrijk om op een gesystematiseerde wijze kwaliteitszorg te hanteren.
2 Kwaliteitsborging (quality assurance) is het verzekeren van de vooropgestelde kwaliteit in de zorg. Hierbij kanmen bepaalde normen handhaven. Kwaliteitsverbetering is gericht op het effectief verbeteren van deaanwezige kwaliteit, en kan ook betekenen dat men de vooropgestelde kwaliteitsnormen verhoogt.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
8
Professionalisering van kwaliteit in kinesitherapieKwaliteitszorg omvat verschillende aspecten voor de kinesitherapeut alshoogopgeleide professional. Het kunnen werken metkwaliteitsindicatoren is een belangrijk element om in functie vankwaliteitsnormen te werken, maar ook het methodisch werken metzorgstroomlijning3, standaarden en richtlijnbepaling, proces- enprobleemanalyse, instrumenten en werkwijzen die de verschillendeaspecten van kwaliteit (incl. tevredenheid) kunnen meten. In de praktijkstelt men vast dat het werken volgens bepaalde criteria of methoden (bijv.SMART4 of PDCA5) nog problemen stelt bij diagnostiek, interventie-planning en dossierbeheer. Een professionalisering van de kwaliteitszorgin de kinesitherapie beoogt dat de zorgverstrekkers zo goed mogelijk overeffectieve competenties op dit vlak beschikken.
Momenteel heeft de kinesitherapie in België geen geïntegreerd systeemvan kwaliteitszorg en kwaliteitspromotie. Er is geen specifiek kader omkwaliteit in kaart te brengen of om objectivering, evaluatie enkwaliteitsbevordering op een gestructureerde wijze te ondersteunen en tebegeleiden. De nood aan sluitende mechanismen van kwaliteitszorg isduidelijk geformuleerd vanuit de beroepsverenigingen van kinesitherapie,de opleidings- en onderwijsinstellingen, de verzekeringsinstellingen en deoverheid.
3 Zorgstroomlijning in klinische paden is gericht op het efficiënt maken van de zorgverstrekking, vooralwanneer dit op verschillende echelons gebeurt en met verschillende zorgverstrekkers. Deze stroomlijning kangebeuren op basis van bewezen goede praktijken (evidence based practice) en beroepsmatige of disciplinairepraktijkrichtlijnen of behandelprotocollen (werkvoorschriften).4 Het opstellen van behandeldoelen dient te gebeuren volgens SMART-criteria: doelen dienen voldoendespecifiek, meetbaar, afgesproken (met betrokkenen), realistisch en tijdspecifiek te zijn.5 Plan-Do-Check-Act&adjust is de basiscyclus van methodisch handelen op basis van vooropstellen enevalueren van doelen en werkwijzen.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
9
Expertise en randvoorwaardenMechanismen van kwaliteitsbewaking zullen door de sector zelf wordenbeheerd. Er is dus nood aan uitbouw van expertise op het vlak vankwaliteitszorg. Er gebeurt daarom bij aanvang een aanzienlijke investeringin het verstrekken van de nodige opleiding en vorming in het werkveld enbinnen het project. Het verstrekken van inzichten en methoden vankwaliteitszorg leidt tot kwaliteitsbevordering wanneer kinesitherapeutenervaren dat het toepassen van deze methoden verbetering oplevert,kwaliteit beter bewijsbaar maakt, en kwaliteit helpt te verankeren.
De keuze voor bepaalde mechanismen van kwaliteitszorg wordt medegebaseerd op voorbeelden uit het buitenland en op goede praktijken uitandere sectoren, vergelijkbaar met of overdraagbaar op de Belgischecontext van de kinesitherapie. De aanpak houdt rekening met allebetrokken instanties en met de wetgeving inzake kwaliteitszorg ingezondheids- en welzijnsvoorzieningen. Omgekeerd kan regelgeving ookrekening houden met voorstellen uit dit project. Het is bijvoorbeeld weinigzinvol om een bepaald kwaliteitszorgsysteem in te voeren alsmechanismen van remuneratie en terugbetaling hier niet mee stroken.
Om de professionele aanpak op lange termijn te waarborgen, is eenorganisatieontwikkeling nodig op het niveau van de samenwerkendeberoepsverenigingen die als sturende partner in dit project fungeren. Hetproject zal dus ook middelen investeren in personeelsuitbouw enprofessionalisering bij een kernteam van personen, zodanig dat ook na deafloop van het project mechanismen kunnen worden in stand gehoudenen verder uitgebouwd.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
10
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
11
Zelfevaluatie en intercollegiale toetsingIntercollegiaal overleg en samenwerking zijn belangrijke elementen omkwaliteit te bevorderen. Kinesitherapeuten werken samen in kringen en/ofandere samenwerkingsverbanden. Het continu werken aankwaliteitsverbetering via werkgroepen en via samenwerking en overlegwordt in het kwaliteitszorgsysteem als een belangrijke pijler opgenomen.
Een tweede belangrijke pijler is de zelfevaluatie als vertrekpunt. Het zelfidentificeren van sterke en zwakke punten, met de hulp van intercollegialetoetsing en overleg, geeft een grotere motivatie tot behoud enverbetering van kwaliteit, doordat het eigenaarschap van expertise enprofessionalisering hier bij de kinesitherapeut wordt erkend. Self-assessment en peer-assessment6 zullen in het kwaliteitszorgsysteem handin hand gaan.
6 Self-assessment (zelfbeoordeling) en peer-assessment (beoordeling door beroepsmatige collega’s) gebeurt infunctie van het evalueren en bijsturen van competenties via intercollegiale toetsing.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
12
Van kwaliteitsvol handelen tot integrale kwaliteitszorgImplementatie van kwaliteitszorg houdt best rekening met drie niveaus:
kwaliteitsvol professioneel handelen (op niveau van dekinesitherapeut als professional met eigen beroepscompetenties)
gesystematiseerde kwaliteitszorg (met specifieke methoden entechnieken van meting, analyse en verbetering van kwaliteit)
integrale of totale kwaliteitszorg7 (volgens bepaalde principes enrekening houdend met alle relevante betrokkenen en aspecten).
Op het eerste niveau zijn aspecten als praktijkrichtlijnen engespecialiseerde nascholing inzake methodisch werken belangrijk. Op hettweede en derde niveau dienen kinesitherapeuten leren om te gaan metbegrippen, principes en methoden van kwaliteitszorg, zowelberoepsmatig als beleidsmatig. Het kunnen interpreteren van en hetwerken met indicatoren8 zijn hierin van belang.
7 Integrale kwaliteitszorg of IKZ (total quality management of TQM) is een bepaalde vorm van kwaliteitszorgmet een brede kijk op kwaliteit en wat hierbij nodig is.8 Indicatoren of kengetallen zijn gegevens (meestal in de vorm van cijfers) die een indicatie geven van deaanwezige kwaliteit of het niveau van kwaliteitszorg. Indicatoren kunnen bijvoorbeeld gericht zijn op efficiëntievan de zorg (bijv. aantal hervallen na een behandeling) of op tevredenheid van de patiënten.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
13
Een evenwichtige integrale kwaliteitszorgHet project kiest voor de aanpak volgens de principes van integralekwaliteitszorg, gebaseerd op zelfevaluatie in samenwerking met anderen,en voor de dynamische opvatting van kwaliteit (zoals van toepassing inhet werkmodel PROSE9). Het erkent dat in de zorgverlening de objectievemeetbaarheid van kwaliteit een moeilijk gegeven is, en dat hieroversystematisch overleg, consensus en samenwerking moet georganiseerdworden. Het benadrukt ook een goed evenwicht tussen verschillendeaspecten (o.a. product en proces, personen en middelen, individu ensamenwerking, diagnose en verbetering, planning en ondersteuning).
In deze visie neemt het welbevinden een belangrijke plaats in.Kinesitherapeuten zijn niet alleen als zelfstandige werkzaam, maar ookvaak in teamverband en in netwerkverband, ook interdisciplinair.Kwaliteitszorg moet dan ook oog hebben voor alle relevante factoren diekwaliteitsvolle zorg bepalen, en voor aspecten van tevredenheid, impacten waardering die uit kwaliteitsvolle zorg voortvloeien. Niet alleenfeedback en tevredenheid van patiënten is hierbij belangrijk, maar ook hetwelbevinden van zorgverstrekkers zelf.
9 PROSE is als werkmodel geïnspireerd op het model van de European Foundation for Quality Management.Sinds 2003 werken verschillende instellingen van gezondheidszorg en welzijnswerk in België met ditinstrumentarium (zie www.prose.be).
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
14
Specifieke pijlersEen vijftal specifieke aspecten worden in het pilootproject extrageaccentueerd, omdat ze tijdens de afgelopen jaren doormaatschappelijke, wetenschappelijke of professionele ontwikkelingen ookals extra noodzakelijk of belangrijk worden gekwalificeerd. Het zijnaspecten die onderling nauw verweven zijn:
□ Kennismanagement, met nadruk op het consulteren vanwetenschappelijke bronnen en het zoeken naar praktijkrichtlijnenvoor behandeling die gebaseerd zijn op wetenschappelijkonderzoek (evidence based practice).
□ Competentiemanagement, met nadruk op werkwijzen voor hetbeoordelen ervan via zelfevaluatie en beoordeling door anderen.Bepaalde specifieke competenties, die in de basisopleiding totkinesitherapeut onvoldoende aan bod komen, kunnen hierbijcentraal staan, alsook werkwijzen om het eigen competentieprofielop peil te houden en te bewijzen (bijv. via een portfolio).
□ Organisatie van de zorg en van de praktijk, met nadruk opefficiëntie en rendement in de zorg, of in werkwijzen vangroepspraktijken.
□ Kwaliteit van de zorg, met nadruk op het belang van depatiëntgerichte zorgverstrekking.
□ Informatisering en automatisering, om de mogelijkheden vanelektronisch dossierbeheer volledig te benutten.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
15
Communicatie en interdisciplinaire samenwerkingEfficiënte communicatie met patiënten en met anderen vormt eenbelangrijk startpunt voor effectieve behandeling. Ook indien eenkinesitherapeut geen deel uitmaakt van een multidisciplinair team, is hetsamenwerken en overleggen met andere gezondheidswerkers eenbelangrijk element voor een efficiënte zorgverlening. Zowelinternationale organisaties (zoals de Wereldgezondheidsorganisatie), alsnationale instellingen (zoals het RIZIV), dringen aan op een interdisciplinairwerkkader, zowel in de opleiding als in de beroepsuitoefening van dekinesitherapeut. De beroepsverenigingen zijn vragende partij om dekinesitherapeut meer systematisch als zorgpartner te betrekken bij deglobale zorgverlening.
De competentie tot communicatie en overleg is hierbij een kernaspect,maar ook het samenwerken aan zorgplanning en zorgopvolging, vanuiteen patiëntgerichte werking. Instrumenten en kaders die in het werkveldde interdisciplinaire zorg bevorderen en optimaliseren, zoals eenaangepast dossierbeheer, gesystematiseerde overlegstructuren endiagnostische en therapeutische werkmethoden vanuit een brede visieop menselijke gezondheid, worden vanuit het project gestimuleerd.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
16
Bewaking van het resultaat van opleidingenHet is de opdracht van opleidingsinstituten, in samenwerking metberoepsverenigingen, om het bereiken van beroepscompetenties tewaarborgen. Opleidingsprogramma’s moeten afgestemd zijn op deberoepsuitoefening, maatschappelijke noden en de behoeften van hetwerkveld. Het is dus nodig dat mechanismen worden geïnstalleerd dieeen goede behoeftendetectie doen en die zorgen voor een goedeterugkoppeling naar opleidingsinstituten.
Beroepsverenigingen kunnen een kwaliteitsbewakende functie vervullenbij het installeren van deze mechanismen. Zij kunnen ook een actievepartner zijn bij het bewaken van de kwaliteit van onderdelen inbasisopleidingen en postinitiële opleidingen. Ook specifiekeberoepsbekwaamheden kunnen hieraan verbonden worden. Eeninstallatie van een dergelijke samenwerking aan de basis is belangrijkerdan het remediëren van onvoldoende gerealiseerde competenties vialosse bijscholingen.
Initiatieven van opleiding en vorming dienen gericht te zijn op hetwerkelijk bereiken van competenties, op het evalueren of dezecompetenties bereikt zijn, en of de competenties in de praktijk ookgebruikt worden. Indien een kinesitherapeut een bijscholing volgt overinterdisciplinaire dossiervorming, maar wanneer dit niet gepaard gaat meteen beoordeling of de kinesitherapeut in staat is om deze vorm vandossiervorming te hanteren en of hij/zij in de praktijk dit toepast, dan isdeze bijscholing niet optimaal ingezet in het kader van een vorm vangeregulariseerde kwaliteitsbewaking. Beroepsverenigingen kunnen eenbelangrijke functie vervullen in het toetsen van opleidingsmodules.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
17
Bevorderen van de bekwaamheid tot zelfbeoordelingHet kunnen evalueren van competenties via goed uitgewerktebeoordelingscriteria is op zich een competentie die dient geactiveerd teworden bij kinesitherapeuten in functie van opleiding, zelfevaluatie enintervisie. Zelfbeoordeling en peer-assessment zijn cruciale elementen bijkwaliteitsbewaking. Een kinesitherapeut moet in staat zijn om zwakkepunten bij zichzelf in te schatten, en collega-kinesitherapeuten moeten instaat zijn om elkaar feedback te geven over het beroepsmatigfunctioneren.
Een goed werkend systeem van kwaliteitszorg dient een groteverantwoordelijkheid op dit vlak te delegeren naar de kinesitherapeut zelf.Het zou in de toekomst bijvoorbeeld mogelijk moeten zijn om (bij eenerkend expertisecentrum) een gerichte toetsing aan te vragen vanbepaalde competenties in functie van een eigen bijscholingsplan. Eendergelijke werkwijze kan efficiënter zijn dan het verkrijgen van eenaccreditatie op basis van het vrijblijvend volgen van enkelevormingsavonden, zonder dat dit gepaard zou gaan met enige vorm vantoetsing. Het moet ook mogelijk zijn dat een kinesitherapeut een collegainschakelt bij een peer-assessment, en zelfs bij het organiseren van eenkwaliteitsmeting over de eigen praktijkvoering via bijvoorbeeld hetbevragen van patiënten/cliënten. Het invoeren van een dergelijke vormvan intercollegiale toetsing kan veel stimulansen geven voorkwaliteitsverbetering. De invoering hiervan vergt ook een goedfunctionerend systeem, waarbij kinesitherapeuten in staat moeten zijn omdeze methoden op een goede manier in te schakelen en uit te voeren.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
18
Werken met projectenHet project biedt een mogelijkheid tot uittesten van methoden diekwaliteitsvolle beroepsuitoefening stimuleren en mechanismen vankwaliteitsbevordering installeren, met wetenschappelijke en logistiekebegeleiding, maar waarbij ook criteria zoals haalbaarheid engebruiksvriendelijkheid centraal worden gesteld.
In complementariteit hiermee worden vanuit een centrale coördinatie ooktop-down een aantal zaken op brede schaal uitgewerkt:
□ Ontwikkeling van een systeem voor zelfevaluatie, samen met eenmethodiek voor peer-assessment, zodat dit bruikbaar is in een systeemvan collegiale intervisie en in een persoonlijk ontplooiingsplan.
□ Ontwikkeling van een systeem van bruikbare kwaliteitsindicatorenvoor de kinesitherapeutische praktijk, samen met een methodiek omdeze te genereren en te gebruiken. Dit systeem kan resulteren in eendwarsdoorsnede-onderzoek, dat een zicht biedt op de stand vanzaken op het vlak van deze kwaliteitsindicatoren.
□ Ontwikkeling van een systeem van resultaatgerichte vorming, waarbijpraktijkgebaseerde intervisie centraal staat. Vormingsmodules kunnenbijvoorbeeld gevalideerd worden door beroepsverenigingen eningeschakeld worden in een systeem van accreditatie.
Er zal ook een werkwijze ontwikkeld worden waarmee de performantieen betrouwbaarheid van het kwaliteitszorgsysteem kan getoetst worden,met vertrouwen van de overheid in een zoveel mogelijk zelfregulerendsysteem van kwaliteitsbewaking. De registratie in een kwaliteitsregistermoet op een zeer betrouwbare en correcte manier beheerd worden. Deinvoering van een systeem kan gepaard gaan met een certificering vansystemen en regelmatige audits.
Krachtlijnen voor kwaliteitszorg in de kinesitherapie
19
Hebt u als kinesitherapeut nog vragen of suggesties inzakekwaliteitsbevordering? Wilt u eventueel actief betrokken worden bijbestaande initiatieven? U kan terecht bij uw beroepsvereniging of op dewebsite van het project
www.pro-Q-kine.be
U vindt er ook een overzicht van de lokale of regionale projecten die vanstart zijn gegaan eind 2008, en de projecten die centraal wordenaangestuurd in 2009.
