Klinische diagnostiek bij COPD · Web viewCOPD ook wel chronic obstructive pulmonary disease,...
20
Click here to load reader
Transcript of Klinische diagnostiek bij COPD · Web viewCOPD ook wel chronic obstructive pulmonary disease,...
Bakker, Sanne
Spaarne Gasthuis
1-1-2017
2017Klinische diagnostiek bij COPD
InhoudInleiding.................................................................................................................................................2
Onderzoeksmethode.............................................................................................................................3
Spierkracht............................................................................................................................................5
Inspanningstolerantie............................................................................................................................6
Psychisch functioneren..........................................................................................................................7
ADL functioneren...................................................................................................................................8
Spierkracht in relatie tot functie............................................................................................................9
Respiratoire functie.............................................................................................................................10
Literatuurlijst.......................................................................................................................................11
Inleiding
COPD ook wel chronic obstructive pulmonary disease, komt veelal voor bij (ex) rokers met een leeftijd van >40 jaar. COPD kan het best opschreven worden als een aandoening gekarakteriseerd door een niet volledig reversibele luchtwegobstructie die in het algemeen progressief is en wordt veroorzaakt door een abnormale ontstekingsreactie van de longen op inhalatie van schadelijke deeltjes of gassen. Exacerbaties en comorbiditeit dragen bij aan de ernst van de aandoening bij individuele patiënten (Yawn et al.,2017). De ziektelast uit zich in een complexe presentatie van diverse symptomen waaronder dyspneu, hoesten, afname inspanningstolerantie, verandering van eetlust en recidiverende exacerbaties (Yawn et al.,2017). Een exacerbatie van COPD is een verslechtering van de conditie van de patiënt binnen één of enkele dagen, die wordt gekenmerkt door een toename van dyspneu en hoesten – al of niet met slijm opgeven – die groter is dan de normale opgegeven hoeveelheid slijm (Ywan et al.,2017). COPD uit zich echter niet alleen in fysieke kenmerken maar ook in het cognitief en psychosociaal vlak. Verminderde kwaliteit van leven, depressieve episodes en een sociaal isolement zijn symptomen waarmee veel COPD patiënten kampen (NHG.,2015). In Nederland wordt de prevalentie van COPD in de huisartsenpraktijk geschat op 2,4% bij mannen en op 1,7% bij vrouwen. Daarmee zijn er in Nederland meer dan 350.000 mensen met de diagnose COPD. COPD gaat gepaard met een hoge mortaliteit (NHG.,2015).
De patiënten federatie Nederland (PFN) heeft in 2016 op wereld COPD dag bij 1000 patiënten met COPD een enquête afgenomen over de kwaliteit van zorg en de tevredenheid over de zorg. Uit deze enquête blijkt dat 23,7% zich niet begrepen voelt door zijn of haar behandelaar, de behandelaar is hierin onvriendelijk en toont geen empathie voor de situatie (PFN,2016). 22% geeft aan het idee te hebben dat er niet goed genoeg geluisterd wordt of dat de behandelaar niet op let in het gesprek. 12,7% geeft aan dat de communicatie onvoldoende is en dat de patiënt zich hierdoor niet prettig voelt. Hierbij wordt in het specifiek benoemd dat patiënten niet goed voorgelicht zijn over de behandeling en het onderzoek (PFN.,2016). De communicatie tussen de eerste en tweede lijn verloopt in de ogen van de patiënt soms stroef, behandelaars spreken elkaar tegen en zitten niet op één lijn betreffend diagnostiek en benodigde interventies. Tevens wordt er onvoldoende geanticipeerd op signalen behorend bij een exacerbatie (Burchette.,2017) . Binnen de poliklinische en eerstelijnsrevalidatie bestaat er nog geen consensus over de te gebruiken meetinstrumenten. Praktijken brengen de volledige ICF onvoldoende in kaart, hierbij wordt weinig aandacht besteedt aan het psychosociale aspect, tevens worden meetinstrumenten onvoldoende gestandaardiseerd toegepast (NHG standaard.,2015). In 2008 bracht de KNGF de eerste richtlijn uit voor fysiotherapeuten (KNGF,2008). Deze richtlijn gaf een duidelijk overzicht van bruikbare meetinstrumenten een aanbevolen meetinstrumenten. In 2017 bracht de KNGF een evidence statement uit met daarin een herziening van het diagnostisch proces (KNGF., 2017). Deze herziening geeft een mooie schematische weergave waarin therapeuten kunnen zien of fysiotherapie geïndiceerd is. Deze indicatiestelling geeft inzicht in de beslisboom voor interventies en vervolgbehandelingen. Wat echter ontbreekt in deze herziening is een update van de klinimetrische instrumenten te gebruiken voor patiënten met COPD.Dit product geeft inzicht in de nieuwste ontwikkelingen betreffend diagnostiek en evaluatie bij COPD. In dit product wordt middels het gebruik van de hoogst mogelijke evidentie van de afgelopen vier jaar de aanbevolen meetinstrumenten per domein toegelicht. Binnen dit product is gekozen voor het gebruik van zo veel mogelijk systematic reviews om de kwaliteit van het product te waarborgen. Het product geeft inzicht in fysieke diagnostiek, ADL functioneren en aanbevolen vragenlijsten voor de doelgroep. In het hoofdstuk onderzoeksmethodologie wordt en zoekmethode
nader toegelicht. Mijn dank gaat uit naar Erik Bergkamp die mij inzicht heeft geven in de complexiteit van COPD en heeft gestimuleerd tot het verder denken dan alleen de diagnose.
Onderzoeksmethode
Voor dit product is gekozen voor een alternatieve onderzoeksmethode. Dit literatuur onderzoek neemt voornamelijk systematic reviews als uitgangspunt. Deze systematic reviews zijn daarbij niet ouder dan vier kalenderjaren. De recente systematic reviews geven op hoog evident niveau een inzage in de nieuwe inzichten betreffend klinisch testen bij patiënten met COPD. Het gebruik van gefilterde systematic reviews waarborgt de kwaliteit van het product. Dit product heeft als voornaamste doel het analyseren van bruikbare testen bij patiënten met COPD. Hierbij moet de diagnose COPD al gesteld zijn door een medisch specialist. Patiënten met een verdenking op COPD maar zonder medische diagnose worden uitgesloten van dit product. Aan de hand van de nieuwste literatuur is gekeken welke factoren beoordeeld moeten worden in de klinische setting. Recent onderzoek toont aan dat er een klinische diagnostische analyse plaats moet vinden van de spierkracht, de inspanningstolerantie, het psychisch functioneren, het ADL functioneren, de spierkracht in relatie tot functie en tot slot de respiratoire functie. Deze determinanten geven tezamen een compleet overzicht van het functioneren van een patiënt gediagnosticeerd met COPD. In dit product is dan ook per determinant uitgezocht wat de beste test is voor dit aspect. Omdat er diverse determinanten worden onderzocht is er voor gekozen om het product in deelvragen uit te werken. Per determinant is er een bijpassende deelvraag opgesteld. Deze deelvragen en de bijpassende determinanten zullen worden weergeven in tabel 1.
Tabel 1. Deelvragen en determinanten
Determinant: Deelvraag Spierkracht “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen
4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de spierkracht?”
Inspanningstolerantie “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de inspanningstolerantie?”
Psychisch functioneren “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van het psychisch functioneren?”
ADL functioneren “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van het ADL functioneren?”
Spierkracht in relatie tot functie “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de spierkracht in relatie tot functie?”
Respiratoire functie “Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische
middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de respiratoire functie?”
De bovenstaande deelvragen zijn los methodisch onderzocht middels een literatuur search. In dit product wordt per determinant, met bijbehorende deelvraag, inzicht gegeven in de literatuur search, de DDO vraagstelling en de uitkomsten van de literatuur search.
De hoofdvraag is gebaseerd op een semi-specifieke doelgroep, namelijk COPD patiënten in de revalidatie setting. Hierbij worden patiënten in de palliatieve fase van de aandoening
uitgesloten van de doelgroep. Daar waar deze doelgroepen een al bestaand zorgpad hebben in de palliatieve fase. Tevens wordt er in de deelvragen gedoeld op “state of the art” literatuur, dit betreft literatuur van maximaal vier kalenderjaren oud. Tevens wordt er vanuit het protocol gekeken vanuit het fysiotherapeutisch perspectief, hierbij worden medische interventies en medische diagnostiek uitgesloten als bruikbaar voor fysiotherapeuten. Deze medische diagnostiek en interventies kunnen worden benoemd in het eindproduct ter ondersteuning of als bewijsmateriaal, echter worden deze niet benoemd als diagnostische middelen of interventies bruikbaar voor fysiotherapeuten. Deze criteria worden nogmaals schematisch weergeven in de onderstaande tabel. Om de juiste literatuur te includeren zijn er in en-exclusie criteria opgesteld, deze criteria zijn hieronder te vinden in tabel 3.
Tabel 3. In en-exclusiecriteria
Inclusiecriteria Exclusiecriteria Patiënten medisch gediagnosticeerd met COPD Patiënten met astma of andere reversibele
longaandoeningenLiteratuur van maximaal 4 kalenderjaren oud Literatuur ouder dan 4 jaarFysiotherapeutische diagnostische middelen Medische diagnostische middelen Wetenschappelijke literatuur in de Engelse taal Wetenschappelijke literatuur in een andere taal
dan de Engelse taal Systematic reviews/ RCT’s/ narrative reviews cohort studies en overige literatuur met een
lagere rang op de EBP piramide.
In de volgende hoofdstukken wordt er per determinant inzicht gegeven in de Pubmed database search, de uitkomsten en het aanbevolen meetinstrument.
Spierkracht
Om de determinant spierkracht uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de spierkracht?”
Tabel 3. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend spierkracht
“Strength, Muscle” “ muscle strenght”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
(((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND ("Muscle Strength"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])
Uitkomst literatuur search
Recent onderzoek toont aan dat het van groot belang is om de spierkracht van een patiënt met COPD te meten (Nyberg.,2015). COPD gaat gepaard met afname van spierfunctie en massa wat resulteert in een verlaging van de inspanningstolerantie, een afname in de kwaliteit van leven en een verhoogd risico op vroegtijdige mortaliteit(Machado Rodrigues.,2017). Recente reviews wijzen gezamenlijk uit dat zowel de knijpkracht meting als een handhelddynamometer de meest aanbevolen testen zijn (Martinez.,2017)(Beaumont.,2017)(Bachasson.,2014.
Aanbevolen meetinstrument:
- Knijpkracht/ Hand grip strenght
- Handheld dynamometer/computer gestuurde dynamometer
Inspanningstolerantie
Om de determinant inspanningstolerantie uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de inspanningstolerantie?”
Tabel 4. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend inspanningstolerantie
“Physical Fitness Testing“Fitness Testing, Physical”“Fitness Testings, Physical”“Physical Fitness TestingsCardiopulmonary Exercise Test”“CardiopulmonaryExercise Tests, “Cardiopulmonary“Tests, Cardiopulmonary Exercise”
“endurence”“exercise tollerance”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
((((((((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND ("Exercise Test"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR testing) OR endurance testing) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND COPD
Uitkomst literatuur search:
De 2 minute walk test en specifieke fietstesten worden veelal nog toegepast. Recent onderzoek toont echter aan dat de zes minuten wandel test of 6MWT het meest betrouwbaar en bruikbaar is als objectiveerbare test passend bij de inspanningstolerantie (Punekar.,2017). De correlatie tussen VO2max bereken en de 6MWT is hoger dan bij andere inspanningstesten en daardoor meer valide (Kirkram.,2015).
Aanbevolen meetinstrument:
- Zes minuten wanteltes/ six minute walk test (6MWT)
Psychisch functioneren
Om de determinant psychisch functioneren uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van het psychisch functioneren?”
Tabel 5. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend het psychisch functioneren
“Cognitions”“Cognitive Function”“Cognitive Functions”“Function, Cognitive”“Functions, Cognitive”
“cognitive functioning” “ mental health”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
((((((((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND ("Cognition"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR cognitive function) OR cognitive welbeing) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND COPD
Uitkomst literatuur search:
Het cognitief functioneren, de status van emotioneel welbevinden en de psychische gezondheid krijgen in de literatuur steeds meer aandacht. In de literatuur wordt tevens benoemd dat hieraan onvoldoende tijd en aandacht is besteed in de voorgeschiedenis, patiënten met COPD kunnen een breed scala aan psychische problemen ontwikkelen(Andrianopoulos V.,2017). Deze problemen komen voort uit een hoge ziektelast en de vele symptomen waarmee de patiënten kampen. (Zhou.,2017)(CLari.,2016)(Gupta.,2014).
Aanbevolen meetinstrument:
-COPD assessment test - COPD clinical questionaire
ADL functioneren
Om de determinant ADL functioneren uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van het ADL functioneren?”
Tabel 6. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend het ADL functioneren”
“Activity, Daily Living”“Daily Living Activities”“Daily Living Activity”“Living Activities, Daily”“Living Activity, Daily”“Limitation of Activity, Chronic”
“ADL”“daily functioning”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
((((((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND ("Activities of Daily Living"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR ADL) OR daily function) AND COPD
Uitkomst literatuur search:
Buiten de specifieke fysieke aspecten is het ook van groot belang om in kaart te brengen waarin een patiënt met COPD zich beperkt voelt in zijn of haar dagelijks leven. Niet alleen kan dit resulteren in achteruitgang van kwaliteit van leven het kan zorgen voor grote distress (Liu.,2016). In de literatuur
worden diverse vragenlijsten met elkaar vergeleken, uit een recente systematic review blijkt de IADL het meest geschikt voor patiënten met COPD (Janaudis-Ferreira T.,2014)(Burkhardt.,2016).
Aanbevolen meetinstrument:
- IADL vragenlijst.
Spierkracht in relatie tot functie
Om de determinant spierkracht in relatie tot functie uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de spierkracht in relatie tot functie?”
Tabel 7. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend de spierkracht in relatie tot functioneren
“”sit to stand function”“muscle function” “functioning strenght”
“Muscle function”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
((((((((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND sit to stand) OR stand test) OR standing test) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND COPD
Uitkomst literatuur search:
De beoordeling van de skeletspierfunctie levert een significante bijdrage aan de evaluatie van de mate van beperking bij patiënten met COPD(Johnston.,2017). Registratie van de spierfunctie maakt de diagnose van spierzwakte mogelijk. Spierzwakte is een indicatie voor revalidatie(Bisca.,2015).
Isometrische spierkrachttesten zij hierbij onvoldoende effectief. De spierkracht moet tevens in functie worden gemeten. De Sit to stand test blijkt hierbij uit recente literatuur het meest effectief(Vaidya.,2017).
Aanbevolen meetinstrument:
-Sit to stand test
Respiratoire functie
Om de determinant respiratoire functie uit te werken is gebruik gemaakt van de deelvraag:
“Wat zijn de huidige inzichten van de afgelopen 4 jaar betreft fysiotherapeutische diagnostische middelen bruikbaar bij patiënten met COPD ter objectivering van de respiratoire functie?”
Tabel 8. Overzicht zoekstrategie
Onderdeel DDO Item van de vraagstelling:
Mesh terms Broad search terms:
Domein COPD patiënten medisch gediagnosticeerd.
“ COPD” “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”“COAD” “Chronic Obstructive Airway Disease”“Chronic Obstructive Lung Disease”“Airflow Obstruction, Chronic”“Airflow Obstructions, Chronic”“Chronic Airflow Obstructions”“Chronic Airflow Obstruction”
“Chronic obstructive pulmonary disease” “COPD”
Determinant Fysiotherapeutische diagnostische middelen betreffend de respiratoire functie
“Pulmonary Function Tests”“Function Test, Pulmonary”“Function Tests, Pulmonary”“Test, Pulmonary Function”“Tests, Pulmonary Function”“Lung Function Tests”
“lung function”“respiratoiry functioning”
Outcome State of the art inzicht max 4 kalenderjaren.
“last 4 years” -
De literatuursearch die voortkwam uit de bovenstaande zoektermen presenteert zich als volgt:
((((((((("Pulmonary Disease, Chronic Obstructive"[Mesh] AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) OR COPD) OR Chronic obstructive pulmonary disease) AND Review[ptyp] AND "last 5 years"[PDat])) AND respiratory function) OR respiratory functioning) OR respiratory power) AND COPD
Uitkomst literatuur search:
Binnen de literatuur is veel vindbaar omtrent medische diagnostiek betreffend het respiratoire functioneren van COPD patiënten. Binnen de fysiotherapeutische diagnostiek is het van belang om
uit te zoeken of een patiënt baat heeft bij expiratoire ademhalingstraining of inspiratoire ademhalingstraining(Burkhardt.,2016). Uit recente literatuur blijken de MIP en de MEP hiervoor het meest geschikt in de klinische setting (Kubota.,2016)(Barreiro.,2015).
Aanbevolen meetinstrument:
-MEPtest (maximal expiratoiry power)- MIPtest (Maximal inspiratory power)
Literatuurlijst
Andrianopoulos V1, Gloeckl R, Vogiatzis I, Kenn K. Cognitive impairment in COPD: should cognitive evaluation be part of respiratory assessment? Breathe (Sheff). 2017 Mar;13(1):e1-e9. doi: 10.1183/20734735.001417.
Bachasson D, Villiot-Danger E, Verges S, Hayot M, Perez T, Chambellan A. [Maximal isometric voluntary quadriceps strength assessment in COPD]. Rev Mal Respir. 2014 Oct;31(8):765-70. doi: 10.1016/j.rmr.2013.10.645. Epub 2014 Feb 16.
Barreiro E, Gea J. Respiratory and Limb Muscle Dysfunction in COPD. COPD. 2015 Aug;12(4):413-26. doi: 10.3109/15412555.2014.974737.
Beaumont M, Kerautret G, Peran L, Pichon R, Le Ber C, Cabillic M. [Reproducibility of strength and endurance measurements of the quadriceps in patients with COPD]. Rev Mal Respir. 2017 Nov;34(9):1000-1006. doi: 10.1016/j.rmr.2016.11.004. Epub 2017 Oct 13.
Bisca GW, Morita AA1, Hernandes NA, Probst VS, Pitta F. Simple Lower Limb Functional Tests in Patients With Chronic Obstructive Pulmonary Disease: A Systematic Review. Arch Phys Med Rehabil. 2015 Dec;96(12):2221-30. doi: 10.1016/j.apmr.2015.07.017. Epub 2015 Aug 5.
Burchette JE, Campbell GD, Geraci SA`.Preventing Hospitalizations From Acute Exacerbations of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Am J Med Sci. 2017 Jan;353(1):31-40. doi: 10.1016/j.amjms.2016.06.006. Epub 2016 Jul 2.
Burkhardt R, Pankow W. [Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) - Rational Diagnostics and Therapy]. Pneumologie. 2016 Aug;70(8):533-45. doi: 10.1055/s-0042-109997. Epub 2016 Aug 11.
Clari M, Matarese M, Alvaro R, Piredda 2, De Marinis MG. Measurement properties of instruments evaluating self-care and related concepts in people with chronic obstructive pulmonary disease: A systematic review. Heart Lung. 2016 Sep-Oct;45(5):441-8. doi: 10.1016/j.hrtlng.2016.06.006. Epub 2016 Jul 27.
Gupta N, Pinto LM, Morogan A, Bourbeau J. The COPD assessment test: a systematic review. Eur Respir J. 2014 Oct;44(4):873-84. doi: 10.1183/09031936.00025214. Epub 2014 Jul 3.
Janaudis-Ferreira T, Beauchamp MK, Robles PG, Goldstein RS, Brooks D. Measurement of activities of daily living in patients with COPD: a systematic review. Chest. 2014 Feb;145(2):253-271. doi: 10.1378/chest.13-0016.
Johnston KN,, Potter AJ, Phillips A. Measurement Properties of Short Lower Extremity Functional Exercise Tests in People With Chronic Obstructive Pulmonary Disease: Systematic Review. Phys Ther. 2017 Sep 1;97(9):926-943. doi: 10.1093/ptj/pzx063.
Kirkham AA, Pauhl KE, Elliott RM, Scott JA. Utility of Equations to Estimate Peak Oxygen Uptake and Work Rate From a 6-Minute Walk Test in Patients With COPD in a Clinical Setting. J Cardiopulm Rehabil Prev. 2015 Nov-Dec;35(6):431-8. doi: 10.1097/HCR.00000129.
Kubota M. [Diagnosis and examination for COPD. Pulmonary function tests]. Nihon Rinsho. 2016 May;74(5):763-7.
Liu Y, Li H, Ding N, Wang N, Wen D. Functional Status Assessment of Patients With COPD: A Systematic Review of Performance-Based Measures and Patient-Reported Measures. Medicine (Baltimore). 2016 May;95(20):e3672. doi: 10.1097/MD. 000003672.
Machado Rodrigues F,, Demeyer H,, Hornikx M, Camillo CA, Calik-Kutukcu , Burtin C et al, Validity and reliability of strain gauge measurement of volitional quadriceps force in patients with COPD. Chron Respir Dis. 2017 Aug;14(3):289-297. doi: 10.1177/1479972316687210. Epub 2017 Feb 24.
Martinez CH, Diaz AA, Meldrum C, McDonald MN, Murray S, Kinney GL, et al, Handgrip Strength in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Associations with Acute Exacerbations and Body Composition. Ann Am Thorac Soc. 2017 Nov;14(11):1638-1645. doi: 10.1513/AnnalsATS.201610-821OC.
NHG Snoeck-Stroband JB, Schermer TRJ, Van Schayck CP, Muris JW, Van der Molen T, NHG-Standaard COPD (Derde herziening) Huisarts Wet 2015;58(4):198-211.
Nyberg A, Saey D, Maltais F. Why and How Limb Muscle Mass and Function Should Be Measured in Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Ann Am Thorac Soc. 2015 Sep;12(9):1269-77. doi: 10.1513/AnnalsATS.201505-278PS.
PFN (patiënten federatie Nederland), Begrip van behandelaar belangrijk voor COPD-patiënten, Geplaatst op 16 november 2016 door Redactie ZorgkaartNederland. Geraadpleegd via: https://www.zorgkaartnederland.nl/feiten-en-cijfers/begrip-van-behandelaar-belangrijk-voor-copd-patienten
Punekar YS, Riley JH, Lloyd E, Driessen M. Systematic review of the association between exercise tests and patient-reported outcomes in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2017 Aug 22;12:2487-2506. doi: 10.2147/COPD.S100204. eCollection 2017.
Vaidya T, Chambellan A, de Bisschop C. Sit-to-stand tests for COPD: A literature review. Respir Med. 2017 Jul;128:70-77. doi: 10.1016/j.rmed.2017.05.003. Epub 2017 May 15.
Yawn, B. P., Thomashaw, B., Mannino, D. M., Han, M. K., Kalhan, R., Rennard, S. et al. The 2017 Update to the COPD Foundation COPD Pocket Consultant Guide . Chronic Obstructive Pulmonary Diseases: Journal of the COPD Foundation, (2017),4(3), 177–185. http://doi.org/10.15326/jcopdf.4.3.2017.0136
Zhou Z, Zhou A, Zhao Y. Evaluating the Clinical COPD Questionnaire: A systematic review. Respirology. 2017 Feb;22(2):251-262. doi: 10.1111/resp.12970.
