Klimaatverandering

ANW module klimaatverandering Leerjaar 2012 - 2013

Inleiding

- Introductiefilmpje DVD versterkt broeikaseffect

- laten zien website www.expeditiebroeikaswereld.nl

- In computerruimte werken aan opdrachten bij het onderdeel “broeikaseffect” van de website expeditiebroeikaswereld

Huiswerk:

L tekst “broeikaseffect” M opdracht 1 t/m 7 bij “broeikaseffect” Lz tekst “klimaat A-Z” M opdracht 1 t/m 7

H3 Klimaatverandering in perspectief

Welke gevolgen kan klimaatverandering in de 21e eeuw hebben voor de mens?

Oriëntatie

Inleiding H3

Klassikaal lezen inleiding blz.88

3.1 De geschiedenis herhaalt zich?

2. Invloed natuurlijke factoren

Vulkanisme:

stof Reflectie luchttemperatuur lager

B.v. El Nino Tijdelijke klimaatverandering Neerslagpatronen verstoord

Zeestromen:

Zonneactiviteit:

Cyclus van 11 jaar Zon actief bij veel zonnevlekken Meer straling, warmer op aarde

KNMI

1e helft 20e eeuw: hogere temperatuur door:

Geringe vulkanische activiteit Toename zonneactiviteit Warm water Grote Oceaan

2e helft 20e eeuw: Hogere temperatuur ondanks:

Meer vulkaanuitbarstingen Zelfde zonneactiviteit Fig 3.5

Huiswerk:

Lz par 3.1 De geschiedenis herhaalt zich tot De rol van de mens

M 6, 7 b t/m e, 8, 9, 10

3. Rol mens

Opkomst en ontwikkeling landbouw

Ontbossing V.a. 8.000 jr geleden: Natuurlijke bossen en

graslanden verdwenen Minder CO2 omgezet in O2

Toename natte rijstteelt en irrigatie (fig 3.6) Bij rotting komt methaan vrij Meer methaan in atmosfeer Sterk broeikasgas (21 keer sterker dan CO2)

Bevolkingsgroei en industrialisatie

Door bevolkingsgroei gestegen energieverbruik

Industriële revolutie: toename verbranding fossiele brandstoffen

Toenemende mate verstedelijking

Invloed temp op stadsklimaat: 1 minder (regen)water 2 warmte in steen 3 kleiner albedo 4 vliegverkeer uitlaatgassen 5 hoger energieverbruik / eigen warmte 6 verwarming / airconditioning

Huiswerk volgende keer:

Lz par 3.1 De rol van de mens M 11 t/m 17

3.2 Gevolgen klimaatverandering voor

laaggelegen kustgebieden

Landen die onder of dicht bij de zeespiegel liggen zullen de gevolgen van klimaatverandering als eerste merken.

Nederland Bangladesh

Risico’s klimaatverandering

IPCC: Intergovernmental Panel on Climate Change

Onderdeel VN In kaart brengen van de risico’s van

klimaatverandering Honderden deskundigen uit diverse landen

IPCC: Evaluatie wetenschappelijk onderzoek:

Waterbalans: smelten landijs / uitzetten zeewater

Ecosystemen: bedreiging biodiversiteit Kwetsbaarheid kustgebieden: erosie,

overstroming Landbouw en visserij: productiviteit Industrie: relatie versterkt broeikaseffect Gevaren voor de gezondheid

Computermodellen

Scenario’s, voorspellingen Inschatten risico’s klimaatverandering Klimaatmodel Michael Mann basis IPCC Hockeystickgrafiek (fig 3.11): Suggestieve grafiek Twijfel aan zeer sterk aandeel van de mens

Fig 3.12 en 3.13

Scenario’s ondanks onzekerheden basis klimaatbeleid

Bij maatregelen kijken naar haalbaarheid plannen

Forecasting: het voorspellen van toekomstige ontwikkelingen op grond van historische trends

Backcasting: het formuleren van een toekomstverwachting die moet leiden tot het trekken van conclusies voor het heden

DVD Geotopics klimaatverandering

Bangladesh

Gevolgen klimaatverandering Bangladesh

Meer overstromingen door: Zeespiegelstijging Hogere afvoer en grotere verschillen in het

debiet van rivieren Toenemende kans op tropische stormen

Veel schade aan landbouwgronden Groot aantal slachtoffers

Kosten

Met internationale hulp (kleinschalige) waterprojecten uitvoeren tegen overstromingen

Rekening houden met lokale situatie (fig 3.19)

Moesson

Meeste overlast in de zomer tijdens het regenseizoen

Moessons zorgen voor veel neerslag en overstroming rivieren

Tropische stormen zorgen voor vloedgolven langs kust

Huiswerk:

L par 3.1 Lz par 3.2 M 19 t/m 23

Gevolgen klimaatverandering voor Nederland

deltacommissie Filmpje http://www.deltacommissie.com/film

Gevolgen Nederland

Voorspellingen KNMI: Stijging zeespiegel tot 2100: 35 – 85 cm Stijging temp: 2 – 4 ºC

Toenemende kans op overstromingen Verzilting landbouwgrond kustgebieden Nadelige gevolgen voor drinkwaterwinning

door stijging zoutwaterspiegel

Maatregelen Nederland:

Kustverdediging Deltawerken Dijkaanleg

Zeedijken; kustgebieden Rivierdijken; binnenwateren

Dijkverzwaring en dijkverhoging A.g.v. hogere waterstanden rivieren Zandsuppleties langs kust om kustlijn te

handhaven

Maatregelen Nederland:

Ruimte voor de rivier Veiligheid en behoud ruimtelijke kwaliteit

Bergen overtollig water Bouwen op plaatsen waar geen

overstromingen kunnen worden verwacht Toewijzen overloopgebieden Aanleg nevengeulen Herinrichting rivierengebied

Huiswerk:

L par 3.1 Lz par 3.2 M 24 t/m 28 en extra opdracht (nu in de les): Ga naar www.deltacommissie.nl . Bekijk de samenvatting en aanbevelingen. Vat kort aanbeveling 9, 10 en 11 van de

Deltacommissie samen. Deze gaan over het rivierengebied, de Rijnmond en het IJsselmeergebied.

Par 3.3 Positieve en negatieve gevolgen van

klimaatverandering

Zelf doorlezen en presentatie voorbereiden a.h.v. fig 3.20

M 29 t/m 38