Nabestaanden in de knel; wat kunnen cliëntenraden doen?

9 april 2015 Dr. Rienk Prins Lector Capabel Hogeschool Utrecht

Inhoud •  Afbakening en doel •  Een verkennend onderzoek naar re-integratie naar

werk van nabestaanden •  Internationale rondblik

•  Buurlanden •  Nieuw-Zeeland

•  Discussie: •  Klopt beeld? •  Wie moet in actie komen? •  Wat kunnen/moeten cliëntenraden doen?

2

Nabestaanden 1 •  Verlies à Positie onder druk door:

•  Inkomensverlies •  Werk •  Gezondheid/Steun •  Zorg voor kinderen

•  Diverse dienstverleners / betrokken organisaties: •  SVB (uitkering Anw) •  Terug naar eigen werk:

•  Arbodienst (reguliere werknemers) •  UWV (uitkering vangnetters)

•  Gemeente: hulp naar (nieuw) werk (Participatiewet)

3

SZW: Verkennend Onderzoek 2011

•  Rouw en Werk: re-integratie van nabestaanden •  Thema:

•  Hoe worden mensen die een partner verloren toe- of teruggeleid naar een baan?

•  Wat kan daarin worden verbeterd? •  Bronnen:

•  Literatuur, •  Interviews (nabestaanden, casemanagers gem.,

werkcoaches UWV, werkgevers, hulpverleners, reint.bureau, bedrijfsartsen, bedr.maatsch.werkers)

•  Expertmeeting •  Ook internationale rondblik

4

Literatuur 1: enkele cijfers •  Omvang problematiek: schatting: jaarlijks:

•  Ca. 680.000 personen: partnerverlies •  Ca. 230.000 daarvan: werknemers

•  Schatting: na overlijden van een partner •  1 op 4 werkenden: niet terug naar oude werk •  1 op 4: in deeltijd terug in oude werk •  50% : volledig terug in oude functie

•  Ziekteverzuim na verlies partner: •  Duurt gem. 5 maanden •  Indien aan het werk: 40% weer ziekmelding i.v.m. rouw •  Oorzaken: onvoldoende / verkeerde opvang en ondersteuning

op werkvloer

5

Literatuur 2: Rouw en werk •  Rouw à functioneren en inzetbaarheid •  Te vroeg naar het werk à vaak: ziekteverzuim •  Cruciaal: rol van leidinggevende en collega’s •  Bij onvoldoende of verkeerde opvang: weer

ziekmelding •  Rouwproces kost veel energie à lagere

productiviteit

6

Literatuur 3: Rouw en werk •  Re-integratie-lit.: weinig aandacht nabestaanden •  Consensus: Werken:

•  Van belang voor verliesverwerking: positieve invloed op rouwproces

•  Geeft structuur, ritme en afleiding •  Moment van werkhervatting: varieert per

individu à maatwerk nodig

7

Nabestaanden met uitkering •  WW, WIA, WWB:

•  Geen specifiek regelingen voor nabestaanden •  Evt. bij calamiteiten: tijdelijke ontheffing

arbeids- en re-integratieplicht

•  Anw-uitk. ontvangers (2006): •  40% van Anw-ers werkt •  20%: op zoek naar een baan

8

Werkende nabestaanden •  Voorzieningen:

•  Calamiteitenverlof (1 dag) •  Bijzonder verlof (4 dagen; Wet Arbeid en Zorg) •  In enkele cao’s: rouwverlof, bijv. Bouw (2004):

Verlof voor stervensbegeleiding en rouwverlof: •  Voor beide verlofvormen: max. 10 dagen •  Aansluitend recht op onbetaald verlof •  Stervensbegeleiding: 10 aaneengesloten dagen vóór

de datum van het overlijden. •  Rouwverlof: 10 aaneengesloten dagen, binnen 5 dagen

ná het overlijden op te nemen •  Een combinatie: is mogelijk (maximaal 20 dagen).

9

Re-integratie naar werk 1 •  Werkgevers en leidinggevenden:

•  Er zijn cursussen en trainingen •  Rouwprotocol: handleiding voor collega’s en leidinggevenden

•  Bedrijfsartsen: •  Doorverwijzen, advies (gedeelt.) werkherv. •  Niet specifiek geschoold in ondersteuning rouwenden

•  Bedrijfsmaatschappelijk werkers: •  Gericht op verliesverwerking •  Soms ook advies aan leidinggevenden

10

Re-integratie naar werk 2 •  Gemeenten en UWV:

•  Geen specifieke informatie, geen specifieke regeling •  Kennisachterstand (herkennen rouw gerelateerde klachten) •  Geen coaching voor omgaan met rouw bij niet werkenden •  Maatwerk: soms tijdelijk opschorten sollicitatieplicht, grote

variatie

•  Evaluatie: •  Veel onbekendheid (taboe) •  Grote variatie in rouwverwerking à maatwerk nodig •  Geen systematisch inzicht in effecten van begeleiding naar

werk(hervatting)

11

Aanbevelingen 1 •  M.b.t.: werkende nabestaanden

•  Meer kennis bij werkgevers/leidinggevenden/ collega’s: (omgaan met) rouw/inzetbaarheid

•  Sociale partners: rol bij voorlichting, rouwprotocollen in cao’s

•  Bedrijfsartsen en maatschappelijk werkers: voorlichting en coachen leidinggevenden

•  Specifieke trainingen voor bedrijfsartsen en maatschappelijk werkers

•  NVAB: richtlijn “omgaan met rouw” opstellen

12

Aanbevelingen 2 •  M.bt. Nabestaanden met WW-WGA- WWB-

uitk.:

•  Werkwijze ontwikkelen voor klantmanagers, werkcoaches en arbeidsdeskundigen m.b.t (tijd. ) ontheffing re-integratieplichten

•  UWV en VNG: meer initiatieven: scholing eigen staf

t.b.v. rouwherkenning, kennis inzetbaarheid, etc.

13

Aanbevelingen 3 •  M.b.t. Nabestaanden met Anw-uitkering:

•  Anw. Uitk. combineren met “activerend” gesprek met Anw-cliënt t.b.v. (geleidelijke) toeleiding naar arbeidsmarkt

•  Verbeteren ondersteuning door gemeenten van Anw-

cliënten bij het zoeken van werk

•  Achtergrond: arbeidsparticipatie werkt positief t.a.v. rouwproces en algemeen welzijn:

14

Internat. : Elders (1) •  Nabestaanden regelingen: i.h.a.:

•  Beperkt tot nabestaanden die niet zelf in levensonderhoud kunnen voorzien

•  Indien recht op uitkering: geen arbeidsverplichting •  Behalve:

•  NOR: nabestaanden met uitk.: verplicht: –  ingeschreven bij arbeidsbureau, of –  deeltijd werk, of –  onderwijs volgen

•  AUS, NwZ, UK: verplicht intake/adviesgesprek m.b.t. arbeid / maatschappelijke participatie

•  Weinig onderzoek / evaluatie

15

Internat. 2: Nieuw Zeeland •  Gelijktijdig:

•  Nabestaandenuitkering EN •  Meewerken aan verbetering inzetbaarheid op

arbeidsmarkt •  Instrumenten (verplicht):

•  Deelname aan intake gesprekken (t.b.v. re-integratieplan)

•  Opstellen persoonlijk plan (“Personal Development and Employment Plan”)

•  Regelmatige toetsing van het plan •  Evaluatie: m.n. effectief voor nabestaanden met

beperkingen

16

Vragen en discussiepunten •  Nabestaanden zonder werk :

1. Klopt het beeld? Aanvullingen? 2. “Vanzelfsprekendheden”:

1.  Nabestaanden als aparte categorie onderscheiden? 2.  Arbeid heilzaam voor rouwverwerking etc.?

3. Participatie (in arbeid en maatschappij) : 1.  Vallen nu tussen wal en schip? 2.  Meer maatwerk nodig? In regeling en/of uitvoering? 3.  Wie moet daarbij helpen: Gemeente? SVB? UWV? +

Anderen, nl.: …….

4. Wat kunnen/moeten cliëntenraden doen?

17