Kind en armoede - Kind met recht - Kind met recht · Over de gehele wereld groeien kinderen op in...

[email protected]

Kindenarmoede

VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

KarinKloosterboerArnoutEsser

Kindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire–16mei2017

2/20


3/20

SamenvattingHetOpenbaarLichaamBonaire(OLB)onderschrijfthetgrotebelangvanhetgezondopgroeienvanallekinderenopheteilandendaarmeevankindgerichtarmoedebeleid.Op22februarijl.gafhetbestuurscollegevanhetOLBopdrachtaanKindmetrechttothetopstellenvaneenvisiedocumentoverkindpakkettenaansluitendbijhetProgrammaKindgerichtarmoedebeleid.Eenkindpakketrichtzichineersteinstantieophetkindmetvoorzieningeninnatura.Hetsteltkinderenvanoudersdiedaarnietzelfvoorkunnenzorgenconcreetenpraktischinstaatomgebruiktemakenvanhunbasalerechten:eten,drinken,ontwikkelen,meedoen.Eenkindpakketbevatnaastdemeestnoodzakelijkebehoeften,zakenommeetekunnendoenindesamenleving.Inhetkadervandeopdrachtzijn40professionalsgeïnterviewdenisderecenteliteratuurbestudeerd.Daarnaasthebben48professionalsen22kindereninhoudelijkgereageerdopeenenquêteoverhetkindpakket(zievoordelijstmetgeraadpleegdepersonenbijlage8).Kindenarmoede-VisieopeenkindpakketvoorBonairegeeftrichtingvoordriebelangrijkekeuzes:deinhoud,dedoelgroependeorganisatievanhetkindpakket.Invoeringvaneenkindpakketmoetsamenhangenmetanderbeleidomeffectieftezijn.Hetrapportwerktdezekeuzesstapvoorstapuit.DeinhoudvanhetkindpakketEenuitgebreidkindpakketpasthetbestevoorBonaire,metzowelbasis-voorzieningenalsparticipatievoorzieningen.Bouwdeinhoudvanhetkindpakketoprondnaschoolseopvang.Denkhierbijaanschoolspullen,hulpbijhuiswerk,sportenspel,maaltijdenenvervoervanennaarschool.Sluitmetdeinhoudvanhetkindpakketineengroeimodelaanbijbestaandevoorzieningen.DedoelgroepvanhetkindpakketHetkindpakketisalleenbeschikbaarvoorarmekinderen,inverschillendeleeftijdscategorieën.Devoorzieningenwaaraanbehoefteisbijallekinderenmoetenbuitenhetkindpakketopordegebrachtworden.Hetstigmatiserenvanarmekinderenkanwordenvoorkomenmeteen'Flamingo-pas'voorallekinderen,metvariatieindefinanciëleafwikkelingvoorarmeenniet-armekinderen.DeorganisatievanhetkindpakketBegindeorganisatievanhetkindpakketinsamenwerkingmetscholenenandereorganisaties.CreëeruniformetoegangtotjeugdvoorzieningenmeteenFlamingo-pas.Overweegdigitaliseringvandeadministratieveprocessendooreenstandaardsoftwarepakketdatvoorditdoelisontwikkeld.ConclusieEenkindpakketiseengoedinstrumentomdegevolgenvanarmoedevoorkinderentebestrijden,zoalsdezealgeneratieslangwordendoorgegeven.Combineerhierbijambitieoverdoelennoodzaakvanhetkindpakketmetrealiteitszinindeuitvoering.


4/20

InleidingVooruligtKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire.HetrapportbevateenadviesoverhetgefaseerdinvoerenvaneenkindpakketopBonaireenistotstandgekomeninopdrachthetbestuurscollegevanhetOpenbaarLichaamBonaire.Hetrapportbevat20pagina'senachtbijlagen.

AanleidingBonaireteltbijna20.000inwonerswaarvanruim4.000kinderenindeleeftijdvan0tot18jaar.Eenaanzienlijkdeelvandezekinderenwordtgeconfronteerdmetdegevolgenvanarmoede.Zezijnbijvoorbeeldnietverzekerdvaneendagelijksegezondemaaltijd,kleding,eengoeddakbovenhunhoofdenanderemateriëlebasisbehoeften.Ofzekunnennietvanzelfsprekendmeedoenindesamenleving

omdatergeengeldisvoornaschoolseopvang,sport-ofmuzieklessen,voorcadeautjesoftraktatiesbijverjaardagenofvoorextraactiviteiten(vanuitschool).Decombinatievandezefactorenmaaktdatdeontwikkelingvandezekinderenwordtbedreigd.1HetOpenbaarLichaamBonaire(OLB)onderschrijfthetgrotebelangvanhetgezondopgroeienvanallekinderenopheteilandendaarmeevan

kindgerichtarmoedebeleid.Eenonderdeeldaarvanisdirectehulpaankinderenendatkangerealiseerdwordenmeteenkindpakket.Op22februarijl.gafhetbestuurscollegevanhetOLBopdrachtaanKindmetrechttothetopstellenvaneenvisiedocumentoverkindpakkettenaansluitendbijhetProgrammaKindgerichtarmoedebeleid.

1Kloosterboer,KindopBonaire,kinderrechteninCaribischNederland,Unicef,2013.

DebelangrijkstekeuzesvooreenvisieophetkindpakketvoorBonairegaanover:1. Deinhoudvanhetkindpakket2. Dedoelgroepvanhetkindpakket3. Deorganisatievanhetkindpakket


5/20

AanpakVoorhetadviesisgeïnventariseerdopwelkemanierhetkindpakketeennuttiginstrumentkanzijnvoorhetbestrijdenvandegevolgenvanarmoedebijkinderenopBonaire.VoorafgaandaandeopdrachtheeftopBonairedeWerkgroepKindpakketnagedachtoverhetkindpakket.Deideeënvandezewerkgroepzijninditrapportmeegenomen.2Inhetkadervandeopdrachtzijnrecentonderzoekendeideeënvankinderen,oudersenprofessionalsoverhetkindpakketgetoetstopbruikbaarheidinde(soms)specifiekesituatiewaarinkinderenopBonaireopgroeien.Hiertoeisnaastdocumentenanalysegesprokenmet40professionals(ziebijlage3).Daarnaastiseenenquêteuitgezetonderbeleidsmakersendeskundigen(ziebijlage1)enonderkinderenenjongeren(ziebijlage2).Ziebijlage8voordelijstmetgeraadpleegdepersonen.Op8meijl.isdeschriftelijketussenrapportagetoegelichtenmethetOLBbesproken.Op11meijl.heefthetOLBbeslotenoverdeindetussenrapportageweergegevenbeleidskeuzes,opbasiswaarvanhetvoorliggendeadviestotstandisgekomen.

1 Watiseenkindpakket?Eenkindpakketrichtzichineersteinstantieophetkindmetvoorzieningeninnatura.Hetsteltkinderenvanoudersdiedaarnietzelfvoorkunnenzorgen

concreetenpraktischinstaatomgebruiktemakenvanhunbasalerechten:eten,drinken,ontwikkelen,meedoen.Eenkindpakketbevatnaastdemeestnoodzakelijkebehoeften,zakenommeetekunnendoenindesamenleving.Watdepreciezeinhoudisvaneenkindpakkethangtafvanallerleifactoren.Idealitersluithet

pakketzogoedmogelijkaanopdelokalesituatieenbehoeftenvandeinwoners.Echter,debeschikbarefinanciëlemiddelenkunnendaareenbegrenzinginvormen.

2 Waaromeenkindpakket?Overdegehelewereldgroeienkinderenopinarmoede.4Dezekinderenwordenopeenachterstandgezetomdatarmoedegepaardgaatmetbelemmeringenvoor

2WerkgroepKindpakketKralendijk,InventarisatieenvoorstelvanWerkgroepKindpakket,december2016.3Bron:EnquêteonderprofessionalsopBonaire,maart2017,ziebijlage1.4Bijnadehelftvanallearmemensenindewereldiskindenoveralervarenkindereninarmoedegevoelensvanuitzichtloosheidendiscriminatie.SavetheChildren,ChildPoverty:Whatdrivesitandwhatitmeanstochildrenacrosstheworld,januari2016.

Stelling:EenkindpakketiseengoedideevoorBonaire.3Meeeens 48 100%Meeoneens 0 0%

Geenmening 0 0%

Totaal 48 100%


6/20

deontwikkelingvankinderen.Bovendienisarmoedehardnekkig.Alshetnietwordtdoorbrokengaathetvandeenegeneratieoveropdevolgende.InzijnBestuursprogramma5zegthetbestuurscollegevanBonaire:“Hetbestuurscollegewilspecialeaandachtvoorkinderendieopgroeieninarmoede.50%vandekinderenjongerdanelfgroeitopineenofanderevormvanarmoede.(…)Dezekinderenverdienenextraaandachtenmoetenookvolledigkunnenmeedoenalshetgaatomsport,cultuurofonderwijs.Doormiddelvaneenkortingspasen/ofeenkindpakketmoetditwordenbewerkstelligd.”Ouderszijndeeerstverantwoordelijkenvoordeontwikkelingvanhunkind.Hetisdeplichtvandeoverheidomdevoorwaardendaarvoortecreërenenomkinderenenoudersdaarinteondersteunen.Kinderenontwikkelenzichvanbabytotjongvolwassene.Vooraldiestappeninhunontwikkelingzijnbasisvoorzieningennoodzakelijk,zoalseten,drinken,educatieeneenveiligeomgeving.Bovendienontwikkelenkinderenzichdooronderdeeltezijnvaneengemeenschap,metleeftijdsgenotenenanderekinderenenmetvolwassenen.Doormeetedoen.Gevoelensvansocialeuitsluiting,onzekerheidenschaamtezijnblijvendvaninvloedopdepersoonlijkeontwikkelingvankinderen,maarookopdesamenlevingalsgeheel.Kinderenlopeneenverhoogdrisicoomookinhunvolwassenlevenmetarmoede-enschuldenproblematiekinaanrakingtekomen.Omdegevolgenvanarmoedeonderkinderentebestrijdenzijnmaatregelennodig.Eenkindpakketisdaarbijeenkrachtiginstrument.

3 SamenhangbeleidsterreinenOfkinderenzichineensamenlevinggezondkunnenontwikkelenhangtafvanveelfactorendiezichopuiteenlopendebeleidsterreinenlatengelden.EenkindpakketisinEuropeesNederlandontwikkeldalsinstrumentinhetkadervankindgerichtarmoedebeleid.Hetheeftechternauwerelatiesmetanderebeleidsterreinen.Sterkernog,hetkindpakketkanalleendangoedfunctionerenalshetsamenhangtmetenaansluitopanderebeleidsterreinen.

3.1 KindgerichtarmoedebeleidZoalsgezegdishetkindpakketontwikkeldalsmiddelvankindgerichtarmoede-beleid:hetbestrijdenvankinderarmoededoorconcretevoorzieningeninnaturatebiedenaankinderendiedaarandersgeentoegangtoehebben.Armoedebeleidisgerichtophetwegnemenvanongewensteverschillen.Doelvanhetkindpakketisdanookomtezorgendatarmekinderen6grofwegdezelfdemogelijkheden

5OpenbaarLichaamBonaire,Bonaire,onzetrots,Bestuursprogramma2016-2019,juni2016.6Determ'armekinderen'wordtindezetekstgebruiktmethetoogopdeleesbaarheidervanenomtevoorkomendatsteedsmoetwordengesprokenvan'kinderendieinarmoedeopgroeien'of'kinderendiemetdegevolgenvanarmoedewordengeconfronteerd'.


7/20

krijgenalsdievooranderekinderen'standaard'zijn.Datisgeenstatischesituatie,maareendieaanveranderingonderhevigis.InhaarbeleidrondarmoedebestrijdingonderkinderenengezinnenheeftstaatssecretarisKlijnsma(SZW)extramiddelenterbeschikkinggesteldvoorhetrealiserenvankindpakketteningemeenten.7Zijgeeftdaarbijeenaantalaanbevelingen:

• Eenkindpakketmoetverstrekkingeninnaturabevatten.• Samenwerkingmetmaatschappelijkeorganisatiesisbelangrijk.• Deinbrengvankinderenbijhetsamenstellenvanhetkindpakketis

essentieel.• Voorkeurvooreenactiverendkindpakket.

BeginmeiheeftdestaatssecretarislatenwetendegeldenvoordebestrijdingvankinderarmoedeopdeBES-eilandennietviadeopenbarelichamenmaarviastichtingenopdeeilandentewillenverdelen.8Determ'kindgericht'armoedebeleidmoetbreedwordenopgevatennietalstegengesteldaan'gezinsgericht'beleid.Eenkindisimmersonderdeelvanhetgezin.Vooreenstructureleenduurzameaanpakvanarmoedemoeteraandacht

zijnvoorhetgehelegezinssysteemomtoteenoplossingtekomen.Daarnaastkanhetkindpakketindepraktijkookverlichtingbiedenindegezinssituatieendaarmeeeenbreekijzervormenvoorverbeteringen.Alsouderswetendathunkindzichgezondkanontwikkelenenkanmeedoen,kanerruimteontstaanomietstedoenaandeproblemendiesamenhangenmetarmoede.Daarvoorkunnenmaatregelenalstoeleidingnaarwerk,opleiding,schuldhulpverlening,

basisinkomenoffinanciëleeducatievanoudersenkinderensoelaasbieden.

3.2 KinderrechtenbeleidKinderrechtenbeleidisgerichtopheteffectuerenvandeminimumnormenvanhetVN-Kinderrechtenverdrag9.Dezeminimumnormengeldenvooriederkind.Inhetkadervankinderrechtenbeleidkanenmoetervoorgezorgdwordendat(basis)voorzieningenvoorallekinderenopordewordengebracht.Inhetkadervanarmoedebeleidenmetbehulpvaneenkindpakketkanvervolgenswordenbewerkstelligddatarmekinderendaadwerkelijktoegangkrijgentotdie(basis)voorzieningen.Indepraktijkisditiseenschematischonderscheidenlopen

7Kamerbrief,1-7-2016:KamerstukkenII,2016-2017,24515,nr.359;MotieYücel,7-7-2016:KamerstukkenII,2015-2016,24515,nr.370;Kamerbrief,20-9-2016:KamerstukkenII,2016-2017,24515,nr.378;Kamerbrief,11-11-2016:KamerstukkenII,2016-2017,24515,nr.380;Kamerbrief,24-11-2016:KamerstukkenII,2016-2017,24515,nr.381;SER-rapport2017.8Staatscourantnr.24218,2mei2017,Subsidieregelingkansenvoorkinderen2017.9DeofficiëlenaamvanhetverdragishetInternationaalVerdraginzakedeRechtenvanhetKind(IVRK).MethetoogopdeleesbaarheidwordtvooraldetermKinderrechtenverdraggebruikt.

IntegraaljeugdbeleidInvoeringvaneenkindpakketmoetsamenhangenmetanderbeleidomeffectieftezijn.Alskindgerichtarmoedebeleidenkinderrechtenbeleidgoedopelkaaraansluitenenverbondenzijnmetanderebeleidsterreinendankanhetkindpakketeenbelangrijkebijdrageleveren.Zieookpar.6:KindpakketBonaire:maatwerk.


8/20

kinderrechtenbeleidenarmoedebeleidinelkaarover.EeninstrumentalshetkindpakketkanheelgoedookeenfunctievervullenomvoorzieningenteverbeterendienunognietvoldoenaandeminimumnormenvanhetKinderrechtenverdrag.DeplichtvandeoverheidomoudersteondersteunenismetzoveelwoordenbeschreveninhetKinderrechtenverdrag:Elkkindheeftrechtopeenlevens-standaarddietoereikendisvoorzijnlichamelijke,geestelijke,intellectuele,zedelijkeensocialeontwikkeling.OudersmoetendaarvoorzorgenendeStaatmoethendaarbijondersteunen.10

4 EuropeesNederlandIn2013publiceerdedeKinderombudsmanzijnrapport'Kindereninarmoede'enraaddegemeentenaaneenkindpakketsamentestellen.Inzijn'Handreiking,Effectiefkindgerichtarmoedebeleid'aanNederlandsegemeenten,werktehijditverderuit.11InopdrachtvanhetministerievanSocialeZakeniseronderzoekgedaannaargemeentendieeenkindpakkethebbeningevoerd.Daarbijisondermeergekeken

naardesoortvoorzieningen,doelgroepenenbetrokkenheidvankinderen.12Inmiddelszijnerongeveer250gemeentendieeenkindpakkethebben.Inhoud,doelgroepenorganisatieverschillenpergemeente.Steedswordthet

kindpakketingezetinhetkadervanhetlokalearmoedebeleidenhetaanbodvoordejeugddieinarmoedeopgroeit.Datsluitaanophetnetwerkvandebasis-voorzieningendieinNederlandaanwezigzijn.InEuropeesNederlandwordengemeentenondersteundindeuitvoeringdoorfondsenenorganisaties,zoalshetJeugdsportfondsenJeugdcultuurfonds,StichtingLeergeldNederland,NationaalFondsKinderhulpenStichtingJarigeJob(Zieookbijlage5).OnlangsheeftdeSERopnieuwonderzoekgedaannaarkindereninarmoedeinEuropeesNederland.1312%vandekindereninEuropeesNederlandwordtgeconfronteerdmetdebelemmerendegevolgenvanarmoede.Dezepercentagesverschillensterkpergemeente(bijvoorbeeldBunschoten2%enRotterdam22%).DeRaadbeveeltaanomnaastkorte-termijnmaatregelenookstructureleoorzakenvanarmoedewegtenemen.OokadviseertdeSERominalle

10Artikel26en27IVRK.Nederlandheefteenvoorbehoudgemaaktbijart.26IVRK.11KinderombudsmanenVerwey-JonkerInstituut,juni2013:KindereninarmoedeinNederland;Kinderombudsman,maart2014:HandreikingaanNederlandsegemeenten,Effectiefkindgerichtarmoedebeleid.12BureauBartels,OnderzoeknaarKindpakketten:EindrapportuitgebrachtinopdrachtvanhetMinisterievanSocialeZakenenWerkgelegenheid,november2015enVervolgonderzoeknaarKindpakketten:EindrapportuitgebrachtinopdrachtvanhetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheid,november2016.13SER,Opgroeienzonderarmoede,maart2017.

EuropeesNederland

• 388gemeententotaal• 250gemeentenmeteenkind-pakket


9/20

gemeenteneengoedherkenbaarkindpakketintevoerenmetminimumeisenwaaraanhetkindpakketmoetvoldoen.14

5 KindpakketBonaire:maatwerkEenkindpakketkanopBonairealleendansuccesvolwordeningevoerdalsdaarbijwordtuitgegaanvanmaatwerk.DesituatieopheteilandwijktopessentiëlepuntenafvandieinEuropeesNederland.15'Knippenenplakken'vankindpakket-voorbeeldenuitNederlandsegemeentenheeftdanookgeenzin.EenaantalomstandighedenopBonaireheeftdirecteinvloedopdekeuzevoorinhoud,doelgroepenorganisatievaneenpassendkindpakket.Hierondervolgendebelangrijkste.

5.1 KindereninarmoedeOpBonairegroeienongeveer4.000kinderenop,waarbijdespreidingperleeftijdsgroepevenwichtigis(perleeftijdscohortongeveer220kinderen).NaarschattingwordtongeveerdehelftvandekinderenopBonaireopenigerleiwijzegeconfronteerdmetarmoedeendegevolgendaarvan.VooralgezinnenmettweeofmeerkinderenhebbeninkomensveronderdeNibud-norm.16Inveelgezinnenisereenalleenstaandeouder,meestaleenmoeder,diehetgezindraaiendhoudt.Veelvaderszijnafwezigindeopvoedingvanhunkinderenenookfinancieeldragenzijvaaknietbij.DeinkomensopBonaireliggengemiddeldlaag,terwijldekostenvoorlevens-onderhoudhoogzijn.Datbetekentdatveelouderslangedagenmoetenwerkenomfinancieelrondtekomen,somsinverschillendebanen.Detijddieoverblijftvooraandachtvoorkinderen–opvoeden,eten,samenleukedingendoen–isdaarmeebeperkt.HetislastigompreciesvasttestellenwelkegezinnenopBonaireinarmoedeverkeren.Datheefttemakenmetdemoeilijkheidomhetinkomentebepalen(inverbandmetregistratieenverschillendedeeltijdbanen)enhetontbrekenvaneen

vastgesteldsociaalminimum.Verschillendeinstantieshanterenopditmomentuiteenlopendenormen(bijvoorbeeldOLBenRCN-SZW).Daarnaastiserschaamteenverborgenarmoedewaardoorhetvaststellenvandeomvangvandearmoedenieteenvoudigis.Dehardnekkigheidvanarmoedehangtnauwsamenmetandereknelpunten,zoalsongeletterdheid,taalproblemen,eneenrelatieflaag

opleidingsniveau.Gezinneninarmoedeondervindenvaakookproblemenopanderegebieden,zoalsopvoeding,gezondheidszorg,veiligheidenonderwijs.

14DitzelfdewordtgeadviseerdinVerwey-Jonker,KindereninTel,2017enEurochild,EuropeanSemesterReport,november2016.15ZieookKloosterboer,KindopBonaire,kinderrechteninCaribischNederland,Unicef,2013:specifiekeeconomischeensocialeomstandigheden,groteafstandtotEuropeesdeelvanNederland,insulairekarakter,kleineoppervlakteenbevolkingsomvang,geografischeomstandigheden,klimaat,etc.16Nibud-norm:Nibud,MinimumvoorbeeldbegrotingenvoorBonaire,2014.

Stelling:Hetinvoerenvanhetkindpakketmoethetsignalerenvanarmoedeverbeteren.Meeeens 40 84%Meeoneens 4 8%

Geenmening 4 8%

Totaal 48 100%


10/20

HetevaluatierapportSpiesconstateertdatarmoedeensocialeongelijkheidopBonaire(enStatiaenSaba)indeperiode2010–2015isgegroeid.Bovendienwordtgemelddatdemiddelenencapaciteittebeperktzijnomdeachterstandenwegtewerken.17

5.2 VoorzieningenvoorkindereninarmoedeHetIntegraalJeugdbeleidsplanBonaire2015-2020geeftaandathetOpenbaarLichaamenhetRijkbeideonderschrijvendatsprakeisvaneensociaal-economischeontwikkelingsachterstandinvergelijkingtotEuropeesNederland.Endatlangetijdnietisgeïnvesteerdinbasalevoorzieningen.18VoorkindereninarmoedeopBonairezijneropditmomentverschillendevoor-zieningen,zoalsschoolspullenregelingenenontbijtprogramma’s.Deaanbiedersvandezevoorzieningenzijndivers,zoalsOLB,SZW-RCN,maatschappelijkeorganisatiesenkerken.Ookzijnerverscheidenefinancieringsstromen.VerschillenderegelingendieinEuropeesNederlandalgemeenzijn,zijnopBonaire(nog)nietingevoerd,zoalshetEuropeesschoolfruitprogramma.ErwordtonderzochtofdatookopBonairekanwordeningevoerd.Sinds1januari2016krijgenoudersopBonairekinderbijslag.Ditbedragisbeperkt:40USD(€38,=)perkindpermaandenwezenlijklagerdaninEuropeesNederland.19

5.3 IntegraaljeugdbeleidBonaireAlenkelemalenisaangegevendateenkindpakketgeenlosstaandinstrumentis.Omeffectieftekunnenzijnmoethetonderdeeluitmakenvansamenhangendjeugdbeleid.HetbestuurscollegevanBonaireheeftopverschillendemomenteneninuiteenlopendebeleidsdocumentenaangegevendatzijwilinzettenophetinvesterenindejeugdenhetbelangzietvansamenhangendbeleid.InhetIntegraalJeugdbeleidsplanBonaire2015–2020wordtdevisievanhetbestuurscollegeopditpuntverwoord.20Erwordenverbindingengemaakttussenarmoedebestrijdingenintegralewijkaanpak,versterkingnaschoolseenbuiten-schoolseopvangenkinderopvang.Binnenhetkinderrechtenbeleidwordtvanuitdevolgendeuitgangspuntengewerkt:integraalwerkenengezincentraal;aanpakgeweldtegenkinderen;

17EvaluatiecommissieSpies,Vijfjaarverbonden:Bonaire,SintEustatiusenSabaenEuropeesNederland,oktober2015.18DirectieSamenlevingenZorg,OpenbaarLichaamBonaire,IntegraalJeugdbeleidsplanBonaire2015-2020,Kralendijk,2015.P.3.19InNederlandkrijgenoudersdevolgendebedragenpermaand:€66,=voorhunkindtot6jaar,€80,=voorkindvan6tot12,€95,=voorkindvan12tot18jaar.Deuitbetalinggeschiedtperkwartaal.20DirectieSamenlevingenZorg,OpenbaarLichaamBonaire,IntegraalJeugdbeleidsplanBonaire2015-2020,Kralendijk,2015.


11/20

safetynet/opontwikkelinggerichtetijdbestedingnaasthetonderwijs;roloudersinopvoeding;randvoorwaardeneninfrastructuur.21Ditsluitgoedaanopeenkindpakket.InsamenwerkingmethetRijkzijneconomischeontwikkeling,armoedebestrijdingendeuitwerkingvankinderrechtenalsprioritairethema’sgeïdentificeerd.22HetOpenbaarLichaamvindtdeparticipatievankinderenbelangrijkenwilditintegrereninalleprojectendiedejeugdaangaan.Datdraagtbijaanintegraalbeleiddatpastopdelokalesituatie.Hetiseveneensvantoepassingophetkindpakket.

5.4 KleinesamenlevingBonaireiseenkleinesamenlevingmetveelverschillendenationaliteiten.Na10-10-10zijnerverhoudingsgewijsveelbewonersbijgekomen,maardatzijnvooralEuropeseNederlanders.ZijzijndoorgaansbeterbemiddelddandeBonairiaansebevolkingendatgeldtuiteraardookvoorhunkinderen.Erzijnechterookgezinnenafkomstiguitdeomringenderegiodiejuisteerdergeconfronteerdwordenmetarmoedeeneengemarginaliseerdepositieinnemenindesamenleving.Eenkleinesamenlevingheeftvoor-ennadelen.Hetverantwoordelijkheidsgevoelvoorelkaarisineenkleinegemeenschapvaakgroot.Hetkanechtereennadeelzijndatiedereenallesvanelkaarweet.Schaamteenmogelijkestigmatiseringvormendaarmeeeenbelangrijkrisico.Opeenkleineilandisnietallesvoorhandenenbovendienishetaanvoerenvanbijnaalleseenkostbarekwestie.Sommigebasisvoorzieningenontbreken,zoalsopenbaarvervoer.Anderevoorzieningenzijnslechtsbeperktaanwezig.Dekleinschaligheidvanheteilandbrengteenbeperkteuitvoeringscapaciteitmetzichmee.BovendienzijneropheteilandgeenfondsenenstichtingeninhetkadervanarmoedebeleidzoalsdieinEuropeesNederlandactiefzijn(ziebijlage5).DezeorganisatiesnemeninEuropeesNederlandtakenvangemeentenoveralshetgaatomuitvoeringvankindpakketten.Enzijhebbendoorgaanseennetwerkaanvrijwilligersdiecontactenhebbenmetkinderenengezinneninarmoede.OpBonaireverlopendezecontactenvooralviascholen,integralewijkaanpakensocialewijkteams(OLB),CJG,kerkenenanderemaatschappelijkorganisaties,zoalsRotary,JongBonaire,BYO,Voedingopschool.

5.5 GrotekansenEenkleineilandmetgrotekansen,zokunjeBonairegoedomschrijven.Heteilandenhaarbewonershebbeneenenormepotentieopuiteenlopendegebieden.

21InterlandelijkeTaskforceKinderrechten,PlanvanaanpakKinderrechten'Eersteaanzet',2014.22MinisterievanBZKenBestuurscollegeBonaire/BES,MeerjarenprogrammaCaribischNederland2015-2018,DenHaag,2015.


12/20

Naastdevoordehandliggendemogelijkhedenophetgebiedvanhettoerisme,blaaktdejeugdvanhettalent.Hetbruistopheteilandvankracht,creativiteit,sportiviteit,communicatievetalenten.Bovenopdezemooieuitgangspositiezijnerverschillendeontwikkelingendiedekomendejarenvooreenwezenlijkevooruitgangkunnenzorgen.Zoisereensterke(bestuurlijke)wilopverschillendeniveausvandesamenlevingomdesituatievoorkinderenengezinnenteverbeteren.Eristijd,aandachten(vanuitEuropeesNederland)budgetvrijgekomenomdekinderrechtensituatieopalleleefgebiedenteverbeteren.DatismedegebeurdnaaraanleidingvanhetonderzoekKindopBonaire,uit2013.Erzijnsindsdienverschillendemaatregelenenverbeteringeninganggezet.Hetinvoerenvaneenkindpakketpastindeontwikkelingomeenvandestructureleknelpunten–armoede–aantepakkenenintebeddeninintegraalbeleid.MetdeinzetvanextramiddelenvanuithetministerievanSZWvanaf2017(deKlijnsma-gelden,€1miljoenvoordeBES-eilanden)enanderebeschikbaremiddelenwordteenverantwoordkindpakketeenrealistischperspectief.

6 KindpakketBonaire:variantenEenkindpakketiseenverzamelnaamvooreenbundelingvanvoorzieningenvoorkinderen.InEuropeesNederlandbestaanopgemeentelijkniveaureedsvelevarianten.EenvisiehieropvoorBonairelaatzichvormenaandehandvankeuzesoverdevolgendedrieaspecten:

1. Deinhoudvanhetkindpakket:welkevoorzieningenbevathet?2. Dedoelgroepvanhetkindpakket:voorwieishetbedoeld?3. Deorganisatievanhetkindpakket:hoeendoorwieisdeuitvoering

georganiseerd?Hieronderwordendezedrieaspectengeanalyseerd,mettelkensdebelangrijkstekeuzemogelijkhedenvoordeteontwikkelenvisie.Daarbijwordtsteedsookweergegevenhoedaaroverwordtgedachtvanuitverschillendeinvalshoeken:

• Kinderenzelfenoudersvanjongekinderen.• Professionals.• ErvaringeninEuropeesNederland.

Bijdetotstandkomingvaneenkindpakketisdemeningvankinderenessentieel.NietalleenomdathetKinderrechtenverdragdatverlangt,maarookomdateeninstrumentdatbedoeldisvoorkinderenookdaadwerkelijkbeterwordtalsjedevisievankinderendaarinmeeneemt.

6.1 DeinhoudvanhetkindpakketDesamenstellingendeinhoudvanhetkindpakketheeftondermeertemakenmetdebehoeftenvandekinderen,metdeconcretemogelijkhedendieerzijnenmetdefinanciëleruimte.Visiegaatdaarnaastookoverambities.


13/20

BestuurlijkkindpakketIndeminimalevariantwordeninhetkindpakketalleenreedsbestaandevoorzieningenenregelingenvoorarmekinderenondergebracht.Hierdoorverandertde(bestuurlijke)organisatieenwellichtookietsindefinanciëlestromenmaarvoorhetkindblijftalleshetzelfde.DezeminimalevariantwordtinEuropeesNederlandweldebestuurlijkevariantgenoemdomdatdeinvoeringuitsluitendbestuurlijkeconsequentiesheeft(ziebijlage4).Voordelenvaneenbestuurlijkkindpakket:

• Betertecommunicerendanversnipperdaanbod.• Eenvoudigteorganiseren.

UitgebreidkindpakketDegeënquêteerdeengeïnterviewdeprofessionalsbenoemdenallendebehoefteaaneenuitgebreiderkindpakketmetvoorzieningendienunognietofslechtsinonvoldoendematebeschikbaarzijn.Hetgaatdanondermeeromnaschoolseopvang,hulpbijhuiswerk,(groeps)vervoerencreatievevormingindiversebewoordingen(ziebijlage1en3).Degeënquêteerdekinderengeveneenzelfdebeeld(ziebijlage2).Voordelenvaneenuitgebreiderkindpakket:

• Sluitgoedaanbijdebehoeftenvankinderen.• Stimuleerthetontwikkelenvannieuwgewenstaanbod.

Box1–Kompasvoorvisieopdeinhoudvanhetkindpakket

1. EenuitgebreidkindpakketpasthetbestevoorBonaire.2. Neemzowelbasisvoorzieningenalsparticipatievoorzieningenop.3. Coördineerprojectenensluitaanbijbestaandevoorzieningen.4. Laathetkindpakketeventueelgroeien:beginmeteenmixvan

makkelijkeennoodzakelijkevoorzieningen.

Inbijlage5iseenvoorbeeldopgenomenvaneenuitgebreidkindpakketvoorBonaire.Devoorzieningeninditkindpakketkunnenalseen'cafetariamodel'wordenaangeboden,waarbijdoor/voorhetindividuelekindzelfeenpakketkanwordensamengesteld.

6.2 DoelgroepenvanhetkindpakketHetisbijjeugdbeleidgebruikelijkomtedenkeninverschillendeleeftijdsgroepen.Datgeldtookvoorhetkindpakket.Crècheenkinderopvangzijnimmersspecifiekvoorjongekinderen,terwijlnaschoolseopvangensportvoorouderekinderenisbedoeld.Hetiswenselijkomhetaanbodinhetkindpakketaftestemmenopverschillendeleeftijdsgroepen(bijvoorbeeld:0–4;4–12;12–18jaar).


14/20

Daarnaastiserdekeuzeofhetkindpakketbeschikbaarisvoorallekinderenofalleenvoorarmekinderen.Datblijktgeenvanzelfsprekendekeuzetezijn.Indeenquêteonderprofessionalsenookindeaanvullendeinterviewsmethenwordt

hieropzeerverschillendgereageerd(ziebijlagen1en3).Dereactielijktvooralaftehangenvanuitwelkperspectiefhetkindpakketwordtbeoordeeld.Voorstandersvaneenkindpakketvoorallekinderenredenerenvanuithetkinderrechtenbeleid.Zijherkennendathetinvoerenvaneenkindpakketleidttotdekomstofverbeteringvannoodzakelijke

voorzieningendievoorallekinderentoegankelijkmoetenzijn,zoalskinder-opvang,(openbaar)vervoerengoedenaschoolseopvang.Daarnaastwordtdoordezeprofessionalsvaakhetrisicovanstigmatiseringgenoemdvaneenkindpakketdatuitsluitendbedoeldisvoorarmekinderen.Voordelenvaneenkindpakketvoorallekinderen:

• Administratiefeenvoudigeromdatergeensocialenormgetoetstwordt.• Minderstigmatiseringvanarmekinderen.• Opsommige(ontbrekende)voorzieningenhebbenallekinderentochal

recht(IVRK).Voorstandersvaneenkindpakketalleenvoorarmekinderenredenerenvooralvanuitkindgerichtarmoedebeleid.Zijzijnzekerniettegendekomstofverbeteringvannoodzakelijkevoorzieningenvoorallekinderen.Zijwijzenechterophetgevaarvan'budgettaireverdunning'alsdezevoorzieningeninhetkindpakketvoorallekinderenbeschikbaarkomen.Voordeelvaneenkindpakketvooralleenarmekinderen:

• Uitgebreiderkindpakketvoorkinderendiehetechtnodighebben.Destigmatiserendewerkingvaneenkindpakkethangtnietalleenafvandegekozendoelgroep.Ookdewijzevanuitvoeringheeftdaaropinvloed,bijvoorbeeldindemaniervanaanvragenendewijzevanverstrekken.MeteenaparteKindpakketpasvoorarmekinderenwordthetonderscheidheelzichtbaar.MeteenalgemeneFlamingo-pasvoorallekinderenopBonairevervaltditzichtbareonderscheid,ookalkrijgenarmekinderenhieropgratisvoorzieningen'geladen'waarvooranderekinderenvoorafmoetenbetalen.

Box2–Kompasvoorvisieopdedoelgroepvanhetkindpakket

1. Stelhetkindpakketalleenbeschikbaaraanarmekinderen.2. Brengbuitenhetkindpakketvoorzieningenopordewaaraan

behoefteisbijallekinderen.3. Overweeguniformeuitvoeringvoorallekinderen(meteenFlamingo-

pas)metvariatieindefinanciëleafwikkelingvoorarmeenniet-armekinderen.

4. Onderscheidtverschillendeleeftijdscategorieën,bv:0-4,4-12,12-18jaar.

Stelling:Hetkindpakketmoetvoorallekinderenbeschikbaarzijn,dusnietalleenvoorarmekinderen.Meeeens 29 60%

Meeoneens 17 36%

Geenmening 2 4%

Totaal 48 100%


15/20

6.3 DeorganisatievandeuitvoeringAanalleszitookeenpraktischekant,dusookaandevisieopeenkindpakketvoorBonaire,enhetisgoeddaarmeerekeningtehoudenbijdevoorafgaandebeslissingen.Dewijzewaaropdeuitvoeringhetbestegeorganiseerdkanworden,hangtafvandeeerderbenoemdekeuzesoverdeinhoudendedoelgroepvanhetkindpakket.Inallegevallenishetverstandigomhierbijeenonderscheidtemakentussendevoorkantendeachterkantvandeuitvoering.Aandevoorkantwordtdeinteractierondhetaanvragengeorganiseerd,het'klantcontact':deidentificatievandedoelgroep,decommunicatieenhet

feitelijkeaanvragenvanhetkindpakket.Aandeachterkantwordtdeinteractiemetdeleveranciersvandeonderdelenvanhetkindpakketgeorganiseerdenwordendelogistiekeenfinanciëleadministratiesgevoerd.Veelprofessionalspleitenvoorverregaandeeenvoudvande

uitvoering,zowelbijhetaanvragen,hettoewijzenalshetverstrekkenvanhetkindpakket.Hierbijwordtnietalleeneenvoudvoordeaanvragerbedoeld,maarookinderegelgevingendeuitvoeringvanadministratieveprocessen.

6.3.1 Deorganisatievandeuitvoering:devoorkantAandevoorkantwordthetkindpakketaangebodenaandekinderenenouders,diealdannietmethulpvanleerkrachtenofledenvanhetsocialewijkteamvoorzieningenkiezenendezekeuzekenbaarmaken.Deinteractieaandevoorkantkanopheelverschillendemanierenwordengeorganiseerd.

Professionalspleitenvooreeneenvoudigemaniervanaanvragen,bijvoorkeurbijéén(digitaal)loket.Overigenshoeftdeaanvraagnietaltijdviadeouderstelopen.Maatschappelijkorganisaties,scholenendesocialewijkteamskunneneenrolspelenbijhetsignalerenvankinderenenhetondersteunenbijdeaanvraag.Eenmeerderheidvandeprofessionalsvindtdatkinderenzelfstandigeenkindpakketmoeten

kunnenaanvragen(ziebijlagen1en3).Eenbelangrijkaandachtspuntbijdewijzevanaanvragenis,datdoorschaamtedearmoedesomsonzichtbaarblijft.Stigmatiseringmoetvolgensveelprofessionalsdanookwordenvoorkomen.Daarnaastmoetbijzondereaandachtbesteedwordenaangroepenkinderendieminderzichtbaarzijn,zoalsongedocumenteerdekinderen('illegalestatus')enjongerendienietmeernaarschoolgaan.

Stelling:Bijdeuitvoeringmoethetstigmatiserenvanarmekinderenwordenvoorkomen.Meeeens 45 94%Meeoneens 0 0%

Geenmening 3 6%

Totaal 48 100%

Stelling:Wijkteamsmoetenhelpenbijhetaanvragenvaneenkindpakket.Meeeens 42 88%

Meeoneens 4 8%

Geenmening 2 4%

Totaal 48 100%


16/20

VoorafgaandaandenadereinvullingligtdekeuzeofhetOLBdevoorkantvandeuitvoeringzelfterhandneemtofdathijdituitbesteedtaaneenexternepartij.Belangrijkeaspectenindezekeuzezijn:deeigenuitvoeringscapaciteit,degewenstebeleidsflexibiliteit,deaanwezigedeskundigheidendefinanciëleconsequenties.HetOLBorganiseertzelfhet'klantcontact'HierbijverzorgthetOLBzelfeen(digitaal)loketofeendecentraletoegangvoorhetaanvragenvaneenkindpakket.HetOLBisdaarbijookaanspreekpuntvoorvragenensuggesties.Voordelenvanhet'klantcontact'bijhetOLB:

• Intensiefcontacttussendeoverheideneenkwetsbarebevolkingsgroep.Jeweetzobeterwaterspeelt.

• Meerflexibiliteitomdevoorzieningenenhetbeleidvanhetkindpakkettevervlechtenmetanderbeleid.

HetOLBbesteedthet'klantcontact'uitHierbijverzorgteenexternepartijhetcontactmetdekinderenenverzorgersvoorhetaanvragenvaneenkindpakket.HetOLBmaakthierovermetdezeexternepartijeenprestatieafspraak.Voordelenvanhet'klantcontact'externbeleggen:

• Legtminderbeslagopeigencapaciteit.• Minderoverheid,meer'markt'.• Doorprestatieafsprakenwellichtfinancieelvoorspelbaarder.

Box3–Kompasvoorvisieopdeorganisatievanhetkindpakket:devoorkant

1. Organiseerdevoorkant,het'klantcontact'binnenhetOLB.2. Organiseerdetoegangenaanvraagviaéén(digitaal)loket.3. Schakelmaatschappelijkeorganisatiesinbijhetidentificerenvan

armekinderendienietzelfhetinitiatiefnemen.4. Faseerdeinvoering.Eerstdebasisvoorzieningenenenkele

participatievoorzieningen.Daarnauitbreidingineen'cafetariamodel'.

6.3.2 Deorganisatievandeuitvoering:deachterkantAandeachterkantwordtdeinteractiemetdeleveranciersvandeonderdelenvanhetkindpakketgeorganiseerdenwordendelogistiekeenfinanciëleadministratiesgevoerd.Daarnaastwordtcontactonderhoudenmet(potentiële)aanbiedersvanvoorzieningenuithetkindpakket.Professionalspleitenvooreeneenvoudigemaniervanverstrekken.Zijnoemenregelmatigdescholenalscentraalpuntvoordeuitgiftevanhetkindpakket.Scholenzijngoedgeorganiseerdenhebbengeeneigen(commercieel)belangbijhetkindpakket.Sommigeprofessionalswaarschuwenechterdatjeviadescholennietallekinderenbereikt.Hierisookeenrolvoorsocialewijkteams,kerkenen


17/20

andereorganisaties,zoalshetSentroHubentutiFamia/CentrumvoorJeugdenGezin.InEuropeesNederlandiserinmiddelsgoedeervaringmethetdigitaliserenenuitbestedenvaneengrootdeelvandeadministratieveprocessenvanaanvragenenverstrekken.Hierbijwordtdoorenkeleexternepartijensoftwaregebruiktdiespecifiekvoorhetondersteunenvanhetkindpakketisontwikkeld.ProfessionalspleitenervoordathetOLBinallegevallenookzelfcontacthoudtmetdeorganisatiesdievoorzieningeninhetkindpakketleveren,bijvoorbeeldviaeenklankbordgroep.HetOLBorganiseertdeachterkantzelfHierbijverzorgthetOLBzelfdeadministratieenhetcontactmet(potentiële)aanbieders.HetOLBisdaarbijookaanspreekpuntvoorvragenensuggestiesvanaanbieders.Voordelenvanhetzelforganiserenvandeachterkant:

• Wellichtmeersturingopdeaardenomvangvanhetaanbod.• Wellichtmeerdirecttoezichtopdebelangenvancommerciële

aanbieders.HetOLBbesteedtdeadministratieenhetcontactmetaanbiedersuitHierbijverzorgteenexternepartijdeadministratieenhetcontactmet(potentiële)aanbieders.HetOLBmaakthierovermetdezeexternepartijeenprestatieafspraak.Voordelenvanhetuitbestedenvandeachterkantvandeorganisatie:

• Meerefficiënteenbetrouwbareadministratieveprocessen.• Mindernoodzaakzelfhet(digitale)wielopnieuwuittevinden.• Legtminderbeslagopdeeigencapaciteit.• Doorprestatieafsprakenwellichtfinancieelvoorspelbaarder.

Box4–Kompasvoorvisieopdeorganisatievanhetkindpakket:deachterkant

1. Organiseerzelfhetcontactmet(potentiële)aanbieders.2. Besteedtdeadministratieuitaaneendaaringespecialiseerdeexterne

partij.3. Betrekdesocialewijkteamsenmaatschappelijkeorganisatiesbijhet

formulerenenleverenvanhetaanbodvanvoorzieningen(scholen,kerken).

4. Faseereventueeldedigitaliseringvandeadministratieveprocessen.


18/20

7 VisieophetkindpakketvoorBonaire:conclusieInheteerstedeelvanditrapportistenbehoevevandevisieophetkindpakketvoorBonaireonderscheidgemaakttussendevolgendeaspecten:

1. Deinhoudvanhetkindpakket.2. Dedoelgroepvanhetkindpakket.3. Deorganisatievande(voorkantenachterkantvande)uitvoering.

Indeverschillendeparagrafenzijndekeuzemogelijkheden,derandvoorwaardenendeaanbevelingenweergegeven:

1. Basisvoorzieningenenparticipatievoorzieningenineengroeimodel.2. Combineerkindpakketvoorarmekinderenmetnoodzakelijke

voorzieningenvoorallekindereninééntoegangspasmetvariatieinfinanciëleafwikkeling.

3. Organiseerzelfeenloketvoortoegangenaanvraag.4. Besteedtadministratieenlogistiek(de'achterkant')opeenslimme

manieruitaaneenexternepartij.Devisiealsgeheelmoetrechtdoenaandesamenhangtussendeverschillendeaspecten.DitleidttotdevolgendeconclusieovereenkindpakketopBonaire.

Box5–Kompasvooreenvisieophetkindpakket

1. Begindeorganisatievanhetkindpakketinsamenwerkingmetscholen,alsbetrouwbarepartijdieallekinderenbereikt.

2. Bouwdeinhoudvanhetkindpakketoprondnaschoolseopvang.Denkaan:

• Schoolspullen.• Hulpbijhuiswerk.• Sportenspel.• Maaltijden.• Vervoervanennaarschool.

3. Sluitmetdeinhoudvanhetkindpakketaanbijbestaandevoorzieningenenneeminitiatiefbijnoodzakelijkevoorzieningendieernognietzijn.

4. CreëeruniformetoegangtotjeugdvoorzieningenmeteenFlamingo-pasvoorallekinderen,tegenbetalingvoorkinderendienietinaanmerkingkomenvooreenkindpakket.

5. Organiseerhulpbijhetaanvragenvanhetkindpakketbijondermeersocialewijkteamsenmaatschappelijkeorganisaties.

6. Besteedtdeachterkantvandeorganisatievanhetkindpakketuitaaneengespecialiseerdeexternepartij.

7. Overweegdigitaliseringvandeadministratieveprocessendooreenstandaardsoftwarepakketdatvoorditdoelisontwikkeld.

8. OverweeghetoprichtenvaneenJeugdparticipatiefonds.


19/20

Bijhetuitwerkenvandezevisiegeldendevolgendeaandachtspunten:• Organiseerdraagvlakbijbetrokkenpartijen.• Beginkleineneenvoudigmeteenmixvanmakkelijkeennoodzakelijke

voorzieningen.• Inventariseerdemogelijkhedenvanuitbestedingendigitalisering.• Onderzoekdeorganisatorischeconsequenties(inzetvanmensenen

middelen)voorondermeerhetOLB,scholenenanderebetrokkenorganisaties.

• Onderzoekdefinanciëlemogelijkhedenenconsequenties.• Ontwikkeleenplanvanaanpakmeteengroeimodelvoordeinhoudende

organisatievanhetkindpakketvoorBonaire.

8 FinanciënDebetekenisenslagkrachtvaneenkindpakketworden(mede)bepaalddoordebeschikbaremiddelenomzo'nkindpakkettevullen.OpBonairezijnerdiversebronnenvoordemiddelen.Zozijnerrelevantemiddelenvanuitderijksoverheid(ministerieBZK€3miljoenvoorverbeterenkinderrechtensituatieBES-eilandeninperiode2015-2017;ministerievanSZWjaarlijks€1miljoenvoorconcretevoorzieningenarmoedebestrijdingkinderenBES-eilandenvanaf201723;ministerievanOCW/VWSstructurelemiddelenterbeschikkingvooronderwijsennaschoolseactiviteiten(sport,spel,cultuur,recreatie);integralemiddelen)enmiddelenvanuithetOLB(middeleninhetkadervanintegraaljeugdbeleid,waaronderarmoedebeleid)envanuitanderebronnenzoalsfondsen.SommigeomstandighedenopBonairebemoeilijkeneenefficiëntefinanciëlevormgevingvanhetjeugdbeleideneendaarinpassendkindpakket,zoals:de

beschikbarebudgetten,demanierwaaropdegeldstromen(vanuitderijksoverheidenanderebronnen)lopen,onzekerheidoverdecontinuïteitdaarvan,endecapaciteitvoorbestedingvandegelden.Metdezeuitdagingenmoetrekeninggehoudenwordenbijdeverwezenlijkingvaneenkindpakket.Erzaleenbegrotingmoetenwordengemaaktopbasisvaneencombinatievandebeschikbaremiddelenhiervoorendeambitiesoverdeinhoudvanhetkindpakket.

Deduurzaamheidvaneenvormtegevenkindpakketisdaarbijessentieel.Inditrapportisvooralsnoggeenrekeninggehoudenmetdefinanciëlerandvoorwaardenenmogelijkebeperkingen.VoorhetontwikkelenvaneenvisieheefthetnamelijkeenmeerwaardeomeerstenvooraltedenkenvanuitdebehoeftenenbelangenvandekinderenendedoelenvaneenvolwaardigkindpakketvoorBonaire.

23Beginmei2017heefthetministerievanSocialeZakenenWerkgelegenheideenregelinggepubliceerd.HieruitblijktdatvoordeBES-eilandendebeschikbaremiddelenrecht-streekswordenverstrektaanstichtingendieeensubsidieverzoekindienendatgehonoreerdwordt.InEuropeesNederlandkrijgendegemeenteneendeelvandemiddelenzelfendaarnaastkunnenstichtingeneenberoepopderegelingdoen.Staatscourantnr.24218,2mei2017,Subsidieregelingkansenvoorkinderen2017.

Stelling:HetbedrijfslevenendekerkenmoeteneenbijdrageleverenaanhetKindpakketBonaire.Meeeens 26 54%Meeoneens 12 25%

Geenmening 10 21%

Totaal 48 100%


20/20

B-1/24

[email protected]

Kindenarmoede

VisieopeenkindpakketvoorBonaire

16mei2017Bijlagen

BijhetrapportKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonairehorendevolgendebijlagen:1. EnquêteonderprofessionalsopBonaire B-22. EnquêteonderkinderenopBonaire B-63. Interviewsmetprofessionals B-84. HetkindpakketinEuropeesNederland B-135. VoorbeeldvaneenkindpakketvoorBonaire B-146. Maatschappelijkeorganisatiesrondarmoede B-187. Digitaliseringsmogelijkhedenvoorhetkindpakket B-218. Geraadpleegdepersonen B-23

B-2/24

[email protected]

EnquêteonderprofessionalsopBonaireBijlage1bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingIndetweedehelftvanmaart2017nodigdenwe72professionalsopBonairepere-mailuitomdeeltenemenaaneenkorteenquête.48professionalsreageerdendoordeenquêteintevullen.

2. DeinhoudvanhetkindpakketWevroegenvan29onderdeleninvijfcategorieënofdezeinhetkindpakketzoudenmoetenwordenopgenomen.Daarnaasthaddendedeelnemersbijiederecategoriedegelegenheidomopmerkingeneneigensuggestiestoetevoegen.

Deprofessionalsvindenvanvrijwelallegenoemdebasisvoorzieningendatdezemoetenwordenopgenomeninhetkindpakket.Datgeldtalleennietvoordemobieletelefoonalsvoorziening.Bijveelparticipatievoorzieningenzijndeprofessionalseensgezindpositiefoverhetopnemeninhetkindpakket.Bijsommige

voorzieningenzijndemeningenmeerverdeeld(Cursusgroenteenfruittelen;Kookles;Museumbezoek).Wellichtwordendezevoorzieningenmeerals'luxe'gezien.IndetoelichtingwordtScoutingsomsalstebeperktbenoemd.Ookbijveelschoolvoorzieningenzijndeprofessionalseensgezindpositiefoverhetopnemeninhetkindpakket.Eenaantalprofessionalsisechterterughoudendoverontbijtopschool.Detoelichtinghierbijisdatditdeverantwoordelijkheidvandeoudersondermijntenthuismoetgebeurenalsgezinsactiviteit.Hetschoolreisjehoortevenminvolgensiedereentotdeinhoudvanhetkindpakket.Wellichtwordt

ditals'luxe'gezien.Vervoerwordtdooropvallendveelprofessionalsbelangrijkgevonden.Slechtsééndeelnemerheeftgeenmeningoverzowelgroeps-alsindividueelvervoer.Alleandereprofessionalszijnvoorstandervanhetopnemenvaneenofmeervandezevervoersvormeninhetkindpakket.Indetoelichtingenopdeenquêtepleitenverscheidene

professionalserooknogapartvoor.Overeengezondeverjaardagstraktatiezijndemeningenverdeeld,waarbijopvaltdatonderwijsprofessionalsrelatiefpositiefzijn.Datkanermeetemakenhebben

Uitgenodigd GereageerdOverheid 22 13Zorg 22 17Onderwijs 11 6Divers 17 12Totaal 72 48

Meestgenoemdeaanvullingen1. Naschoolseopvang2. Vervoer3. Voorzieningenvoorkinderenmet

eenbeperking4. Creatievevorming,indiverse

bewoordingen


Bijlage1–EnquêteonderprofessionalsopBonaire

B-3/24

datzijookdegenenzijndieindeklasmerkenwatheteffectisopkinderenalsditnietgeregeldis.

3. ToelichtingenIndetoelichtingendiededeelnemersaandeenquêtegaven,komendedilemma'svanhetkindpakketinverschillendevormenterug.Sommigedeelnemersgevenaandatveelvandeweergegevenonderdelenvanhetkindpakketdeverantwoordelijkheidvandeouderszijn.Anderedeelnemersgevenjuistaandatdefocusvandehulpverbreedmoetwordennaarhetgezin.

4. DetailsoverdeinhoudvanhetkindpakketIndetailgeeftdeenquêtehetvolgendebeeldoverdesamenstellingvanhetkindpakket.

n=48 Nee Geenmening Ja

Basisvoorzieningen 1 Etenthuis 3 4 412 Tandarts 5 5 383 Schoenen 2 3 434 Kleding 3 4 415 Telefoon 32 16 06 Kinderopvang 1 2 457 Voorschoolseeducatie 3 6 398 Opvangnaschool 2 1 459 Voorzieningenvoorkinderen

metbeperkingen0 3 45

Participatie 10 Sport 1 3 4411 Zwemles 1 4 4312 Cultuur 2 5 4113 Seksuelevoorlichting 3 4 4114 Bewegenindewijk 3 6 3915 Cursusgroenteenfruit 9 16 2316 Kookles 7 10 3117 Bibliotheek 2 4 4218 Museum 7 13 2819 Computer(les)eninternet 2 6 3820 Scouting 7 11 30School 21 Ontbijtopschool 4 5 3922 Hulpbijhuiswerk&bijles 1 2 4523 Leermiddelen 4 3 4124 Schooluniform 1 4 4325 Schoolreisje 6 8 34Vervoer 26 Groepsvervoer 3 2 4327 Individueelvervoer 12 14 22Overigevoorzieningen 28 Verjaardagspakket 11 11 2629 Kortingsbonnen 5 7 36



B-4/24

5. DestellingenoverhetkindpakketWevroegendemeningvandeprofessionalsover17stellingen.Dedeelnemerskondennadelaatstestellingopmerkingeneneigensuggestiestoevoegen.Deprofessionalszijneensgezindoverdemeestestellingen.Daaropisechtereenaantalopvallendeuitzonderingen.Demeningenzijnsterkverdeeldofhetkindpakketaanallekinderenofalleenaanarmekinderenmoetwordenverstrekt.Voorstandersvaneenkindpakketvoorallekinderenredenerenvanuithetkinderrechtenbeleid.Zijherkennendathetinvoerenvaneenkindpakketleidttotdekomstofverbeteringvannoodzakelijkevoorzieningendievoorallekinderen

toegankelijkmoetenzijn,zoalskinderopvang,(openbaar)vervoerengoedenaschoolseopvang.Daarnaastwordtdoordezeprofessionalsvaakhetrisicovanstigmatiseringgenoemdbijeenkindpakketdatuitsluitendvoorarmekinderenbedoeldis.Voorstandersvaneenkindpakketalleenvoorarmekinderenredenerenvooralvanuitkindgerichtarmoedebeleid.Zijzijnzekerniet

tegendekomstofverbeteringvannoodzakelijkevoorzieningenvoorallekinderen.Zijwijzenechterophetgevaarvan'budgettaireverdunning'alsdezevoorzieningeninhetkindpakketvoorallekinderenbeschikbaarkomt.Erzijn7voorstandersvoorhetverhogenvandekinderbijslaginplaatsvanhetinvoerenvaneenkindpakket.Hetisopvallenddatdezemeningvrijweluitsluitendbijzorgprofessionalsleeft.Overheidsprofessionalshebbenoverdezestellinghetvaakstgeenmening.Nietiedereenziethetzittenomkinderentebetrekkenbijdeopzeteninhoudvanhetkindpakket.Hetisopvallenddatvooralonderwijsprofessionalsterughoudendzijnopditpunt.Demeerderheidvanderespondenten(34/37)vindtdatzowelkinderenalsoudersbetrokkenmoetenwordenbijhetopzettenenvullenvaneenkindpakket.Demeningenzijnverdeeldoverdestellingdatbedrijvenenmaatschappelijkeorganisatiesmoetenbijdragenaanhetkindpakket.Bijzonderisdatmetnameprofessionalsdiezelfwerkzaamzijnbijmaatschappelijkeorganisatiesterughoudendzijn.

Stelling:Hetkindpakketmoetvoorallekinderenbeschikbaarzijn,dusnietalleenvoorarmekinderen.Meeeens 29 60%Meeoneens 17 36%Geenmening 2 4%Totaal 48 100%



B-5/24

6. DetailsoverdestellingenIndetailgeeftdeenquêtehetvolgendebeeldoverdestellingmetbetrekkingtothetkindpakket.

n=48 Nee Geenmening Ja

Algemeen 1 EenkindpakketiseengoedideevoorBonaire. 0 0 482 Hetkindpakketmoetvoorallekinderen

beschikbaarzijn,dusnietalleenvoorarmekinderen.

17 2 29

3 Inplaatsvaneenkindpakketkunjebeterdekinderbijslagverhogen(nu$40permaandperkind).

30 11 7

Opzeteninhoud 4 Kinderenmoetenwordenbetrokkenbijde

opzeteninhoudvaneenKindpakketBonaire.10 4 34

5 OudersmoetenwordenbetrokkenbijdeopzeteninhoudvaneenKindpakketBonaire.

6 5 37

6 Eenkindpakketmoetalleenvoorzieningeninnaturaverstrekkendierechtstreeksterechtkomenbijkinderen.

8 1 39

7 Eenkindpakketmoetvooralgerichtzijnopmeedoen.

7 13 28

8 Eenkindpakketmoetvooralgerichtzijnopbasisvoorzieningen.

10 8 30

9 Eenkindpakketmoeteencombinatiezijnvanbasisvoorzieningenenmogelijkhedenommeetedoen.

2 2 44

10 HetbedrijfslevenendekerkenmoeteneenbijdrageleverenaanhetKindpakketBonaire.

12 10 26

Bekendheid 11 Hetisbelangrijkdatalledoelgroepentehoren

krijgendathetkindpakketeris,wiedaarvoorinaanmerkingkomtenhoe.

2 3 43

Uitvoering 12 Detoegangtoteenkindpakketmoetzosimpel

mogelijkgeregeldworden0 0 48

13 Kinderen(vanaf12jaar)moetenzelfeenkindpakketkunnenaanvragenmettoestemmingvanhunouders.

12 5 31

14 Wijkteamsmoetenhelpenbijhetaanvragenvaneenkindpakket.

4 2 42

15 Bijdeuitvoeringmoethetstigmatiserenvanarmekinderenwordenvoorkomen.

0 3 45

Monitoring 16 Hetinvoerenvanhetkindpakketmoethet

signalerenvanarmoedeverbeteren.4 4 40

17

Hetinvoerenvanhetkindpakketmoetbeterinzichtgeveninhetgebruikvandevoorzieningenvoorkinderen.

3

3

42

B-6/24

[email protected]

EnquêteonderkinderenopBonaireBijlage2bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingIndetweedehelftvanmaart2017vroegenwemethulpvandeWerkgroepKindpakketvanhetOLBaan22kinderenhunmeningoverdeinhoudvanhet

kindpakket.1Wevroegenvan23onderdelenindriecategorieënofdezeinhetkindpakketzoudenmoetenwordenopgenomen.Vooralleonderdelengavendekinderenofdezewelofnietinhetkindpakket

moetwordenopgenomen.Daarnaastgavenzijvooriederecategoriemetdecijfers1t/m5hunprioriteitaan.AanvullendbevatdeenquêtetweeJa/Neevragen:

• Wordterbijjulliethuisweleensovergeldgepraat?• Hebbenjulliethuisgenoeggeldomvanteleven?

Daarnaastisgesprokenmetongeveer10kinderenopBonaireoverhetkind-pakket,zondergestructureerdevragenlijst.Dezekinderenhaddenvergelijkbareideeënoverhetkindpakketalsde22geïnterviewdekinderenendeprofessionals.

2. DeinhoudvanhetkindpakketDekinderenkondenonderbegeleidingvaneenvolwasseneophetenquête-formulierdevolgende23onderdelenvanhetkindpakketaankruisen.Opschool Naschool ThuisEtenopschool(ontbijtenlunch)

Opvangnaschool Etenthuis(groenteenfruit)

Hulpbijhuiswerk KledingSpullenvoorschool(pennen,boeken,uniform)

Vervoer SchoenenSport InternetSportkleding Mobieletelefoon

Schoolreisje Dans/Muziek/Toneel TandartsZwemles Museum Kortingsbonnenvoor

leukeactiviteitenTraktaties(verjaardag) Scouting Kortingsbonnenvoor

leukeactiviteiten Taal/Literatuur Computer(les)en

internet

Bibliotheek 1MetveeldankaanJean-AnneWinklaarenEstherPourier-Thodé.

Aantal LeeftijdJongen 16 ±14Meisje 6 ±13Totaal 22 ±14


Bijlage2–EnquêteonderkinderenopBonaire

B-7/24

Allekinderengevenbijongeveeralleonderdelenaandathetwenselijkisdatdezeinhetkindpakketwordenopgenomen.Relatieveuitzonderinghieropzijn:

• ZwemlesenDans/Muziek/Toneel.• TraktatiesenMuseum(vooralbijjongens).• Opvangnaschool,Scouting,BibliotheekenKortingsbon(vooralbij

meisjes).

3. PrioriteitenDekinderengevenpercategoriedevolgendeprioriteiten.

• OpschoolIndecategorie'Opschool'staandeSpullenhetmeestopdeeersteplaats.Ookindetop3vandezecategoriekomendeSpullenhetmeestvoor,gevolgddoorEtenopschoolenSchoolreisje.

• NaschoolIndecategorie'Naschool'isdeeerstekeuzebijdejongensverdeeldoverHulpbijhuiswerk,VervoerenSport.DeeerstekeuzevandemeisjesligtbijHulpbijhuiswerkenenigszinsbijSport.Indetop3komtbijdejongensHulpbijhuiswerkenSporthetmeestevoor.BijdemeisjesisdatduidelijkdeSport.HetisopvallenddatbijongeveereenderdevandejongenVervoerindetop2staat,terwijlditbijgeenenkelmeisjezelfsmaarindetop3staat.

• ThuisIndecategorie'Thuis'wordtdetop3vrijweleenduidigingevuld:(1)Kleding,(2)Eten,(3)Schoenen.Hierbijgevendejongensietsmeerprioriteitaanhetetenendemeisjesietsmeeraandeschoenen.Detandartskomtbijveelkinderenopdevierdeplaats.Vrijwelgeenenkelkindgeeftprioriteitaaneenmobieletelefooninhetkindpakket.

• Armoede

Viervande22kinderen,driemeisjesenéénjongen,gevenaandaterthuisnietvoldoendegeldisomvanteleven.Dezekinderengevenvrijweldezelfdevoorkeurenenprioriteitenaanalsdeandere18kinderen.

OpschoolLeeftijd1 Schoolspullen2 Etenopschool

NaschoolLeeftijd1 Hulpbijhuiswerk2 Sport

ThuisLeeftijd1 Kleding2 Eten3 Schoenen

B-8/24

[email protected]

InterviewsmetprofessionalsBijlage3bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingIndeafgelopenperiodevanjanuaritotapril2017sprakenwemet40professionalsinverschillendedeskundigheidsgebiedenopBonaireeninEuropeesNederlandoverhunervaringenmetenhunvisieophetkindpakket.Hieronderzijndebelangrijkstebevindingengerubriceerd:deinhoudvanhetkindpakket,dedoelgroepvanhetkindpakketendeorganisatiedaarvan.

2. DeinhoudvanhetkindpakketErbestaatgroteovereenstemmingonderdeprofessionals:regeleerstdebasisvoorzieningenvoorkinderengoedenrichtjepasdaarnaopanderevoorzieningen.Overdevraagwatonder'basisvoorzieningen'valt,verschillendemeningenwel.Deeendenktdaarbijaaneten,drinkenenkleding,terwijldevolgendeookvoorschoolseeducatie,naschoolseopvang,schoolspullenenvervoerdaaronderschaart.Ookparticipatie,zoalskunnenmeedoenaansporten

cultuur,wordtdoorsommigenalsbasisvoorzieningbestempeld.Overigensisiedereenheterovereensdatkinderenrechthebbenopaldezeelementen.Sommigendenkenvervolgensmeteenaandeuitvoering.KandatwelallemaalinéénkeergeregeldwordenvoorkinderenopBonaire?Moetenwenietkiezen?Maarkieserdanvooromeerstdebasisgoedteregelen.VeelprofessionalsvindendatBonairiaansekinderendegelegenheidmoetenkrijgenomdewereldbuitenheteilandteverkennen.Zoalsin

sport-encultureleuitwisselingenmetleeftijdsgenotenvandeandereeilanden.Professionalsvindendathetkindpakketdaarinmoetvoorzienvoorkinderenwiensoudersdatnietkunnenbetalen.Momenteelontstaanvaakschrijnendesituatiesalsalleenderijkerekinderenmeedoenaandergelijkeuitwisselingen.Deverbredingvandehorizonenhetontwikkelenvantalentenwordenhierbijeveneensalsargumentengenoemd.Degesprekkenmetprofessionalsoverdeinhoudvanhetkindpakketleidennaastinzichteninvisieenrelevanteervaringenooktoteenindrukkendelijstmetzeerconcretesuggesties.Deenergie,debetrokkenheidenhetbesefvanurgentieisvoelbaar.Eensamenvattingdoethieraantekort.Delijstmetconcretesuggestieskanechtergoedvanpaskomenbijhetimplementerenvanhetkindpakket.

GeïnterviewdeprofessionalsKind-organisatiesopBonaire 10

OverheidBonaire 10

OverheidEuropeesNederland(lokaalenlandelijk)

8

FondsenEuropeesNederland 6

Ouders 3

Overige 3

Totaal 40


Bijlage3–Interviewsmetprofessionals

B-9/24

Devolgendethema'skomenindelijstvaakterug:

• Gevarieerdenaschoolseactiviteiten.• Vervoer,aldannietopenbaar.• Kinderopvang.• Betrekkenvankinderenenjongerenbijopzetensamenstelling

kindpakket.• Aansluitenbijbestaandemogelijkheden.

Oudersinarmegezinnennoemendezeonderwerpenookmaarleggendaarbijnogmeerdenadrukopbasalevoorzieningen:eten,goedonderwijsenstructuurnaschooltijdtegenrondhangendatleidttot'rottigheid'.

3. DedoelgroepvanhetkindpakketProfessionalsvindenhetvanzelfsprekenddathetkindpakketerisvoorkinderenvanalleleeftijdenendathetaanbodvanvoorzieningenzichtoespitstopverschillendeleeftijdsgroepen.Overdevraagofhetkindpakketalleenvoorarmekinderendanwelvoorallekinderenbeschikbaarzoumoetenzijn,zijndemeningenverdeeld.Sommigeprofessionalsvindendatvoorzieningenalsvervoer,zwemles,schoolspullen,naschoolseopvangenhuiswerkbegeleidingvoorallekinderenbeschikbaarmoetenzijn,dusnietalleenvoorarmekinderen.Zijnoemendevolgendevoordelen:kinderrechtenenbasalevoorzieningenzijnvoorallekinderenenerwordtzogeenonderscheidgemaaktofstigmatisering.Andereprofessionalsbeamendewenselijkheidvandezevoorzieningenmaarvindendatditonderalgemeenjeugdbeleidvalt.Voordezeprofessionalsishetkindpakketalleenbedoeldvoorkindgerichtearmoedebestrijding.InEuropeesNederlandkomengezinnenenkindereninaanmerkingvooreenkindpakketalsdecombinatievaninkomen,vermogenenschuldendaaraanleidingtoegeeft.Degemeentenhanterenverschillendenormen(zoals140%of120%vanhetsociaalwettelijkminimuminkomen).Vaakishetlastigomdepreciezehoogtevanhetinkomentebepalen,zekeralsderegistratienietdekkendis(inverbandmetverschillendedeeltijdbanen).ProfessionalsinEuropeesNederlandadviserenomteoverwegendeadministratieverompslomplostelatenenvanuitandereinvalshoeknaaroplossingentezoeken(ziehiernaonderuitvoering).Inbepaaldegemeentenwordendeschuldennietbetrokkenindeberekeningendatleidtsomstotschrijnendesituaties.

4. DeuitvoeringvanhetkindpakketDegeïnterviewdeprofessionalsgeveneenheelscalaaanervaringenensuggesties.Hetgaathierbijsomsomgedetailleerdesuggestiesoverdeuitvoering.DeervaringenensuggestieskunnenrichtinggevenaandeontwikkelingvaneenvisieopeenkindpakketvoorBonaire.Deervaringenensuggestieszijngerangschiktineenaantalthema’s.



B-10/24

Aanvragen

• Maaktoegangmakkelijk.• Eénloketvoorbrederaanbod.• Hetaanvragenhoeftnietperseviaoudersteverlopen.• Insommigegemeentenkunnenkinderenvanaf12jaarzelfinloggen.In

hetaanvraagprocesisdetoestemmingvandeouderswelnoodzakelijk.• Eenonafhankelijketoetsbijhettoekennenisbelangrijk.Insommige

gemeentenkanhetkindpakketalleenwordenaangevraagdmethulpvanprofessionalszoalssocialeteamsengezinscoaches.

• Voorkomfraude.Kortingspas

• Hetisbelangrijkstigmatiseringtevoorkomen.Daaromishetbeteralsallekindereneenzelfdepasjekrijgen.Hetkandaarbijwelvariërenwatbijwelkkindgratisofmetkortingopdepaswordtgezet.

• Eenbredekortingspasvoorkinderenisinteressant,bijvoorbeeldeenBonaire-ofFlamingo-pas.Voordelen:nietstigmatiserend,wantgeenonderscheid,minderingewikkeldeadministratie.Insommigegemeentenhebbenalleinwonerseenzelfdepas(voorbeeldAmsterdamStadspas).

Organisatievandeinhoud

• Sommigegemeentenhebbenpuntensysteemopbasiswaarvankinderen/oudershunkindpakketkunnensamenstellen.

• Belangrijkaspectisdathetomvoorzieningeninnaturagaat.• Eenmaligeactieskunnenookinhetkindpakket.Bepaalwelkedealsje

kuntsluitenmetaanbieders.• Hetkindpakketkanvoorondernemersinteressantzijndoorereen

loyalteitsysteemmetpuntenaantekoppelen.• DeinvesteringenvoorhetkindpakketvanuithetministerievanSZW

moetenrechtstreeksbijkinderenterechtkomen.Daaromwordtinveelgemeentengewerktmetvouchersenwaardebonnenetc.

• Maakderegelingflexibelzodatjedezemakkelijkkanverbeterenenaanpassen.

Samenwerking

• Onderwijsalspartnervoorhetkindpakketisbetrouwbaar,hierisgeenbelangenverstrengeling.

• Kijkookwatkerkenkunnenbijdragen.• Zetinopgoedesamenwerking,wantnugebeurterveelgescheidenvan

elkaaropBonaire;hetlijktsomsoferonderlingeconcurrentieis.• Eencombinatievansocialewijkteamsenonderwijszouwellichtzinnig

zijn.• Creëereenplatformvoorkennisuitwisseling,eenkennisnetwerk.• Betrekzomogelijkookbedrijven(checkviadeKamervanKoophandel

welkedaarvoorinaanmerkingkomen).• Sluitaanbijsocialewijkteamsensociaalwerkersopscholen.



B-11/24

• Bedenkeenconstructiewaarmeevrijwilligersindesamenlevingeenrolkrijgeninbestedingvanhetgeld,bijvoorbeeldviaeenfondsmetvrijwilligers.Hetisbelangrijkdatdelokaleoverheidenuitvoerendepartijenvanhetkindpakketonafhankelijkzijnvanelkaar.

• Welkeregie-applicatiejekiest,hangtafvandesituatie.Daarzijnverschillendeleveranciersvanpakkettenvoor.

• BetrekookandereministeriesdandatvanSZWbijhetkindpakket.• Kiesneutralepartners.• Kijkofjekuntaansluitenbijscholendiealsdistributiepuntgaan

fungeren.Datzijnmensendiedichtbijdegezinnenenkinderenstaan.• Inschakelenvanexternbureauvooruitvoeringiseengoedideevoor

Bonaire.Organiseerdanweleenklankbordomtezorgendatjedeverbindingenbetrokkenheidvanaanbiedersborgt.Alsbasisishetzekeraanteradenomhetopdiemaniergoedteorganiseren.

• Organiseerhetdraagvlakgoed.Doedatdynamischenbrengorganisatiesperiodiekmetelkaaringesprek.

• SchakelbedrijvenininhetkadervanhunMVO-beleid.• WellichtisopBonaireeenconstructiemogelijkwaarinoudersmeer

wordenbetrokkenbijhetaanbodvanvoorzieningenuithetkindpakket.Voorbeeld:Alswijzorgendatuwkindnaareen(sport/cultuur)clubkan,verwachtenwevanudatuerbentalsereenwedstrijdisofalserhulpnodigis(zoalseenbusjerijdenofeenklusdoen).

Financiën

• VoorBonairezijndekostenvangespecialiseerdedigitaliseringbij15.000inwonersongeveer€6.500perjaar.

• Gebruikookanderelangetermijnbudgetten.• Overweeghetideeomnietuittegaanvansociaalminimummaarvanuit

belasting:viabelastingdienstweetjewelkeouderseenbijdragekunnenleverenaanhetkindpakketomdatzeboveneenbepaaldeinkomensgrenszitten.

• Doeeenoproepinkrantaanvermogendenom(anoniem)teschenkenvoorhetkindpakket.

• StarteenJeugdparticipatiefondswaarinallerleifondsenkunnenparticiperenenministerieseenbijdrageaanhetkindpakketkunnenstorten.Verenighierinsport,cultuur,recreatie,onderwijs.Voereenpilotuit(enkelejaren).

Monitoring

• Monitorenvanbelang:waarnemenkinderenaandeel.• Monitorenbelangrijkwantalsjeinvesteertinvoorzieningen,wiljeook

zienofdezeeffecthebbenenofergebruikvanwordtgemaakt.• Digitaliseerdeparticipatievankinderenzodatjekuntvolgenwat

kinderendoenenwaardemeestebehoefteaanis.



B-12/24

Administratieveprocessen• UitvoeringisopBonaireeenzorgelijkpunt.Zoisnuhetsysteemvan

kinderopvangveelteingewikkeld.• Verlichtingvandeadministratievelastenisbelangrijk.• Adviesomuitvoeringgedeeltelijkzelftedoenengedeeltelijkuitte

besteden.DatdoenbijvoorbeeldDenHaagenAmsterdam.Daardoorkunjehetkindpakketmakkelijkercombinerenmetandereregelingen,terwijljedeadministratieveprocessenvergemakkelijkt.

• Variabelebijdrageoppasjes.• Bonaireheefthopelijkgeenoudeerfenissenvanouderegelingen(zoals

oudedeclaratiesystematiekenwaarmenaanvastwilhouden).Datiseenvoordeel,wantdankunjeinéénklapoveropeennieuwesystematiekenlooptBonaireookinéénkeervoorop.

Implementatie

• Aanteradenomkleinschaligtestarteneneenopdikkendmodeltekiezen.

• Fasereniseengoedidee.• Rustigopbouwen.StadspasseninEuropeesNederlandgingeneerstdoor

eenmoeilijkefaseenzijnnusuccesvol.Dedoelgroepmoetwennen.Doorzetten.

• Gagesprekkenaanmetgezinnenenaanbieders.• Doeeen0-meting.Enmeetdevoortgang.

Communicatie

• Voorlichtingisuiterstbelangrijk,inallestadiavanontwikkeling,introductieenuitvoeringvanhetkindpakket.

• Doeookietsaanvoorlichtingoverfinanciënenbewustwording.

B-13/24

[email protected]

HetkindpakketinEuropeesNederlandBijlage4bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingInapril2017hebbenongeveer250gemeenteninEuropeesNederlandeen

kindpakket.DeKlijnsma-geldenstimulerenveelgemeentenommeertedoenvoorkindereninarmoedeonderdenoemervanhetkindpakketofomdaarmeetebeginnen.Deverschillentussendegemeentenzijngroot.Insommigegemeentengroeitongeveer2%vandekinderenopinarmoedeeninanderegemeentenisdatpercentageveelhoger(voorbeeldRotterdam22%).Erzijn

veelvariantenvanhetkindpakketindeverschillendegemeenten.

2. Modellen

GemeenteninEuropeesNederlandkiezenglobaaluiteenvandeonderstaandeviermodellenvooreenkindpakket.

• BestuurlijkkindpakketDitishetmeesteenvoudigekindpakketwaarbijbestaanderegelingenonderdenoemervaneenkindpakketwordengebracht.Eennadeelvandezeaanpakisdatergeencommunicatieoverplaatsvindtenergeencentralevindplaatsvoordeondersteunenderegelingeneninitiatievenis.

• Informatiefkindpakket

Inditmodelwordenbestaanderegelingeneninitiatievenviaeencentraalplatform(website)gebundeldengepresenteerd.Hetbiedtgebruikerseenoverzicht.Aanvragenwordenrechtstreeksingediendbijdeaanbieders.

• ActiverendkindpakketDitmodelsluitaanopdeaanbevelingenvandeKinderombudsmanomdathetverschillendeactorenactiveertenuitgaatvanhetverbeterenvandeparticipatievankindereninarmoede.Viaeenwebsitevindenoudersenkindereninformatieoverhetaanbodenhebbendemogelijkheiddaarophuneigenkindpakketsamentestellen.Hetaanbodendetoekenningvanbudgettenwordtgepersonaliseerd.Ditmaakthetaanvrageneenvoudiger.

• HybridekindpakketHierbijwordtdooreengemeenteeenkoppelinggemaaktnaareenstadspas.Dezebiedtmeermogelijkhedenomeenkindpakketindepraktijktebrengen,zoalshetverrichtenvaninkomenstoetsingen.

EuropeesNederland

• 388gemeententotaal.• 250gemeentenmeteenkind-pakket.

B-14/24

[email protected]

VoorbeeldvaneenkindpakketvoorBonaireBijlage5bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingHieronderwordteenvoorbeeldweergegevenvooreengevuldkindpakketopBonaire.HetvoorbeeldisbedoeldomzoconcreetmogelijktelatenzienhoeeenKindpakketBonairesamengesteldkanwordenenhoedatzichinverschillendefaseskanontwikkelen.Uiteraardkanergeschovenwordenmetvoorzieningen,bijvoorbeeldvandeeerstenaardetweedefaseenviceversa.Hetweergegevenvoorbeeldgaatuitvantweerandvoorwaardenwatbetreftinhoud:

• Hetgaatomvoorzieningeninnatura.• Hetiseencombinatievanbasisvoorzieningenenmogelijkhedenommee

tedoen.UiteraardisinhetvoorbeeldvoortgebouwdopdevisievanprofessionalsenkinderenopBonaireenervaringenmethetkindpakketinEuropeesNederland.DaarnaastwordtnauwaangeslotenbijdesituatieopBonaire.


Bijlage5–VoorbeeldvaneenkindpakketvoorBonaire

B-15/24

2. VoorbeeldKindpakketBonaire–fase1Hetaanbodendeactiviteitenvoorhetkindpakketindeeerstefasewordengeorganiseerdronddeinfrastructuurvandekinderopvangenscholen(gekoppeldaanbredeschoolenintegralekindcentra(IKC)).

VoorbeeldKindpakketBonaire,fase10–4jaar

Thuis MeedoenBaby-welkomstpakketmetbasisspullen Voorschoolseeducatievanaf2,5jaarKledingenschoenen Gezondewarmemaaltijd+tijdens

opvangGezondontbijt Bibliotheek/mediabus

4–12jaarThuis Meedoen

Gezondontbijtthuis SchoolspullenenschoolactiviteitenKledingenschoenen Naschoolseopvangmetiniedergeval:

• Gezondewarmemaaltijd+tijdensopvang

• Huiswerkbegeleidingentaalondersteuning

• Zwemles• Keuzesport/spel/cultuur-activiteiten

Bibliotheek/mediabus Museum Vervoer

12–18jaarThuis Meedoen

Gezondontbijt SchoolspullenenschoolactiviteitenKledingenschoenen Naschoolseopvangmetiniedergeval:

• Gezondewarmemaaltijd+tijdensopvang

• Huiswerkbegeleidingentaalondersteuning

• Keuzesport/spel/cultuur-activiteiten

Bibliotheek/mediabus Museum Vervoer

Hierbijgeldendevolgendeoverwegingen:

• Ondernaschoolseopvangwordtookbuitenschoolseopvang(opvangtijdensvakanties)begrepen.

• Voorjongekinderen(bijvoorbeeldtot12jaar)wordendeoudersactiefbetrokkenbijhetbereidenennuttigenvandegezondemaaltijd.

• VoordebereidingvanmaaltijdenvoordewatouderekinderenwordteenverbindinggezochtmetleerlingenvandeMBO-horecaopleiding.

• Kinderenvanaf4jaarkunnenmethunouderseenkeuzemakenuitdeelnameaanverschillendesport-,spel-encultureleactiviteitenwaaraanzijbijdenaschoolseopvangkunnendeelnemen.Uitgezochtmoet



B-16/24

worden:*aanhoeveelactiviteitenkinderenkunnendeelnemen(begrensddoorfinanciënenaanbod)en*hoevaakzijdaartussenkunnenwisselen(begrensddoororganisatievandeactiviteiten).

• Ofdezwemlesaankinderenvan4tot12tijdenshetonderwijsoftijdensdenaschoolseopvangwordtgeorganiseerd,isnadertebepalen.

• Voorhetvervoervankinderenvanennaarscholenenopvangwordtaangeslotenbijbestaandemogelijkhedenentegelijkertijdgezochtnaaruitbreidingdaarvanvoordevolgendefase.

• OokwordtuitgezochtinhoeverredeverstrekkingvanfietseneenoplossingisvoorkinderenopBonaireenofditgepaarddienttegaanmetfietsonderwijsenvoorzieningen(zichtbaarheidenfietspaden).

• Indeeerstefasewordtuitgezochtaanwelkevoorzieningenvoorkinderenmetlichamelijke/geestelijkehandicapdegrootstebehoeftebestaatzodatditinfase2inkindpakketkanwordenopgenomenofgestart.

• Uitzoekenoftandartshulpextrageregeldmoetwordenofalinhetbasispakketvanverzekeringvoorkinderentot18jaarzit.

• Indeeerstefasewordtuitgezochtofenzojaopwelkewijzehetkindpakketoptermijnruimtekanbiedenaanuitwisselingsmogelijkhedenvankinderenmetleeftijdsgenotenvanandereeilanden(inhetkadervansport-encultuuractiviteiten).

• Indeeerstefasewordtbepaaldhoekanwordenomgegaanmetincidenteleeneenmaligebijdragenviahetkindpakket,zoalsvoorkerst-ofSinterklaascadeau.



B-17/24

3. VoorbeeldKindpakketBonaire–fase2Indetweedefasewordtvoortgebouwdophetgeenindeeerstefaseisgerealiseerdenaangescherpt.Daarnaastwordenervoorzieningentoegevoegdaanhetkindpakket.Dekeuzemogelijkhedenvoorarmekinderenwordendaarmeeuitgebreid.Indetweedefasekanopbasisvaneenplangestartwordenmethetbetrekkenvanbedrijvenenmaatschappelijkeorganisatiesdieeenbijdragekunnenleverenaanverdereuitbreidingvanhetkindpakket.

VoorbeeldKindpakketBonaire,fase2Aanvullendopdevoorzieningenuitfase1

0–4jaarMeedoenviaopvang Meedoenbuitenopvang

Kinderopvangvoor0–4jaar,incl.voorschoolseeducatie

BewegenindewijkSpecialekortingsbonnen

Voorzieningenvoorkinderenmetlichamelijke/geestelijkebeperking


Gezondeverjaardagstraktaties Fruitopdeopvang Gezondemaaltijd+participatiekinderen/ouders

4–12jaar

Meedoenviaonderwijs MeedoenbuitenschoolVoorzieningenvoorkinderenmetlichamelijke/geestelijkebeperking


Gezondeverjaardagstraktaties BewegenindewijkFruitopschool ScoutingSeksuelevoorlichtinginlesprogramma SpecialekortingsbonnenComputer-uitleen Internet DigilesinlesprogrammaGezondemaaltijd+participatiekinderenOndersteuningovergangbasis-naarvoortgezetonderwijs

12–18jaarMeedoenviaonderwijs Meedoenbuitenschool



Gezondeverjaardagstraktaties BewegenindewijkFruitopschool ScoutingSeksuelevoorlichtinginlesprogramma SpecialekortingsbonnenComputer-uitleen Internet Digilesinlesprogramma Gezondemaaltijd+participatiekinderen

Degezondemaaltijdopvoor-ennaschoolseopvangwordtinfase2gecombineerdmethetzelflerenverbouwenvangroente/fruit,hetzelflerenkoken,lesovereengezondeleefstijlenetiquette.

B-18/24

[email protected]

MaatschappelijkeorganisatiesrondarmoedeBijlage6bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingInEuropeesNederlandzijnervelemaatschappelijkeorganisatiesdieeenrolspelenvoordekindpakketten.Velenwerkensamenmetgemeentenindeuitvoeringvaneenkindpakket,anderezijnallereerstaanbiedervanonderdelenvanhetkindpakket.Deorganisatieswerkendoorgaansmetvrijwilligers.OpBonairezijndemaatschappelijkeorganisatiesopditpuntbeperkt.

2. OrganisatiesinEuropeesNederlandInveelEuropeesNederlandsegemeentenzijnmaatschappelijkeorganisatiesbetrokkenbijhetkindpakket.DezeorganisatiesvoereningemeentenalsDenHaag,LeeuwardenenDeventerhetkindpakketvandegemeenteuitopbasisvaneensubsidieregeling.Desamenwerkingtussendelokaleorganisatiesvandefondsenendegemeenten

verlooptnietoveralprobleemloos.Daaromwordtnugeprobeerdomvanuitviergroteorganisatieszakenoplandelijkniveautecoördineren.DatgebeurtopbasisvanKlijnsma-gelden.Naastdezeorganisatieszijnernogveleanderediezichoplokaalniveaurichtenopgezinneninarmoede.InsommigegemeentengaanzijsamenonderdenoemerPacttegenArmoede.ErisookeenSocialeAlliantie,eennetwerkvanruim50organisatiesoplandelijk,regionaalenlokaalniveau,diezichinzettenvoormensenin

armoede,waaronderkinderen.OrganisatiesalsVoedselbankenNederland,Stimulansz,School’scool,hetVergetenKind,LindaFoundationenRestovanHarteenveleandereinitiatievenzijnactief.Veelvandezeorganisatieszijnontstaaninhetkadervaneerderedecentralisatie-endaarmeegepaardgaandebezuinigingsrondenbijdeoverheid.Deorganisatiesnamenmaatschappelijketakenovervandegemeentendiedaarwerdenwegbezuinigd.IndegesprekkenmetgemeentenenanderedeskundigeninNederlandkomenverschillendevoor-ennadelenvandeinzetvanmaatschappelijkeorganisatiesnaarvoren.

MaatschappelijkeorganisatiesInEuropeesNederland

• StichtingJarigeJob–20.000kinderen• NationaalFondsKinderhulp–100.000kk• StichtingLeergeld–77.000kinderen• Jeugdsportfonds*–50.000kinderen• Jeugdcultuurfonds*–8.000kinderen*Gefuseerdinjanuari2017


Bijlage6–Maatschappelijkeorganisatiesrondarmoede

B-19/24

3. Voordelenvandeinzetvanmaatschappelijkeorganisaties

DevolgendekenmerkenwordeninEuropeesNederlandgenoemdalsvoordelenvandeinzetvanmaatschappelijkeorganisatiesbijhetverstrekkenvankindpakketten:

• Zenemenveelwerkvangemeentenuithanden.• Zehebbeneengrootnetwerkvanvrijwilligersdiecontacthebbenmet

armegezinnen.• Sommigeorganisatiesgaanophuisbezoek.Opbasisvandebeoordeling

vandethuissituatiewordtbeslotenofeenkindinaanmerkingkomtvoorvoorzieningenuithetkindpakket.Datgeefteenmogelijkheidtotinterventiesvooraanvullendehulpvia(jeugd)hulporganisaties.

• Zehebbenbetrokkenheidbijenexpertiseoverdearmoedeproblematiek.• Zewerkenmetvrijwilligers(kostentechnischaantrekkelijk).• Sommigeorganisatieswerkengoedsamen.• Zewerkenalleenmetgoedereninnatura,geenvanhenverstrektgeld.• Deorganisatieszijngesprekspartnervoordegemeente,endaarmee

beleidsklankbord.

4. Nadelenvandeinzetvanmaatschappelijkeorganisaties

DevolgendekenmerkenwordeninEuropeesNederlandgenoemdalsnadelenvandeinzetvanmaatschappelijkeorganisatiesbijhetverstrekkenvankindpakketten:

• Deaanpakmethuisbezoekeneninzageinboekhoudingwordtnietdooriedereenalspositiefbeoordeeldinverbandmetdecomplexiteitomarmoedevasttestellen.

• Hetwerkenmetvrijwilligersineenkleinegemeenschapkantenkostegaanvandeprivacy.

• Detijdinvesteringvandevrijwilligersomtebepalenofiemandinaanmerkingkomtvooreenkindpakketissomshoogtenopzichtevanhetbedragvandevoorzieningen.

• Verschillendefondsenhebbeneenverschillendeaanpak(watbetrefttoegangtotvoorzieningenvanhetkindpakket).Deeenstelteeninkomensgrens,deanderniet.Deeenwerktmetvouchers,deandergeeftspullen.

• Hetcontrolerenvanbestedingenissomslastig.• Dekostenvandestichtingenzijnaanzienlijk.

5. BonaireBovengenoemdeorganisatieszijnnietactiefopBonaire.DeSamenwerkendeFondsen2biedenwelfinanciëleondersteuningaanorganisatiesopheteilanddiezichinzettenvoorkinderen(inarmoede).

2SamenwerkendeFondsen:StichtingKinderpostzegelsNederland,hetOranjefonds,hetInnovatiefondsZorgverzekeraars,Kansfonds,FondsSluytermanvanLoo.


Bijlage6–Maatschappelijkeorganisatiesrondarmoede

B-20/24

OpBonairezijnerenkelemaatschappelijkeorganisatiesdieactiefzijnvoorgezinnenenkindereninarmoede(denkaanStichtingVoedingopSchool,StichtingLezenenSchrijven(Mediabus)).DeVoedselbankbiedtpermaandongeveer250gezinnenhulpenookdekerkenhelpenwaarmogelijk.HetRotaryontbijtprogrammaverzorgtontbijtvoorongeveer250kinderenopschoolen60opdecrèche.DaarnaastbiedenhetOLBenRCN-SZWverschillendevoorzieningenvoorkindereninarmoedeaan:schoolspullenen,uniformen,kleding.

B-21/24

[email protected]

Digitaliseringsmogelijkhedenvoorhet

kindpakketBijlage7bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017

1. InleidingRegelingeninhetsociaaldomeinkennendoorgaansverschillendeadministratieveprocessen.Demanierwaaropeennieuweregelingalshetkindpakketwordtgeorganiseerdisduscruciaalvoorhetwelslagenervan.Dedigitaliseringvanadministratieveprocessenmetbetrekkingtothetkindpakketkanopverschillendemaniereneenbijdrageleveren.Aandevoorkantmeteeninteractievewebsitevoordedoelgroep.AandeachterkantmetdedigitaleverwerkingvandeadministratieveenlogistiekeprocessenvoorhetOLBenzijnpartners.

2. VoorkantInEuropeesNederlandwerkenveelgemeentenmeteenwebsitewaaropouders(ensomsookkinderenvanaf12jaar)terechtkunnenvoorinformatieoveralle

voorzieningeninhetkindpakket.Zekunnendaaropzienvoorwelkeregelingenzeinaanmerkingkomenenhoezediekunnenaanvragen.Bijmeergeavanceerdereplatformenkunnenzezelfhunkindpakketinelkaarzetten,bestaandeuitvoorzieningenmeteenvastgesteldewaarde.Eengoeddigitaalplatformisgebruiksvriendelijkenhanteerttaalgebruikdatisafgestemdopdegebruikers(kinderenenouders).Daarnaastishetplatformaantrekkelijkdoorhettoepassenvanvisuele

elementenenkorteteksten,checklists,infographicsenicoontjes.Hetplatformmoettoegankelijkzijnoppubliekeplaatsen,zoalsbibliotheken,scholenengemeentelijkeinstellingen.Deprivacymoetgewaarborgdzijn,ondermeerdooreenveiligeinlogmethode.

3. AchterkantInEuropeesNederlandbestedensommigegemeenten(delenvan)deuitvoeringvanhetkindpakketendeverwerkingervanuitaaneenexternepartijdiemetgespecialiseerdesoftwarewerkt.Metnametweebureaushebbendeafgelopen

Naderonderzoek

Nadebeslissingenoverinhoud,doelgroepeneersterichtingvandeorganisatiemoetgoedwordenonderzochtofdigitaliseringvanhetkindpakketopBonairewenselijkenhaalbaarisenzoja,hoedathetbestegeregeldkanworden.


Bijlage7–Digitaliseringsmogelijkhedenvoorhetkindpakket

B-22/24

tijdervaringenopgedaaninhetsamenwerkenmetEuropeesNederlandsegemeentenvoorhetkindpakket.3

4. Risico'senvoordelendigitaliseringDigitaliseringbrengtaltijdrisico'smetzichmee,waarvandegrootsteisdathetdeverwachtingennietwaarmaakt.Daarnaastkentdedigitaliseringvanhetkindpakketeenaantalmogelijkevoordelen.Hetgrootstevoordeelvangoedeadministratievedigitaliseringisdeefficiëntieindeuitvoeringendebetrouw-baarheidvandeinformatie.Daarnaastzijndebredetoegankelijkheidendeflexibeleinzetbaarheidechtevoordelen.BijdejuisteinzetvandedigitaliseringkrijgthetOLBderolvanregisseur,verbinderenfacilitator.

5. PasjeEenkindpakketkangecombineerdwordenmeteeneilandpas,bijvoorbeeldeenFlamingo-pas.Daarmeekunnenkinderenenhunoudersmakkelijkdeelnemenaandevoorzieningendiehetkindpakketbiedt.Eenpasjeisooktekoppelenaan(eenmalige)kortings-ofandereactiesvanondernemersindegemeente.Degemeentezetdanjaarlijkseenbudgetophetpasjeenbijgebruikmakingvaneenvoorzieningwordthetbetreffendedeelvanhetbudgetdirectafgeschreven.Erhoeftdannietgewerkttewordenmetvoorschieten,declaraties,vouchersofgeldovermaken.

3AMCNEXXT(www.amcnexxt.nl)(o.m.voorgemeenteWestlandenLeeuwarden)enIntersolve(www.intersolve.nl)(o.m.OoievaarspasDenHaag,StadspasAmsterdam,Rotterdampas).

B-23/24

[email protected]

GeraadpleegdepersonenBijlage8bijKindenarmoede–VisieopeenkindpakketvoorBonaire16mei2017InhetkadervanditprojectiscontactgeweestmetveleprofessionalsopBonaireeninEuropeesNederland(ENL).Vandeprofessionalsvuldener48opverzoekeenenquêteinoverhetkindpakket.Met40professionalsvond(daarnaast)eenpersoonlijkgesprekplaats.Verderisercontactgeweestmet32kinderenopBonaire,waarvaner22eenvragenlijsthebbeningevuld.OokiseruitgebreidgesprokenmetdrieoudersopBonairediedirectgeconfronteerdwordenmetdegevolgenvanarmoedevoorhunkinderen.Decontactenhebbenplaatsgevondenindeperiodevanjanuaritotapril2017.Devolgendeprofessionalsgavenhunvisie:• PatriciaAngela,SkolAmplio,Bonaire• EltonAugusta,Pinkstergemeente,Bonaire• JubellaBalentin,KolegioStreaBriyante,Bonaire• ShaedraBaromeo,JGCN,Bonaire• IngeBerben,FORMA,Bonaire• BrigitteBoekhoudt,ExpertisecentrumOnderwijsZorg,Bonaire• IlonaBurgers,ZorgwinkelBES,Bonaire• FreekClappers,JongBonaire• MonicaClarinda,FundashonLesaTaDushi,Bonaire• EvelieneCoenen,KolegioRayodiSolo/StreaBriyante,Bonaire• EugenieCuriel,MentalHealthCaribbean,Bonaire• MaideBruijn,Bonaire/ENL• MargrethdeGroot,RCN-UnitSZW,Bonaire• NinadenHeyer,OLB• MimiDongen,CJG,Bonaire• RudselDoran,JongBonaire• DanielDrullard,Pinkstergemeente,Bonaire• BerryDuckers,JGCN,Bonaire• ChristopherFrans,OLB• CurvinGeorge,Voogdijraad,Bonaire• OliviaHart,FundashonBonKwido,Bonaire• LianneHercules,SGB,Bonaire• NielsHeijne,gemeenteLeeuwarden,ENL• RosaHoes,RCN-OCW,Bonaire• HenrietteHooijkaas,CJG,Bonaire• FarydaHussein,ministerieSZW,ENL


Bijlage8–Geraadpleegdepersonen

B-24/24

• GilbertIsabella,Rijksvertegenwoordiger,Bonaire• SilvanaJangaSerfilia,OLB• AnnaKitselaar,OLB• MariekeKnol,PlataformaKultural,Bonaire• QuintinKnuf,CBS,Bonaire• MandyLeeuwis,gemeenteUtrecht,ENL• DianneLucassen,AWOR,Bonaire• TrucellaMartis,OLB• MarcelinoMauricio,MentalHealthCaribbean,Bonaire• MientjeNicolaas,CJG,Bonaire• NollyOleana,RCN-OCW,Bonaire• VickyOleano-Vos,OLB• CynthiaOrtega-Martijn,OCAN,Bonaire• ChrisPalm,CJG,Bonaire• FrederikPeters,GemeenteWestlandenAMCNexxt,ENL• HarriePostma,Jeugdeducatiefonds,ENL• EstherPourier-Thodé,OLB• EmmySchermer,Bonaire• MickSchmit,StichtingProject,Bonaire• RutgerSchoenmakers,gemeenteDenHaag,ENL• AnitaSchwab,LeergeldDenHaag,ENL• IngridSealy,JGCN,Bonaire• RietSealy,Bonaire• AlexSenchi,ChristianFellowship,Bonaire• JenniferSilberie,KinderopvangIKCUniverso,Bonaire• TimoteoSilberie,OLB• JillSoemosemito,Voogdijraad,Bonaire• RuthmilaSt.Jago,OLB• AddoStuur,StichtingVoedingopSchool;Lezenenschrijven,Bonaire• MaxSuart,OLB• SabinaterBorg,Rechtbank,Bonaire• GenaraTimp,ArkoIris,Bonaire• BeatevandenBerg,ministerieSZW,ENL• GabyvandenBiggelaar,StichtingLeergeld,ENL• CobyvanderKooi,Kinderombudsman,ENL• RoosjevanderHoek,OLBenSamenwerkendeFondsen• DienkevanDijk,GemeenteBunschoten,ENL• FransvanEfferink,SGB,Bonaire• KarinvanNuland,Stimulansz,ENL• NaomivanPelt,RCN-SZW,Aruba/Bonaire• DillevanRijssen,Seastarters,ENL• EdwinvanStaveren,gemeenteDeventer,ENL• JustineVerschoor,Veiligheidshuis,Bonaire• MariaWassink,School'scool,ENL• Jean-AnneWinklaar,OLB

Kind en armoede - Kind met recht - Kind met recht · Over de gehele wereld groeien kinderen op in...

Documents

Transcript of Kind en armoede - Kind met recht - Kind met recht · Over de gehele wereld groeien kinderen op in...