Jaargang 11, nummer 11, november 2013

HET KATTENGEDRAGSADVIESBUREAU: ONAFHANKELIJK EN 100% KATVRIENDELIJK

Katten te dik door vroege scheiding van moeder?

© Linda Beumer

Cat Friendly dierenarts Marieke Knies Kattencafé? Nee!Nieuw: smakelijk niermedicijn

2

Er worden deelnemers gezocht voor vernieuwend onderzoek van de Vrije Universiteit naar de preventie van obesitas bij katten. Heeft jouw kat zestien weken of langer bij zijn moeder kunnen drinken? Dan kunnen hij (en jij!) hij een belangrijke bijdrage leveren aan het onderzoek.

Obesitas bij kinderen is een veelbesproken onderwerp. Ook

de huiskat kampt steeds vaker met dit probleem. Katten die te

zwaar zijn hebben een vergrote kans op het ontwikkelen van

ziekten als diabetes, kanker en blaasaandoeningen. Het

onderzoek richt zich op de vraag of een langere zoogperiode

bij katten het risico op het ontwikkelen van overgewicht en

obesitas op latere leeftijd verkleint.

Epidemiologische onderzoeken met mensen1-4 suggereren

dat borstvoeding bescherming biedt tegen overgewicht en

gerelateerde complicaties. Waarschijnlijk is de verklarende

factor het zogenaamde ‘hongerhormoon’ leptine. Er zijn

verschillende observationele aanwijzingen dat het drinken van

kittens bij de moeder dezelfde bescherming biedt tegen

overgewicht bij katten, maar dit is nooit eerder onderzocht.

Heb jij een of meer katten die de eerste zestien weken van hun

leven of langer bij hun moeder hebben kunnen drinken?

Hopelijk wil je dan meedoen aan het onderzoek. Er zal dan

gevraagd worden een enquête in te vullen – dit duurt 15 à 20

minuten - en er zal worden gekeken naar het gewicht en de

lichaamsvorm van de kat.

Het onderzoek is een afstudeerproject aan de Vrije

Universiteit Amsterdam. Het wordt uitgevoerd door MSc

Biologie-studente Denise van Lent, onder begeleiding van

Marcellina Stolting van het Kattengedragsadviesbureau

en professor N.M Van Straalen.

Vind je het leuk een bijdrage te leveren aan dit belangrijke

onderzoek, dan kun je je tot 1 januari aanmelden voor deel-

name via kattenonderzoek@gmail.com. Alvast hartelijk bedankt!

Bronvermelding: 1. Dietz, W.H. (2001) Breastfeeding may help prevent childhood overweight. 2 Metzger, M.W. (2010) Original Research Article Breastfeeding as Obesity Prevention in the United States: A Sibling Difference Model 3. Palou, A. (2009) Leptin intake during lactation prevents obesity and affects food intake and food preferences in later life. 4. Papatesta, E.-M. (2013) Breastfeeding reduces the risk of obesity in childhood and adolescence.

In steeds meer steden komen katten- cafés. Laten we hopen dat het in Nederland en België niet zo ver komt. Want de kans dat katten het in zo’n café goed hebben, is tamelijk klein. Zeg maar gerust vrijwel nihil.

In 1998 opende het eerste kattencafé

zijn deuren in Taiwan. Hier konden

mensen terecht die zelf geen kat kunnen

houden, maar wel graag kats gezel-

schap willen. Sindsdien zijn er in talloze

steden van dit soort cafés geopend.

Recent nog in Parijs.

60 katten per m2

In Japan zijn er kattencafés met vijftig

katten op zestig vierkante meter.

Bezoekers betalen er een uurprijs. Ze

mogen de dieren met lekkere hapjes

naar zich toe lokken om contact met ze

te kunnen maken. Je hoeft niets van

katten te weten om te begrijpen dat zo’n

grote katdichtheid en zulke levensom-

standigheden tot torenhoge stress

leiden. De cafékatten krijgen dan ook

kalmeringsmiddelen toegediend om op

de been te blijven.

Zo vreselijk en respectloos zal het er

niet in alle kattencafé’s aan toegaan.

In het nieuwe café in Parijs bijvoorbeeld

wonen ‘slechts’ twaalf katten, afkomstig

van de straat en uit asiels. Ze zijn

geselecteerd op vriendelijkheid.

N + 1Maar dan nog. Een kattencafé kan bijna

nooit een prettige leefomgeving vormen

voor zijn harige personeel. Qua spullen

hebben katten krabplanken, klimmeube-

len, waterbakken, voerbakken (liever

natuurlijk voerpuzzels), speelgoed,

Cafékat? Prima. Kattencafé? Nee!

Stagiaires van universiteit en hbo bij Kattengedrags-adviesbureau

Denise van Lent (zie artikel hierboven)

loopt stage bij het Kattengedrags-

adviesbureau (KGA) en doet haar

master biologie aan de VU onder

begeleiding van het KGA.

Binnenkort verwelkomt het KGA

Wytske van de Vlasakker van het

Groenhorst College. Zij zal bij

ons onder andere leren hoe je

presentaties geeft over katten en

hun gedrag.

Alle stages bij het KGA leiden direct

of indirect tot een kennis- en welzijns-

verbetering voor katten.

Het KGA is niet alleen een erkend

Aequor-stageleerbedrijf voor

hogere niveaus, maar begeleidt

ook stagiaires van erkende hbo-

opleidingen en universiteiten.

Wil je er meer van weten?

Mail info@kattengedragstherapie.nl

Worden katten te dik doordat ze te vroeg weggehaald worden uit het nest?

3

kattenbakken, mandjes en andere

ligplekken nodig. Ook uitkijkposten en

hoge en lage vlucht- en privéplekken

zijn een must. Het aantal dat van alles

nodig is, is minimaal het aantal katten

plus een (n+1). Voor twaalf dieren kom

je dus op minstens dertien van alles.

Te veel stressKatten zijn sociale dieren maar je kunt

niet zomaar allerlei katten met elkaar

laten samenleven. Grote hoeveelheden

onverwante katten laten samenleven

geeft veel kans op een zeer verlaagd

welzijn door sociale stress. In meerkats-

huishoudens met meer dan twaalf dieren

is er vaak zo veel stress dat er daardoor

wordt gesproeid. Deze stress heeft

allerlei oorzaken. In een grote groep

vinden er regelmatig veranderingen

plaats (ziekte, dood, operaties, noem

maar op). Iedere verandering levert

stress op; katten zijn immers gewoonte-

dieren. Het introduceren van een nieuwe

kat in een bestaande groep - bijvoor-

beeld na een overlijden - luistert ook

heel nauw. Het moet langzaam en

voorzichtig worden aangepakt. Anders

heb je grote kans dat er narigheid van

komt, zoals extra stress, ziekte, sproeien

en pesterijen. Die kans is extra groot

bij dieren die al het nodige hebben

meegemaakt, zoals de ‘geredde’ dieren

in het Parijse café. Hun veerkracht is

niet onuitputtelijk.

Kattenliefhebbers?Katten die in een kattencafé moeten

leven krijgen te maken met een extra

stressfactor: de bezoekers. Katten

vinden het in de regel niet prettig als er

de hele dag door talloze verschillende

mensen over de vloer komen. Katten

hebben veel behoefte aan privétijd:

even helemaal alleen zijn. Zonder

andere katten. Zonder andere mensen.

In een café kan dat waarschijnlijk niet.

Als de dieren daar rondlopen of ergens

liggen zijn er vast veel ‘kattenliefheb-

bers’ die contact met ze willen maken.

Daar komen die mensen immers voor.

Als de kat geluk heeft doen cafébezoe-

kers alleen wat lokpogingen om contact

te maken. Als ze pech hebben willen ze

de kat per se aaien, en in het ergste

geval optillen.

Is de ene engerd weg, dan komt de

volgende weer. De hele dag door.

Wat een hel.

Eigen levenEen kat die in een café woont, dat kan

best. Dit komt in Nederland veel voor.

Katten kunnen het daar prima hebben

als ze er alleen of met z’n tweeën wonen,

gewoon hun eigen leven hebben, naar

buiten kunnen en er zelf voor kunnen

kiezen om contact te maken met mensen

of juist niet. Kortom, cafékat? Prima.

Maar een kattencafé? Nee.

Marieke Knies, dierenarts met extra aandacht voor kattengeneeskunde

Met ingang van dit nummer schrijft Marieke Knies elke maand over een medisch onderwerp. Zij werkt bij Dierenkliniek Rijnoever in Alpen aan den Rijn, een erkende Cat Friendly Clinic. Marieke stelt zich graag aan je voor.

‘In 2005 ben ik afgestudeerd als dierenarts gezelschapsdieren/

paard. Na eerst twee seizoenen met fokmerries te hebben gewerkt,

ben ik in 2007 begonnen als dierenarts bij Dierenkliniek Rijnoever in

Alphen aan den Rijn, waar ik nog steeds met veel plezier werk.

Sinds kort is onze kliniek erkend als Cat Friendly Clinic.’

‘Ik ben me steeds meer gaan verdiepen in de interne diergenees-

kunde van gezelschapsdieren, en met name kattengeneeskunde.

Op dit moment ben ik bezig met het halen van een master (Euro-

pean Master of Small Animal Veterinary Medicine) bij de ESAVS

(European School for Advanced Veterinary Studies). Ik leer veel

over interne geneeskunde en al mijn keuzevakken gaan – uiteraard!

- over kattengeneeskunde.’

‘Katten zijn niet alleen vreselijk leuk maar ook enorm interessant,

omdat ze meesters zijn in het verbergen van allerlei problemen. Het

is vaak een echte puzzel om erachter te komen wat er precies aan

de hand is. Hoe meer kennis katteneigenaren hebben, hoe eerder

ze signalen van ziekte zullen herkennen en hoe vroeger we

kunnen ingrijpen.’

‘Omdat ik er natuurlijk thuis ook niet zonder kan, heb ik drie katten

rondlopen. Pixie, mijn dertienjarige Griek, Punky, een prachtige

aanloopkat van circa vijf jaar en mijn nieuwste aanwinst Pip, een

fantastisch rood poesje van zes maanden die de boel geregeld op

stelten zet.’

4

Met mijn ervaringen en kennis over katten en gedrag wil ik

graag andere katten en eigenaren helpen. Dit doe ik sinds

2007 door advies te geven op het forum kattengedrag.

Daarnaast ben ik secretaris van de Feline Welfare Foundation,

een organisatie van professionals op het gebied van katten-

welzijn die zich nationaal en internationaal richt op het

verbeteren van het lichamelijk en geestelijk welzijn van katten.

Ook geef ik les op KGA Kattendagen.

Ik woon in Winschoten en zal in deze regio gaan werken

voor de KGA Budgetservice gedragsadvies. Daar verheug

ik me nu al op.

Naast mijn werk voor katten werk ik als obstetrisch verpleeg-

kundige in een ziekenhuis. Verder studeer ik natuurgenees-

kunde voor dieren.

Een van de aanleidingen om me in kattengedrag te verdiepen

was dat mijn eigen katten jaren geleden gedragsproblemen

hadden. Ik kwam er toen achter dat het jarenlang bezitten van

katten niet wil zeggen dat je dan ook echt iets ze weet of

begrijpt. Hoe meer ik leerde, hoe meer ik mij realiseerde dat

er nog een hoop te leren valt!

Budgetservice Reguliere behandeling

Huisbezoek 1 uur 3 uur

Begeleiding na huisbezoek geen nazorg wekelijkse begeleiding totdat

probleem is opgelost

Professional gedragsadviseur ervaren professionele katten-

gedragstherapeut

Kosten € 75,- incl. reiskosten € 280,- excl. reiskosten

Medisch geen doorverwijzing nodig op doorverwijzing dierenarts

Regio Groningen; binnenkort meer regio’s Heel Nederland en België

in Nederland en België

Niet iedereen heeft geld (over) voor reguliere gedrags-

therapie. Daarom is de KGA Budgetservice Gedragsadvies

in het leven geroepen. Hier kun je terecht als je gedrags-

problemen wilt voorkomen, als je twijfelt of alles wel goed

gaat, als er gedragsproblemen zijn maar je om wat voor

reden dan ook geen gedragstherapie overweegt.

Hoe gaat de Budgetservice Gedragsadvies in zijn werk?

Je maakt een afspraak voor een huisbezoek van een

gedragsadviseur. Dit bezoek duurt een uur. Je krijgt meteen

praktische tips en adviezen.

Even voorstellen:

Linda Oostland, gedragsadviseur Budgetservice

Nieuw! KGA Budgetservice gedragsadvies

Wat zijn de verschillen tussen Budgetservice en een reguliere behandeling?

5

Deze zieke kitten is aangeschaft via

Marktplaats. Veel katten van Marktplaats

blijken gedragsproblemen te hebben of

ziek te zijn. We kunnen het niet vaak

genoeg zeggen: neem geen kittens via

Marktplaats, maar van betrouwbare

adressen zoals kennissen, het asiel of een

erkende fokker. Dit arme dier heeft het

onzorgvuldige fokken met de dood moeten

bekopen.

KattenziekteOnzorgvuldig fokken? Ja, je bent onzorg-

vuldig aan het fokken als je je poes

gewoon maar buitenshuis door om het

even welke kater laat bevruchten. Die kater

kan namelijk kattenziekte hebben. Het virus

verspreidt zich doordat katten contact

hebben, via de ontlasting, maar ook door

vlooien. Dit is de vermoedelijke doodsoor-

zaak van deze kitten. Wil je fokken, doe dat

dan zorgvuldigen lees er eerst eens een

boek over. Bijvoorbeeld het Handboek

katten fokken van Eshter Verhoef.

Laat kittens 16 weken bij moeder.

Dit poesje zou acht weken oud zijn maar

woog 500 gram. Ze was gisteren bij haar

nieuwe baasje gekomen en is vannacht

ziek geworden: braken en diarree. Vanoch-

tend was ze bij ons, inmiddels uitgedroogd

en heel slap. We hebben geprobeerd haar

te redden maar helaas moeten besluiten

haar in te laten slapen onder verdenking

van kattenziekte. Met een zeer bezwaard

en verdrietig hart... Het overtuigt mij er

weer van nog meer te praten en uit te

leggen aan mensen dat men kittens veel

langer (16 weken!) bij hun moeder moet

laten blijven!

Haar leven eindigde op Dierendag, zet dat

je niet aan het denken?

Herhaalde waarschuwing: Haal geen katten van Marktplaats

Annette Boonstra, dierenarts Dierenkliniek De Jordaan

Doodzieke kitten, kort voor de euthanasie

6

Er zijn kattenliefhebbers die niets liever lijken te doen dan katten aaien. Dat lijkt misschien onschuldig maar dat is het niet altijd. Sommige katten worden er namelijk gestrest van.

Uit recent onderzoek is gebleken dat

sommige katten aaien eerder tolereren

dan dat ze het echt leuk vinden. Sterker

nog, ze raken er gestrest van. Het

onderzoek is gedaan door een aantal

wereldberoemde wetenschappers,

onder wie professor Daniel Mills.

De onderzoeksgroep bestond uit 120

katten. 85 van hen bleken aaien wel

prettig te vinden. Vooral de dieren die

aangeraakt werden terwijl ze dit eigenlijk

liever niet hadden, maakten meer

stresshormonen aan. In het onderzoek

betrof dit vier katten. Zij vermeden het

om geaaid te worden. Dertien katten

hadden echter de meeste stresshormo-

nen: de katten die aaien niet vermeden,

maar het tolereerden.

Op Facebook besteedde het Katten-

gedragsadviesbureau al aandacht aan

dit onderzoek. Uit de reacties was op

te maken dat men vaak moeilijk leek te

geloven dat dit echt waar is, of er zelfs

zwaar geïrriteerd van raakte. Vooral

mensen die meerdere katten hebben:

‘Ik heb negen katten en die zijn echt

niet gestrest van al die aandacht en

aaikes!’ ‘Wat een gewauwel, zeg.

Men kan ook overdrijven!’ Vanwaar

die irritatie? Zit de overtuiging dat

katten niets liever willen dan dat wij ze

aanraken zo diep?

Alleen wonende kat: meeste stressHet onderzoek toonde ook aan dat

alleen wonende katten onder de twee

jaar meer last hebben van stress dan

katten die samenleven. Dit komt overeen

met wat het Kattengedragsadviesbureau

in de praktijk ziet en wat blijkt uit een

onderzoek van de Katholieke Hoge-

school Sint Lieven. Deze groep katten

heeft ook de meeste gedragsproblemen.

Mensen hebben huisdieren in de regel

voor hun eigen plezier. Daar is niets mis

mee. Zo lang er ook rekening wordt

gehouden met de belevingswereld van

het dier. Katten en mensen hebben nu

eenmaal andere behoeftes. Waarom

zouden we onze behoefte om te aaien

aan katten opdringen?

Is jouw kat bang voor vuurwerk? Kom dan nu alvast in actie om hem te helpen. Wacht niet tot eind december. Voor een aantal maatregelen en hulpmiddelen ben je dan al te laat. Het is nu al vijf voor twaalf!

- Maak nu al veilige schuilplaatsen voor

je kat: plekken waar hij zich ongezien

en ongestoord kan terugtrekken.

Waarom meerdere plekken? Omdat de

kat dan zelf kan bepalen waar hij zich

het veiligst voelt. Dat kan afhangen van

de situatie, maar ook van waar er

precies hard geknald wordt. Bij angst

zoeken katten liefst een hoge plek op,

houd daar rekening mee.

Door nu al goede schuilplaatsen te

creëren kan de kat er ruim voor de

jaarwisseling vertrouwd mee raken,

weet hij ze tegen die tijd gemakkelijk

te vinden, en hebben de plekken

zijn eigen geur, wat voor katten

geruststellend is.

- Stop minstens half december al een

Feliway-verdamper in het stopcontact.

Deze bevat kat-eigen gezichtsferomo-

nen, die altijd stressverlagend werken.

Het is niet gezegd dat de kat nu niet

bang meer zal zijn, maar wel dat hij

minder stress zal ondervinden.

- Geef je kat vanaf begin november

Telizen, tot Oud & Nieuw. Dit natuurlijke

middel werkt angstverlagend. Ook hier

geldt: het middel zal niet alle angst

wegnemen, maar de angst wel altijd

verlagen.

- Heb je de neiging je kat te troosten als

hij bang is? Wen er alvast aan dit niet te

doen. Een kat die bang is wil maar een

ding: zich verstoppen en door niemand

worden opgemerkt. Troost maakt alleen

maar banger.

- Kijk voor meer tips op het forum

kattengedrag.

Vuurwerkangst? Begin nu al met voorbereidingen

Aaien tolereren geeft stress

7

Een van de meest frustrerende ziektes bij de kat vind ik Feline Infectieuze Peritonitis, oftewel FIP.

Deze ziekte kan optreden op elke leeftijd,

maar wordt meestal gezien bij katten

jonger dan één jaar. FIP wordt veroor-

zaakt door FCoV, het feline coronavirus.

Dat is normaal gesproken een relatief

onschuldig maagdarmvirus, dat in de

hele kattenpopulatie voorkomt. Bij 5 à

10% van de katten vindt er een mutatie

plaats in het FCoV-virus, waardoor er FIP

ontstaat. Risicofactoren zijn huishoudens

met meerdere katten én stress, bijvoor-

beeld door een verhuizing naar een

nieuwe eigenaar.

SignalenDe verschijnselen van FIP variëren per

kat. Bij het ‘typische beeld’ is er sprake

van vochtophopingen in de buik- en/of

borstholte, waardoor de kat een dikke

buik krijgt en/of benauwd wordt. In

andere gevallen ontstaan er kleine

ontstekingen in allerlei organen waardoor

er neurologische afwijkingen en ontste-

kingen in het oog (uveïtis) kunnen

optreden. Vaak hebben de katten ook

koorts, zijn ze slomer en eten ze slecht.

DiagnoseHet stellen van de definitieve diagnose

kan erg lastig zijn. Zeker als er geen

sprake is van vloeistofophopingen. In het

bloed kan een verhoogd gehalte aan

bepaalde eiwitten (gammaglobulines) te

zien zijn. Dit geeft een aanwijzing, maar

geen zekerheid. Als er sprake is van

vloeistof in de buik- of borstholte, dan is

deze vaak geel en dradentrekkend, maar

niet altijd. Er kunnen verschillende testen

op de vloeistof gedaan worden. Een van

de nieuwere testen is het aantonen van

het virus in bepaalde ontstekingscellen

(macrofagen) van de vloeistof, door

middel van immunofluorescentie. Als het

virus wordt aangetoond in deze cellen, is

de diagnose vrij zeker. Wordt het virus

niet aangetoond, dan kan het nog steeds

FIP zijn.

Er is een nieuwe test op de markt waar-

bij gekeken wordt of het gemuteerde

virus voorkomt in het bloed van de kat

(via PCR). Deze test lijkt veelbelovend.

Een andere optie is het stellen van de

diagnose via weefselbiopten. Vaak wordt

dit niet bij het levende dier gedaan omdat

het een vrij ingrijpende methode is.

Geen behandelingHelaas is er geen enkele langdurig

werkzame therapie beschreven voor FIP.

De gemiddelde overlevingstijd na het

stellen van de diagnose is maar negen

dagen. De meeste katten worden

geëuthanaseerd na het stellen van de

diagnose, vandaar dat het zo belangrijk

is om de diagnose zo zeker mogelijk

te stellen.

Voorkom stressPreventie van FIP is tot op heden niet

mogelijk. Er bestaat een vaccin, maar dat

geeft geen goede bescherming. Het is

niet mogelijk om FCoV te verwijderen uit

de kattenpopulatie omdat het zo wijd-

verspreid is. Probeer risicofactoren zo

veel mogelijk te voorkomen, zoals

overbezetting en stress.

Nieuwe test voor FIP

MARIEKE KNIES Marieke Knies is dierenarts bij Cat

Friendly Clinic Rijnoever in Alphen

aan den Rijn. Zij studeert bij de

European School for Advanced

Veterinary Studies om European

Master of Small Animal Veterinary

Medicine te worden. Al haar keuze-

vakken gaan over kattengeneeskun-

de. Zelf heeft Marieke drie katten.

Kat die net geëuthanaseerd is wegens FIPDeze poes is door haar benen gezakt door FIP

8

Dierenarts Beilen: vaccineer tegen kattenziekte!

Op verschillende plekken in Nederland

is kattenziekte geconstateerd. Ook in

de provincie Groningen en Friesland

zijn al verschillende gevallen bekend.

De dierenartsenpraktijk in Beilen

adviseert om je kat te laten vaccineren

tegen kattenziekte. Volgens de laatste

berichten breidt de epidemie zich

verder uit. Inmiddels zijn er tientallen

katten aan deze ziekte overleden.

HIER HAD UW ADVERTENTIEKUNNEN STAAN.

Wist je dat dit magazine meer abonnees

hebben dan de meeste kattenbladen?

En dat het ook mogelijk is om te adverte-

ren in dit magazine? Advertentie-

tarievenop aanvraag. Mail voor details

naar: info@kattengedragstherapie.nl

EHBO-tips voor kattenDierenartsenpraktijk Veenendaal heeft

een aantal EHBO-tips online gezet.

Kijken dus!

November: diabetesmaand

10% van de katten in Nederland lijdt aan

chronische nierziekte. Naar schatting

zijn dat 300.000 katten. Chronische

nierziekte is een van de meest voorko-

mende aandoeningen onder oudere

katten. Het ontstaat als de nieren

gedurende een langere periode steeds

meer onherstelbare beschadigingen

oplopen. Hierdoor kunnen ze uiteindelijk

het bloed niet goed meer zuiveren. De

eerst zichtbare symptomen zijn meestal

veel drinken en veel plassen, een doffe

vacht, gewichtsverlies, braken en een

verminderde eetlust.

Bijna iedere katteneigenaar weet wel

hoe moeilijk het kan zijn om een kat een

pil te geven. Dat maakt het extra

vervelend als het elke dag moet. Het

medicijn Semintra is een vloeistof. Het

kan toegediend worden met een beetje

voeding of rechtstreeks in de bek. De

acceptatie van dit middel werd in 92%

van de gevallen als goed of zeer goed

beoordeeld. Dankzij de gemakkelijke

toedieningsvorm en de hoge accepta-

tiegraad kunnen de gezondheid en

kwaliteit van leven van katten met

chronisch nierfalen merkbaar beter

worden.

Heb je het idee dat je oudere kat afvalt,

minder eet, meer drinkt of misschien

braakt, ga dan naar de dierenarts en

laat onderzoek doen!

Nieuw niermedicijn Semintra makkelijk te geven

14 november is het Wereld Diabetes

Dag. Er wordt dan aandacht en begrip

gevraagd voor diabetes mellitus

(suikerziekte) en de enorme toename

van deze ziekte. Dit is niet alleen bij de

mens zo. Het komt ook regelmatig voor

bij huisdieren. In Nederland heeft 1 op

de 100 katten suikerziekte. Volgens

deskundigen neemt dit aantal toe.

Daarom is novembermaand uitgeroepen

tot Diabetesmaand voor katten en

honden.

Op www.dierensuikerziekte.nl vind je

meer informatie over suikerziekte bij

je kat. Hoe kun je de symptomen herken-

nen? Wat kun je zelf doen voor je kat?

En waarom is het zo belangrijk om met je

kat naar de dierenarts of de diabetes-

consulente van je dierenarts te gaan?

Met de huidige behandel- en controle-

methoden heeft een kat met suikerziekte

dezelfde levensverwachting als

‘gezonde’ soortgenoten. Door middel

van een vroege diagnose en passende

behandeling kan een goede kwaliteit

van leven worden geboden.

Doe de online suikerziekte test en

kijk welk risico jouw kat heeft op het

ontwikkelen van suikerziekte!

9

Huiskat sterft niet uit door verplichte castratieDe meest gestelde vraag over het Project Verplichte castratie is of de huiskat daardoor uitsterft.

Dat zal zo’n vaart niet lopen. In het plan

wordt namelijk een uitzondering ge-

maakt voor fokdieren. Om ervoor te

zorgen dat er op een verantwoorde

manier gefokt zal worden, dus met

kennis van gezondheid, gedrag en

welzijn, willen we er ook voor zorgen dat

alle fokkers een erkenning (diploma)

behalen voordat zij een nestje mogen

fokken. Zo zal er op een verantwoorde

manier gefokt worden, dus met kennis

van gezondheid, gedrag én welzijn. Dit

geldt voor alle fokkers, dus ook die van

rasloze katten. Huis-tuin-en-keukenkat-

ten kunnen namelijk net zo goed gefokt

worden als raskatten. Alleen al door hun

aantal is het risico op uitsterven van

deze katten onwaarschijnlijk.

Verplichte castratie zal wel leiden tot een

andere verhouding raskat-rasloze kat: er

zullen meer raskatten (nu slechts 3%

van het totale aantal katten) komen.

De rasloze kat zal ook duurder worden,

omdat er op een verantwoorde manier

mee gefokt gaat worden. De gratiskitten-

cultuur wordt verleden tijd. Dat weegt

ons inziens niet op tegen het huidige

kattenleed door het kattenoverschot.

Door gericht te fokken zullen mensen

welbewust een kat nemen, die boven-

dien door de gecertificeerde fokker

goed gesocialiseerd is op een leven als

huisdier. Zo zullen eigenaren meer

plezier van hun kat hebben, is het

welzijn van de kat beter geborgd, zullen

er minder zwerfkatten zijn en zullen er

beduidend minder katten in het asiel

belanden. En het onnodige kattenleed

zal tot het verleden behoren.

Namens het Project Verplichte castratie

Winnie Scheffmann, projectleider

Winterlezingen op IJburgEen speciale lezingencyclus van het Kattengedragsadviesbureau, voor koude winteravonden.

Lezing 1: Probleemgedrag voorkomen en verhelpen. Datum: 20 december 2013

Lezing 2: Eetproblemen aanpakken en voorkomen. Datum: 3 januari 2014

Lezing 3: Kattenconflicten voorkomen en verhelpen. Datum: 10 januari 2014

Lezing 4: Plasproblemen verhelpen en voorkomen. Datum: 24 januari 2014

Tijd: 20.00-21.45 uur.

Kosten: € 22,50

Adres: Joris Ivensplein 108, 1087 BP Amsterdam

Aanmelden? Vraag een inschrijfformulier aan bij info@kattengedragstherapie.nl

Verplichte castratie. De oplossing voor het kattenoverschot. Om het kattenoverschot effectief aan te

pakken, moeten er geen nieuwe zwerf-

katten bij komen. Zwerfkatten zijn

namelijk verwilderde huiskatten die op

straat zijn beland, of stammen daarvan

af. Daarom moeten niet alleen zwerfkat-

ten, maar óók huiskatten onvruchtbaar

worden gemaakt. Liefst zo vroeg

mogelijk, aangezien ze al vanaf vier

maanden vruchtbaar kunnen zijn. De

enige manier om dat te bereiken is

castratie van poezen en katers verplicht

maken.

10

‘Wat was de kattendag “Een betere relatie met je kat = beter welzijn” ontzettend

leuk en interessant. José Schoorl vertelde over waarnemen, hoe je een kat meer

kunt observeren, en ook hoe je meer vanuit een kat kunt kijken. Want wat hoort en

ruikt en ziet hij eigenlijk? En hoe denken wij over onze kat? Marcellina vertelde

over eenzaamheid bij katten, wat vooral voorkomt als ze alleen gehouden

worden. Ze kunnen zich dan erg vervelen. Het is goed om met katten te spelen,

dat gebeurt eigenlijk veel te weinig. De medecursisten waren ook heel leuk.

We hebben veel gelachen. Ook veel persoonlijke gesprekken gehad over dieren-

welzijn. Kortom, een hele leuke leerzame dag.’

Marein te Velde

Kattenquiz Bezoekers van de Landelijke Open

Dag Dierenartsen (LODD) op 5 oktober

bij Dierenkliniek Nieuw Den Helder

konden meedoen aan de kattenquiz

van het Kattengedragsadviesbureau.

De stoere vrouwen van de Dierenam-

bulance Den Helder hebben de quiz

ook gedaan. Ze gaven aan dat ze

graag meer zouden willen leren over

kattengedrag.

Enthousiaste reactie cursist KGA Kattendag:

Is jouw kat gechipt?

Check dan even of het chipnummer van

je kat wel op jouw naam staat en of alle

gegevens kloppen (adres, telefoon-

nummer etc.). Dat scheelt veel ellende

als je kat ooit zoekraakt. Bij maar liefst

een op de twintig gechipte dieren

kan wel het baasje worden achterhaald,

maar klopt het geregistreerde telefoon-

nummer en/of adres niet meer. Houd

je gegevens actueel.

Op ons Youtube-kanaal vind je veel

filmpjes over kattengedrag.

Ingedeeld op thema en voorzien van

uitleg. Kijken dus!

Sommige baasjes vervangen de katten-

bak na een tijdje door een nieuwe, in

verband met de hygiëne. Dit is niet nodig

als je de kattenbak wekelijks uitboent

met verdund bleekwater. In bakken die

niet goed schoongehouden zijn kan

aanslag zitten. De remedie hiervoor is de

bak vullen met water en azijn. Daarna

uitspoelen, zout water erin doen om

de zure geur weg te krijgen en de bak

is weer als nieuw.

Is er een ‘kattenwijsheid’ waar jij

aan twijfelt? Mail ons en wie weet

komt jouw vraag de volgende keer

in Maak dat de kat wijs!

Een kattenbak gaat niet lang meeMaak dat de kat wijs!

11

ELLES NIJSSENElles Nijssen is verbonden aan

het Kattengedragsadviesbureau.

Zij schrijft over kattengedrag

voor De Telegraaf en kattenblad

Majesteit en is bestuurslid van

de FWF.

facebook.com>EllesNijssen Kattengedragsdeskundige

Veel katten die binnen leven hebben niet veel te doen en krijgen bovendien maar twee keer per dag eten. Het resultaat: verveling en het grootste deel van de dag scheurende honger. De oplossing: voerpuzzels. Je kunt ze kopen of zelf maken.

Als je googlet op ‘voerpuzzels’ of ‘intelli-

gentiespeelgoed’ en ‘kat’ zul je zien

hoeveel leuke voerpuzzels er te koop zijn.

Je kunt ook zelf iets maken. Op de foto zie

je mijn Zaphir bijvoorbeeld puzzelen met

een schoenendoos. Aan de zij- en

bovenkant zijn er gaten in gemaakt waar

hij met zijn pootjes doorheen kan om

brokjes te bemachtigen. Als hij aan het

puzzelen is schuift de doos door het hele

huis heen, zodat hij meteen lichaamsbe-

weging krijgt.

Ook leuk: een eierdoosje dichtbinden met

een touwtje, gaatjes erin maken, brokjes

erin doen, ophangen aan een kort touwtje

aan een stoel en het eten kan eruit

gemept worden. En wat dacht je van een

plastic flesje op potje met gaatjes en

brokjes erin?

Maak je voerpuzzel altijd eerst makkelijk

(grote gaten) en pas als dat goed gaat

wat moeilijker. Laat je kat zelf ontdekken

hoe de puzzel werkt, of doe het voor.

Push hem niet en zorg dat hij niet langer

dan drie uur zonder eten blijft. Geef niet

ineens alles in voerpuzzels, schakel er

langzaam op over. Gebruik bij voorkeur

meerdere puzzels. Zo houd je het

spannend én houd je er rekening mee

dat iedere kat nu eenmaal zijn persoon-

lijke voorkeuren en favoriete puzzel-

technieken heeft.

Puzzelen heeft zo veel voordelen: iets te

doen hebben, lichaamsbeweging krijgen,

het denkvermogen gebruiken, langer

over het eten doen en vele malen per dag

een snackje eten, precies zoals katten in

de natuur doen. Kortom: puzzelen maar!

Puzzelen maar!

foto’s: © Elles Nijssen

12

Bolita en Nelson Bolita

Alle actuele nieuwtjes over katten,

gedrag en wetenschap vindt u op onze

Facebookpagina. Ook te bekijken als u

niet zelf op Facebook actief bent.

De garanties van het Kattengedragsadviesbureau

• 100% katvriendelijk advies

• behandeling op basis van de nieuwste

wetenschappelijke ontwikkelingen

• behandeling door de meest ervaren

en meest succesvolle kattengedrags-

therapeut van Nederland en België

• zorgvuldige anamnese met uitgebreide

vragenlijst en drie uur durende

gedragsobservatie

• versuffende middelen als valium en

Clomicalm worden niet geadviseerd

• alle katten en problemen worden

behandeld voor één duidelijke prijs.

Bolita plaste al jong in huis. Dit poesje

was afkomstig van een dierenopvang in

Spanje, waar ze op straat was gevon-

den. Ze was al met zes weken van haar

moeder gescheiden en heeft in de

eerste twaalf weken van haar leven vier

woonplekken en drie baasjes gehad.

Janneke, het baasje van Bolita, besloot

het Kattengedragsadviesbureau in te

schakelen om Bolita te helpen. Janne-

ke: ‘Bolita heeft al sinds december

vorig jaar niet meer in huis geplast! De

slaapkamer is dus weer helemaal vrij

toegankelijk en zij en Nelson slapen

lekker bij ons op bed. Ook is ze

gelukkig nog steeds dikke vriendjes

met Nelson. Ze slapen weer veel

samen, en wassen elkaar iedere dag.

Op dit moment houden ze zelfs uren

achter elkaar samen de wacht bij een

gaatje in de muur waar ze waarschijnlijk

een muis ruiken of hebben gehoord.’

‘Ik blijf me erg bewust van Bolita’s

angst en onzekerheid bij veranderingen

en bezoek. Logees zijn nog wel een

probleem. Ik ben daarom druk aan het

lobbyen voor een groter huis met een

logeerkamer. Als er logees zijn laten we

de katten niet meer overnachten in de

keuken. Afhankelijk van wie de logees

zijn en waar ze slapen gaat nu de deur

van de slaapkamer of de nieuw ge-

plaatste deur van de woonkamer dicht.’

‘Marcellina, ik ben je echt erg dankbaar

voor alle goede adviezen en ik weet

zeker dat Nelson en Bolita dankzij deze

adviezen een stuk gelukkiger zijn.’

Reactie van een klant:

Hoera, Bolita plast niet meer in huis

Is uw kat beschoten? Meld het!Bij het Meldpunt Schietincidenten

kunt u schietincidenten op drie

manieren melden:

U kunt mailen naar:

schietincidentkat@gmail.com

U kunt iedere maandag tussen

19.00 uur en 20.00 uur bellen

naar 06-31789182,

vanuit België +31- 6-31789182.

U kunt ook online melden.

Kattenoppasservice: ook last-minute

Niet alleen tijdens vakanties, maar ook

daarbuiten staat de Kattenoppasser-

vice voor je klaar. Er zijn oppassers in

de volgende regio’s: Amsterdam,

Landsmeer, Oostzaan, Purmerend,

Zwanenburg, Haarlem, Vinkeveen, Oss,

Lelystad, Naarden, Bussum, Nootdorp,

Zoetermeer, Badhoevedorp, Ouderkerk

a/d Amstel, Amstelveen, Breda,

Apeldoorn, Spijkenisse en Hoofddorp.

Wilt je vrijblijvend kennismaken met een

oppas? Dat kan. Bel dan 020-4230947 of

mail naar info@kattenoppasservice.nl

13

ELLES NIJSSEN

ESTHER HAGEN - PLANTINGAEsther Hagen - Plantinga is

dierenarts, universitair docent en

onderzoeker diervoeding aan de

Faculteit diergeneeskunde te

Utrecht. Zij is gespecialiseerd in

voeding van honden en katten en

heeft haar eigen diervoedings-

adviesbureau, Nutrissues.

Mijn poes van vier jaar heeft al een aantal

keren blaasontsteking gehad met daarbij

soms wat gruis. De dierenarts raadde

toen Royal Canin High Dilution aan en

daarna RC Urinary.

Omdat de ontstekingswaardes steeds

hoog bleven dacht de dierenarts dat het

misschien toch om een stressgerelateer-

de blaasontsteking ging. Ik ben daarom

overgestapt op RC Calm (met so-index)

wat schijnbaar ook nog de urinewegen

ondersteunt. Nu merk ik niet echt veel

verschil met dit voer (krijgt ze al een half

jaar). Gruis heeft ze niet meer en de

blaasontsteking is ook weg. Ze heeft nu

alleen soms last van haar huid, rode

plekken bij haar oren, soms wat jeuk.

Ben hiervoor al bij de dierenarts geweest.

Die heeft antibiotica voorgeschreven en

een ontstekingsremmer, toen ging het

over. Nadat de medicatie was uitgewerkt,

kreeg ze weer wat jeuk. Ik ben bang dat

ze niet meer tegen RC (Calm) kan.

De dierenarts dacht dit ook. Wat kan ik

nu het beste geven?

Bedankt alvast!

Janine

Hallo Janine,

Stressgerelateerde blaasontsteking is een

moeilijk probleem omdat de oorzaak in

principe gedragsmatig is. Dus zo lang de

stressveroorzaker niet wordt aangepakt,

kan dit probleem steeds terugkeren.

Voedingstechnisch zou ik je willen

adviseren zo veel mogelijk vocht te geven

aan je kat. Hoe meer vocht ze binnen-

krijgt, hoe wateriger de urine is, en hoe

minder irritatie de blaaswand ondervindt.

Dit kun je bewerkstelligen door het geven

van natvoeding (minimaal 250 gram per

dag als natte voeding geven), maar ook

door het stimuleren van drinkgedrag door

een waterfontein of door het water van je

kat qua smakelijkheid te verhogen door

het toevoegen van een scheutje melk of

wat vleesnat.

Verder zou je kunnen overwegen

glucosaminecapsules te proberen,

omdat glucosamine (m.n. bekend van

gewrichten) ook deel uit maakt van de

blaaswand. Katten met stressgere-

lateerde blaasontsteking hebben een

verlaagd gehalte aan glucosamino-

glycanen in de blaaswand. Sommige

katten reageren derhalve goed op

het bijgeven van glucosamine. Je dient

ongeveer 250 mg glucosamine per dag

te geven. Bij sommige katten werkt het

redelijk goed, en bij anderen helaas niet.

Hopelijk kun je hiermee uit de voeten.

Groeten,

Esther Hagen-Plantinga

Heb jij ook een vraag aan Esther over

kattenvoeding? Stel hem hier.

Wat is goede voeding voor een kat met idiopathische blaasontsteking?

14

3 november Je kat begrijpen: katse communicatie

Voor wie? Voor iedereen die meer wil leren over het gedrag van

katten en de interpretatie van de subtiele vormen van

hun communicatie.

Programma9.30-12.00 Communicatie en lichaamstaal

12.00-12.15 pauze

12.15-13.15 Communicatie en probleemgedrag

13.15-14.00 lunch

14.00-14.45 De invloed van de neus en geuren

14.45-15.00 pauze

15.00-15.45 Communiceren met markeren

15.45-16.00 pauze

16.00-17.00 Hoe communiceren katten onderling?

Docenten Marcellina Stolting, kattengedragstherapeut

Datum/tijd 3 november van 09:30-17:00

LocatieKatten Cursus Centrum Amsterdam, Joris Ivensplein 108,

Amsterdam IJburg

Prijs€ 85, inclusief lunch en lesmap

Aanmelden via info@kattengedragstherapie.nl.

Er is een informatiestand aanwezig met foldermateriaal,

boeken en welzijnsproducten voor katten.

17 november Thema: conflicten tussen katten en sociaal gedrag

Voor wie? Voor asielmedewerkers, fokkers, en eigenaren van een

meerkatshuishouden.

Programma 09.30-10.15 Els Peeters

Probleemgedrag en gedragsproblemen bij de kat

10.15-10.30 pauze

10.30-12.00 Marcellina Stolting

De invloed van probleemgedrag op de relatie

met het baasje

12.00-12.45 lunch

12.45--14.30 Marcellina Stolting: Socialisatie van kittens

14.30-14.45 pauze

14.45--16.45 Marcellina Stolting: Meerkatshuishouden

Docenten Marcellina Stolting, kattengedragstherapeut

Kattengedragsadviesbureau.

Els Peeters, gedragsbioloog Universiteit van Antwerpen,

gespecialiseerd in katten.

Beiden zijn bestuurslid van de Feline Welfare Foundation,

een stichting die zich inzet voor kattenwelzijn.

Datum/tijd17 november van 09:30-16:45

LocatieBoschveld, Edisonstraat 11 5223 CD ’s-Hertogenbosch

PrijsPrijs: € 85, inclusief lunch en lesmap

Aanmelden via info@kattengedragstherapie.nl.

Er is een informatiestand aanwezig met foldermateriaal,

boeken en welzijnsproducten voor katten.

KGA Kattendagen in november

foto’s: @Beatrice van Gouthem

15

Pain Assessment in Cats The importance of treating pain in cats

has received more attention in recent

years. There has been an inherent

difficulty in identifying and quantifying

the intensity of pain in cats due to the

lack of available and validated pain

assessment tools for this species. This

could lead to veterinary practitioners

providing less than adequate levels of

pain relief. Reliability and validity of

scoring systems are vital for use in

recognizing pain, quantifying pain

intensity, and evaluating treatment

effectiveness. The purpose of this study

was to refine and test construct validity

and reliability of a composite pain scale

used for assessing acute postoperative

pain in 40 cats undergoing ovariohyste-

rectomy. In a randomized, double-blind

study cats received a placebo or an

analgesic (tramadol, vedaprofen, or

tramadol-vedaprofen combination).

Respiratory rate and respiratory pattern

were rejected after item analysis. Five

dimensions were analyzed – F1 (psycho-

motor change), posture, comfort,

activity, mental status, and miscellane-

ous behaviors; F2 (protection of wound

area), reaction to palpation of the

surgical wound and palpation of the

abdomen and flank; F3 (physiologic

variables), systolic arterial blood pressu-

re and appetite; F4 (vocal expression of

pain), vocalization; and F5 (heart rate).

Results indicated internal consistency

was excellent for the overall scale and

for F1, F2, and F3, very good for F4, and

unacceptable for F5. Therefore, there is

initial evidence of the construct validity

and reliability of a multidimensional

composite pain scale for use in asses-

sing acute postoperative pain in cats

undergoing ovariohysterectomy.

Brondani JT, Luna SPL, Padovani CR: Refinement and initial validation of a multidimensional composite scale for use in assessing acute postoperative pain in cats, Am J Vet Res 72:174, 2011

Veterinarians now recognize that preventive pain control is

beneficial for cats undergoing surgery, providing comfort and

faster recoveries. One of the most common feline surgeries is the

ovariohysterectomy or spay. The researchers investigated the

efficacy of two drugs, tramadol and vedaprofen, in 40 female

cats undergoing spay surgery. The cats were divided into four

treatment groups: vedaprofen only, tramadol only, vedaprofen

plus tramadol, and placebo. Medications were administered one

hour before surgery and for 72 hours after surgery. Pain scores

were evaluated at regular intervals for the first 96 hours and then

on day 7 after surgery. Cats with high pain scores were given

rescue analgesia with morphine. Cats treated with vedaprofen

and tramadol together did not require rescue analgesia and

proved to be the most effective option evaluated. Multimodal

analgesia is known to be a superior method of pain control and

proved effective for cats undergoing spay surgery. The resear-

chers recommended that pain control should be provided for a

minimum of three days after spay surgery.

Brondani JT, Loureiro Luna SP, Beier SL, Minto BW, Padovani CR. Analgesic efficacy of perioperative use of vedaprofen, tramadol or their combination in cats undergoing ovariohysterectomy. J Feline Med Surg 2009; 11: 420-9.

Pain Control for Spay Surgery in Cats

How to know whether your cat is in pain“Unlike humans animals cannot tell

the doctor what they are feeling. This

can make it very challenging for

veterinarians to find clinical pro-

blems in animals.” In thermal imaging

Vainionpää has found an exciting

solution. “Thermal imaging cameras

really are a great tool to find out

whether an animal is in pain, for

instance.”

As far as we know this camera is not

yet available in the Netherlands.

When it arrives here, this would be

fantastic for a lot of animals.

http://www.flir.com/cs/emea/en/

view/?id=41414

English part

16

Cursusoverzicht KGA Kattendagen We organiseren regelmatig KGA-Kattendagen. Dit zijn cursusdagen in Nederland en België, met steeds

verschillende verdiepingsthema’s op het gebied van kattengedrag.

Hieronder vindt u ons cursusprogramma voor het komende jaar. Voor deze Kattendagen is inschrijven nog

mogelijk tot 2 dagen voor aanvang.

Ons cursusaanbod voor 2013 - 2014

2013Datum Plaats Thema3 november 2013 KGA Kattendag Amsterdam Begrijp je kat: alles over communicatie

17 november 2013 KGA Kattendag Den Bosch Conflicten tussen katten en sociaal gedrag

8 december 2013 KGA Kattendag Amsterdam Katten verzorging in de praktijk

15 december 2013 KGA Kattendag Amsterdam Begrijp je kat: alles over communicatie

201419 januari KGA Kattendag Scherpenheuvel BE Begrijp je kat: alles over communicatie

26 januari KGA Kattendag Amsterdam Asiel special 2: nieuwste ontwikkelingen

9 februari KGA Kattendag Amsterdam Gastgezin special

15 februari KGA Kattendag Groningen Emoties van katten en affectie

9 maart KGA Kattendag Amsterdam Asiel special 1

16 maart KGA Kattendag Amsterdam Fokker special 1

5 & 6 april KGA Kattendag Amsterdam Katten verzorging in de praktijk (2 lesdagen)

13 april KGA Kattendag St.Job BE Stress en de rol van huisvesting

11 mei KGA Kattendag Amsterdam Fokkers special 2

18 mei KGA Kattendag Amsterdam Begrijp je kat: alles over communicatie

Voor meer informatie kijk hier

Gratis Katten Advies Lijn

Blijf er niet mee rondlopen maar bel de gratis

Katten Advies Lijn (020-4160883).

Dat kan elke dinsdag tussen 17.00 en 18.00 uur

Lukt het niet om te bellen op dit tijdstip dan kunt u ook gratis:

• uw vraag stellen op ons forum kattengedrag: http://kattengedrag.forumup.nl

• uw vraag stellen aan dierenvriend@telegraaf.nl

(mogelijk wordt uw vraag in de krant beantwoord)

• uw vraag stellen aan de Kattenbond

Wilt u liever bellen met de Katten Advies Lijn, dan kunt u tegen vergoeding ook een belafspraak

maken op een ander moment. Dat kan via info@kattengedragstherapie.nl.

17

Magazine

Dit magazine wordt maandelijks kosteloos verspreid vanaf 2002 en heeft inmiddels 15.000 abonnees, zowel

professionals als niet-professionals. Onder de professionals zijn (medewerkers van) dierenspeciaalzaken, asiels,

kattentrimsalons, dierenartsenpraktijken, kattenfokkers, en producenten en toeleveranciers van kattenbenodigdheden.

Je vindt het Kattengedragsadviesbureau ook op Facebook, Twitter, Youtube en www.kattengedragstherapie.nl.

CONTACTGEGEVENS

Websites:http://www.kattengedragstherapie.nl

http://www.kattengedragcentrum.nl

Forum:http://kattengedrag.forumup.nl

E-mailadressen:info@kattengedragstherapie.nl

kattengedragstherapie@gmail.com (voor grote bestanden: foto’s en filmpjes)

Cursusinformatie en inschrijvingen:info@kattengedragstherapie.nl

Skype:kattengedragstherapie.nl (op afspraak)

Katten Advies Lijn telefonisch spreekuur:020 - 4160883 (dinsdag van 17.00-18.00 uur)

Kattengedragsadviesbureau: 020 - 3308780

Katten Cursus Centrum: 020 - 4160547

Spoed: 06 - 43477941

U kunt natuurlijk ook altijd sms’en naar deze nummers.

Website Kattenoppasservice:http://www.kattenoppasservice.nl

Telefoonnummer Kattenoppasservice: 020 - 4230947

Het Kattengedragsadviesbureau

is een Aequor-erkend leerbedrijf

COLOFON

Deze nieuwsbrief is een uitgave van

het Kattengedragsadviesbureau.

Redactie: Elles Nijssen en

Marcellina Stolting

Opmaak:Karin Jansen

M.m.v.: Janneke de Lange, Annette

Boonstra, Marieke Knies, Esther

Hagen-Plantinga, Linda Beumer,

Denise van Lent, Marein te Velde,

Linda Oostland, Jolien Wolvers, Winnie

Scheffmann, Beatrice van Gouthem.

©Kattengedragsadviesbureau.

Overname van artikelen is niet

toegestaan zonder onze schriftelijke

toestemming.

Wilt u de nieuwsbrief niet meer

ontvangen? Stuur ons dan een e-mail

met in de berichtregel ‘Uit adres-

bestand verwijderen’. Indien u juist

abonnee wilt worden, is het sturen van

een e-mail eveneens voldoende.