Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid | Effecten van …...2018/06/14 · Kennisinstituut voor...

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid | KiM

Effecten van Het Nieuwe Werken op mobiliteit en congestie 2000-2016Empirische studie om trends in Het Nieuwe Werken en effecten op mobiliteit en congestie te bepalenHan van der Loop

InhoudSamenvatting 3

1 Inleiding 5 1.1 Doel 5 1.2 Methode 5 1.3 Opbouw van het rapport 6

2 Het Nieuwe Werken: kenmerken en determinanten 7 2.1 DefinitievanHetNieuweWerken 7 2.2 VormenvanHetNieuweWerken 8 2.3 OntwikkelingvanHetNieuweWerken 12 2.4 FactorenvaninvloedopHetNieuweWerken 14

3 Effecten van Het Nieuwe Werken op mobiliteit 21 3.1 EffectvanHetNieuweWerkenopdepersonenmobiliteit 21 3.2 EffectenvanHetNieuweWerkenophetwoon-werkverkeer 22 3.3 EffectenvanHetNieuweWerkenophetzakelijkverkeer 27

4 Effecten van Het Nieuwe Werken op congestie 28

Bijlage A Methodiek 33 1 Inleiding 33 2 BerekeningeffectHNWopmobiliteit 33 3 BerekeningvanheteffectvanHNWopcongestie 38

Summary 44

Literatuur 47

Colofon 48

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid | Titel uitgave 2

Samenvatting

Thuiswerken en het schuiven met de werktijd om de spits te mijden zijn twee vormen van Het Nieuwe Werken (HNW) die in de periode van 2000 tot 2016 de grootste invloed hebben gehad op de mobiliteit en op de congestie. Het aantal thuiswerkuren nam in die periode toe met 38 procent. Het aantal keren waarop werkenden schuiven met de werktijd om met de auto de spits te mijden, nam toe met 40 procent. Hierdoor is het aantal voertuigkilometers met 3 procent minder toegenomen dan wanneer er geen HNW zou zijn geweest. Ten opzichte van 2000 is de verkeersomvang op de hoofdwegen met 5 procent minder toegenomen, en het reistijdverlies op de hoofdwegen met 18 procent minder.

Weinig empirisch onderzoek naar Het Nieuwe WerkenErismomenteelweinigempirischonderzoekbeschikbaaroverdeontwikkelingvanHetNieuweWerken(HNW)endeeffectenhiervanopdeontwikkelingvandemobiliteitendecongestie.HetKennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid(KiM)heeftonderzoekgedaannaardeontwikkelingendekenmerkenvanver-schillendevormenvanHNWendefactorendiehieropvaninvloedzijn.OpbasisvandebevindingenvanditonderzoekheefthetKiMeenmethodiekontwikkeld,dievervolgensistoegepastomvasttestellenwatheteffectisgeweestvandiversevormenvanHNWopdeontwikkelingvanmobiliteitencongestie.

MethetprogrammaBeterBenutten(BB)wilDGMO/IenWHetNieuweWerken(HNW)stimulerenenzodecongestieverminderen.Erzijnmomenteelalleenstatistiekenbeschikbaarvandematewaarinwerk-nemersthuiswerkenentelewerken(NEA,2015)envandewaarintelewerkenbinnenbedrijvengangbaaris(EnquêteICT-gebruikBedrijven,CBS).OveranderevormenvanHNWenoverhetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsdoorpersonendieaanHNWdoen,zijngeengegevensbeschikbaar.

Enquêtes: thuiswerken en spitsmijden zijn belangrijkste vormen van HNWInmaart2014,maart2015enmaart2016heefthetKiMenquêteslatenuitvoerenbijcirca14.000werkendepersonenuitdeNederlandseberoepsbevolking.Uitderesultatenvandeanalysesvandezemetingenenvananderedatabronnenblijktdathetmetdezegegevensendeontwikkeldemethodiekmogelijkisomvoordeperiode2000-2016deontwikkelingendekenmerkenvanHNWtebepalen,evenalsheteffectvandiversevormenvanHNWophetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsenopdecongestieophethoofdwegennet.

UitdeKiM-enquêtesblijktdatthuiswerkenenhetschuivenmetdewerktijdommetdeautodespitstemijdendemeestvoorkomendevormenvanHNWzijn.Indejaren2013-2015bleefhetaantalmensendataaneenvormvanHNWdeed,ongeveergelijk.WelnamhettotaleaantaldagenwaaropwerkendenaanHNWdedentoemet3procent.Ruim40procentvandewerkendendoetnualaaneenofmeervormenvanHNW.Bijruim30procentleentdewerksituatiezichdaarnietvoor.Enbijruim20procentlijkterpotentieaanwezigvoorverderegroei.

Mogelijkheden vanuit werkgever bepalend voor ontwikkeling HNWDebelangrijkstefactordievaninvloedisopdeontwikkelingvanvormenvanHNW,zijndemogelijkhedendiehiertoevanuitdewerksituatiewordengeboden.Hierbijgaathetnietalleenomfysiekemogelijkheden,zoalstoegangtotemailenbestandenenhetgebruikvanflexkantoren,maarookomdeexplicietetoe-stemmingvandewerkgeverombuitenhetvastewerkadrestekunnenwerken.DematewaarinaanHNWwordtgedaan,verschiltpersector.Opbasisvaninschattingenvandewerkendenzelflijkterinallesectorenechternogspraketezijnvanruimtevooreenverderepotentiëlegroei.Devoorkeurenenpersoonlijkeomstandighedenvandewerkendenzijnhierbijnatuurlijkmedebepalend.Lastvanfilesspeelthierbijookeen rol.


Thuiswerken en spitsmijden hebben grootste invloed op ontwikkeling mobiliteit en congestieDoordekennisdieisopgedaanuitdeKiM-enquêtestecombinerenmetbestaandedatabronnen(onderandereOViNenNEAvanhetCBSenverkeersdata)konwordengeschathoeHNWzichindeperiode2000-2016heeftontwikkeld.Ookkonheteffectdaarvanopdemobiliteitendecongestiewordenbepaald.

Thuiswerkenenhetschuivenmetdewerktijdomdespitstemijdenblijkenindeperiodevan2000tot2016degrootsteinvloedtehebbengehadophetgebruikvandeautoenhetopenbaarvervoerenopde congestie.DitkomtnietalleendoordathetaantalmensendataanHNWdoetistoegenomen,maarookdoordatdefrequentie(uren/dagen/keren)vanHNWistoegenomen.Hetaantalthuiswerkurennamtussen2000tot2016toemet38procent.Hetaantalkerenwaaropwerkendenperweekmetdewerktijdschuivenomdespitsmetdeautotemijden,namtoemet40procent.

Minder kilometers afgelegd en minder congestie als gevolg van HNWDoordezeontwikkelingeninHNWishetaantalvoertuigkilometersopallewegenindeperiode2000-2016met3procentmindertoegenomendanwanneerHNWnietzouhebbenbestaan.Hetaantalkilometersdatwerdafgelegdperopenbaarvervoer,isindieperiodemet2procentmindertoegenomen.

AlsgevolgvanHNWisdeverkeersomvangopdehoofdwegenin2016tenopzichtevan2000met5procentmindertoegenomen.Enhetreistijdverliesopdehoofdwegennamindezelfdeperiodemet18procentmindertoe.1

WatisHetNieuweWerken?HetNieuweWerken(HNW)isenkelejarengeledengeïntroduceerdomhetwerkeneffectiever,efficiënterenplezierigertemakenvoorzoweldeorganisatiealsdemedewerker.Ditgebeurtdoordemedewerkercentraaltestellenendeze–binnenbepaaldegrenzen–deruimteenvrijheidtegevenomzelftebepalenhoehijwerkt,waarhijwerkt,wanneerhijwerkt,waarmeehijwerktenmetwiehijwerkt(Bijl,2009).HNWbeoogtdusomwerkpatroneninbredezinteveranderen.IndienHNWtotmeertijd-enplaatsonafhankelijkwerkenleidt,kunnenanderemobiliteitspatronenontstaandanhettraditionelepatroonvanregulierewerktijdenopeenvastwerkadresbuitenshuis.Ookkandepiekbelastingvanhetmobiliteitssysteemhierdoorafnemen.

HetKiMonderscheidtzevenvormenvanHNWdievaninvloedkunnenzijnopdemobiliteitende congestie:1) Deheledagofeendeelvandedagthuiswerken(inplaatsvanopdevastewerklocatie,

exclusief overwerkenexclusiefmensendiethuisalsvastwerkadreshebben);2) Werkenopeenanderevestigingvanhetbedrijf;3) Werkenopeenflexkantoor;4) Schuivenmetwerktijdenophetvastewerkadresomdeochtend-en/ofavondspits

(7-9;16-18 uur)metdeautotemijden;5) Schuivenmetwerktijdenomdespitsmethetopenbaarvervoertemijden;6) Hetmijdenvanhetautogebruikvoorzakelijkereizen;7) Werkentijdensdereis.

1 HeteffectdatHNWindeperiode2012-2016opdeverkeersomvangendecongestiehad,isvooreen(klein)deelhetgevolgvandemaatregelenvanBeterBenutten(metnamebelonenvoorspitsmijdingen).DeomvangvanheteffectvanBB-maatregelenisindezeanalysesnietapartonderscheiden(vooreffectenvanBeterBenuttenzieVanderLoopenHaaijer,2017enKiM,2017a).


1 Inleiding

1.1 Doel

MethetprogrammaBeterBenuttenwilDGMO/IenWHetNieuweWerken(HNW)stimulerenenzodecongestieverminderen.Eind2013ishetKennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid(KiM)opverzoekvanDGB/BBbegonnenmethetopstellenvaneenmethodiekomtebepalenhoeHNWzichontwikkeltenwathiervanheteffectisopdemobiliteitendecongestie.HiertoeheeftI&O-ResearchinopdrachtvanhetKiMinmaart2014,maart2015enmaart2016enquêteslatenuitvoerenbijcirca14.000werkendepersonenuitdeNederlandseberoepsbevolking(voortaan‘KiM-enquêtesHNW’genoemd).Ditrapportbeschrijftdeuitkomstenvandeanalysesdiezijnuitgevoerdopbasisvandezemetingenenopbasisvananderedatabronnen(hoofdstukken2,3en4).

IndezestudiekijkthetKiMnaarHNWinzijntotaliteit.DestudieheeftdaarmeeeenanderdoeleneenanderescopedaneenstudienaardeeffectendiehetprogrammaBeterBenuttenindeperiode2012-2016hadopdemobiliteitendecongestie(VanderLoop&Haaijer,2017;KiM,2017a).

1.2 Methode

Heteffectvantelewerkenopdemobiliteitendecongestiekonaleerderwordengeraamdmetbestaandegegevens,omdathetCBSbeschiktovergegevensovertelewerken(enquêteICT-gebruikbedrijven).HNW isechtermeerdanalleentelewerken.2Thuiswerkenkomtvakervoordanalleenbijtelewerkers.In 2015was32procentvandewerknemersthuiswerkeren16procentwastelewerker(NEA,2015).VanalleanderedoorhetKiMonderscheidenvormenvanHNW(zoalshetschuivenmetwerktijdenomdespitstemijden,ziehetkaderinparagraaf2.1)washelemaalgeeninformatiebeschikbaar.BovendienwarenvanallevormenvanHNWgeenofzeerbeperktegegevensbeschikbaaroverhetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoer(OV)endefiets(kortweg‘mobiliteit’)enoverhetverplaatsingsgedragbijcongestie.HierdoorkonnietwordenvastgesteldwatdeomvangisvanHNWenwatdievooreffectheeftopdemobiliteit.MetdeKiM-enquêtesHNWisdaaromgedetailleerdereinformatieverzameldoverdefrequentievandezevenonderscheidenvormenvanHNWenoverhetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsindeperiode2014-2016.

DeontwikkelingvanHNWindeperiode2000-2016isbepaalddoordeontwikkelingvanHNW,zoalsvastgesteldmetdeKiM-enquêtesHNW2014-2016,teextrapoleren.VoordeextrapolatiezijnstatistiekenoverwerkenmobiliteitvanhetCBS(NEA,OViN)overdeperiode2000-2016gebruikt.MetdeKiM-enquêteszijnelasticiteitengeschat.

DeeffectendieHNWin2013,2014en2015hadopdeontwikkelingvandemobiliteit,zijnbepaaldopbasisvandeenquêtesdiehetKiMin2014,2015en2016heeftuitgevoerdonderwerkenden.HeteffectdatHNWindeperiode2000-2016hadopdetotalepersonenmobiliteit,isgeschatopbasisvandegegevensuitdeenquêtesdiehetKiMin2014,2015en2016heeftuitgevoerdonderwerkendenenopbasisvananderebronnen(onderandereNEAenOVG/MON/OViN).HiervoorisnietalleengekekennaarhetaandeelwerkendenendegemiddeldefrequentievanvormenvanHNW.Ookismetdegegevensuit

2 TelewerkenbetekentbijhetCBSdatiemandopeenanderdanhetvastewerkadreswerktenverbindingkanleggenmetemailenbestandenvanhetwerk.


dezebronnenbepaaldopwelkedagenentijdeninhetjaariemandaaneenvormvanHNWdoeteninwelkemateditdoorwerktopdemobiliteit(waarbijbijvoorbeelddeafstandeenrolspeelt).

OmtebepalenwelkeffectHNWheeftopdeontwikkelingvandecongestieopdehoofdwegen,zijndeeffectenvanHNWophetautogebruikopdehoofdwegeninverbandgebrachtmetgegevensoverdecongestieopdehoofdwegen.HiertoeisgebruikgemaaktvanderegressiemethodiekdiehetKiMinhet Mobiliteitsbeeldtoepastomdecongestietebepalen.VervolgenszijndeeffectenvanHNWopdeverkeersomvangendecongestieopdehoofdwegenvoordeperiode2014-2016geëxtrapoleerdnaarde periode2000-2016.Ziebijlage1vooreenuitvoerigebeschrijvingvandemethodiek.

1.3 Opbouw van het rapport

Deresultatenvanhetonderzoekvoordeperiode2000-2016wordenbeschrevenindevolgendedrie hoofdstukken:1)HetNieuweWerken(hoofdstuk2):definitie,omvang,ontwikkelingendeterminanten.

Hier besteden webovendienaandachtaandemogelijkhedenomHNWtestimuleren;2)EffectenvanHNWopdemobiliteit(hoofdstuk3);en3)EffectenvanHNWopdecongestie(hoofdstuk4).

Figuur 1 Opbouwvanhetonderzoek.

Determinanten HNW (2.4) Het Nieuwe Werken (2.1-2.3)

Gebruik van auto (3)

GebruikvanfietsenOV(3)

Congestie(4)


2 HetNieuweWerken:kenmerkenendeterminanten

2.1 DefinitievanHetNieuweWerken

BinnenditonderzoekwordenzevenvormenvanHetNieuweWerken(HNW)beschouwd(ziehetkader‘WatisHetNieuweWerken?’).BijdezevormenvanHNWgaathetomafwijkingeninhetverplaatsings-gedragtenopzichtevandestandaardwerkdagwaaropdebetreffendepersoonnaarzijn/haarvastewerkadresgaat.Hetbetreftalleafwijkingen,zowelincidentelealsregelmatigvoorkomendeafwijkingenvanhetwerkenopeenvastwerkadres.

BehalvevormenvanHNWwordtinditonderzoekookhetthuiswerkenwaarbijthuishetvastewerkadresis,onderscheiden.DezevormvanthuiswerkenvaltnietonderHNW.

WatisHetNieuweWerken?HetNieuweWerken(HNW)isenkelejarengeledengeïntroduceerdomhetwerkeneffectiever,efficiënterenplezierigertemakenvoorzoweldeorganisatiealsdemedewerker.Ditgebeurtdoordemedewerkercentraaltestellenendeze–binnenbepaaldegrenzen–deruimteenvrijheidtegevenomzelftebepalenhoehijwerkt,waarhijwerkt,wanneerhijwerkt,waarmeehijwerktenmetwiehijwerkt(Bijl,2009).HNWbeoogtdusomwerkpatroneninbredezinteveranderen.IndienHNWtotmeertijd-enplaatsonafhankelijkwerkenleidt,kunnenanderemobiliteitspatronenontstaandanhettraditionelepatroonvanregulierewerktijdenopeenvastwerkadresbuitenshuis.Ookkandepiekbelastingvanhetmobiliteitssysteemhierdoorafnemen.

HetKiMonderscheidtzevenvormenvanHNWdievaninvloedkunnenzijnopdemobiliteitende congestie:1) Deheledagofeendeelvandedagthuiswerken(inplaatsvanopdevastewerklocatie,

exclusief overwerkenexclusiefmensendiethuisalsvastwerkadreshebben);2) Werkenopeenanderevestigingvanhetbedrijf;3) Werkenopeenflexkantoor;4) Schuivenmetwerktijdenophetvastewerkadresomdeochtend-en/ofavondspits

(7-9;16-18 uur)metdeautotemijden;5) Schuivenmetwerktijdenomdespitsmethetopenbaarvervoertemijden;6) Hetmijdenvanhetautogebruikvoorzakelijkereizen;7) Werkentijdensdereis.


2.2 VormenvanHetNieuweWerken

MetdeenquêtesvanhetKiMisvastgesteldinwelkematedeonderscheidenvormenvanHNWinde periode2013-20153voorkwamenbijallewerkenden(inloondiensten/ofalsondernemer)van18-65 jaar4(tabel1entabel2).Thuiswerkenmetthuisalsvastwerkadres(vorm0;circa6procentvandewerkendendoetdit)beschouwenwenietalseenvormvanHNW.Thuiswerkeninplaatsvanwerkenopeenvastwerkadreseldersdoet35procentvandewerkenden(vorm1).Daarvanmijdt17procentpuntdespitsmetdeautodoordiegeheledagthuistewerken.Daarnaastdoetcirca12procentaanthuiswerkenzonderdaarbijdespitsmetdeautotemijden(zijreizensowiesoalbuitendespitsofmeteenanderevervoerwijze).Eendeelvandewerkenden(circa8procent)mijdtdespitsdooreendeelvandedagthuistewerkeneneenanderdeelvandezelfdewerkdagophetvastewerkadres(zijwerkenbijvoorbeeldeerstenkeleurenthuisengaandaarnanaarhetvastewerkadres).

Tabel 1 AandeelwerkendeninNederlandvoorzevenvormenvanHetNieuweWerken,2013-2015.*

Aandeel werkenden (%)

2013 2014 2015

Vormen met thuiswerken

0)Thuiswerkenmetthuisalsvastwerkadres(isgeenHNW) Onb. 6,4 6,1

1)Thuiswerken 36,5 36,0 35,3

a) Thuiswerken(i.p.v.opvastwerkadres)endaardoordespitsmetdeautomijden

Onb. 16,9 17,4

b)Thuiswerken(i.p.v.opvastwerkadres)zonderdaardoordespitsmetdeautotemijden(menreistgewoonlijkmetdeautoofmeteenanderevervoerwijzebuitendespits)

Onb. 12,1 12,5

c) Despitsmetautomijdendooropdezelfdedagthuisenopvastwerkadrestewerken

Onb. 8,1 8,5

Op andere vestiging of flexkantoor

2)Werkenopanderevestigingvanbedrijf 1,5 1,1 1,0

3)Werkenopeenflexkantoor 6,3 5,3 6,2

Werktijden schuiven

4)Schuivenmetwerktijdenopvastwerkadresommetautodespitstemijden(zonderthuiswerken)

10,9 10,3 10,9

5)SchuivenmetwerktijdenomdespitsmetOVtemijden Onb. 4,1 4,9

Overige vormen van HNW

6)Hetmijdenvanautogebruikvoorzakelijkereizen Onb. 1,4 1,2

7)Werkentijdensdereis Onb. Onb. 7,8

* Het onderscheid tussen de vormen 1a, 1b en 1c van thuiswerken zijn per dag bepaald. De overige aandelen zijn per persoon bepaald. De verschillen tussen groepen zijn vanwege de steekproefomvang (14.000) in deze en hiernavolgende tabellen vrijwel alle statistisch significant (95 procent).

3 Deenquêteresultatenvanmaart2014,2015en2016overHNWenmobiliteitzijntoegerekendaandevoorafgaandehelekalenderjaren2013,2014en2015,omdatdeenquêteresultatendaarindetijdhetdichtstbijaansluiten.

4 Hetaantalwerkendenboven65jaarishierinnietinbegrepen.Hetaandeel65+vandewerkendenbedroegindeperiode2013-2015circa2procent.Hettotaleaantalmensenvan18jaarenoudermetbetaaldwerkwas7,48miljoenin2013,7,46in2014en7,43in2015(bronCBS).


Werkendenkunnenaanmeerderevormenvanthuiswerkendoen(bijvoorbeeldopdeenedagdeheledagthuiswerkenenopdeanderedagdeelsthuisendeelsophetvastewerkadres).Daaromisdesomvandevorm1a,1ben1cgroterdandievoorvorm1.

Werkendenkunnendespitsookmijdendoorteschuivenmetdewerktijdenophetvastewerkadres(vorm4).Zijwerkeneendeelofdehelewerkdagophetvastewerkadresenmijdendaarbijdeochtend-en/ofmiddagspitszonderdiedagookthuistewerken.Ditkanzijnomcongestietemijdenofomandereredenen(ziehieroverparagraaf3.2).Circa11procentvandewerkendenschuiftmetdewerktijdenomdespitstemijdenalszijmetdeautonaarhetvastewerkadresgaan.Encirca5procentvandewerkendenschuiftmetdewerktijdenommethetopenbaarvervoerdespitstemijden.

Thuiswerkenenhetschuivenmetdewerktijdenophetvastewerkadresommetdeautodespits(7-9en16-18uur)temijdenkunnenafzonderlijkvoorkomen(vorm1aen4)enincombinatie(vorm1c).Inalleuitgevoerdeanalyseszijnbijvorm1czoweldedagenwaaropiemandzowelthuiswerktalsdiewaarophijmetdewerktijdschuiftomdespitstemijden,onderdeelvanhetthuiswerken.5

Werkenopeenanderevestigingvanhetbedrijf(vorm2)enopeenflexkantoor(vorm3)komtmindervaakvoordanthuiswerkenenschuiven(zowelinaandeelwerkendenalsinfrequentie,zietabel2).Circa 1 procentmijdthetautogebruikvoorzakelijkereizen(vorm6).Werkentijdensdereisinhetopenbaarvervoer(vorm7)doet8procentvandewerkenden.

Tabel 2 OntwikkelingvanviervormenvanHetNieuweWerken,2013-2015

(vormen HNW, tabel 1) 2013 2014 2015

Aandeel werkenden Thuiswerken (1a,1b,1c) 37% 36% 35%

Anderevestiging (2) 1,5% 1,1% 1,0%

Flexkantoor (3) 6,3% 5,3% 6,2%

Schuiven(auto) (4) 10,9% 10,3% 10,9%

Totaal* 43% 42% 42%

Gemiddeld aantal dagen per week Thuiswerken 1,5 1,5 1,6

Anderevestiging 1,2 1,3 1,5

Flexkantoor 1,4 1,3 1,5

Schuiven(auto) 2,6 2,7 2,6

Aantal dagen per jaar (mln) Thuiswerken 172 172 174

Anderevestiging 6 5 5

Flexkantoor 25 22 29

Schuiven(auto) 89 88 91

* Combinaties zijn mogelijk

5 BijhetbepalenvanheteffectvanHNWopdeautomobiliteitindespitsenopdecongestieheeftgroep1bperdefinitiegeeneffectophetautogebruikindespitsendecongestie,omdatdezegroepdeautoindespitsnietgebruikt.Groep1bkanechterweleffecthebbenophetgebruikvanhetopenbaarvervoerendefietsindespits.


ThuiswerkenHetaandeelwerkendendatindeKiM-enquêtesaangeeftin2015thuistehebbengewerkt(35procent),isietshogerdanindeNationaleEnquêteArbeidsomstandigheden(32procent).DitverschilkomtwaarschijnlijkdoordathetNEAgeengegevensoverzelfstandigenbevat,maaralleenwerknemers(waarvanoverigens5procenttevensalszelfstandigewerkzaamis).Ongeveer16procentvandewerkendebevolkingiszelfstandige(metenzonderpersoneel).

Vandethuiswerkers(35procent,tabel1)werkt37procentalleendelenvandedagthuis.44procentwerktalleenheledagenthuisenderest(19procent)combineertbeidemogelijkheden. Schuiven met werktijden om met de auto de spits te mijdenIn2015kiest11procentvandewerkendenervooromeendeelvandewerkdageneerderoflatermetdeautonaarhetwerktegaanen/ofeerderoflaterdandespitstijden(7-9uuren16-18uur)teeindigen.De frequentievandezeHNW-vormligthogerdandievanhetthuiswerken(2,6dagenperweekwaaropwerkendenspitstijdenmijdenversus2,1dagenperweekwaaropzededagofeendagdeelthuiswerken)(tabel2).Werkendendiemeestalmetdeautonaarhetwerkgaan,mijdendespitstijdenvaker(16procent)danwerkendendieeenanderevervoerwijzegebruiken(3procent)(beidepercentagesnietintabel2).

DefrequentieswaarmeeiemandincidenteelenregelmatigaanHNWdoet,zijnintabel2bepaaldmetdeKiM-enquêtesenopgehoogdnaarjaartotalen(bijlage2.2).In2015hebbenwerkendenintotaalcirca174 miljoendagenaanthuiswerkengedaan(tabel2).Hiervanzijnop131miljoendagenautorittenvermeden(groep1aen1c).Op91miljoendagenhebbenwerkendenin2015dewerktijdverschoven,waarmeeze121miljoenautospitsrittenhebbenvermeden.

Schuiven met werktijden om met openbaar vervoer de spits te mijdenCirca5procentvandewerkendenvermijdtin2015despitstijdenmethetopenbaarvervoer(7-9;16-18 uur)enreistdustijdensandereuren(tabel1).Vandeze5procentwerkendendoet21procentditminderdaneensperweeken79procentdoetditvaker.Gemiddelddoenwerkendendit2,4dagenperweek(metdeauto2,6dagenperweek).Demeerderheidvermijdtalleendeochtendspits(51procent),eenkleineraandeelvermijdtalleendeavondspits(22procent)eneenvergelijkbaardeeldoetdatvoorbeidespitsen(27procent).Deomvangvanhetov-gebruikvandewerkendendiedespitstijdenvermijden,wijktnietveelafvandegenendieditnietdeden:respectievelijk6,3en5,9rittenperweek.

Werken in de treinIn2015gebruikt17procentvandewerkendenhetopenbaarvervoer(trein,busen/oftram/metro)weleensomnaarhetwerktegaan.Vandewerkendenwerkt8procenttijdensdereisinhetopenbaarvervoer.Vier procentvandewerkendenzegtmethetopenbaarvervoerinplaatsvanmetdeautonaarhetwerkte gaan,omdatzeinhetopenbaarvervoerkunnenwerken.Deandere4procentreistsomsmethetopenbaarvervoernaarhetwerk,omdatzedankunnenwerken.Vanzelfsprekendspelenookandereredenendanwerkeninhetvoertuigbijdeze8procenteenrolomhetopenbaarvervoertegebruiken.

Zelfstandigen en werknemersVandewerkendenisin201512procentzelfstandigezonderpersoneel(zzp’er)en4procentzelfstandigemetpersoneel(zmp)(bron:CBS).Vandezzp’ersheeft41procentthuisalsvastwerkadres(ditvaltnietonderHNW)en59procentheefteenvastwerkadreselders(KiM-enquête).Vandeze59procentwerkt50 procentweleensofvakerthuis,gebruikt10procentweleenseenflexkantooren3procenteenanderebedrijfslocatieenmijdt14procentdespitstijden.

Zelfstandigenmetenzonderpersoneeldoenbeduidendmeeraanthuiswerkenenschuivenvanwerktijdenommetdeautodespitstemijdendanwerknemers(tabel3).Hetaantaldagenwaaropiemandthuiswerkt,bestaatgedeeltelijk(ongeveerdehelft)uithelewerkdagenenvoorderestuitdagdelen.Vandewerkendendiedewerktijdverschuivenommetdeautodespitstemijden,vermijdtongeveer50procentgewoonlijkalleendeochtendspits,20procentalleendeavondspitsen30procentbeide.


Tabel 3 VerschilleninHNWindeheleberoepsbevolkingenbijwerkendenmetvormenvanHNW,in2015.

Werknemers Zelfstandigen zonder personeel

Zelfstandigen met personeel

Totaal

Omvang bij werkenden met vormen van HNW

Urenperdagthuiswerken 4,3 3,7 2,7 4,0

Dagenperweekthuiswerken 1,3 2,5 2,6 1,6

Urenperweekthuiswerken 5,6* 9,3 7,0 6,2

Dagenperweekschuiven(auto) 2,7 2,4 2,6 2,6

Aandeel in beroepsbevolking 84% 12% 4%

Aandeelthuiswerkers 32% 50% 63% 35%

Aandeelschuivers(auto) 10% 14% 27% 11%

Omvang HNW in hele beroepsbevolking

Dagenperweekthuiswerkenperwerkende 0,4 1,3 1,6 0,6

Urenperweekthuiswerkenperwerkende 1,8 4,7 4,4 2,2

Dagenperweekschuiven(auto)perwerkende 0,3 0,3 0,7 0,3

* Volgens NEA werken werknemers per thuiswerker 5,99 uur per week thuis.

Werken op andere tijden en locaties: verdeling over de weekFiguur2geeftweerhoedeverschillendeHNW-vormenoverdeweekzijnverdeeldvoorwerkendendiehiervanopeenvastedaggebruikmaken.Elkedagvandeweekwerkttussen3en6procentvandewerkendeneenvasteheledagthuisencirca6procentwerkteendeelvandedag(1uurofmeerperdag)thuis.Opelkedagvandeweekzegttussen3en5procentdeochtendspitstemijdenentussen2en3 procentmijdtdeavondspits.Opdinsdagendonderdagwordtietsminderthuisgewerktdanopmaandag,woensdagenvrijdag.Opwoensdagwordtmindergeschovenmetwerktijden.Devrijdagisdegrootsteuitzondering:opdezedagwerkenmensenvakereenheledagthuisdanopdeanderedagenenmijdenzemindervaakdespitsen.Deochtendspitswordthetvaakstopmaandaggemeden.


Figuur 2 AandeelinberoepsbevolkingmetvormenvanHNWopvastedagenperdagvandeweekinNederlandin2015:

verdelingoverdeweek.

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

VrDoWoDiMa

Thuiswerkdag

Dagdeel thuiswerken

Mijden ochtendspits

Mijden avondspits

2.3 OntwikkelingvanHetNieuweWerken

2.3.1 KortetermijndynamiekDoordatbijdezelfderespondenteneenherhaaldemetingistoegepast(ookwel‘panel-meting’genoemd),kanmetdeKiM-enquêteswordenberekendwelkeveranderingeninHNWvoorkomenbijwerkendentussenopeenvolgendejarenindeperiode2013-2015.Infiguur3ishetaantaldagenweergegevenwaaropwerkendeninhetbetreffendejaarenhethieraanvoorafgaandejaaropanderelocatiesenanderetijdenwerken(‘blijvers’),hetaantaldagendaterelkjaarbijkomtdoor‘starters’(werkendendieinhetjaardaarvoornietaanHNWdeden)enhetaantaldagendaterelkjaarminderisdoor‘stoppers’.ErblijktiederjaarveeldynamiektezijndoordatwerkendenvakerofmindervaakaaneenbepaaldevormvanHNWdoenendoordatveelwerkenden‘starten’en‘stoppen’metvormenvanHNW.Dejaarlijksever-anderingenzijnrelatiefhetgrootstbijhetschuivenvandewerktijdommetdeautodespitstemijden.DesondankszijnhetdezelfdemensenalseenjaareerderdiegemiddeldeengrootdeelvandeHNW-dagenineenbepaaldjaarvoorhunrekeningnemen(bijthuiswerkenisditcirca90procent).In2015zijnermeerstartersbijhetthuiswerken,hetflexkantoorenhetschuivendanin2013en2014.In2015isermeerdynamiekdanindejarenervoor,waarschijnlijkdoordatdeeconomieaantrokenmeermensenhierdoorvanbaanzijnveranderd.

Indeperiode2013-2015ishetaantaldagenwaaropeenwerkende‘aanHNWdoet’,datwilzeggenwerktopanderetijdenenlocatiesdanregulier(vorm1-4),toegenomenmet3procent(7miljoendagen)(figuur3).


Figuur 3 Aantaldagen(miljoen)waaropwerkendenopanderedagenenlocatieswerkten,2013-2015.

0

50

100

150

200

250

300

350

400

201520142013201520142013 201520142013 201520142013201520142013

Starter Blijver Stopper

Thuiswerken Andere vestiging Flexkantoor Schuiven met werktijden Totaal

Aant

al d

agen

per

jaar

(milj

oen)

2.3.2 Ontwikkeling in HNW, 2000-2016 IndezeparagraafonderscheidenwealleendetweemeestvoorkomendevormenvanHNW:thuiswerkenenhetschuivenmetwerktijden.

Hetaantalurenthuiswerkenperwerknemerperweekneemttussen2000tot2016toemet29procent(NEA),hetaantalwerknemersmetbanenneemtindieperiodetoemet7procent(CBS).Hetaantalurendatwerknemersintotaalthuiswerken,neemtindeperiode2000-2016toemet38procent,van10,1naar13,8miljoenuurperweek(berekeningopbasisvanCBS-statistieken6).In2013isereenafname(bron:NEA),maartussen2014en2016neemthetthuiswerkenweertoe(figuur4).

Hetaantalkerendatwerkendenindeochtend-enavondspitsmetwerktijdenschuivenomdespitstemijden,neemttussen2000en2016toemet40procent,van1,9naar2,6miljoenspitsmijdingenperweek(voorberekeningziebijlage2.2).

6 Vanthuiswerkenisoverdeperiode2000-2016eenreeksopgebouwddooruittegaanvanhetaantalurenthuiswerkenperweekvan2005-2016(NEA)enhetaantalbanen2000-2016(CBS).Van2005-2007wasdejaarlijksetoenameinaantalurenthuiswerkenperweek0,6procent.Verondersteldisdatdeontwikkelingvan2000tot2005dezelfdebeperktegroeikende.


Figuur 4 Defrequentievanthuiswerkenenwerktijdschuivenommetdeautodespitstemijden,2000-2016.Bron:KiM.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

20162015201420132012201120102009200820072006200520042003200220012000

Thuiswerken (2000=10,0 mln uren per week)

Schuiven met werktijden (2000=1,7 mln spitsmijdingen per week)

2.4 FactorenvaninvloedopHetNieuweWerken

IndezeparagraafbeschrijvenweeerstdeverschilleninHNWtussenbevolkingsgroepen.VervolgenspresenterenwededeterminantenvandekeuzevoorHNW.Wesluitendeparagraafafmetaanknopings-puntenwaarmeedekeuzevoorHNWtebeïnvloedenis.DezeparagraafisgeheelgebaseerdopdeenquêtesvanhetKiM.

2.4.1 Verschillen per regio, sector, werksituatie, leeftijd, geslacht en opleiding Hetaandeelwerkendendatelderswerktofmetdewerktijdschuiftomdespitstemijden,verschiltperregio,sector,werksituatie,leeftijd,geslachtenopleiding.ThuiswerkenenschuivenmetwerktijdenkomtietsvakervoorindeRandstaddandaarbuiten.BijdewerkendendieindeNoordvleugelvandeRandstadwonen,neemthetthuiswerkentoe,indeZuidvleugelenNoord-Brabantneemthetjuistaf(tabel4).

HetaandeelvandewerkendendieaanvormenvanHNWdoen,verschiltpersector,leeftijd,geslacht,werksituatieenopleiding(figuur5).Relatiefgrootzijndeaandelenbijnutsbedrijven,ICT,financiëleenzakelijkedienstverleningenopenbaarbestuur(zieooktabel5).Erzijngeengroteverschillennaarleeftijdengeslacht(figuur5).Welishetaandeelietsgroterbijlagereleeftijdenenbijmannen.

Werkendendiehogeronderwijshebbengenoten,hebbeneengroteraandeelHNWdanwerkendenmetmiddelbaaronderwijs.Werkendenmetmiddelbaaronderwijshebbenophunbeurtweereenhogeraandeeldanwerkendenmetlagerberoepsonderwijs,enwerkendenmetalleenbasisonderwijshebbeneengroteraandeelHNWdanwerkendenmetlagerberoepsonderwijs.Bijwerkendenmetlagerberoeps-onderwijskomenvormenvanHNWhetminstvaakvoor.

WellijkthetHNWonderhogeropgeleidenenigszinsaftenemen,terwijlhetbijwerknemersmetbasis-enlageronderwijsjuistlijkttoetenemen.BijwerkendenmetlagerberoepsonderwijsofVMBO/MAVOenmiddelbaar(beroeps)onderwijslijkterindeperiode2013-2015geenveranderingoptetreden.


Tabel 4 Aandeelwerkendendatthuiswerktofdewerktijdschuift,naarwoon-enwerkregio.

Thuiswerken Naar woonregio Naar werkregio

2013 2014 2015 2013 2014 2015

Noordvleugel (NH+UT) 38,3% 39,4% 41,3% 42,7% 41,4% 42,7%

Zuidvleugel (ZH) 40,7% 37,9% 35,0% 38,9% 37,7% 35,1%

Noord Brabant (NB) 32,1% 29,2% 28,8% 32,1% 29,2% 29,0%

Rest Nederland 34,8% 35,4% 34,2% 33,3% 34,2% 33,2%

Schuiven van werktijd Naar woonregio Naar werkregio

2013 2014 2015 2013 2014 2015

Noordvleugel (NH+UT) 11,6% 10,6% 10,8% 13,8% 12,4% 13,2%

Zuidvleugel (ZH) 13,0% 13,1% 13,2% 12,6% 12,7% 12,3%

Noord Brabant (NB) 10,3% 10,0% 12,1% 10,2% 10,2% 11,3%

Rest Nederland 9,5% 8,7% 9,2% 8,7% 8,1% 8,9%

Figuur 5 Hetaandeelwerkendendatelderswerktofdespitsmijdt,in2015,naarverschillendekenmerken.

0%

20%

40%

60%

80%

Spitsmijden met de autoFlexkantoorAndere locatieThuiswerken

0%

20%

40%

60%


0%

10%

20%

30%

40%


0%

20%

40%

60%

80%


0%

20%

40%

60%


Industrie Bouwnijverheid NutsbedrijvenHandel Horeca Vervoer

<25 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar45-54 jaar 55 - 64 jaar 65+ jaar

ICT Financiële dienstverlening Zakelijke dienstverleningOpenbaar bestuur Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorgCultuur Overige dienstverlening

Sector

Leeftijd

Man Vrouw

Man/Vrouw

In loondienst, max. 12 uur per week In loondienst, meer dan 12 uur per weekZelfstandig ondernemer met personeel Zelfstandig ondernemer zonder personeel (zzp’er)

Werksituatie

Basisonderwijs of lager onderwijsLager beroepsonderwijs of VMBO, VGLO, LAVO, MAVO, MULOMiddelbaar beroepsonderwijs of HAVO, Atheneum, Gymnasium, MMS, HBSHoger beroepsonderwijs of universiteit

Opleiding


0%

20%

40%

60%

80%


0%

20%

40%

60%


0%

10%

20%

30%

40%


0%

20%

40%

60%

80%


0%

20%

40%

60%





Sector

Leeftijd

Man Vrouw

Man/Vrouw


Werksituatie


Opleiding

0%

20%

40%

60%

80%


0%

20%

40%

60%


0%

10%

20%

30%

40%


0%

20%

40%

60%

80%


0%

20%

40%

60%





Sector

Leeftijd

Man Vrouw

Man/Vrouw


Werksituatie


Opleiding


NietalleenhetaandeelwerkendendataanHNWdoet,verschiltpersector,maarookhetaandeelwerkendenwaarvoorHNWvolgensdegeënquêteerdewerkendenmogelijkdanwelnietmogelijkisgeziendeconditiesvandewerksituatie.Dezegroepenzijnonderscheidenintabel5voorwatbetreftthuiswerkenenhetschuivenvanwerktijdenommetdeautodespitstemijden.Hetaandeelwerkendendataangeeftdateenvanbeidevormenvoorhenmogelijkis,duidteropdaterinallesectorennogpotentieisvoorverderegroeivanHNW.Hierkunnenoverigensnogwelanderebelemmeringeneenrolspelen(bijvoorbeeldindepersoonlijkeomstandigheden).

Tabel 5 PotentievanHNWpersector.

Indu

stri

e

Bou

wni

jver

heid

Nut

sbed

rijv

en

Han

del

Hor

eca

Verv

oer

ICT

Fina

ncië

le

dien

stve

rlen

ing

Zake

lijke

di

enst

verl

enin

g

Ope

nbaa

r bes

tuur

Ond

erw

ijs

Gez

ondh

eids

- en

w

elzi

jnsz

org

Cult

uur

Ove

rige

di

enst

verl

enin

g

Tota

l

Thuiswerken

Werktthuis 22% 28% 61% 28% 23% 19% 65% 57% 62% 65% 39% 30% 65% 35% 39%

Kannietthuiswerken,"werkleentzichernietvoor"

56% 44% 21% 48% 59% 63% 12% 17% 18% 17% 48% 56% 22% 44% 41%

Werktnietthuis,anderereden(en)(=potentieel)

22% 27% 18% 24% 18% 18% 23% 26% 20% 18% 14% 14% 13% 21% 20%

Schuiven met werktijd om de spits met de auto te mijden

Isalspitsmijder 11% 16% 21% 8% 5% 9% 20% 13% 19% 12% 6% 6% 6% 7% 11%

Gebruiktautonietinwwverkeer

18% 14% 22% 30% 32% 23% 27% 32% 33% 44% 36% 31% 60% 42% 30%

Gebruiktautoenkannietspitsmijden

45% 43% 17% 41% 41% 53% 17% 20% 19% 12% 35% 46% 14% 29% 34%

Gebruiktautoenkanspitsmijden(=potentieel)

26% 28% 39% 22% 22% 15% 36% 35% 30% 32% 22% 18% 21% 21% 25%

Banen(*1000) 797 510 69 1530 447 406 299 246 796 514 583 1568 212 231 9883

2.4.2 Determinanten van Het Nieuwe Werken Uiteenlogistischeregressie,uitgevoerdopdesteekproefvan2014,blijktdat43vande81determinantenvanwelofgeenkeuzevoorHNW(type1-4intabel1)statistischsignificantzijn(tabel6).

HetmeestbepalendvoordekeuzevoorHNWzijndemogelijkhedenomhiervoortekiezenvanuitdewerksituatieenhettypewerkende(werknemerofzelfstandige).Deexplicietetoestemmingvandewerk-geverishierbijhetmeestbepalend.Vaaksignificantzijnvariabelendiedesectorrepresenteren(zevenvanveertienvariabelen),hetaantalwerkurenperweek(alleviervariabelen)endematevancongestievanennaarhetwerkadres(allezesvariabelen).Vandeoverigecategorieëndeterminantenblijkteenkleinerdeelvandevariabelensignificant:zesvanzeventienpersoonskenmerken,zesvandertienwoon-werkregelingen,tweevanvierafstandsklassenwoon-werkadres,éénvanviertypenautobezitenéénvanvierklassenbedrijfsomvang.Erzijngeenstatistischsignificanteverschillentussenregio’s(zevenvariabelen).


Tabel 6 DeterminantenvanaandeelwerkendenmetHNW(type1-4intabel1),inNederland,in2014(involgordevan

significantie,43van81zijnsignificant,<0,05).

Type determinant Variabele B* Sig.

Mogelijkheden HNW Toestemmingomthuistewerken 1,409 ,000

Mogelijkheden HNW Externetoegangtotbestandenen/ofprogrammatuur ,854 ,000

Type werkende Zelfstandigondernemerzonderpersoneel(zzp) 1,651 ,000

Mogelijkheden HNW Externetoegangtote-mail ,596 ,000

Sector ICT ,785 ,000

Mogelijkheden HNW Mogelijkheidgebruikflexkantoor ,661 ,000

Type werkende Zelfstandigondernemermetpersoneel 1,189 ,000

Mogelijkheden HNW Anderemogelijkheidthuisofelderstewerken 1,064 ,000

Sector Financieledienstverlening ,648 ,000

Sector Openbaarbestuur ,878 ,000

Werkuren Werkuren36-40uur -,650 ,000

Congestie Filesterug:soms ,403 ,000

Achtergrondkenmerken inkomen>60.000euro ,362 ,000

Congestie Filesterug:vaak ,564 ,000

Vergoedingen/regelingen Reiskostenvergoedingauto -,244 ,000

Vergoedingen/regelingen Fietsvoorzieningopwerklocatie -,338 ,000

Sector Zakelijkedienstverlening ,439 ,000

Wo-we afstand Wo-We50-100km ,359 ,000


Achtergrondkenmerken Hogerberoepsonderwijsofuniversiteit ,802 ,000

Congestie Filesterug:(bijna)altijd ,557 ,000

Vergoedingen/regelingen ReiskostenvergoedingOV -,192 ,000


Achtergrondkenmerken Huishoudenmetkinderen ,235 ,001

Congestie Filesheen:vaak ,362 ,001

Vergoedingen/regelingen Gratisparkerenopparkeerplaatswerkgever -,166 ,001

Congestie Filesheen:(bijna)altijd ,446 ,002

Sector Bouwnijverheid ,358 ,003

Sector Overigedienstverlening ,317 ,003

Sector Nutsbedrijven ,548 ,003

Vergoedingen/regelingen Betaaldparkerenopparkeerplaatswerkgever ,311 ,005

Sector Cultuur ,699 ,005

Wo-we afstand Wo-We7,6-15km -,180 ,005

Achtergrondkenmerken <25jaar ,226 ,015

Bedrijf 11-50werknemers -,217 ,017


Type determinant Variabele B* Sig.

Sector Onderwijs ,253 ,019

Vergoedingen/regelingen ReiskostenvergoedingTweewieler -,147 ,023

Autobezit 1leaseautoinhh ,153 ,025

Werkuren Werkuren>40uur -,299 ,034

Achtergrondkenmerken 1werkzaampersooninhh -,123 ,041

Vergoedingen/regelingen NSBusinesskaart/mobilitymixkaart ,210 ,041

Achtergrondkenmerken Anderonderwijs ,544 ,047

Congestie Filesheen:soms ,154 ,049

Constante Constante -1,715 ,000

* In kolom B staan de niet gestandaardiseerde b-coëfficiënten.

2.4.3 Stimulansen van bedrijven en andere factoren van invloed op HNWDoordeenquêtesdiehetKiMin2014-2016onderwerkendenheeftlatenafnemen,isermeerkennisgekomenoverHetNieuweWerkendantentijdevandeeerderepublicatieovertijd-enplaatsonafhankelijkwerkenin2014(KiM,2014).Dekennisoverdemogelijkhedenendestimulansenkomtindezeparagraafaandeorde.HetNieuweWerkenkanalleentotstandkomenalshetpastbinnendemogelijkhedenendevoorkeurenvanzowelwerkgeveralswerknemer.

Mogelijkheden en regelingen vanuit werkgeversIn2015biedtvolgens57procentvandewerkendendewerkgevermogelijkhedenomthuisofelderstewerken.Hetgaathierbijvooralomdetoegangtotdezakelijkeemailenbestandenbuitenhetvastewerkadres.Daarnaastheeftdehelft(53procent)demogelijkheidzijnofhaarwerktijdenflexibelinterichten.Ongeveereenderde(38procent)vanallewerknemersheeftzoweldemogelijkheidomvooreendeelzelfdewerktijdentebepalenalseenofmeerderemogelijkhedenomthuisofelderstewerken.Een deelvandewerknemers(25procent)zegtexpliciettoestemmingvandewerkgevertehebbenombuitenhetvastewerkadrestewerken.Dietoestemmingisdemeestbepalendefactorvoordekansdatdewerknemerthuisofelderswerktinplaatsvanophetvastewerkadres.Sterkmedebepalendisookdeexternetoegangtotbestandenen/ofprogrammatuur(heeft36procent)endemogelijkheidomgebruiktemakenvanflexkantoren(heeft7procent).

DewerksituatieisooksterkbepalendvoorwelofgeenHNW:metnamezzp’ersenzelfstandigeonder-nemersmetpersoneel,werknemersindeICT,definanciëleenzakelijkedienstverleningenhetopenbaarbestuurdoenveelaanvormenvanHNW(thuis-ofelderswerkenenschuivenmetwerktijden).Eendeelvandewerkendenzegtgebondentezijnaanhetvastewerkadresenkanomdieredennietthuisofelderswerken(41procent).Voor20procentvandewerkendenleenthetwerkzichwelvoorthuisofelderswerken,maarzijdoenditmomenteelniet(tabel7).

Tabel 7 Mogelijkhedenvoorthuiswerken.

Alle werkenden Werknemers

Werkt altijd thuis (geen HNW) 4% 0%

Werkt thuis i.p.v. elders (HNW) 35% 32%

Kan niet thuiswerken 41% 46%

Kan thuiswerken, maar doet dit niet 20% 22%


DekansdatdewerknemerkiestvooreenvormvanHNW,isvooralkleinerindienhijofzijgebruikmaaktvangratisparkerenbijdewerkgevereneenreiskostenvergoedingontvangtvoorhetgebruikvandeautoen/ofhetopenbaarvervoer.Vanallewerknemerskan26procentgebruikmakenvandemogelijkheidtotgratisparkerenbijdewerkgeveren25procentvandewerknemersmaakthierfeitelijkgebruikvan.Voor51procentvandewerknemersgeldtdathunwerkgevereenreiskostenvergoedingvoordeautogeeft.Vandewerknemersmaakt39procenthierookgebruikvan.

Mogelijkheden en voorkeuren vanuit werknemersVanzelfsprekendbepalendepersoonlijkeomstandighedenmedeofdewerknemeraanHNWdoet.Medebepalendefactorenzijn:vaakofbijnaaltijdlastvanfilesopdeheen-ofterugweg(heteffectvande terugwegisietsgroter),eenhogerinkomens-enopleidingsniveau,eenwoon-werkafstandvan50-100 kilometer,huishoudensmetkindereneneenleeftijdonder25jaar.Geslachtenregiozijnnietmedebepalend.

Debelangrijkstesubjectievefactoren(‘motieven’)omaanHNWtedoenzijn:hetzelfkunnenindelenvandewerktijden,geenofminderreistijdennietafgeleidwordendoorcollega’s.DeveruitmeestbepalenderedendiemenzelfgeeftomnietaanHNWtedoen,isdathetwerkzichernietvoorleent.


3 EffectenvanHetNieuweWerkenopmobiliteit

Dit hoofdstuk begint met een beschrijving van het effect dat Het Nieuwe Werken (HNW) heeft op de ontwikkeling van de totale personenmobiliteit van Nederlanders in de periode 2000-2016. Daarna wordt ingezoomd op de effecten van HNW op de ontwikkeling van het woon-werkverkeer en het zakelijk verkeer.

Methodiek1. Bepaling effecten HNW op ontwikkeling voor de periode 2013-2015OmtebepalenwatheteffectisvanHNWopdeontwikkelingvandemobiliteitisgebruikgemaaktvandeKiM-enquêtesbijwerkendenenvanhetOViN/MON.MetdeKiM-enquêtesisnagegaanwanneercirca14.000werkendenin2013,2014en2015eenheledagofeendeelvandedagopeenanderelocatiedanhetvastewerkadreshebbengewerkt(thuis,anderevestiging,flexkantoor)en/ofzijdewerktijdenhebbenaangepastomdespitstijden(7-9en16-18uur)temijden(zonderdiedageldersdanophetvastewerkadrestehebbengewerkt).Tevensisnagegaanwelkevervoer-wijzenindiesituatieszijngebruiktenwelkereizenzijngemaakt.HeteffectvanHNWopdeontwik-kelingvandemobiliteitisbepaalddoorbijderespondentendieachtereenvolgendeenquêtejarenparticipeerden,nategaanwelkeveranderingenoptradeninhetHNW-werkpatroonenindemobiliteit.Hetaantalkilometersdathierdoorinspitsendalmeerofminderisgereden,isuitgedrukttenopzichtevanhetaantalautokilometersdatzouzijnafgelegdindiennietaanHNWwasgedaan.Hettotaleautogebruikvoorhetwoon-werkverkeerinNederlandisafgeleiduithetOViN(tabel9).Vooralleberekeningenisdusgebruikgemaaktvanhetfeitelijkgedragvanrespondenten.

2. Extrapolatie van de effecten van HNW naar de periode 2000-2016HeteffectvanHNWopdeontwikkelingvandemobiliteitdatisbepaaldvoordeperiode2013-2015,isvervolgensgeëxtrapoleerdnaar2000,2008en2016.Dezeextrapolatieiszoveelmogelijkgeba-seerdopbeschikbarewaarnemingenin2000,2008en2016(onderanderehetaantalurenthuis-werken,determinantenvanHNW,zoalsaantalwerknemersmetflexibelewerktijdenenmobiliteit)enaangevuldmetanalysesvandeenquêtes.Ziedebijlagevooreenuitgebreidebeschrijving.

3.1 EffectvanHetNieuweWerkenopdepersonenmobiliteit

DeontwikkelingindeverschillendevormenvanHNWleidtindeperiode2000-2016opwerkdagentoteenafnamevanhetautogebruikmetcirca2,6procent,toteenafnamevanhetov-gebruikmetcirca2,2 procententoteenafnamevanhetfietsgebruikmetcirca0,5procent(tabel8).Ookindeperiodevan deeconomischecrisisna2008enindeperiode2013-2015heeftHNWeffectopdemobiliteit.Gedurendedeperiode2000-2016neemtheteffectvanHNWophetautogebruikgeleidelijktoemetelkjaargemiddeldcirca0,15procent(totaleeffectvan2,6procent/17jaren).DitishetgevolgvandetoenamevanHNW.De effectenin2013-2015opauto-enfietsgebruikenin2014-2015opgebruikvanovzijngeheelgebaseerdopwaarnemingen;deeffectenindejarendaarvoorenin2016zijngeraamdopbasisvanbeschikbarewaarnemingenenkennisvandeeffectenvanHNWindeperiode2013-2015(ziebijlage).


Tabel 8 EffectenvanHetNieuweWerkenopdeontwikkelingvandemobiliteit(afgelegdekilometers).

2000-2016 2008-2016 2013-2016

Effect HNW op autogebruik op weekdagen (incl. schuiven) (voertuigkilometers op alle wegen)

-2,6% -1,8% -0,4%

Spits -14,4% -8,1% -7,4%

Dal 4,6% 2,1% 3,9%

Effect HNW op OV kms op weekdagen (incl. schuiven) -2,2% -1,6% -0,9%

Spits -9,3% -4,9% -2,9%

Dal 3,8% 1,3% 0,9%

Effect HNW op fiets kms op weekdagen (excl. schuiven) -0,5% -0,3% -0,1%

Spits -0,7% -0,4% -0,2%

Dal -0,4% -0,2% -0,1%

Thuiswerkenenhetschuivenmetwerktijdenhebbendemeesteinvloedophetgebruikvandeauto.De overigevormenvanHNWhebbendieinvloedtotenmet2016inbeperktemate:werkenopeenanderevestigingvanhetbedrijf,werkenopeenflexkantoorenhetmijdenvanhetautogebruikvoorzakelijkereizen(zieparagraaf3.3).Zoalsinhoofdstuk2isaangetoond,hebbenallevormenvanHNWeen groterepotentiedandattotophedenwordtbenut.

3.2 EffectenvanHetNieuweWerkenophetwoon-werkverkeer

AutoFiguur6laatziendatvormenvanHNWhetaantalvoertuigkilometersvoorwoon-werkverkeerindespitsopallewegenindeperiode2000-2016forshebbenbeperktendatditeffectindieperiodegroterisgeworden.7Heteffectvanzowelthuiswerkenalshetschuivenmetwerktijdenommetdeautodespitstemijdenisindeperiode2000-2016grotergeworden.

Dathetschuivenmetdewerktijdomdespitstemijdeneenrelatiefgrooteffectheeftopdebeperkingvanhetautogebruiktenopzichtevandematevanvoorkomenervan,heeftdevolgendeoorzaken.TeneersteheeftdezevormvanHNWperdefinitiealleenbetrekkingopautomobilisten(thuiswerkerskunnenookov-gebruikers,fietsersenloperszijn).Tentweedetreedtheteffectdathetschuivenheeftopdeafnamevanhetautogebruik,alleenindespitsop,terwijlheteffectvanthuiswerkenvooreendeelindedalperiodeplaatsvindt.Tenderdeisdewoon-werkafstandvandewerkendendiedewerktijdverschuivenomdespitstemijden,groterdandievandethuiswerkersdiedeautogebruikeninhetwoon-werkverkeer(gemiddeldrespectievelijk39en30kilometer).Bovendienblijktdatwerkendenhetvermijdenvanfilesvakeralsdoorslaggevendnoemden,naarmatezijgedurendemeerjarenaangevendespitstewillenmijden.

7 Deeffectenin2013-2015zijngeheelgebaseerdopwaarnemingen;deeffectenindejarendaarvoorenin2016zijngeraamdopbasisvanbeschikbarewaarnemingenenkennisvandeeffectenvanHNWindeperiode2013-2015.


Figuur 6 EffectenvanHNWopdeontwikkelingvanhetautogebruikvoorwoon-werkverkeerindespits(7-9en16-18uur).

0

5

10

15

20

25

201620152014201320082000

Autogebruik wo-we spits (mld vt kms)

Effect van schuiven met werktijd

Effectvananderevestigingenflexkantoor

Effect van thuiswerken

Auto

gebr

uik

(mld

vt k

ms)

Tabel9laatzoweldeabsoluteeffectenvanHNWinaantalafgelegdekilometerszienalsderelatieveeffectenvanHNWtenopzichtevandewaargenomenafgelegdekilometers.

Hetaantalurendatwerkendengemiddeldthuiswerken,neemttussen2000en2016toemet38procent.Heteffectopdeafnamevanhetaantalvoertuigkilometersvoorwoon-werkverkeerindespitsneemtdaardoortoevan1,0miljardvoertuigkilometersin2000tot1,9miljardin2016(tabel9).

Hetaantalkerendatwerkendenmetwerktijdenschuivenomdespitstemijdenneemttussen2000en2016toemet40procent.Heteffectopdeafnamevanhetaantalvoertuigkilometersindespitsvoorwoon-werkverkeerneemtdaardoortoevan2,7miljardin2000naar5,2miljardin2016.HettotaleeffectvanHNWophetautogebruikvoorwoon-werkverkeerindespitsneemttoevan27procentin2000naar30procentin2016.


Tabel 9 EffectenvanHNWophetautogebruikvoorwoon-werkverkeer,2000-2016.

2000 2008 2013 2014 2015 2016

Effect van HNW op autogebruik op alle wegen woon-werk (mld km)

Thuiswerken Spits -1,0 -1,3 -1,8 -1,6 -1,9 -1,9

Dal -0,7 -0,9 -1,2 -1,1 -1,3 -1,4

Schuivenvanwerktijden Spits -2,7 -3,9 -3,5 -4,4 -4,9 -5,2

Dal 2,7 3,9 3,5 4,4 4,9 5,2

TotaaleffectHNW Spits -3,8 -5,3 -5,4 -6,1 -6,9 -7,1

Dal 2,0 2,9 2,2 3,2 3,6 3,7

Heledag -1,8 -2,4 -3,2 -2,9 -3,3 -3,4

Omvang autogebruik op alle wegen (mld km)

Spits 10,5 17,7 16,5 17,2 17,1 17,0

Dal 11,2 16,3 15,4 16,7 16,1 17,1

Heledag 21,7 34,0 31,9 33,8 33,2 34,2

Effect HNW op autogebruik alle wegen woon-werk (%)

Spits -27% -23% -25% -26% -29% -30%

Dal 21% 22% 17% 23% 28% 28%

Heledag -8% -6% -9% -8% -9% -9%

Openbaar vervoer Figuur7laatziendatvormenvanHNWhetov-gebruikvoorhetwoon-werkverkeerindespitsindeperiode2000-2016forshebbenbeperkt.Diteffectisindieperiodeookgrotergeworden.8Hetthuiswerkenenhetschuivenmetdewerktijdenomdespitstemijdenleverendegrootstebijdrageaandebeperkingvangebruikvanhetopenbaarvervoerindespits.

Dathetschuivenmetdewerktijdomdespitstemijdeneengrotereffectheeftophetgebruikvanhetopenbaarvervoerindespitsdanthuiswerken,heeftinfeitedezelfdeoorzakenalsbijdeauto.Hetschuivenmetwerktijdenheeftperdefinitiealleenbetrekkingopov-gebruikers(thuiswerkerskunnenookauto-gebruikers,fietsersenloperszijn)enheteffectvanhetschuiventreedtalleenopindespits,terwijleengrootdeelvanheteffectvanthuiswerkeninhetdalplaatsvindt.

Tabel10geeftzoweldeabsoluteeffectenvanHNWinaantalafgelegdekilometersalsderelatieveeffectenvanHNWtenopzichtevandewaargenomenafgelegdekilometers.

AlsgevolgvanHNWneemthetgebruikvanhetopenbaarvervoerindespitsaf,maarditneemttoeinhetdal(tabel10).HeteffectvanHNWopdeafnamevanhetaantalkilometersafgelegdmethetopenbaarvervoervoorwoon-werkverkeerneemtopdeheledagtoevan0,6miljardafgelegdekilometersin2000 tot1,0miljardin2016.Ditkomtalleendoorthuiswerken.Hetschuivenmetwerktijdenvanspitsnaardalheeftgeeneffectophetaantalopdeheledagafgelegdekilometers.Indespitsneemtheteffect

8 Deeffectenin2014-2015zijngeheelgebaseerdopwaarnemingen;deeffectenindejarendaarvoorenin2016zijngeraamdopbasisvanbeschikbarewaarnemingenenkennisvandeeffectenvanHNWindeperiode2014-2015.


vanHNWopdeafnamevanhetaantalafgelegdekilometerstoevan1,2miljardkilometersin2000tot2,0 miljardin2016.Heteffectvanhetschuivenmetdewerktijd(-1,4miljardin2016)isgroterdandatvanhetthuiswerken(-0,6miljard).HettotaleeffectvanHNWophetgebruikvanhetopenbaarvervoervoorhetwoon-werkverkeerindespitsneemttoevan17procentin2000naar34procentin2016.

Figuur 7 EffectenvanHNWopdeontwikkelingvanhetov-gebruikvoorwoon-werkverkeerindespits(7-9en16-18uur).

0

1

2

3

4

5

6

201620152014201320082000

Gebruik van OV voor wo-we spits (mld kms)




Reiz

iger

skilo

met

ers

(mld

)

IndespitszijnautoenopenbaarvervoervergelijkbaarinhetprocentueeleffectvanHNW,maarindedalperiodeisheteffectvanhetopenbaarvervoereenstukgroter.Datkomtdoorhetrelatieflageaantalov-kilometersinhetdalendoordathetschuivenmetwerktijdenomdespitstemijdentenopzichtevananderevormenvanHNWbijhetopenbaarvervoerdominanterisdanbijdeauto.


Tabel 10 EffectenvanHNWophetov-gebruikvoorwoon-werkverkeer,2000-2016,inspits(7-9en16-18uur)endaluren.

2000 2008 2013 2014 2015 2016

Effect HNW op gebruik OV voor woon-werk (mld reizigerskm)

Thuiswerken Spits -0,3 -0,4 -0,5 -0,5 -0,6 -0,6

Dal -0,2 -0,3 -0,3 -0,3 -0,4 -0,4

Schuivenvanwerktijden Spits -0,9 -1,2 -1,2 -1,1 -1,3 -1,4

Dal 0,9 1,2 1,2 1,1 1,3 1,4

TotaaleffectHNW Spits -1,2 -1,6 -1,7 -1,6 -1,8 -2,0

Dal 0,6 0,9 0,9 0,8 0,9 1,0

Heledag -0,6 -0,7 -0,8 -0,8 -0,9 -1,0

Omvang gebruik OV voor woon-werk (mld reizigerskm OViN)

Spits 3,0 4,8 4,4 3,4 3,6 3,8

Dal 2,9 3,3 3,2 2,5 2,9 3,0

Heledag 5,9 8,2 7,6 5,9 6,5 6,8

Effect HNW op gebruik OV woon-werk (%)

Spits -29% -25% -28% -32% -34% -34%

Dal 27% 35% 41% 48% 47% 51%

Heledag -9% -8% -10% -11% -12% -13%

FietsAlsgevolgvanhetthuiswerkenneemthetfietsgebruikvoorhetwoon-werkverkeeraf,zowelindespitsalsinhetdal(tabel11).In2016ishierdoorhetfietsgebruikindespitsmet0,08miljardkilometersafgenomen;deafnameinhetdalis0,06miljard.

Heteffectvanhetthuiswerkenophetfietsgebruikvoorhetwoon-werkverkeerindespitsistoegenomenvan4procentin2000naar5procentin2016.Hetthuiswerkenheeftophetfietsgebruikindespits,invergelijkingmethetgebruikvanautoenopenbaarvervoer,duseenkleineffectgehad.


Tabel 11 Effectvanthuiswerkenopfietsgebruikvoorwoon-werkverkeer,2000-2016.

2000 2008 2013 2014 2015 2016

Effect van thuiswerken op fietsgebruik voor woon-werk (mld rkm)

Effectthuiswerken(mldrkm) Spits -0,05 -0,06 -0,07 -0,08 -0,08 -0,08

Dal -0,04 -0,04 -0,05 -0,05 -0,05 -0,06

Heledag -0,09 -0,11 -0,13 -0,13 -0,14 -0,14

Omvang fietsgebruik voor woon-werk (mld rkm OViN)

Spits 1,4 1,8 1,6 1,8 1,6 1,7

Dal 0,9 1,3 1,3 1,4 1,4 1,5

Heledag 2,3 3,1 2,9 3,1 3 3,2

Effect HNW op fietsgebruik woon-werk (%)

Spits -4% -3% -4% -4% -5% -5%

Dal -4% -3% -4% -4% -5% -4%

Heledag -4% -3% -4% -4% -5% 4%

3.3 EffectenvanHetNieuweWerkenophetzakelijkverkeer

Onderzakelijkverkeerverstaanwehieralleverplaatsingentenbehoevevandewerkgevermetuitzonderingvandereizenvanhuisnaarhetvastewerkadres,eenanderevestigingeneenflexkantoorenterug.

Voor2015ramenweheteffectvanHNWophetautogebruikopmaximaal0,3procentvandeeffectenophetwoon-werkverkeer(inaantalafgelegdekilometers).In2015maaktvolgensdeKIM-enquête11 procentvandewerkendenminderzakelijkerittenindespits.Perpersoongaathetomgemiddeld25 procentminderzakelijkeritten.In9procentvandezegevallenblijktHNWeenroltehebbengespeeld(bijvoorbeelddoorveranderingenindevergoedingenendoordekeuzevananderelocatiesvoorzakelijkewerkzaamheden).Alsweervanuitgaandatdezeafnamenaarlengteensnelweggebruikeen‘gemiddelde’zakelijkeritis,isdeafnamevanhetaantalvoertuigkilometersdoorHNWinhetzakelijkverkeerin20150,25procent(0,11x0,25x0,09=0,0025).Vande2miljardvoertuigkilometersvanhetzakelijkverkeerindespits(7-9;16-18uur)isdit5miljoenvoertuigkilometersopallewegen.Inhetwoon-werkverkeerisheteffectvanHNWveelgroter,namelijkin2015indespitscirca-31procentencirca17miljardkilometers.


4 EffectenvanHetNieuweWerkenopcongestie

MethodiekIndezeparagraafzoomenweinopdeeffectendieHNWheeftophetautogebruikenopdecongestieopdehoofdwegen.HetblijktmogelijkomeenmethodiekteontwikkelenwaarmeekanwordenvastgesteldwelkeffectHNWheeftopdecongestie.HiertoeisgebruikgemaaktvandeKiM-enquêtesenisvoortge-bouwdopderegressiemethodiekdieinhetMobiliteitsbeeldwordtgebruiktomdeontwikkelingvandecongestieopdehoofdwegenteverklaren.Deeffectenzijngebaseerdopdemaandanalyse(‘waterval-methodiek’)dieistoegepastopdeveranderingenindereizenopdehoofdwegendiewerkendenindeperiode2014-2016hebbengemaakt.Dezeveranderingen,diehetgevolgzijnvanHNW,zijnvastgesteldmetdeenquêtesvanKiM.Deeffectenzijnvervolgensgeëxtrapoleerdvoordeperiode2000-2016(figuur 8).BijlageAbevateenuitgebreidebeschrijvingvandeontwikkeldemethodiek.

Figuur 8 Schematischevoorstellingvandetoegepastewatervalmethodiek.

Ontwikkeling vormenHNW 2014-2016 (enquêtes)

Effect op verkeersomvang2014-2016 (enquêtes)

Effect op reistijdverlies2014-2016

(watervalmethodiek)

Ontwikkeling vormen HNW2000-2016 (statistieken)

Effect op verkeersomvang2000-2016

(watervalmethodiek)

Effect op reistijdverlies2000-2016

(watervalmethodiek)

ResultatenDeverkeersomvang(aantalafgelegdevoertuigkilometers)vanhetpersonenverkeer9opdehoofdwegenindeperiode2000-2016zouzonderHNWzijntoegenomenmet32procentinplaatsvanmet27procent(figuur9;tabel12).HeteffectvanHNWopdeverkeersomvangopdehoofdwegenistussen2000en2016toegenomenmet5,1procent.OpallewegenisheteffectvanHNWindieperiodetoegenomenmet2,6procent(tabel8).Datheteffectopdehoofdwegengroterisdanopdeoverigewegen,komtvooraldoordatHNWopreizenoverdehoofdwegenvakertotafnamevanhetaantalvoertuigkilometersleidtdanopreizenviadeoverigewegen.Detweederedenisdatdeafstandendieopdehoofdwegenwordenafgelegd,groterzijndieopdeoverigewegen.

Hetreistijdverlies(voertuigverliesuren,datwilzeggendeurendoordatvoertuigenlangzamerrijdendan100km/uur)zouzonderHNWzijntoegenomenmet60procentinplaatsvanmet42procentHeteffectvanHNWophetreistijdverliesopdehoofdwegenistussen2000en2016met18procenttoegenomen(figuur9;tabel13).

9 DeomvangvanhetpersonenverkeerisdoorKiMberekendopbasisvancijfersvanWVL,doortecorrigerenvoorhetaandeelvanhetvrachtverkeer.


Figuur 9 EffectvanHetNieuweWerkenopdeverkeersomvang(vtkms)enhetreistijdverliesophoofdwegen,2000-2016,

op werkdagenenindeavondspits(16-18uur).

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

201620152014201320082000

Verkeersomvang op hoofdwegen op werkdagen

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

201620152014201320082000

Reistijdverlies op hoofdwegen op werkdagen

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

201620152014201320082000

Verkeersomvang op hoofdwegen spits 16-18 u

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

201620152014201320082000

Reistijdverlies op hoofdwegen spits 16-18 u

Ontwikkeling verkeersomvang


Ontwikkeling reistijdverlies



Thuiswerkenenhetschuivenmetwerktijdomspitstijdentemijdenhebbendegrootstebijdragengeleverdaandeontwikkelingvandeverkeersomvangendecongestieopwerkdagenenindespits(figuur9).Beperkingenvandecongestievondenvooralplaatsindeochtendspitstussen7en9uurenindeavond-spitstussen16en18uur(tabel13).Thuiswerkenissinds2000zowelindespitsalsinhetdalelkjaareensteedsgroterebijdragegaanleverenaandeverminderingvandecongestie.Hetschuivenmetdewerktijdommetdeautodespitstemijdenleidtweliswaartoteenafnamevandecongestietijdensdespits,maarooktoteentoenamevandecongestietijdensdedaluren(tabel13).


Tabel 12 EffectvanHetNieuweWerkenopdeverkeersomvang(vtkms)opdehoofdwegen,2000-2016.*

2000 2008 2013 2014 2015 2016

1.Thuiswerken 7-9 uur 0% -2% -4% -6% -6% -7%

16-18 uur 0% -1% -2% -3% -3% -4%

Dal 0% -0% -1% -1% -1% -1%

2. Schuiven met werktijd 7-9 uur 0% -17% -13% -15% -18% -21%

16-18 uur 0% -13% -10% -10% -13% -15%

Dal 0% +6% +5% +5% +6% +6%

Totaal effect HNW Hele dag 0% -2% -2% -3% -4% -5%

Ontwikkelingpersonenverkeerop hoofdwegen

06-10uur 100 113 123 126 129 132

15-19uur 100 109 121 124 126 128

Heledag 100 113 117 120 123 127

* Toelichting: de effecten van vormen van HNW op het personenverkeer (in tabel 12) en het reistijdverlies (tabel 13) zijn uitgedrukt in percentages van de omvang van het personenverkeer en het reistijdverlies in 2000. Daarnaast is de werkelijke ontwikkeling in de tabel opgenomen ten opzichte van 2000.

Tabel 13 EffectvanHetNieuweWerkenophetreistijdverliesopdehoofdwegen,2000-2016.*

2000 2008 2013 2014 2015 2016

1.Thuiswerken 7-9 uur 0% -1% -4% -5% -5% -6%

16-18 uur 0% -2% -9% -14% -17% -20%

Dal 0% -1% -2% -2% -2% -3%

2. Schuiven met werktijd 7-9 uur 0% -15% -8% -8% -11% -13%

16-18 uur 0% -5% -8% -23% -24% -24%

Dal 0% +8% +4% +10% +13% +16%

Totaal effect HNW Hele dag 0% -4% -9% -14% -16% -18%

Ontwikkelingreistijd-verliespersonenophoofdwegen(2000=100)

06-10uur 100 142 92 93 109 117

15-19uur 100 170 111 123 159 178

Heledag 100 158 101 107 130 142

Tussen2000en2008namheteffectvanhetschuivenmetwerktijdophetreistijdverliessterktoe.Ditisverklaarbaaruitdetoenamevandecongestieindieperiode.Tussen2008en2013isheteffectvanhetschuivenmetwerktijdopdecongestieongeveergelijkgebleven.DitkomtdoordatindezeperiodeeendalingvandecongestieeneentoenamevanHNWtegenelkaarinwerken.Vanaf2013neemtheteffectvanhetschuivenmetwerktijdenopdecongestieweertoe,hetgeenookweerverklaarbaarisuitdetoenamevandecongestieindieperiode.Dathetschuivenmetdewerktijdenomdespitstemijdeneenrelatiefgrooteffectheeftopdebeperkingvandecongestieopdehoofdwegen,komtdoordatdezevormvanHNWperdefinitiealleenbetrekkingheeftopautomobilisten(thuiswerkerskunnenookov-gebruikers,fietsersenloperszijn;dezedragennietbijaandecongestieophethoofdwegennet).Eentweedeoorzaakisdatheteffectvanhetschuivenopdeafnamevancongestiealleenindespitsoptreedt,terwijlhetcongestiebeperkendeeffectvanthuiswerkenvooreendeelindedalperiodeplaatsvindt.Tenderdeisde


woon-werkafstandgroterbijwerkendendiemetdewerktijdschuivenomdespitstemijden(thuiswerkersdiedeautogebruikeninhetwoon-werkverkeerwonengemiddeldzo’n30kilometervanhetwerk,bijschuiversmetwerktijdenisdit39kilometer).

Heteffectdathetschuivenmetdewerktijdheeftophetreistijdverliesindespits,wordtvooreengrootdeelgecompenseerddooreentoenamevanhetreistijdverliesinhetdal.Ditkomtwaarschijnlijkdoordathetmeestgeschovenwordtopwegenwaarcongestieoptreedtendoordatdecongestieindeurenvoorennadespits(‘schouders’)medeeengevolgisvanhetmijdenvandespits.

Opeengemiddeldewerkdagin2015zijnerindeochtendspits(7-9uur)gemiddeldcirca150.000auto’sminderopdehoofdwegenalsgevolgvanHNW.Indeavondspits(16-18uur)zijnergemiddeldcirca100.000minderauto’s.Tijdensdedalurenzijnhetcirca200.000auto’smeer(ditzijnvooraldeschuiversmetwerktijdendienuinhetdalreizeninplaatsvanindeochtend-enavondspits).Opmaandagenendonderdagenisditeffectwatgroter,opwoensdagenenvooralvrijdagenishetwatmindergroot.

DeeffectenvanmaatregelendiezijngenomeninhetkadervanBeterBenuttenendievaninvloedwarenophetschuivenmetdewerktijdomopverschillendewegenindeperiode2012-2015despitstijdentemijden(metnamehetbelonenvoorspitsmijdingen),zijnindezeanalyseeen(relatiefklein)onderdeelvandetotaleeffectendiehetschuivenmetwerktijdheeftopdecongestie.NaastdemaatregelenvanBeterBenuttenzijnerookverschillendemaatschappelijkefactoren(vooralvanuitdewerksituatie,maar ookdecongestie)dieertoehebbengeleiddatmensendespitsmetdeautozijngaanmijden(zie paragraaf2.4.2).

DeeffectendieHNWheeftophetaantalvoertuigenoplocatiesvanhethoofdwegennet,zijnindeochtend-enavondspitshetgrootstindeRandstadenopenkele‘aangrenzende’wegen(ziefiguur10voordeochtendspits).Opdiezelfdewegenisdetoenameindeverkeersomvangtijdenshetdalhetgrootst(vanwegehetmijdenvandespits).

Zoalshiervoorreedsisvermeld(tabel4),doenzichindeperiode2013-2015geengroteregionaleverschillenvoorindeontwikkelingvanHNW.Voordeperiode2000-2013zijnergeenregionalegegevensbeschikbaaroverhetvoorkomenvanHNW.DeprocentueleeffectenvanHNWopdecongestieindeperiode2013-2016blijkentussenderegio’snietsterkteverschillen.Omdathetaantalurenreistijdverliesin2000tussenderegio’swelsterkverschilt,zijnerdaarentegengroteverschillenindeomvangvanheteffectvanHNWopdecongestie(indeNoordvleugelisheteffectinmiljoenurenhetgrootst).InderestvanNederland(Gelderlandneemteengrootaandeelhierin)isdetoenamevanheteffecttenopzichtevan2000relatiefgroter.Datisteverklarenuitderelatiefsterketoenamevanhetreistijdverliesindezeregio.

Tabel 14 EffectvanHetNieuweWerkenophetreistijdverlies(mlnuren)opdehoofdwegen,2000-2015,perregio.

2000 (mln uur) 2000 2008 2013 2014 2015 2016

Noordvleugel 13,9 0% -2% -8% -12% -14% -15%

Zuidvleugel 8,5 0% -2% -8% -11% -12% -14%

Noord-Brabant 2,4 0% -5% -11% -17% -19% -21%

Rest Nederland 3,0 0% -22% -20% -27% -33% -40%


Figuur 10 Veranderinginintensiteiten(voertuigen)opdehoofdwegendoorHNWindeochtendspits(6-10uur)opeen

gemiddeldewerkdagin2014tenopzichtevan2013.


BijlageA Methodiek

1 Inleiding

VraagstellingDealgemenevraagstellingvanhetonderzoekis:WatzijndeeffectenvandeontwikkelingvanHetNieuweWerkenopdeontwikkelingvandemobiliteitendecongestieophetwegennettussen2000en2016?

Meerspecifiekisdevraagstelling:1. HoegrootzijndeomvangendeontwikkelingvanHNW?Welkeveranderingentredenopinlocatiesen

tijdenvanwerken?2. Welkeveranderingen,samenhangendmetHNW,tredenopbijdeberoepsbevolkinginhetgebruikvan

deautoalsbestuurderenalspassagier,hetopenbaarvervoerendefietsinhetaantalverplaatsingenenkilometersnaartijdenplaats?

3. HoegrootisjaarlijksheteffectdatveranderingeninlocatiesentijdenvanwerkenalsgevolgvanHNWhebbenophetgebruikvanvervoerwijzenenopdecongestieopdehoofdwegentussen2000en2016?Hoegrootzijnderegionaleverschillen?

Opbouw van de bijlageDemethodewaarmeeisvastgesteldinwelkemateaanHNWwerdgedaanendemethodewaarmeede effectenvanHNWopmobiliteitzijnbepaald,wordtbeschreveninparagraaf2vandezebijlage.De methodiekomdeeffectenvanHNWopdeverkeersomvangendecongestieopdehoofdwegentebepalen,wordtbeschreveninparagraaf3.Paragraaf4gaatinopenkeleaspectenvandeontwikkeldemethodiek:hetgebruikvandecross-sectie-versusdepanel-karakteristiekvandemetingen,deover-vertegenwoordigingvanbepaaldegroepenenhetvaststellenvangedragsveranderingen.

Figuur B1 Opbouwvandebijlageoverdemethodiek.

Determinanten HNW (B2) Het Nieuwe Werken (B2)

Gebruik van auto (B2)

GebruikvanfietsenOV(B2)

Congestie(B3)

2 BerekeningeffectHNWopmobiliteit

2.1 Omvang en opbouw van de steekproef DematewaarinwerkendeninvullinggevenaanvormenvanHetNieuweWerkenismetdebeschikbareenquêtesenonderzoeken(CBS,TNO)nietinvoldoendematebekend.Metnameisernogweiniginformatieoverhetmijdenvanspitstijden.OmvoldoendeinformatieovervormenvanHNWvasttekunnenstellenenomookdeeffectenvanHNWopmobiliteitencongestietekunnenbepalenzijndaaromaparteenquêtesafgenomenbijsteekproevenwerkendenindemaandmaartvandejaren2014-2016.HiertoeisaangeslotenbijdeenquêtesdieinopdrachtvanBeterBenuttenwerdenuitgevoerddoorI&O-Research.GebruikisgemaaktvandetelepanelsPanelClixenPanelInzicht.


DeopbouwvandenettosteekproevenenhetaantalrespondentenwordtweergegeveninfiguurB2.

Figuur B2 Omvangenopbouwvandenettosteekproeven.

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

201620152014

Nieuw 2014 Nieuw 2015 Nieuw 2016

OmzonauwkeurigmogelijktekunnenbepalenwatveranderingeningedragzijnvandevormenvanHNWindetotalepopulatiewerkendenisbijdesteekproeftrekkinguitPanelClixenPanelInzichtelkjaarineersteinstantieeenaselectesteekproefgetrokkenmeteenbeoogdnetto-aantalvanminimaal6.000 werkendenuithetstratificatiekadervandegebruiktetelepanels(leeftijd,geslachtenwoonregio).Dedriemetingenhebbennettouiteindelijk7.300,6.600en6.350respondentenopgeleverd.OpdatvoldoendewerkendenvertegenwoordigdzoudenzijnomeffectenvanHNWtekunnenvaststellen,zijndaarnaineentweedefasebepaaldegroepenwerkendenoververtegenwoordigd.TeneerstedewerkendenmeteenvandeviervormenvanHNW(thuiswerken,werkenineenanderevestingofeenflexkantooren hetmijdenvanspitstijden).Daarnaastzijnbinnendethuiswerkersendespitsmijdersstreefgetallenaangehoudenvoorstarters,blijvers,stoppersenincidenteelversusstructureelgedrag.Aanallerespon-dentenzijndezelfdevragenlijstenvoorgelegd.Dedriemetingenhebbenvoordezetweedefasenettouiteindelijk7.040,6.730en6.940respondentenopgeleverd(totaalfase1en2:resp.14.340,13.330en13.290respondenten).

Deingevuldevragenlijstenzijngecontroleerdopbruikbaarheid,waaronderonlogischeantwoordcatego-rieën,frequentiesvangewerkteurenenreizeneninconsistenteantwoorden.Daardoorzijnindeeerstemeting679respondentennietmeegenomen,indetweedemeting755enindederdemeting706.

OmuitsprakentekunnendoenoverdewerkelijkepopulatiewerkendeninNederlandzijndeaantallenindepanelsteekproevenenindecross-sectiesteekproevenopbasisvanstatistiekenvanhetCBSendeaselectgetrokkeneerstefasevandeKiM-enquête10vooralleuitgevoerdeanalysesapartgewogennaarachtvariabelen:leeftijd,geslacht,opleiding(alledrieperregio),sector,typewerkende(werknemer,zzp’erofzelfstandigemetpersoneel),regio,hetgebruikvanautoenopenbaarvervoerinhetwoon-werkverkeerendeaandelenvanvormenvanHNWenthuiswerken(elkoptotalesteekproef).Deverdelingvanstarters,stoppersenblijversindetweedefasevansteekproeftrekkingispertypeHNWenperregiogewogennaardeaselectgetrokkensteekproefinfase1.

10 ThuiswerkenopbasisvanNEA;sectorendevormenvanHNWopbasisvandeaselectgetrokkeneerstefasevandeKiM-enquêteHNW;typewerknemeropbasisvanStatline;endeoverigevariabelenopbasisvanOViN.


DewegingvanhetOViNisgebaseerdopdevolgendevariabelenenaantalcategorieën:regio(20),inkomen(10),herkomst(3),leeftijd,geslacht,huishoudgrootte(4),werksituatie(5),stedelijkheid(5),weekdag,maand,bezitvanauto,bromfietsenbestelautoenkenmerkenvandeauto(bouwjaar,brandstof)(zieCBS,2016vooreenmeeruitgebreidebeschrijving).

IndescreeningishetonderscheidgemaakttussenwerkendendiewelennietaanHNWdoen.HierdoorisvoorkomendatmensenvoorwieHNWnietrelevantis,mindergoedvertegenwoordigdzijn.

Deenquêtebestaatuitzesblokken:a) Screening;b) Huidigewerksituatie;c) Huidigemobiliteitengebruikvanhoofdwegennetinwoon-werkverkeer;d) GebruikvanhoofdwegennetindienmennietaanHNWzoudoen;e) Veranderingeninpersoonlijkeomstandigheden,werksituatieenHNW;enf) Achtergrondkenmerken.

Omdeuitkomstenindezenotitietebepalenisgebruikgemaaktvanzowelhetcross-sectie-alshetpanelkaraktervandewaarnemingen.HetpanelkarakterisgebruiktomdeveranderingeninHNWoppersoonsniveauvasttestellen(hoofdtekstparagraaf2.3.1,figuur3)enomheteffectvanHNWvasttestellenopdemobiliteitin2013,2014en2015(dezebijlage,paragraaf2.2).HeteffectvanHNWopdemobiliteitisbepaaldbijderespondentendieintweeopeenvolgendemetingenparticipeerden,omdatisveronderstelddatdezegroepdemeestzuivereweerspiegelingisvandeveranderingenindewerksituatieeninhetgebruikvanvervoerwijzenenhettijdstipvanreizen.Ruim5.500personenhebbendeelgenomenaantweeopeenvolgendemetingenenruim4.000aandrieopeenvolgendemetingen.Datisruimvoldoendeombetrouwbareuitsprakentekunnendoen(n=400uitsplitsingenisdoorgaansvoldoendevoor95procentbetrouwbaarheidennauwkeurigheid;hoekleinereenbepaaldesubgroepdestekleinerdebetrouwbaarheid;omdat‘anderevestiging’enflexkantoor’kleineregroepenbetreft,hebbendezeeenlagerebetrouwbaarheidennauwkeurigheiddan‘thuiswerken’en‘schuiven’).BijhetbepalenvanheteffectvanHNWopdecongestieisgebruikgemaaktvandecross-secties,omdatmetcross-sectiesdegrootsteaantallenrespondentenkondenwordengerealiseerdwaarvande(vermeden)routesophethoofdwegennetbekendzijnenwaardoordeeffectenopintensiteitenendecongestienauwkeurigerkondenwordenvastgesteld.Voordeanalysesisdusoptimaalgebruikgemaaktvanzowelhetpanel-alshetcross-sectiekaraktervandeopeenvolgendemetingen.

Inditprojectisgekozenvoordriemetingenendaardoortweeveranderingsperioden.Vanwegedegroteaantallenrespondentenindezeveranderingsperioden(zievorigealinea)dieopeenzeerdirecteenconsistentewijzezijnondervraagd,enomdatisgeblekendatdeveranderingeninHNWenindemobiliteitstabielwaren(zietabel2,4,8-11enfiguur3,6en7),kanwordengeconcludeerddatdezeopzetvoldoendewasomdeeffectenvanHNWtekunnenbepalen.Devaliditeitkanindekomendejarengehandhaafdblijvendoormetvastetussenperiodenvanmaximaalvierjaareenherhalingsmetinguittevoeren.

Bijhetontwerpvandevragenlijstisbeoogdomgedragsveranderingentussenopeenvolgendejarenzowelretrospectieftekunnenvaststellenalsmetherhaaldemeting.Opbasisvanvergelijkingvanderesultatenisgeconstateerddatderetrospectievemethodiekmindervalideis.Daaromisalleengebruikgemaaktvandemethodiekvanherhaaldemeting(waarbijhetgedraggerapporteerdinjaar1vergelekenwordtmethetgerapporteerdegedraginjaar2).

2.2 Effect van HNW op gebruik auto, openbaar vervoer en fiets, 2013-2015Metdevragenlijstzijnverschillendewerk-enreispatronenvastgesteld.Bijvoorbeeldopwelkedageniemandwerkt,ofereenvastwerkadresis,ofiemandvanuithuisofkantooraanhuiswerktofvanwisselendewerklocaties,enofersprakeisvanzakelijkereizen(inclusief‘vervoeralsberoep’):veelvuldigereizen(bijvoorbeeldchauffeur,post,installateur),veelvuldigklantbezoek(vertegenwoordiger,thuiszorg).


Metdeenquêtesdiezijnafgenomeninmaart2014,maart2015enmaart2016,isbeoogdomtebepalenwatoverde‘afgelopentwaalfmaanden’defrequentiesvandeviervormenvanHNWenhetgebruikvanvervoerwijzenwaren.Hiertoeiseersteenscreeningsvraaggesteldomtebepalenofiemand‘indeafgelo-pentwaalfmaandenweleensofeenaantaluren’eenheledagofeengedeeltedaarvanelkvandezeviervormenvanHNWheeftgedaan.InhetgevaliemandopvastedagenaanHNWdeed,isdeberekeningvandefrequentievanHNWinhetafgelopenjaargebaseerdopdefrequentieineenrecenterepresentatievewerkweek.Inalleanderegevallenisgevraagdhoevaakperweek,maandofjaariemandaaneenvandezeviervormenvanHNWdeed.Dezelaatstegroepomvatongeveer40procentvandethuiswerkers(degenendieopwisselendedagenofminderdanéénkeerperweekthuiswerken).DaarnaastisgevraagdsindswanneeriemandaaneenvandeviervormenvanHNWdoet.

OmheteffectvanHNWopdemobiliteittebepalenisgebruikgemaaktvanenquêtesbijwerkendenenvanhetOViN/MON.MetdeKiM-enquêtesisnagegaanopwelkedagenvandewerkweek(maandag-vrijdag)enhoeveeluurdecirca14.000werkendenin2014,2015en2016inhetvoorafgaandejaaropeenanderelocatiedanhetvastewerkadreshebbengewerkt(thuis,anderevestiging,flexkantoor)en/ofzijflexibelewerktijdenhebbenendewerktijdhebbenaangepastomdespitsperiode(7-9en16-18uur)temijdenbijhetnaarhetwerkgaan(ziekadervoordevraagindeenquête).Metdezeenquêteresultatenkonwordenbepaaldwelkewoon-werkreizenalsgevolgvanHNWzijnvermeden,opeenandertijdstipzijngemaaktofnaareenanderebestemmingzijngemaakt.DedoorHNWveranderdewoon-werkreizenzijnvervolgensopgehoogdnaarjaartotalen11ennaardezevenonderscheidenvormenvanHNW.HeteffectvanHNWopdemobiliteitvoordejaren2013tot2015isbepaalddoorbijderespondentendietweeachtereenvolgendeenquêtejarenparticipeerden,nategaanwelkeveranderingenoptradeninhetpatroonvanHNWeninde mobiliteit.

DeomvangenmatewaarindeveranderingeninhetaantaldagenHNWendegevolgenhiervanvoordemobiliteitstabielzijn,zijndusgebaseerdopdeaantallendagenenafgelegdekilometerswaargenomenbijderespondentendietweeopeenvolgendejarenparticipeerden.

HetaantalkilometersdatdoorvormenvanHNWindespitsendalmeerofminderisgereden,isuitgedrukttenopzichtevanhettotaleaantalautokilometersdatzouzijnafgelegdindiennietaanHNWwasgedaan.DeophogingvanhetautogebruikvandeenquêtenaarhettotaleautogebruikinNederlandisgebaseerdophetOViN.

Bijhetgebruikvanvervoerwijzenzijnverschillendevervoerwijzenonderscheiden,waaronderhetgebruikvandeautoalsbestuurderenalspassagier,detrein,debus,detram/metroendiversetypenfietsen.Niet allevervoerwijzenzijninhetrapportgepresenteerd.

11 Indezenotitiezijndeaantallengebaseerdopdeenquêtevragenoverde‘hetafgelopenjaar’enopgehoogdnaareenjaargemiddelde(aantallenvooreengemiddeldeweekzijntotjaartotalenopgehoogdopbasisvan42werkweken).VerondersteldwordtdatlagefrequentiesvanHNWnietzijnonderschat.Deuitkomstenvanmaart2014,2015en2016zijntoegerekendaandevoorafgaandehelekalenderjaren2013,2014en2015).Hetvoorafgaandejaarisgekozenomdatdeenquêteresultatendaarhetdichtstindetijdbijaansluiten(deenquêtemeethetvoorkomenvanHNWopvastedagenoverhetafgelopenjaarendefrequentiedaarvanopbasisvanhetgedraginderecenteweken,datstabielisverondersteldoverdatjaar;voorHNWopwisselendedagenenvoorminderfrequentHNWgaandevragenterugtotgedragvaneenjaardaarvoor)enomdatgegevensvananderebronnenbetrekkinghebbenopeenheelkalenderjaar(bijvoorbeeldOViN)ofper31december(bijvoorbeeldStatline),congestie,endergelijke).Verondersteldwordtdatookdezestapindeberekeninggeengroteeffectenheeftvoordeuitkomsten,omdatdetijdsintervallenvandedoorHNWbespaardekilometers(teller)constantzijnenomdatdeafgelegdekilometersmetauto,openbaarvervoerenfiets(noemer)tamelijkconstantzijn.


EnquêtevraagomhetmijdenvanspitstijdentebepalenDevolgendevraaggaatoverdesituatiewaarinumetdeauto(ofmotor)naaruwwerkreisde.Heeft u in de afgelopen wekenuwwerktijdenweleensaangepastomdespitsperioden(07:00-09:00en/of16:00-18:00)temijden(dagenwaaropueventueelook(deels)thuiswerktegraagbuitenbeschouwinglaten)?a. Ja,gemiddeld[xx]keerperweek/maand/jaar(dropdown)vertrokikvoor07:00ofvoor16:00uur

vanhuisen/ofwerkomdespitsvoortezijn.b. Ja,gemiddeld[xx]keerperweek/maand/jaar(dropdown)vertrokikna09:00ofna18:00uur

vanhuisen/ofwerkomnadespitstereizen.c. Nee(sluitaenbuitenvv)d. N.v.t.

HNWkanleidentotdirecte en indirecte effecten op mobiliteit:• Directeveranderingeninhetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsindespitsen/ofhet

daldoorwerkendeautogebruikersomnaar/vanwerktereizen;• Indirectdoornumeteenanderevervoerwijzeinhetdalnaar/vanwerktereizeninplaatsvanindespits

(bijvoorbeeldmetdeautoinhetdalinplaatsvanovindespits);• Indirectdoortoenamevanhetautogebruikdoorandereledenvanhethuishoudenopdagenwaarop

deautovanwegeHNWnietwordtgebruikt;• Indirectdoorveranderingenindewoon-ofwerklocatiediezijnopgetredeninhetzelfdejaaralsde

veranderingeninHNW.

BovenstaandegedragsreactieszijnvastgesteldmetdevragenlijstenmeegenomenindeanalyseomtebepalenwatheteffectisvanHNWopdemobiliteitendaarmeeookopdecongestie.Ditisgedaandoordebetreffendeverplaatsingen(autogebruikdoorhuisgenoten,veranderingeninwoon-werkrit,afstanden/ofrouteen/ofgebruikvanhethoofdwegennet)metdevragenlijstvasttestellenendezeoptetellenbijdeeffectenopdeverplaatsingskilometers.HieruitblijktdatheteffectvanHNWopdeintensiteitenophethoofdwegennetindespitsdoorhetautogebruikvanandereledenvanhethuishoudenmet6procentwordtgedempt.

Omdatdevragenoverhetschuivenmetwerktijdenbijov-gebruikersalleenindetweelaatstemetingengesteldzijn,zijndeeffectenhiervanin2013geschatconformdejaren2000en2008zoalsbeschreveninparagraaf2.3.

2.3 Effect van HNW op gebruik auto, openbaar vervoer en fiets, 2000 en 2008Heteffectvanhetthuiswerkenophetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsin2000en2008isgebaseerdopdefrequentievanthuiswerkenin2000en2008enopheteffectvanhetthuiswerkenophetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerdefiets,vastgesteldmetdeKiM-enquêtesin2013-2015enrekeninghoudendmetdeveranderdewoon-werkafstand.Defrequentievanthuiswerkenin2000en2008isgebaseerdophetNEA2005-2013(NationaleEnquêteArbeidsomstandigheden)enhetaantalbanen2000-2016volgenshetCBS(zievoetnoot6oppagina16).Debepalingvandeeffectenin2016isovereenkomstigdievan2000en2008.

Heteffectvanhetschuivenmetwerktijdomdespitstemijdenophetgebruikvandeautoin2000en2008isbepaaldineenaantalstappen.Indeeerstestapishetaantalverschuivingen(vanwerktijdomdespitstemijden)perweekin2013-2015vancirca24.000werkenden(die1ofmeerderemalenaanhetenquête-onderzoekparticipeerden)meteenlogistischeregressieopmicroniveaugeschatuiteengrootaantalverklarendevariabelen,waaronder:a) Demogelijkheidvanflexibelewerktijden;b) Woon-werkafstandsklasse;c) Aantalvoertuigverliesurenopdewoon-werkroute(ochtendspitsplusavondspits);


d) Aantalgewerkteurenperweek;e) Bedrijfssectorwaarindewerknemerwerkzaamis;f) Verkeersomvang;g) Typevoertuig;h) Regio.

Uitdezeanalysebleekdatdekansdatdekeuzevaltophetmijdenvandespitstijden,vooralwordtbepaalddoordemogelijkheidvanflexibelewerktijdenendaarnaast(allestatistischsignificant,involgordevanimpact)doordewoon-werkafstand,hetreistijdverliesopderoute,hetaantalgewerkteurenendesector.Detoegevoegdeeffectenvanverkeersomvang,typevoertuigenregiowarendermatebeperktdatdezebuitenbeschouwinggelatenzijn.

Ineentweedestapzijndeeffectenvanbovenstaandevijfvariabelen(at/me)opdefrequentievanhetaantalverschuivingen(geschatalselasticiteiten)vermenigvuldigdmetdelandelijketrendindievariabeleomdaarmeedelandelijkeontwikkelingvanhetaantalverschuivingenperweektebepalen(zietabelB1vooreenoverzichtvandebronnen).

Tabel B1 Gehanteerdebronnen.

Variabelen Bronnen

1)Demogelijkheidvanflexibelewerktijden,(2000-2011o.b.v.TBO;2011-2016o.b.v.NEA).

TBO,NEA

2)Bedrijfssectorwaarindewerknemerwerkzaamis. OVG,MON,OViN(gewogennaarandereCBS-statistieken)

3)Aantalgewerkteurenperweek. OVG,MON,OViN(gewogennaarandereCBS-statistieken)

4)Woon-werkafstandsklasse. OVG,MON,OViN

5)Aantalvoertuigverliesurenopdewoon-werkroute(ochtendspitsplusavond-spits).

RWS-WVL

Indederdestapisbepaaldwatin2000en2008heteffectwasvanhetschuivenmetdewerktijdophetgebruikvandeauto,hetopenbaarvervoerendefietsdooruittegaanvandefrequentievanhetspits-mijden,vastgesteldmetstap2,enheteffectvanhetspitsmijdenbepaaldindeperiode2013-2015ophetaantalverschuivingenperweek(paragraaf2.2)rekeninghoudendmetdemetMONenOViNwaar-genomenveranderdewoon-werkafstand.

3 BerekeningvanheteffectvanHNWopcongestie

OmdeeffectenvandeintensiteitenopdecongestietebepalenisgebruikgemaaktvandemethodiekwaarmeeookdewatervalinhetMobiliteitsbeeldwordtberekend(maandanalyseperwegvak,ziehierna)endiehiernaindeparagrafen3.1totenmet3.3instappenwordtbeschreven.Tervalidatieisdezewatervalmethodiekvergelekenmetdeberekeningopbasisvandeverhoudingverkeersomvangenreistijdverlies.Daarnaastzijnderesultatenvergelekenmetdeberekeningvanheteffectvantelewerkenophetreistijdverlies,dieinhetMobiliteitsbeeld2014,2015en2016isgepresenteerd.Dezevalidatieswordenbeschreveninparagraaf3.4.


BerekeningeffectHNWopcongestie:kortesamenvatting1) Metenquêtesin2014-2016isbepaaldwelkereizenvanopritnaarafritdoorHNWzijnvermeden.

HiermeeisberekendwatdedoorHNWvermedenintensiteitenenvermedenverkeersomvangperwegvakperperiodevandedagpermaandis.

2) Erwordteenregressiepermaandperwegvakuitgevoerdomtebepalenwatheteffectisvandeverkeersomvangopdereistijdverliesopdehoofdwegenindeperiode2000-2015,gecorrigeerdvoorandereinvloedfactoren(maatregelen,ongevallen,weer,enzovoort).HiermeewordteendoorrekeninguitgevoerdmeteneenzondereendoorHNWvermedenverkeersomvangophetreistijdverliesopdehoofdwegenvoor2014-2016.

3) Opdeontwikkelingenin2014-2016inHNW(zoalsurenthuiswerken,aantalspitsmijdingen,vermedenverkeersomvangenvermedenreistijdverliesperdagperiode,permaand,perregio)zijnelasticiteitengeschat.

4) DeeffectenvanHNWophetreistijdverliesindeperiode2000-2016zijnbepaalddoordezeelasticiteitenvoordeverkeersomvangenhetreistijdverliestoetepassenopdeontwikkelingeninHNW

3.1 Bepaling effect van HNW op intensiteiten op hoofdwegen, 2014-2016AanallerespondentendieindevragenlijsthebbenaangegevenweleensaanHNWtehebbengedaan(zij werkenthuis,opeenanderelocatievanhetbedrijfofopeenflexkantoorenmijdendespitstijden),is gevraagdofzijvoordereisnaarhetwerkmetdeautogegaanzoudenzijnen,zoja,hiervoordeauto-snelweg(hetmeestereistijdverliesophethoofdwegennetvindtplaatsopdeautosnelwegen)hebbengebruikt.Inhetlaatstegevalisookgevraagdnaardeop-enafritdieiemandvoordeheen-enterugreisheeftofzouhebbengebruikt.DereizenendefrequentiesdiedoorHNWzijnvermeden,zijnomgerekendnaarintensiteitenopdebetreffendewegenin2014,2015en2016.Dezeberekeningisuitgevoerdperdagdeel,perdagvandeweek,perwegvakenperjaarengeldtvooreen‘normalewerkweek’(geenfeest-dagenenvakanties).Indevragenlijstenindeberekeningisrekeninggehoudenmethetgebruikvandeautoindespitsendoorderespondentenzijn/haarhuisgenotenopdagenwaaropdezethuiswerktofmeteenandervervoermiddeldandeautonaareenanderevestigingofflexkantoorreist.HeteffectvanHNWopdeintensiteitenophethoofdwegennetindespitswordtdoorhetautogebruikvanhuisgenotenmet6procentgedempt.Devermedenverplaatsingenophethoofdwegennetzijngerelateerdaandejaren2014-2016,omdatdeenquêtevragenwaaruitdevermedenverplaatsingenophethoofdwegennetzijnafgeleid,betrekkinghebbenopeenrecente,representatieveweekvoorafgaandaandeenquêteinmaart2014,2015en2016.DeeffectenvanHNWopmobiliteithebbenbetrekkingopdejaren2013-2015,omdatdeenquêtevragenovermobiliteitbetrekkinghebbenopeenlangerevoorafgaandeperiodeenrepresentatiefwordengeachtvoorhetvoorafgaandekalenderjaar.

3.2 Maandanalyse reistijdverlies Metdemaandanalysewordtheteffectbepaaldvandefactorendiedirectvaninvloedzijnophetreistijd-verlies(vooreenmeeruitgebreidebeschrijvingzieKiM,2017a,MethodiekbeschrijvingenVanderLoope.a.,2014).

Metdemaandanalysewordtindeeerstestapheteffectvanverklarendevariabelenophetreistijdverliesbepaaldmeteenregressieanalysepermaandperwegvak(formule1).Verklarendefactorenzijn:beleids-maatregelen,incidenten,wegwerkzaamheden,weersomstandigheden,verkeersomvang,capaciteit(eenindicatiehoeveelvoertuigenhetwegvakkanverwerken)enkalenderjaareffecten.


Yijk = C+βplPil+γsSil+δjJj+φiMi+ηVijk+εijk (1)

Yijk = reistijdverlies(voertuigverliesureninminuten)permaandi,jaarj(2000-2016)enwegvakk

C = constantePil = setvanindicatorenPdiedefinieertofbeleidsmaatregelpoplocatielactief(“1”)isof

niet(“0”)inmaandi(hetgeenhetverschilaangeeftvoorennadeimplementatievandemaatregel)

Sil = setvanindicatorenomdesituationelekenmerkentedefiniërenpermaandi op de wegvakkenrondlocatielmetongevallen,capaciteitsreductiesdoorwegwerkzaam-heden,weersomstandighedenendereciproquevandewegcapaciteit(alsconstante)

Jj = setvandummyvariabelenvoorkalenderjaarjMi = setvandummyvariabelenvoorkalendermaandiVijk = verkeersomvangenkwadraatvanverkeersomvangpermaandi,jaarjenwegvakkβ,γ,δ,φ,η = partiëleregressiecoëfficiëntendieperwegvakenpermaandheteffectopreistijd-

verliesweergevenvandebetreffendeverklarendevariabelenεijk = error term

Nagegaaniswatheteffectisvandemaatregelenendesituationelefactorenopdewegvakkenrondomdemaatregelenengedurendewelketijdsperioden.Hieruitisbijvoorbeeldgeblekendatdeeffectenvanextrastrokenhetgrootstzijnopdewegvakkenterhoogtevandeuitbreidingen10kilometerervoorenerachter(inclusiefkruisendewegen). Bovenstaandeanalysesleidentotregressiecoëfficiëntendieaangevenhoeveelhetreistijdverliestoe-ofafneemtpermaandenperwegvakwanneerdeafzonderlijkeverklarendevariabelenoptreden.Omdeeffectenvanbovenstaandefactorengezamenlijkopdeontwikkelingvanhetreistijdverliestebepalenzijndezecoëfficiëntenindetweedestap‘dedoorrekening’vermenigvuldigdmetdeontwikkelingenindebetreffendeverklarendevariabelenenuitgedrukttenopzichtevanhetreistijdverliesinhetbasisjaar(ε(β*x)/VVU1002000).

FiguurB3geefteenoverzichtvandefactorendieonderdeeluitmakenvandeanalyses.

Figuur B3 Overzichtvanverklarendefactorenindeanalyses.

Mogelijkheden tot HNW Het Nieuwe Werken Gebruik van auto Reistijdverlies

Capaciteit:• Max aantal voertuigen• Extra stroken/wegen• Verkeersbeheersing • Snelheidsmaatregelen• Ongevallen• Wegwerkzaamheden• Weersomstandigheden

B3.5

2.4 B2.2, B2.3,B3.3, B3.4

B3.3, B3.4

B3.3, B3.4

B3.5

Vraag:• Bevolking• Banen• Autobezit


3.3 Bepaling effect van HNW op reistijdverlies op hoofdwegen, 2014-2016OmheteffectvanHNWophetreistijdverliesindeperiode2014-2016tebepalenwordtdemaandana-lysevanhetreistijdverlies(paragraaf3.2)toegepastperdagdeel(omdatzoweldeomvangalsderichtingperdagdeelsterkverschilt)meteenindelinginnegendagdelen:00-06,06-07,07-09,09-10,10-15,15-16,16-18,18-19en19-24uur.Perdagdeelwordteenregressieuitgevoerdvolgensformule1,opbasisvandewaargenomenverkeersprestatie.12Metderesulterenderegressiecoëfficiëntenworden,wederomperdagdeel,tweedoorrekeningenuitgevoerd:1) Eendoorrekeningwaarbijgebruikwordtgemaaktvandewaargenomenverkeersprestatie.Ditisde

referentiesituatie,waarbijersprakeisvanHNW.Heteffectvandeverkeersprestatieindezedoor-rekeningwordt(indenotatievanformule1)berekendals:ηVijk,waargenomen.

2) EendoorrekeningwaarbijgebruikwordtgemaaktvandeverkeersprestatiediezouzijnopgetredenindienergeenHNWwasgeweest.HiervoorwordtdewaargenomenverkeersprestatiegecorrigeerdmetheteffectvanHNWopdeintensiteiten,datmetdeenquêteisbepaaldzoalsbeschreveninparagraaf3.1.Heteffectvandeverkeersprestatieindezedoorrekeningwordtberekendals:η(Vijk,waargenomen-Vijk,effectHNW).Vijk,effectHNWiisdevermedenverkeersprestatiealsgevolgvanHNW.Alle overigefactorenindedoorrekeningzijngelijkaandoorrekening1.

HetverschiltussendetweedoorrekeningenisheteffectvanHNW.BinnenditeffectwordtonderscheidgemaakttussendeviertypenvanHNW:thuiswerken,opeenanderevestigingofineenflexkantoorwerkenendespitstijdenmijden.DeophetbetreffendewegvakgemetenverkeersomvangkanechterniethetgeheleeffectvanHNWopdeontwikkelingvanhetreistijdverliesverklaren(vooreenuitgebreidebeschrijvingzie‘Beschrijvingmethodiek’inKiM,2017a).Ditkomtdoordatbijcongestiedecapaciteitvaneenbepaaldwegvakisverlaagdendegemetenverkeersomvangdanrelatieflaagis.Omdatheteffectvanveranderingenindeverkeersvraagophetreistijdverliesinderegressievergelijkingwordtgerepresenteerddoordesomvanheteffectvanverkeersomvangenvandekalenderjaareffecten(Yjinformule1)(zie3.2),wordtheteffectvandekalenderjaareffectenopgeteldbijheteffectvandeverkeersomvangdoorHNWophetreistijdverlies.HierbijiservanuitgegaandatdeverhoudingtussenheteffectvanHNWopdekalenderjaareffectenenheteffectvanHNWopdewaargenomenverkeersomvanggelijkisaandietussenheteffectvandeverkeersomvangophetreistijdverliesenheteffectvandekalenderjaareffectenophetreistijdverlies.Desterkecorrelatietussenheteffectvandeverkeersprestatieenvandekalenderjaar-effecten(r=0,90)ondersteuntdezeveronderstelling.

3.4 Bepaling effect van HNW op reistijdverlies op hoofdwegen, 2000-2016OmheteffectvanHNWophetreistijdverliesvoordeperiode2000-2016tebepalenzijneerstopbasisvandeanalysesbeschreveninparagraaf3.3vandezebijlageelasticiteitengeschatvanhetpercentagevermedenautokilometerstenopzichtevanhetwaargenomentotaleaantalafgelegdeautokilometersals gevolgvantoenamevandeviervormenvanHNWindeperiode2013-2016envanhetpercentagevermedenurenreistijdverliesalsgevolgvandeviervormenvanHNWindeperiode2013-2016.13 Deze elasticiteitenzijnapartbepaaldvoordeochtendspits(7-9),deavondspits(16-18)endedalperiode(restvandedag)invierregio’s(Noordvleugel,Zuidvleugel,Noord-BrabantenRestNederland)voordeviervormenvanHNW.Omdatdeelasticiteitenzijngeschatmetdemaandmethodiekzoalsbeschreveninparagraaf3.2,isergecontroleerdvoorveranderingeninhetreistijdverliestengevolgevandeverkeers-omvang(waarinsociaaleconomischefactorenencrisisgerepresenteerdzijn),hetweer,ongevallenwegwerkzaamhedenenbeleidsmaatregelen.

12 Vandesignificantievandeeffectenvanverkeersprestatieopreistijdverliesisgeenp-waardeberekend(Matlabgeeftstandaardgeenstandaarddeviaties).Meteendatasetvandezeomvangzijnverschillenechtervrijwelaltijdsignificant.

13 BijspitsmijdenzijndejaarlijkseveranderingeninHNWuitgedruktinaantalspitsmijdingenperdagdeel.Bijthuiswerkenenwerkenopeenanderevestiginginaantalurenperweek.Bijflexkantoorinpercentagetelewerkers.


Opbasisvandeelasticiteitenisdeverhoudingbepaaldtussenenerzijdshetaantalwaargenomenthuis-werkdagenenspitsmijdingenenanderzijdshetaantalurenbespaardreistijdverlies(tabelB2).Hieruitblijktdatheteffectvaneenspitsmijding(verschuivingvanwerktijdommetdeautodespitstemijden)groterisdanheteffectvaneenenkelevermedenverplaatsingdooreenthuiswerkdag(heenenterugreisapartgerekend).Ookblijktheteffectindeavondspitsgrotertezijndanindeochtendspits.

Tabel B2 Gemiddeldeverhoudingtussenaantaldagenthuiswerkenenaantalspitsmijdingendoorschuivenmetwerktijden

enerzijdsenvermedenreistijdverlies(VVU100)ophoofdwegenanderzijds,2014-2016.

Mijdingen door thuiswerkdagen

(per week per jaar)

Bespaarde VVU100/ thuiswerkdag

Aantal spitsmijdingen door schuiven met werk-tijden (per week per jaar)

Bespaarde VVU100/spitsmijding

7-9 uur 350.000 0,09 900.000 0,14

16-18 uur 300.000 0,2 700.000 0,27

Hele dag 1.000.000 0,11 1.600.000 0,07

HeteffectvandeviervormenvanHNWophetreistijdverliesindeperiode2000-2016isbepaalddoordeontwikkelingvandeviervormenvanHNWtenopzichtevan2016tevermenigvuldigenmetdegeschatteelasticiteiten.Deontwikkelingvanhetwerkenopeenanderevestigingisgebaseerdopdeontwikkelingvanhetthuiswerken,omdatdezevormenvanHNWin2000alsubstantieelwaren.Deontwikkelingvanhetwerkenopeenflexkantoorisgebaseerdopdeontwikkelingvanhetschuivenmetwerktijdenomdespitstemijden,omdatdezevormvanHNWevenalstelewerkendeontwikkelingenopICT-gebiedvolgt.In2000warenzoweltelewerkenalswerkenineenflexkantoorverwaarloosbaarinomvang.

3.5 Validatie effect van HNWi. Validatie telewerkenOmhetmetdemaandanalyse2014-2016vastgesteldeendaarnageëxtrapoleerdeeffectvanHNWophetreistijdverliesvoordeperiode2000-2016tevaliderenisdeuitkomstvergelekenmetdeberekeningvanheteffectvantelewerkenophetreistijdverliesdieinhetMobiliteitsbeeld2014,2015en2016isgepresenteerd.

Heteffectvantelewerkenisberekendmeteenuitbreidingvandeanalysewaarmeeheteffectvansociaal-economischefactorenopdeverkeersomvangenhetreistijdverlieswordtbepaald(de‘externeanalyse’;KiM2017a,Methodiekbeschrijving).Omtebepalenwatheteffectisvansociaaleconomischefactorenophetreistijdverlieswordendejaarlijkseontwikkelingeninsociaaleconomischefactorenpergemeentegerelateerdaandejaarlijkseontwikkelingenperwegvakopdehoofdwegenvandeverkeersomvang(in afgelegdevoertuigkilometers)enhetreistijdverliesperafgelegdevoertuigkilometer(formule2).De volgendesociaaleconomischefactorenzijngeanalyseerd:bevolkingsomvang,bevolkingperleeftijds-groep,aantalbanen,autobezit,bbpenbedrijfsvestigingen.Indezeanalyseswordtookrekeninggehoudenmetheteffectvanextrastroken(andereverklarendefactorenleiddenniettoteenveranderingvanheteffectvansociaaleconomischefactorenopreistijdverlies).

Yvj = βv . E1vj β1. E2vj

β2. E3vj β3 (2)

Yvj = (meancentered)verkeersomvang,‘reistijdverliesperafgelegdekm+effectextrastroken’perwegvakvenjaarj

βv = constanteperwegvakv(impliciet,doormeancentering)Egvj = heteffectvanexternefactoren(bevolkingsomvang,banenperinwoner,autobezitper

inwoner)perwegvakv(gemeenten<30km)enjaarjβi = elasticiteitendieheteffectvanfactoriopverkeersomvangenreistijdverliesaangeven


Voordeexterneanalysewordeneerstelasticiteitengeschatmeteenloglineaireregressie;vervolgenswordendezeindedoorrekeninggeaggregeerdnaareenlandelijkniveaueneenperiodevanjaren(Σ(elasticiteit*x)).Nagegaanisookwatheteffectisvandeafstandtussengemeentenenwegvakopdematewaarindeveranderingeninsociaaleconomischefactorendeveranderingenindeverkeersomvangenhetreistijdverliesperafgelegdekilometerkunnenverklaren.Voordeverklaringvandeontwikkelingvanhetreistijdverliesindeperiode2004-2014blijktheteffectvanbevolkingsomvang,banenenauto-bezitvandegemeentenbinneneenstraalvan30kilometervanelkwegvakdeverkeersomvangenhetreistijdverliesperafgelegdekilometerhetbestetekunnenverklaren.Heteffectvandesociaaleconomischefactorenopreistijdverliesinhetlaatstedecenniumblijktindeexterneanalyseelkjaarbijbenaderingevengroottezijnalshetgezamenlijkeeffectvandeverkeersomvangendekalenderjaareffectenindemaandanalyse.

Omheteffectvantelewerkentebepalenisindedoorrekeningvandeexterneanalysevansociaal-economischefactorenperwegvakopjaarbasis(zieB3.2)deverklarendefactor‘banen’vervangendoor‘werkdagen’(aantalbanenvermenigvuldigdmethetgemiddeldeaantalwerkdagenperwerkendeperweek).Ditwordtvervolgensuitgesplitstin‘reiswerkdagen’en‘telewerkdagen’perinwoner.HetaantaltelewerkdagenisgebaseerdophetaantaltelewerkersuitdeenquêteICT-gebruikbedrijvenenhetgemiddeldeaantaltelewerkdagenperjaaropdeNEA-enquête.

Heteffectvanthuiswerkenophetreistijdverliesindeperiode2000-2015isgroterdanheteffectvantelewerkenzoalsdatindeafgelopenjareninhetMobiliteitsbeeldisgepresenteerd,namelijk8respectie-velijk4procent(tabelB3).Ditverschilislogischverklaarbaar,aangeziendeomvangvanhetthuiswerkeninaantalpersonen(35procent)groterisdandievanhettelewerken(16procent;NEA,2016).

Tabel B3 Effectvantelewerkenopverkeersomvang(VP)enreistijdverlies(VVU),2000-2015.

5 uur per week Omvang 2000 2000-2015 Elasticiteit Effect op VP Elasticiteit Effect op VVU/km

Effect op VVU

Bevolking 15863950 6,5% 0,326 2,1% 1,488 9,9% 12,2%

Werkdagenpinw 2,309 -0,3% 0,639 -0,2% 1,373 -0,4% -0,6%

Auto'spinw 0,400 18,1% 0,599 10,5% 1,257 23,2% 36,1%

Totaal inclusief telewerken 12,5% 34,8% 51,8%

Banenpinw 0,462 1,9% 0,639 1,2% 1,373 2,7% 3,9%

Totaal indien geen telewerken 14,1% 39,0% 58,7%

Telewerkdagenpinw 0,001 3565,1% -1,4% -3,0% -4,4%

ii. Validatie via verhouding VP/VVU

DaarnaastishetvastgesteldeeffectvanHNWophetreistijdverliesvergelekenmetdeberekeningvanheteffectvanHNWopbasisvandewaargenomenverhoudingVP/VVUindeperiode2000-2016perjaarperperiodevandedag(0-6;6-7;7-9;9-10;10-15;15-16;16-18;18-19;19-24uur).HeteffectvanHNWisuitgedruktindevermedenverkeersomvangpervormvanHNWperjaarperdagdeel.HettotaleeffectvanHNWophetreistijdverliesindeperiode2000-2016isvolgensdezewerkwijze-19procent(versus-18procentmetdetoegepastemethode).Ditbevestigtdeuitkomstvandetoegepastemethodiek.


Summary

ImpactofFlexibleWorkingonmobilityandcongestion2000-2016

An empirical study to determine trends in Flexible Working and their impact on mobility and congestion. The two types of Flexible Working (FW) that had the greatest impact on mobility and congestion from 2000 to 2016 were teleworking and shifting working hours to avoid peak-hour traffic. The number of teleworking hours increased by 38 percent during that time period, while the number of times people shifted their working hours to avoid car use during peak-hours increased by 40 percent. The number of vehicle kilometres consequently increased by 3 percent less than if FW did not exist. Compared to the year 2000, traffic volume by FW increased by 5 percent less on the main road network, while hours of delay on main roads decreased by 18 percent.

Lack of empirical research about FWLittleempiricalresearchiscurrentlyavailablepertainingtohowFlexibleWorking(FW)hasdeveloped,andhowthishasimpactedthedevelopmentofmobilityandcongestion.TheKiMNetherlandsInstituteforTransportPolicyAnalysisconductedresearchthatexaminedthedevelopmentandcharacteristicsof varioustypesofFW,andtheassociatedinfluentialfactors.Basedontheseresearchfindings,KiMdevelopedamethodologythatwassubsequentlyusedtodeterminehowthevarioustypesofFWimpactthedevelopmentofmobilityandcongestion.

TheDutchMinistryofInfrastructureandWaterManagement’sDirectorate-GeneralforMobilityandTransportstrivestousetheBeter Benutten(OptimisingUse)programasameansofpromotingtheFlexibleWorking(FW)andthushelpingtoreducetrafficcongestion.Theonlystatisticscurrentlyavailablepertaintotheextenttowhichemployeesworkfromhomeandtelework(nationalsurveyonlabourconditions“NEA”,2015),andtohowcommonplaceteleworkingisamongcompanies(ICT-Use Survey for Companies,StatisticsNetherlands(SN)).TherearenootherdataavailablepertainingtotheothertypesofFWandthe useofcars,publictransportandbicyclesbyflexibleworkers.

Surveys: working from home and peak-hour avoidance are the most important types of FW InMarch2014,March2015andMarch2016,KiMsurveyedapproximately14,000workingpeopleintheDutchlabourforce.ThesubsequentanalysesofthesemeasurementsandofotherdatasourcesfoundthatitwaspossibletousethesedataandthedevelopedmethodologytodetermineFW’sdevelopmentandcharacteristicsduringtheyears2000-2016,aswellashowthevarioustypesofFWimpactedtheuseofcars,publictransportandbicycles,andcongestiononthemainroadnetwork.

TheKiMsurveysrevealedthatworkingfromhomeandshiftingworkinghourstoavoidpeak-hourcartravelwerethemostcommontypesofFW.ThenumbersofpeopleusingonetypeofFWremainedapproximatelythesamefrom2013to2015.However,thetotalnumberofdaysthatworkingpeopleusedFWincreasedby3percent.Some40percentofallworkingpeoplecurrentlyuseoneormoretypesofFW,whileapproximately30%ofworkingpeoplereportedthatFWwasunsuitablefortheirparticularemploymentsituation.Morethan20percentstatedtherewasseeminglypotentialforfurthergrowth.


Opportunities afforded by employers determine FW’s developmentThekeyfactorimpactinghowthevarioustypesofFWdevelopisopportunitiesaffordedbytheemploymentsituation,whichnotonlypertainstophysicalcapabilities,suchasaccesstoemailandfiles andtheuseofflexoffices,butalsotoemployersexplicitlyallowingpeopletoworkoutsideofthepermanentworkplacelocation.TheextenttowhichFWisuseddifferspersector.Basedonworkingpeople’sownestimates,allsectorsseeminglyofferfurthergrowthpotential.Aworkingperson’spreferencesandpersonalcircumstancesareofcoursedeterminingfactors.Howproblematictrafficcongestionisalsoplaysarolehere.

Working from home and peak-hour avoidance have the greatest impact on mobility and congestion developmentBycombiningtheknowledgegainedfromKiMsurveyswiththatofexistingdatasources(includingthenationalsurveyontravelbehaviour“OViN”andNEA,derivedfromSNandtrafficdata),itispossibletoestimatehowFWdevelopedfrom2000to2016.Theimpactonmobilityandcongestioncouldalsobedetermined.

From2000to2016,workingfromhomeandshiftingworkinghourstoavoidpeak-hourtraffichadthegreatestimpactoncarandpublictransportuse,andonroadcongestion.ThiswasnotonlyduetothenumbersofpeopledoingFW,butalsobecauseFW’sfrequency(hours/days/times)increased.From2000to2016,therewasa38percentincreaseinthenumberofhoursthatpeopleworkedfromhome.The numberoftimespeopleshiftedtheirworkinghoursperweektoavoidpeak-hourcartravelincreasedby40percentoverthesameperiod.

Fewer kilometres travelled and less congestion due to FWBecauseofhowFWdeveloped,from2000-2016thenumberofvehiclekilometresonallroadsincreasedby3percentlessthanifFWdidnotexist.Thenumberofkilometrestravelledbypublictransportincreasedby2percentlessduringthatsameperiod.

OwingtoFW,trafficvolumeonthemainroadnetworkbyFWincreasedby5percentlessin2016,ascomparedto2000.Andhoursofdelayonthemainroadsincreasedby18percentlessduringthesameperiodbyFW.14

14 A(minor)partoftheimpactthatFWhadontrafficvolumeandcongestionfrom2012-2016wasduetotheBeter Benutten (OptimisingUse)program’smeasures(particularlythepeak-houravoidancerewardschemes).TheimpactofBeter Benutten measuresisnotseparatelydistinguishedintheanalysesinthisreport(fortheeffectsofBeter BenuttenseeVanderLoopandHaaijer,2017,andKiM,2017a).


WhatisFlexibleWorking?Flexible Working (FW)wasfirstintroducedaroundadecadeagoasameansofmakingworkmore effective,efficientandenjoyableforboththeorganisationsandemployees.Toachievethis,employeesarethefocalpoint,and,withincertainlimits,theyaregiventhespaceandfreedomtodecideforthemselveshow,whereandwhentheywanttowork,andwithwhom(Bijl,2009).FW thereforeaimstoalterworkroutinesinthebroadestsense.IfFWresultsinallowingpeopletoworkmoretime-andplace-independent,othermobilitypatternscanthenemergeasalternativestothetraditionalroutineofregularworkinghoursatpermanentworkplacelocationssituatedoutsidethehome.Consequently,themobilitysystem’speakloadcanalsodecrease.

KiMidentifiesseventypesofFWthatcanimpactmobilityandcongestion:1) Workingalldayorpartofthedayathome(insteadofatapermanentworkplacelocation,

excludingovertimeandpeoplewhosehomesserveastheirpermanentworkplaces);2) Workingatanotherbranchofthecompany;3) Workingataflexofficespace;4) Shiftingworkinghoursatthepermanentworkplacelocationinordertoavoidtravellingbycar

duringthemorningand/oreveningpeak-hours(7:00-9:00;16:00-18:00);5) Shiftingworkinghoursinordertoavoidtravellingbypublictransportduringpeak-hours;6) Avoidingtheuseofcarsforbusinesstrips;7) Workingduringcommutes.


Literatuur

Bijl,D.(2009).Aan de slag met Het Nieuwe Werken. www.nieuwwerken.nl

CBS(2016).Onderzoek Verplaatsingen in Nederland. Onderzoeksbeschrijving.DenHaag:CentraalBureauvoorde Statistiek.

KiM(2014).Meer tijden plaats onafhankelijk werken: kansen en barrières.DenHaag:KennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid.

KiM(2017a).Mobiliteitsbeeld 2017.DenHaag:KennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid.

KiM(2017b).De rol van reisinformatie in het wegverkeer.DenHaag:KennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid.

Loop,H.vander&Haaijer,R.(2017).Expostevaluatievanbenuttingmaatregelenomcongestieteverminderen.PaperColloquiumVervoersplanologischSpeurwerk(CVS),Gent.

Loop,H,vander,Perdok,J.&Willigers,J.(2014).Economicevaluationoftrendsintraveltimereliabilityinroadtransport.Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, No. 2450,163-171.

NEA(2015).Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2015.CentraalBureauvoordeStatistiekenTNO.


http://www.nieuwwerken.nl/

Colofon

DitiseenuitgavevanhetMinisterievanInfrastructuurenWaterstaatMei2018

KennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid(KiM)

ISBN/EAN

978-90-8902-187-8

KiM-18-A10

Auteur

Han van der Loop

Vormgeving en opmaak

VormVijf,DenHaag

KennisinstituutvoorMobiliteitsbeleid(KiM)Postbus209012500EXDenHaagTelefoon:0704561965

Website:www.kimnet.nlE-mail:[email protected]

PublicatiesvanhetKiMzijnalsPDFtedownloadenvanonzewebsitewww.kimnet.nl. Ukuntnatuurlijkookaltijdcontactopnemenmetéénvanonzemedewerkers.

Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen onder vermelding van het KiM als bron.


http://www.vormvijf.nl

http://www.kimnet.nl

mailto:info%40kimnet.nl?subject=

http://www.kimnet.nl/

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid

(KiM) maakt analyses van mobiliteit die

doorwerken in het beleid. Als zelfstandig

instituut binnen het ministerie van Infrastructuur

en Waterstaat (IenW) maakt het KiM

strategische verkenningen en beleidsanalyses.

De inhoud van de publicaties van het KiM

of de staatssecretaris van IenW weer te geven.

Ditiseenuitgavevanhet

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Postbus20901|2500EXDenHaagwww.rijksoverheid.nl/ienw

www.kimnet.nl

ISBN/EAN:978-90-8902-187-8

Mei2018|KiM-18-A10

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid | Effecten van …...2018/06/14 · Kennisinstituut voor...

Documents

Transcript of Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid | Effecten van …...2018/06/14 · Kennisinstituut voor...