1 1

KairosHet juiste moment

Opening vrijeschool Meander 7 juni 2019

3 2

Inhoud

5 Voorwoord Frans Schobbe

6 Ruimte voor Meander Harry Gubbels

8 Geef me de ruimte

10 De gouden doos Joke Bijl

14 Een grondsteen onder onze voeten Frans Schobbe

16 Het juiste moment Els Geraets

20 Luchtfoto schoolplein Norbert Voskens

22 Een groen schoolplein Pjotr Timmerman

25 Geef me de twaalf! Frans Schobbe

27 Geef me de vijf! Frans Schobbe

28 De Zwanenridder Monique Goris

31 Geef me de metalen! Frans Schobbe

32 Geef me de mineralen! Frans Schobbe

34 De grondsteenspreuk

ColofonDit boekje is uitgegeven ter gelegenheid van de officiële opening en grondsteenlegging van Meander Vrijeschool Nijmegen op 7 juni 2019.

Redactie: Frans Schobbe, Monique Goris, Christine Monten, Anne-Marie LuckerFotografie: Norbert Voskens, Marjolein Gubbels, Nannette Klunne, Frans SchobbeVormgeving: Colet Falke

5 4

7 juni 2019Een speciale uitgave bij een bijzondere dag; geen Branding, wel gemaakt door de Brandingredactie. Vier dingen maken deze zevende juni feestelijk:

Het is de vrijdag voor Pinksteren, waarop wij altijd het pinksterfeest vieren. Met meer dan 500 leerlingen kunnen we dat niet meer met z’n allen tegelijk doen. De A- en de B-stroom moet dat gescheiden doen, anders past het niet. Dus twee keer meiboomdansen en twee keer pinksterbruidjes uit de kleuterklassen.

De opening van het groene plein. Tot dan toe was het prille groen beschermd door er slechts één klas tegelijk onder begeleiding bij toe te laten, maar vanaf deze feestelijke dag zijn de rode linten verdwenen.

De officiële opening van de school. Dat lijkt wat vreemd omdat we inmiddels bijna twee jaar het gebouw gebruiken, maar er moet altijd zo’n feestelijk, beetje formeel moment zijn dat je het lint doorknipt en naar binnen stapt alsof het voor het eerst is.

De plaatsing van de nieuwe grondsteen. In 1997 werd de grondsteen geplaatst op de Groesbeekseweg en op de Wilhelminasingel. Toen we het pand aan de Groesbeekseweg verlieten bleef de grondsteen daar achter, vastgeklonken in beton en onverhuisbaar. Op deze zevende juni kregen we een nieuwe, en dat ging gepaard met een uitgebreid ceremonieel waarover in dit jubileumnummer meer te lezen is. Een avondconcert om de dag af te sluiten in stijl.

Leoniek Roncken, Monica de Vries, Els Geraets en ondergetekende hebben het programma van deze vierslag voorbereid, bepaald geen sinecure. Veel werk, maar ook erg feestelijk. Klassen die de meiboomdans uitvoeren onder vrolijke muziek, een enorme kring van ouders er omheen. Een plaatje! De pinksterbruidjes die de linten mogen knippen en daarmee het groene plein openen. Peter van Oosten en Jean Pierre van Groeningen die samen met Harry Gubbels het lint knippen en daarmee het schoolgebouw officieel in gebruik nemen. Het in de grond plaatsen van de schitterende grondsteen, het anker van Meander.

Het was een dag die een speciale uitgave verdiende. Lees ‘m en bewaar ’m.

Frans Schobbe

Kairoshet juiste moment

7 6

Ruimte voor Meander

Iedere ochtend staan we in een grote kring in de zaal. Alle medewerkers en stagiaires, soms wel 40 mensen! De ochtendspreuk wordt gelezen en we wensen elkaar een fijne dag. Wat een genot dat met ons allen, in één ruimte, te mogen doen!!

Begin 2012 tipte Peter van Oosten, conrector van het Karel de Grote College, mij dat het pand op de Celebesstraat vrij zou komen. Samen, wat we wel vaker doen, hebben we de mogelijkheid onderzocht om dat gebouw te betrekken. Het bleek voor het Karel de Grote College en voor Meander een fantastische optie. Het Karel de Grote College kon dan het pand aan de Prins Bernhardstraat betrekken, die ruimte was voor hun meer dan welkom.

De voordelen voor Meander zijn ten eerste dat we in een gebouw zijn gekomen wat ons past, waar we maar liefst drie grote ruimtes hebben: de grote toneelzaal, de rode euritmiezaal en de gymzaal. En ten tweede dat het natuurlijk geweldig is met alle kinderen en medewerkers op één plek te zitten. Samen met Jean-Pierre van Groeningen heb ik de grote verbouwing begeleid. Omdat zowel Peter als Jean Pierre in die fase zo belangrijk waren zijn zij gevraagd om het lint bij de officiële opening door te knippen.

Bijna twee jaar is het nu al onze school. Net als bij een paar nieuwe schoenen, moesten we het even inlopen. Inmiddels weten we waar het knelt en waar het lekker zit. Het knelt bijvoorbeeld dat we liever een nog grotere zaal zouden willen hebben en het aantal werkruimtes buiten de klassen zouden we graag willen vermenigvuldigen. Het zit echter zo lekker dat het een heel licht gebouw is en dat alle kinderen samen zijn!

Voor de zomervakantie in 2019 hebben we de ouders van de leerlingen van school en de kinderen van de hoogste klassen gevraagd hoe het gebouw ervaren wordt. Vrijwel unaniem was men van mening dat de verhuizing een hele stap vooruit was. De sfeer van het gebouw is goed; de ruimtes zijn licht, met name dat laatste was op de oude locatie aan de Groesbeekseweg anders. Het sanitair is letterlijk frisser en het gebouw wordt als veilig ervaren.

Harry GubbelsDirecteur

Allerlei zaken van de oude school zijn naar onze huidige plek meeverhuisd. Ook de zonnepanelen zijn weer geïnstalleerd.De aannemer heeft onze wensen weten te realiseren en de grootste investering is naar de nieuwe kleuterlokalen gegaan. Ons team vindt het van het grootste belang dat met name de kleuters veel ruimte hebben. Alle kleuterlokalen zijn 64 vierkante meter geworden en hier en daar nog wat groter, zeer ruim boven de wettelijke eis.

Alle lokalen hebben een nieuw keukenblok gekregen. Deze aanbesteding is naar een klein bedrijf gegaan waardoor we iets heel moois hebben gekregen. Waar nodig zijn vloeren voorzien van een nieuwe toplaag met kleuren in de sfeer van het leerjaar. Alle lokalen zijn voorzien van licht dat weinig energie verbruikt, maar wel de gevraagde lichtkwaliteit biedt. Het hele pand wordt verwarmd door een palletkachel. Na een zeer uitgebreid onderzoek is gebleken dat dit de meest duurzame keuze is. Daarnaast is er ook een stevige subsidie binnengehaald, omdat het weinig belastend voor het milieu is.

Het gebouw is wifi-vrij. Er is met bekabeling gewerkt zodat in elk lokaal twee toegangen tot internet aanwezig zijn. De lokalen zijn zand-wit geschilderd opgeleverd en Frans Schobbe is inmiddels gestart met een langlopende klus: alle lokalen voorzien van een passende muurschildering. In drie lokalen zijn inmiddels de eerste resultaten te bewonderen.

De meeste wensen die uit de enquête naar voren kwamen hadden te maken met het schoolplein. Voortdurend is daar hard aan gewerkt en stap voor stap hebben we het zien groeien en groenen. Geduld is een schone zaak, is een oude wijsheid. Het is ook een enorme klus: de totale oppervlakte is 5100m2, dat biedt veel mogelijkheden maar het is ook enorm veel werk! Een hele groep is daar intensief mee bezig: leerkrachten maar ook oud-leerkrachten en veel ouders. De plannen zijn er, gestaag wordt er verder geschept, gegraven en gebouwd. We willen in de komende tijd het binnenschilderwerk af laten maken; ramen op de zolderzaal plaatsen en een verrijdbare wand in de zaal laten zetten.

Dit schooljaar is het plein voor het grootste deel afgekomen, dat was aanleiding de feestelijke opening van ons gebouw en het plein te combineren. Vandaag vieren we de echte opening. Als onderdeel van de ceremonie zal de nieuwe grondsteen geplaatst worden.Het is extra bijzonder dat in 2019 een internationaal feest wordt gevierd. De vrijeschool bestaat dan een eeuw!

9 8

Geef me de ruimte

Hannes

Raaf8

“Het stiltetuintje op school is fijn. Daar is het zo lekker rustig.” – Jazz, 1e klas “Buiten is het stiltetuintje op de nieuwe school het fijnst. Daar moet je altijd stil zijn en daar mag je alleen maar rustige dingen doen. Het is er zo lekker rustig.” – Ezra, 2e klas

“De nieuwe school en op het schoolplein zijn super. Er zijn allerlei nieuwe plekken voor de kinderen bijgekomen lijkt het. De tafeltennistafel, de pannaveldjes, de plekjes voor de kleine kinderen: heel fijn dat voor al die dingen echt ruimte is gekomen. Ik wilde dat m’n 6e-klasser daar nog veel langer van kon genieten.” – Ydo, ouder

“Het stiltetuintje is fijn omdat het daar zo lekker rustig is en je fijn kan kletsen met je vriendinnen.” - Ise, 5e klas

“Ik heb niet echt één favoriete plek, ik vind het overal wel fijn. Op het schoolplein aan de achterkant is het voetbalveldje en een tafeltennistafel, daar zijn we altijd met de klas. Ik mis daar nog wel een ruime plek om te zitten. We hangen altijd tegen het muurtje.” – Tommy, 6e klas

“Het middenplein met alle rotsen enzo vind ik het fijnst. Want je kunt daar heel leuk spelen en het is gewoon heel fijn” - Aafje, 1e klas

“Bij de tribune speel ik het liefst, dat vind ik het fijnste plekje want daar kun je alles zo goed zien. In de klas zit ik ook achterin, dat vind ik ook een hele fijne plek” – Mila, 4e klas “Ik vind het schoolplein mooi! Het leukst vind ik de klimmuur, met die gekleurde steentjes” – Annabelle 4e klas

Met toch een beetje (boel) pijn in het hart namen kin-deren, ouders en leerkrach-ten afscheid van het oude schoolgebouw. Het was zo lang een fijne plek ge-weest. Een nieuw gebouw, met nieuwe toegangsdeu-ren, nieuwe trappen, nieu-we gangen, nieuwe lokalen en vooral ook een nieuw schoolplein is wennen. Een paar leerlingen en ouders geven hun reactie.

“De tribune op het schoolplein, daar hang ik vaak rond, dat is voor mij de leukste plek. Toen we met de school net verhuisd waren, maakte ik me even zorgen. Het was een waar tegelparadijs! Gelukkig is het goed gekomen.” – Anne-Marie, ouder

“Mijn fijnste plek is achterin de klas, want daar kan ik lekker kletsen.” – Noor, 4e klas

“Ik vind het hele schoolplein leuk, maar het leukste is het daar waar de boomstammen zijn, waar de eersteklassers heen mogen. Daar kun je beter leren klimmen en er is meer ruimte.” – Frida, kleuterklas

“Heel knap hoe in betrekkelijk korte tijd veel sfeer is gecreëerd, en dat in verschillende ruimtes en voor alle leeftijden. Het gebouw had natuurlijk al heel veel potentie. Het licht binnen is heel mooi. Dat zachte geel als je de zaal binnenkomt bijvoorbeeld, ik houd daarvan. Het is heel warm en het past bij de Vrije School. Het schoolplein maakt het gebouw nu wel helemaal af. Die ruimte erbij doet iets, er is meer ruimte om je lekker te voelen.” Karin, ouder

Annabelle

Noor

Max

Luna 9

11 10

Jolijn10

De gouden doos...Joke Bijl

Oud-kleuterleidster Meander

In een groot bos was een klein kabouterdorpje. In het midden was een plein en op dat plein was een diepe waterput met een muurtje er omheen. Er woonden veel kabouters en kabouter Zilverbaard woonde er ook in een klein huisje. Elke dag liep hij naar het plein en ging op het muurtje zitten bij de put. Als er een andere kabouter langsliep zeiden ze elkaar vriendelijk gedag, maar een praatje maken deden ze niet. Dat vond kabouter Zilverbaard heel jammer. Hij wilde zo graag een gezellig praatje maken met de andere kabouters, maar het leek net of zij dat niet konden.Op een dag liep kabouter Zilverbaard het donkere bos in. Hij was een beetje verdrietig omdat niemand echt een gesprek met hem begon. Hij liep naar het grote meer en daar zag hij een mannetje zitten op een steen bij het water. Dat mannetje had iets in zijn hand. Het leek wel goud! Wat zou dat zijn? Kabouter Zilverbaard liep een beetje verder en keek eens goed. Het was een doos, die leek op een bal.

Hoe vertel je aan kleuters over de grondsteen-legging? Toen Joke erover nadacht, zag ze het kleine kind dat alles in beelden in zich opneemt en kwam tot dit verhaaltje.

11

13 12

De zonne gaat op,de zonne gaat neer;De zonne gaat op en gaat onder.Standvastiglijk heen,Standvastiglijk weer,Standvastiglijk werkt zij dit wonder. (Guido Gezelle, uit de Gouden Poort)

Wat zou het toch zijn? Kabouter Zilverbaard kwam nieuwsgierig een stukje dichterbij en keek nog eens goed. Toen zei het mannetje: “Je mag gerust wat dichterbij komen hoor! Ik heet Pentagon”, zei het mannetje. “Ik heet Zilverbaard” zei de kabouter. “Wat is dat voor mooie gouden bal, die u daar heeft”, vroeg kabouter Zilverbaard. “Dat is geen bal”, zei het mannetje Pentagon, “kijk maar er zitten allemaal vlakjes aan en hij kan niet rollen.” Wat is het dan”, vroeg kabouter Zilverbaard, die nu toch wel heel nieuwsgierig werd. Wat het is, is niet belangrijk, maar wat je ermee kunt doen.” zei het mannetje Pentagon.“Wat kun je er dan mee doen?” vroeg Zilverbaard.“Dat zal ik je vertellen”, zei het mannetje.

“Deze doos kun je gebruiken om allemaal mooie dingen in te doen. Niet gewone dingen maar dingen waar je veel van houdt en waarvan je blij wordt als je eraan denkt. Maar niet alleen dingen van jou, maar van iedereen die er ook graag iets van zichzelf in wil stoppen. Als de doos dan dichtgemaakt wordt, kan er niets meer uit. Deze doos heb ik voor jou en de kabouters in jouw dorp gemaakt, omdat jij verdrietig bent en graag wil dat het anders wordt. Jij wil met iedereen praten en de andere kabouters kunnen dat niet. Jij kunt dat veranderen”.“Hoe dan?” vroeg kabouter Zilverbaard.

Philippe

Dit verhaaltje wordt op de grondsteendag (2 april) verteld aan de kleuters. Alle kleuters zitten dan rond de vijfhoekige koperen plaat, waaronder de grondsteen gelegd is. Omdat er steeds nieuwe kleuters komen weten ze er weinig meer van, ook al lopen ze dagelijks deze plaat in de hal voorbij. Na afloop krijgen ze een goudpapieren pentagon aan een draadje. De kinderen zijn hier heel verguld mee en sommigen weten nog te vertellen van het vorige jaar, toen kregen ze het ook. Doordat dit ritueel elk jaar terugkeert, gaat het voor hen leven.

“Jij mag deze gouden doos meenemen en aan alle kabouters in het dorp vragen of ze er iets in willen doen. Iets waar ze het meest van houden en waarvan ze blij worden als ze er aan denken. Dan mag je de doos midden in het dorp in een mooi gegraven kuil leggen. Op die kuil moeten jullie een mooie steen leggen, zodat je de plek niet kunt vergeten. Elke keer als je er dan langs loopt zul je blij worden en zul je er met de andere kabouters over kunnen praten. Dat zullen ze allemaal heel fijn vinden”, zei het mannetje Pentagon. Kabouter Zilverbaard werd al helemaal blij toen hij er alleen nog maar aan dacht. Hij pakte voorzichtig de mooie gouden doos, die op een bal leek aan van het mannetje en zei: “Dank u wel. Ik ga het meteen vertellen aan alle kabouters!”

Vrolijk liep hij terug naar het kabouterdorp. De vogeltjes in de bomen keken naar kabouter Zilverbaard met zijn mooie gouden doos en werden ook nieuwsgierig. Ze vlogen met Zilverbaard mee. De haasjes wipten achter hem aan en de eekhoorns sprongen van tak naar tak. Zo kwam Zilverbaard in het dorp terug. De eerste kabouter, die hij tegenkwam begon meteen tegen hem te praten. Hij wilde weten wat er in de doos zat. “Nog niets”, zei Zilverbaard, “maar dat gaat gauw veranderen. Ik ga er iets in stoppen waar ik het meest van hou en waar ik blij van word als ik er aan dank.”“Mag ik dat ook?” vroeg de andere kabouter. “Ja hoor!” Iedereen die dat wil mag dat!” zei Zilverbaard blij.

Al gauw kwamen er steeds meer kabouters kijken naar die mooie gouden doos, die op een bal leek, maar het niet was. Zilverbaard vertelde elke keer weer waarvoor de doos was en alle kabouters gingen in hun huisjes zoeken naar iets waarvan ze veel hielden en waar ze blij van werden als ze er aan dachten. Voor de kabouters, die het nog niet wisten maakte kabouter Zilverbaard een mooi groen briefje. Hierin schreef hij met kabouterlettertjes waarvoor de gouden doos bedoeld was. Steeds meer kwam er een nieuwe brief en tenslotte wisten alle kabouters wat de bedoeling was.

Op een mooie dag in de lente kwamen ze allemaal bij elkaar en brachten iets mee om in de gouden doos te doen. Ze zeiden allemaal mooie woorden en die kwamen er ook in. Toen iedereen aan de beurt was geweest kwam de smid en smeedde de gouden doos, die op een bal leek dicht. Niemand kon er toen meer in en er kon ook niets meer uit. Vier andere kabouters hadden bij de put een mooi groot rond gat gegraven. En toen alle kabouters een mooi kabouterlied zongen, lieten kabouter Zilverbaard en nog vier kabouters de gouden doos, die op een bal leek, in het gat zakken. Ze maakten het gat dicht met een mooie steen. Op de steen stond geschreven: “Hier in de grond ligt een gouden doos. Er zitten allemaal mooie, lieve woorden en dingen in waar we blij van worden”. De kabouters vierden de hele dag nog feest en toen ze weer naar hun huisjes gingen waren ze allemaal heel blij en gelukkig. Elke keer als ze langs de steen kwamen spraken ze er met elkaar erover en gingen ze blij verder.

Kabouter Zilverbaard ging nog een keer naar het bos om het mannetje Pentagon te bedanken. Maar hij was nergens meer te vinden. Toen riep kabouter Zilverbaard bij het meer: “Dank je wel, mannetje Pentagon!”

15 14

Roelof: “Het gaat over eeuwenoude geschiedenis, denk maar aan de crypte onder kathedralen, het muntje onder de centrale balk van een boerderij. En eerste stenen die gelegd worden bij bepaalde bouwwerken. Overal waar je de wens hebt boven en beneden samen te brengen kun je een grondsteen gebruiken om je intenties vast te leggen. Die intenties leg je ook vast in een spreuk of een boodschap op perkament. Daarbij ga je ervan uit dat je spiritueel bezig bent, contact zoekt met de geestelijke wereld en dat je daarvoor in de ruimte waar je werkt een plek creëert. We hoeven die steen zelf niet steeds te zien, we weten dat hij er is en dat is voldoende.”

Roelof: “Overal waar mensen gebouwen neer zetten, dat is best wel een toer, scheppen we een eigen omhulling. Van het begin af aan hebben mensen dat een extra betekenislaag mee willen geven. Bij kerken waren dat relikwieën van heiligen om er een spirituele lading aan toe te voegen. Bij de bouw van boerderijen werd er onder de centrale balk een gouden munt gelegd. Dat gebruik, dat ook wel een bouwoffer wordt genoemd, gaat heel ver terug. In Duitsland is het nog steeds gebruikelijk om een grondsteen te leggen. Als er bijvoorbeeld een fabriek of een overheidsgebouw wordt neergezet gaat er altijd een koperen koker de grond in, daar gaat dan meestal een krant in van die dag, dat is heel normaal daar. In Nederland leggen we een eerste steen of slaan een eerste paal.”

Een grondsteen onder onze voeten

Grondsteen, hoeksteen, de eerste steen, de eerste paal slaan... Het zijn allemaal begrippen die horen bij bouwtradities. Vaak wordt het woord overdrachtelijk gebruikt voor ‘het eerste begin’.Als je ‘grondsteen’ googelt zit je binnen de kortste keren op een antroposofi-sche site en komt de naam ‘Rudolf Steiner’ voorbij. Wat is dat voor traditie en welke bedoeling heeft een grond-

steen?

Roelof Cramer maakte onze grondsteen op bestelling. Hij zat ooit zelf op de vrijeschool in Leiden en Den Haag, deed onder andere de kunstacademie en verdient de kost als leraar houtbewerking, zelfstandig meubelmaker en toegepast vormgever, net hoe het uitkomt. Docenten Els Geraerts en Frans Schobbe gingen met hem in gesprek over onze grondsteen.

Frans SchobbeLeerkracht Meander

Roelof Cramer

Roelof: “Bij het eerste Goetheanum was het op de plek waar de twee koepels samen kwamen. In de Zutphense vrijeschool is het midden in de zaal, in Arnhem op de kruising van de zaal en het toneel. In de centrale hal kan het, en inderdaad net over de drempel. Midden onder het toneel is ook een goede plek wordt ook wel gezegd. Als je een antroposofische architect laat bouwen dan is de zaal het middelpunt van de school, daar komt de hele gemeenschap samen. Je ziet altijd de zaal in het midden van het gebouw.”Els: “De zaal ligt hier wel aardig in het midden maar is niet centraal. Je hebt meer het gevoel dat het naar twee kanten uitwaaiert in dit gebouw maar niet dat het in de zaal samenkomt.”

Frans: “Ik heb het gevoel dat onze grondsteen op een goede plek ligt en dat is bij de ingang aan de Celebesstraat. Wie binnenkomt of naar buiten gaat stapt bijna over de grondsteen heen. Op de Groesbeekseweg lag hij binnen, net over de drempel en nu ligt hij ervoor.”

Roelof: “Je hebt het hier niet in de architectuur voor het kiezen dus moet je op andere gronden kiezen voor de juiste plek. Symbolisch gezien is de drempel dan een goede plek. En bij de vorige school lag hij ook bij de drempel.”

In Egypte liet de farao kleine gouden modellen begraven van het belang-rijkste bouwgereedschap voor de bouw startte. Ook uit de Romeinse tijd zijn voorbeelden bekend. Een of meerdere voorwer-pen werden begraven of ingemetseld. Bouwoffers kunnen op tal van plaat-sen voorkomen onder of in een wand of muur, in paalkuilen, in de bodem of onder de vloer, onder de drempel en tenslotte onder of in de buurt van de haard. Het kon gaan om munten en amuletten, maar ook om beeldjes, kruiken of honingpotten. Een kruik ving volgens de overlevering de kwade geesten. Met kostbaar-heden probeerde men zich te verzoenen met de aardgeesten en de voorouders, vanwege de inbreuk op hun leefwereld. Overledenen werden bij de Romeinen oorspronke-lijk ook onder de vloer van het huis begraven.

15

17 16

Wanneer: geen toevalstrefferMijn zoektocht naar data, plaats en vorm, bracht mij uiteraard terug naar de grondsteenlegging van 2 april 1997. Een gesprek met Ant Dijkstra, die toentertijd deelnam aan het proces, maakte mij duidelijk dat het niet zomaar iets is. Een hele groep was jarenlang bezig met de inhoudelijke voorbereiding van die dag. Het tijdstip was weloverwogen!

2 april 1997 was geen toevalstreffer. Verschillende argumenten hadden invloed waardoor dat tijdstip een bijzondere kwaliteit kreeg. In het Grieks wordt de kwaliteit van de juiste tijd aangeduid met het begrip ‘Kairos’, vertaald als: gunstig moment, kans, gelegenheid. Op zo’n beslissend moment kun je bij uitstek een keuze maken welke weg je inslaat, welke richting je wilt volgen.

Wat speelde er mee in 1997?• De dag viel op de woensdag na Pasen.• 2 april is de geboortedag van Karel de Grote. De bovenbouw

(Karel de Grote College) draagt zijn naam. Daar werd op die tweede april ook de grondsteen gelegd!

• Volgens de Christelijke traditie is Christus op 3 april van het jaar 33 op Golgotha de kruisdood is gestorven. Op Goede Vrijdag wordt dit herdacht. Dit houdt in dat 2 april gezien kan worden als de oer-Witte donderdag. Op deze dag brak Christus voor zijn leerlingen het brood en deelde de wijn. In communio, in gemeenschapsvorming.

• De samenstand op 2 april van zon en venus – als astrologische symbolen voor genezing en liefde – in het dierenriembeeld Vissen en het astrologisch teken Ram, is een uitdrukking van de hoofdaspecten van de Heliassage, Helias, ridder met de zwaan, die zich deels afspeelt in Nijmegen.

• De komeet Hale-Bopp, die waarschijnlijk ruim 2000 jaar geleden ook al eens vanuit het verre heelal de zon heeft genaderd, stond op 2 april 1997 het dichtst bij de zon. Volgens Rudolf Steiner werkt het verschijnen van kometen als een versnelling of verandering en kan in 2 richtingen iets bewerkstelligen; hetzij een toenemende verharding, hetzij een verdergaande spiritualisering van het leven van de mensheid.

Het juiste moment

Els GeraetsLeerkracht Meander

Toen de taken rond de verhuizing voorjaar 2017 werden geïnven-tariseerd, riep ik uit: “De grondsteen moet ook mee!” En daarmee werd mijn lot bezegeld: ik zou daarvoor gaan zorgen. Al snel daarna rees bij mij het besef dat de grond-steen opnieuw gelegd zou moeten worden op de nieuwe locatie aan de Celebesstraat. Maar waar, wanneer en hoe?

Met dank aan Paul Heldens, oud ouder van deze school die een aantal artikelen schreef over bewustzijn voor het juiste moment en de datumkeuze in 1997.

Het voert te ver om daar dieper op in te gaan, maar dat een komeet een bijzonder verschijnsel is, zal niemand ontkennen.

Ik was er van onder de indruk en blij. Blij omdat Pasen 2018 ook begin april viel. Mooier kon het niet zijn, toch?! Zelfde datum op hetzelfde jaarfeest. Toch lukte het (mij) niet om de schoolgemeenschap zover te krijgen dat de grondsteenlegging dan zou plaatsvinden. Andere zaken vroegen aandacht, tijd en energie; het inrichten van het schoolgebouw, de studiedag van Pallas in januari 2018, het afscheid van collega’s net na Pasen, personele perikelen en alle jaarfeesten voor de eerste keer met z’n allen! Nee, geen grondsteenlegging met Pasen 2018.Was het een gemiste kans? Hadden we een Kairos moment gemist? Mogelijk dat dit niet voor niks gebeurde. Blijkbaar was de tijd nog niet rijp, was onze gemeenschap er nog niet aan toe. En de kist met de dekplaat, de papierrol met handtekeningen en het perkament met de spreuk, hij bleef in de hal op de vensterbank staan. Begin dit schooljaar 2018-2019 bleef de vraag hangen: wanneer? Het antwoord werd snel gegeven n.l. 7 juni 2019 bij de officiële opening van de school met Pinksteren. Eerlijk gezegd een heel pragmatische keuze.

Het wordt interessantIn 1919 werd de eerste vrijeschool opgericht, de Waldorfschool in Stuttgart. Bijzonder; 100 jaar geleden. Maar het wordt nog interessanter als het begrip ‘omlooptijd van historische gebeurtenissen’ erbijgenomen wordt. Steiner gaf aan dat men inzicht krijgt in de stroom van historische gebeurtenissen, wanneer over oorzaak en gevolg in cycli van 33 jaar wordt gedacht. Welk fenomeen stond aan het begin, welk na 33 jaar? Wat heeft er gewerkt, wat werd gewild, hoe is het nu? Wat drukt zich erin uit vanuit de geestelijke wereld? In 33 jaar wordt een impulscyclus voltooid. Het leven van Christus duurde 33 jaar.

De betekenis van 33-jarige omlooptijd voor historische gebeurtenissen is, dat alles wat mensen denken en doen, wat betekenis heeft voor anderen, in het sociale leven een kiem is, die in 33 jaar rijpt. Het duurt 33 jaar voordat de gevolgen van een handeling of gebeurtenis in het sociale leven volledig zichtbaar worden. Overigens zowel in goed als kwaad.

Een belangrijke impuls die er voor het sociale leven toe doet, kan vervolgens nog twee keer 33 jaar doorwerken voordat deze is uitgewerkt. Door 3 generaties heen werkt zo’n impuls eerst in het denken, vervolgens tot in het gevoelsleven en in de derde generatie wordt zij tot wilselement. Dus dat er al 100 jaar vrijescholen zijn, is te danken aan het werk

19 18

van drie generaties die verbonden zijn met de antroposofie. En ons denken en handelen, wat wij willen, is bepalend voor de komende 33 jaar, en de volgende generatie.

Astronomie Astronomisch gezien heeft het 33-jaar-ritme een eigen betekenis. Elke 33 jaar vindt er een harmonisering plaats van verschillende astronomische verschijnselen, doordat de onderlinge ritmeverschillen na 33 jaar weer samenvallen. Bv. 33 zonnejaren zijn 34 maanjaren; 33 zonnejaren zijn ook 3 zonnevlekkencycli van ca 11 jaar. En 33 echte zonnejaren, d.w.z. tropische zonnejaren van 365 dagen, 5 uur en 49 minuten, vallen samen met 33 kalenderjaren + 8 hele dagen (zou men elke 33 jaar 8 dagen inlassen dan zou het systeem van schrikkeljaren komen te vervallen). En tenslotte staat de zon vanaf een bepaalde plaats op aarde gezien, na 33 jaar weer op exact dezelfde plaats aan het firmament. Het gaat dus niet om strikt 3 x 33 jaar op de seconde af.

Een bijzondere conjunctieEr is in de week van 7 juni 2019 overigens wel een bijzondere samenstand van hemellichamen. De maan en de planeten en Mercurius en Mars staan dan vanuit de aarde gezien alle drie op één lijn ten opzichte van de zon. Drie hemellichamen, drie krachten: het beschermende, het nieuwsgierige en het daadkrachtige. Een motief voor de toekomst? Toch een KairosmomentIn 1973 startte de vrijeschool in Nijmegen. In 1997 werd de grondsteen gelegd. In 2007 werd er bij stil gestaan dat de school ruim 33 jaar bestond en dat de grondsteen 10 jaar ervoor was gelegd. Men stond bewust stil bij de geschiedenis en de vraag naar de toekomst… In 2019 zal er veel aandacht zijn voor het 100 jarige bestaan van de hele

vrijeschoolbeweging. Een Kairos-moment; een moment om opnieuw te kiezen wat wij willen met het antroposofisch gedachtengoed in de wereld, in onze schoolgemeenschap en in onszelf. Een goed jaar dus om onze intenties met het leggen van de grondsteen te verwoorden, hier in Nijmegen. Ik ben er blij mee!Met dank aan Paul Heldens, oud ouder van deze school die een aantal artikelen schreef over bewustzijn voor het juiste moment en de datumkeuze in 1997.

Het juiste moment in 1997

De kleuters van toen bij de ceremonie

Het koor zingt ‘In the Quest’

Kleuterjuf Henny de Gans met de grondsteen

19

21 20 Fotograaf: Norbert Voskens

23 22

Inspirerende speelnatuurInspirerende speelnatuur is een fenomeen, dat langzaam maar zeker in de harten van juffen en meesters landt. Overigens niet alleen op de werkvloer, maar ook bij ‘t witte-boorden-volk achter hun bureaus, wordt het concept langzaam maar zeker gemeengoed. De kritische massa lijkt bereikt. Momenteel zijn er 3 provincies (Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel) die per groen schoolplein tienduizenden euro’s subsidie uittrekken. De rest volgt vast en zeker en ook bij ’t waterschap in veel regio’s valt er allerlei te halen voor klimaatbevorderende maatregelen rondom water.

KarakteristiekHet is misschien goed om in een paar trefwoorden neer te zetten hoe inspirerende speelnatuur er uitziet: véél verstop- en ontdekplekken, allerlei inheemse bomen & planten met de daarbij behorende insecten en vogels, hoogteverschillen, water en zand in overvloed, klauteren in (dode) boombouwsels, veel los materiaal voor creativiteit (takken, bladeren, planken, doeken, keukenspul), plus ‘rust’ zoals een stiltetuintje of wilgenhutjes.

MeanderenVan dichtbij heb ik het proces mee mogen maken bij Meander in Nijmegen. Daar zijn we in 2006 begonnen, was het eerste groene plein klaar in 2009 en groeide de school uit z’n jasje in 2017. Dan moet er dus opnieuw begonnen worden. Een groen schoolplein oppakken, in de verhuiswagen dragen en weer uitrollen, dat zit er niet in. Na 2 jaar buffelen met kinderen, team, ouders, vrijwilligers en professionals, is dat proces voltooid en de school en ’t plein officieel geopend.

Wat de tijd leertNadeel van een verhuizing is dus, dat je weer op nul start. Het voordeel is, dat wat er geleerd is, tot verbetering kan leiden.Nóg meer aandacht voor ‘n robuuste verdediging van het groen was leerpunt één. Per dag laten 500 kinderen al snel 1.000.000 stapjes op het plein achter. Logisch dat daar geen kruid tegen gewassen is! Veel groen is dus verhuisd naar de randen (muren/hekken), naar

Toen we voor het eerst op het plein kwamen kijken en het tegellandschap zagen met hoge hekken en verpieterde struikjes slaakten sommigen een zucht en een enkeling stroopte denkbeeldig al de mouwen op. Pjotr Timmerman (docent natuuronderwijs) en Antoinette van de Ven (toen nog Intern Begeleider) behoorden tot die laatste groep. In de nieuwe groengroep namen zij enthousiast plaats en gingen aan het werk. Nu het plein officieel is geopend kan Pjotr even de tijd nemen voor een artikel over het belang van een groen plein.

Een groen schoolplein

Pjotr Timmerman Oud-pabodocent natuuronderwijs

afgescheiden eilanden en in grote appelkisten op hoogte. Bomen met bankjes er omheen zijn ook een effectieve én aangename barrière tegen al te enthousiast spel en stampvoetjes-bodemverdichting. Pauzelopen met een bak koffie gaat niet altijd goed samen met pedagogische interventies rondom wat wel of niet wenselijk is voor het groen. “Kinderen spelen zo lekker”. Helemaal waar, maar hoe regel je de survival van de levende have? In het ontwerp bij de planning al inbouwen, bleek het antwoord!Nog een verschil met vóór 2010. Ouders en team staan meer onder druk vanuit de samenleving, dus participatie is echt moeilijker gebleken. De verleiding om dan maar ‘n ecologisch hovenier of ontwerper een ‘turn-key-opdracht’ te geven is voor de hand liggend maar niet heiligmakend. Deelname van ouders en leerkrachten blijft belangrijk want daardoor blijft iedereen betrokken en meteen ook goed geïnformeerd. Het zand uit de school houden was een belangrijke eis en misschien wel de moeilijkste. Dat zal voortdurende aandacht vragen van de leerkrachten.

Mondiale hypeMaar waarom doet men, wereldwijd, eigenlijk al die moeite? Een strak tegelplein met een zandbak, ’n paar duikelrekken en alle ruimte voor voetbal en tikkertje is toch óók mooi? Tot een jaar of 10 geleden was dat de norm en wie is daar tenslotte nu niet groot mee geworden?! Waar je ook komt, in Japan, IJsland, Indonesië of de VS, je vindt er tegenwoordig fantastische groene schoolpleinen!Maatschappelijk gezien zijn er veel redenen te noemen waarom groene schoolpleinen belangrijk zijn. Ten eerste de zorg om klimaatverandering en ten tweede een beter microklimaat rond het gebouw (groene daken, regenwaterinfiltratie, schaduw), biodiversiteit (inheemse planten, insecten, vlinders, vogels), beweging (álle soorten, naast enkel rennen), techniek (de beste ingenieurs blijken kinderen van de boerderij!), pestgedrag (neemt aantoonbaar af ), evenwichtige hersenontwikkeling (tegenwicht tegen overdaad aan schermtijd), oplaadtijd (de leer-accu blijkt voller na een groene pauze).

En op ons plein?Half mei 2019 werd de regenwaterafvoer van de school ontkoppeld, wat betekent dat voor het plein?Nou onder meer dat er afvoeren zijn aangelegd die het regenwater via het plein wegleiden. Een van de grote waterlopen (betonnen riviertjes) neemt het regenwater op dat van de daken vloeit en leidt het naar een grote zinkbak aan de straatkant. Hierdoor wordt het riool ontlast bij regenval en wordt meteen het grondwater aangevuld dat door de waterpomp omhoog wordt gehaald.

25 24

In de betonnen waterlopen zitten trouwens op een aantal plekken ook zinkgaten om overtollig regenwater op te nemen. Het ijzeren bootje ligt nu centraal in een grote bak waarin het regenwater blijft staan als het flink plenst. Er zijn op het plein gegroepeerde groenplekken waar allerlei struiken en bomen zijn geplant. Daartussen kunnen kinderen op allerlei manieren spelen. Er is een grote zandbak, er is een glijbaan, een basket, een wilgenhut, evenwichtsbalken en stenen en veel ruimte om van alles te bouwen met zand. Er is een stiltetuintje met een schelpenbodem waar veel bloemen kunnen bloeien en er zijn twee pannaveldjes voor het betere voetenwerk en een rijk beschilderde klimmuur. En toch is er nog plaats voor een betegeld gedeelte bij de arena voor balspelen en activiteiten als touwtje springen en dansen. Als je de tijd optelt die kinderen op dit uitgekiende plein doorbrengen, dan levert dat een enorme leerwinst op per week. Kosten, pak ‘m beet, € 50.000. Kortom ‘n éénmalige investering met grote leerwinst en dat jaar, na jaar, na jaar. Bovendien, als je het plein ontwerpt op wat je er vanuit je onderwijs mee wilt, dan spelen ze in de pauze jouw lessen in hun eigen versie na!

Ach, en zoals Martin Luther King ooit zei, ‘Je hoeft niet de hele trap te kunnen overzien, om de eerste stap te zetten!’

24

Geef me de twaalf!

De dodecaëder is een meetkundige vorm die bestaat uit twaalf vlakken die samen een bijna perfecte bol vormen. Denk maar aan de voetbal, ook een dodecaëder. Doordat de vorm uit twaalf vlakken bestaat, heeft hij meteen sym-boolwaarde: twaalf is een magisch getal!

Frans Schobbe Leerkracht Meander

25

Rudolf Steiner liet een speciale grondsteen maken voor het Goethea-num, het eerste gebouw dat hij liet bouwen. Sindsdien wordt voor grondstenen bij antropo-sofische gebouwen altijd gekozen voor die speci-ale vorm: de pentagon dodecaëder. Een vorm vol betekenissen.

25

Er zitten twaalf maanden in een jaar, twaalf uren in een etmaal. Er waren twaalf discipelen en twaalf zoons van Jacob, er zaten twaalf Griekse goden op de berg Olympus en twaalf noeste ridders aan de ronde tafel van koning Arthur. Twaalf is het laatste getal met een eigennaam. Kinderen leren op school de tafels tot en met twaalf.

Twaalf staat van oudsher voor volledigheid en daarmee goddelijkheid. Je ziet de symboliek overal terug. Denk maar aan de twaalf sterren op de Europese vlag. Twaalf vijfpuntige sterren uiteraard. Vreemd genoeg is onze grondsteen dus geen steen maar een holle metalen vorm. In de grondsteenberichten die verschenen bij de vorige grondsteenlegging stond: ‘De grondsteen wordt als uiterlijke vorm het symbool van iets innerlijks dat zijn vaste plek krijgt op aarde. Deze symbolische uitdrukking van het geestelijke wordt nog versterkt doordat de vorm hol is. In het innerlijk van de vorm wordt ingesloten datgene wat we als groep eveneens innerlijk willen onderschrijven’.

27 26 26

Geef me de vijf!

De vijf hoeken van de pentagon staan volgens de Griekse wijsgeer Plato (472-347 voor Christus) voor de vijf kosmische bouwstenen van de wereld: vuur, aarde, lucht, water en hemelmaterie/ether. We kennen de vorm natuurlijk ook van het gebouw van het ministerie van defensie in de Verenigde Staten: het Pentagon.

Om een pentagon te tekenen heb je een constructie nodig. De wiskundige Euclides (ca. 300 voor Christus) was de eerste die dat bedacht. De constructie gaat uit van een cirkel waarin je vijf punten op gelijke afstand van elkaar construeert met een passer en een liniaal.

Als je lijnen trekt tussen de vijf punten, en de vijfhoek er omheen zou weggummen, ontstaat er een vijfster, ook wel een pentagram of pentakel genoemd. Het is één van de oudste symbolen ter wereld. De eerste gevonden afbeeldingen komt men al meer dan 4.000 jaar voor Christus tegen. Als je er goed op let zie je nog steeds overal om je heen voorbeelden van vijfsterren. Op een bierblikje van een bepaald merk bijvoorbeeld. Of denk aan de nationale vlaggen van meer dan 60 van de 260 landen in de wereld. Plato vond de vijfster volmaakt. De lijnen verhouden zich tot elkaar volgens de regels van de gulden snede. Dat is nog altijd een esthetisch principe in de bouw- en schilderkunst. De natuur geeft ons ongemerkt veel voorbeelden van deze symmetrie. Snijdt maar eens een appel opzij dwars door midden, dan zie je een prachtige vijfster met in elke punt een zaadje.

De vijfster is ook het symbool van de mens en mooier dan de Vetruvische man van Leonardo da Vinci kun je het niet laten zien.

Mysterieus Er is iets merkwaardigs aan de hand met de vijfvoudige symmetrie van de vijfhoek en vijfster. Laat iemand een driehoek, vierkant en een vijfhoek zien en vraag welke van deze drie vormen het minst symmetrisch is. Vrijwel iedereen pikt de pentagon eruit. De vorm is slechts in ons 'onderbewuste zijn' ver-tegenwoordigd. Wij zijn ons van de vijfvoudige symme-trie van de vijfster vaak niet bewust. Maar als je mensen vraagt een ster te tekenen, tekent toch vrijwel iedereen een vijfster.

29 28 Ylvan, klas 6b28

IOp een dag krijgt Beatrice bezoek van de koning. “Je vader was een goede hertog, het land bracht me altijd een mooie opbrengst, maar nu is dat veranderd. Hoe zit dat?” vraagt de koning boos. Beatrice slikt. Hoe moet ze dit de koning uitleggen? “Het komt door mijn oom, de hertog van Saksen”, zegt ze zo rustig mogelijk. “Sinds mijn vader op reis is, zit hij me dwars en rooft hij mijn opbrengsten.” De koning weet niet of hij dat wel wíl geloven. De hertog van Saksen stuurt hem altijd de dikste varkens, de grootste appels en de zoetste wijn. Het zal toch niet waar zijn …

IIDe hertog van Saksen gaat rechtop zitten als de koning van het land zijn zaal wordt binnengeleid. “O machtige koning, wat goed dat u op bezoek komt”, zegt hij met een vleiende stem. Maar de koning heeft geen zin in een gezellig praatje. “Je nicht Beatrice beweert dat jij haar berooft. Is dat waar?” “Leugens, allemaal leugens”, zegt de hertog. “Maar als zij niet voor het land van haar vader kan zorgen, moet u daar iemand anders neerzetten.” De koning heeft geen zin in gedoe. “Het is jouw nicht. Zorg dat het in orde komt, als ik mijn opbrengst maar krijg”, zegt hij.

III Een dag later is de hertog van Saksen al in het kasteel van Beatrice. “Ik geef je de keus. Als je uit dit kasteel vertrekt, zal ik goed voor je zorgen. Maar als je hier blijft, zal ik je met geweld verjagen en je het leven zuur maken. Morgen wil ik je antwoord.” Beatrice

De zwanenridder

Ver in het verleden leeft een jonge hertogin in een groot kasteel naast een rivier. Haar naam is Beatrice. Haar va-der is op een lange reis en heeft Beatrice met alleen een paar schildwachten in het kasteel achtergelaten om hun land te besturen. Het is een rijk land, vol fruitbomen en graanvelden, en de rivier brengt elke dag weer verse vis en schoon water. De mensen hebben het er goed, maar zoals de rivier vele bochten kent, zo neemt ook het leven van Beatrice een wending.

Vrij vertaald door Monique Goris

Een verhaaltje om voor te lezen of zelf van te genieten. De legende van de Zwanen-ridder is ook het verhaal van Lohengrin, de zoon van Parcival in de Arthurlegen-den, en gaat al bijna 1.000 jaar de ronde in Europa. Elke tijd kent zijn eigen invals-hoek en geeft zijn eigen betekenis aan het verhaal. Het verhaal zelf meandert door de tijd, maar vertelt ook over een meanderende rivier en de verrassingen die dat brengt.

31 30

blijft woedend achter. Dat nooit denkt ze. En ze geeft haar mannen de opdracht water en eten te verzamelen, en de kasteelpoort met dikke balken te vergrendelen. De brug wordt opgehaald. Naast het kasteel stroomt de rivier rustig door, alsof er niks aan de hand is. Aan de overkant juichen de Saksische soldaten op het veld. De oorlog gaat beginnen!

IVDe Saksische soldaten zorgen ervoor dat niemand het kasteel in of uit kan. Soms doen ze een poging om binnen te komen, maar kasteelmuren zijn dik en de soldaten van Beatrice houden goed stand. Zo gaan de weken en maanden voorbij. Het wordt zomer, en herfst, en winter. De rivier stroomt, terwijl de seizoenen voorbijtrekken. In het kasteel raken de voorraden langzaam op. Mensen zijn uitgehongerd, bang en moe. Dat is het moment dat de hertog van Saksen denkt eindelijk te kunnen winnen.

VDe hertog van Saksen geeft Beatrice opnieuw de keus. “Ik daag je uit voor een duel om hier vandaag een eind aan te maken. Kies iemand om tegen mij persoonlijk te vechten. Als ik verlies, zal mijn leger vertrekken, maar als ik win is jouw land van mij.” De hertog weet heel goed dat iedereen in het kasteel zwak is van de honger. En dat weet Beatrice ook. Maar haar mensen kunnen het niet lang meer volhouden. Ze heeft geen keus. De hertog van Saksen lacht. “We hebben een afspraak. Ik ben benieuwd wie je kiest …” Beatrice staart over de rivier. Hoe moet dit goedkomen? En dan … ze kan het bijna niet geloven … In de bocht van de rivier verschijnt plots een zwaan. Nee, geen zwaan, maar een

bootje getrokken door een zwaan. Een ridder in het bootje roept: “Ik zal tegen je vechten, hertog.”

VIDe hertog van Saksen is geen partij voor de zwanenridder. Na een paar klappen van het zwaard druipt hij verslagen af. “Mijn held, wil je voor altijd bij me blijven?” vraagt Beatrice dankbaar. “Ik wil niets liever”, zegt de zwanenridder. “Maar je moet me één ding beloven. Je mag me nooit vragen naar mijn naam, en je mag me nooit vragen waar ik vandaan kom.” Beatrice hoeft daar niet lang over na te denken. Wat kan haar het verleden schelen? Ze trouwen, krijgen drie zoontjes en leven nog lang en gelukkig. Of toch niet?

VIIDe hertog van Saksen laat het er niet bij zitten. Waar komt die ridder vandaan, wie is hij? Slim stookt hij de koning op. “Deze zwanenridder is nu ineens een hertog. Wie zegt dat hij geen koning wil worden?” De koning schrikt. Het zal toch niet … Hij eist van Beatrice dat ze vraagt waar haar man vandaan komt. En Beatrice, die haar koning trouw heeft gezworen, heeft geen keus dan het haar man te vragen.

VIII“Vraag het me niet, mijn liefste”, zegt de zwanen-ridder. “Denk aan onze kinderen.” Maar Beatrice moet, ze is trouw aan de koning. “Mijn man, vertel me je naam en waar je vandaan komt.” En nog voordat ze haar zin helemaal heeft afgemaakt, verandert haar ridder in een wolk van veren. En uit die verenwolk verschijnt een zwaan. De zwaan vliegt op en verdwijnt over de bochtige rivier. Nooit ziet Beatrice haar zwanenridder meer terug.

30

Koper is een geleidend metaal dat ook warmte goed opneemt en doorgeeft. Koper wordt geassocieerd met de godin Aphrodite, van de schoonheid en de harmonie. Het staat voor pure schoonheid en bevordert het gevoel voor esthetiek. Koper zorgt voor een speelse kijk op het leven waarbij creativiteit en kunstgevoel gestimuleerd worden, zegt de edelsteentherapie. Het geeft moed en zelfbewustzijn. Zilver is het metaal van Luna, de maan. Het spiegelende karakter van zilver maakte het heel geschikt om handspiegels van te maken voordat er glas was. Alchemisten gaven aan zilver het symbool van de maansikkel. Als kleur staat het voor vrede en standvastigheid. Het zilver staat in relatie met water en het vrouwelijke principe: zuiverheid, geweten, goede bedoelingen en ruimhartigheid.

Geef me de metalen!

Rudolf Steiner liet een speciale grond-steen maken voor het Goetheanum, het eerste gebouw dat hij liet bouwen. Sindsdien wordt voor grondstenen bij antroposofische gebouwen altijd gekozen voor die speciale vorm: de pen-tagon dodecaëder. Een vorm vol betekenissen.

De twaalf vlakken van de grondsteen zijn van koper gemaakt en haarscherp gesneden met een computerge-stuurde waterstaal. De koperen plaatjes zijn aan elkaar gesoldeerd met zilver.

Frans Schobbe Leerkracht Meander

33 32

Geef me de mineralen!

Frans Schobbe Leerkracht Meander

Er gaan vijf mineralen met vijf kleuren mee de grond in met de grondsteen. De kinderen van Meander helpen daarbij.

Steen van moedBergkristal reinigt, zuivert en versterkt zijn omgeving. Bergkristal maakt energiek, wilskrachtig, doelgericht. Het is wit/doorschijnend en geeft helder inzicht in eigen motieven en drijfveren. Als je tijdens studeren en leren een bergkristal bij de hand houdt, kun je je beter concentreren.

Steen van wijsheidAmethist is familie van de bergkristal. Het is een prachtig paars kristal, dat meestal wordt aangeboden als brokstuk van een geode: een bolvormige holte in gesteente, die aan de binnenkant is begroeid met kristallen. De amethist dankt zijn prachtige paarse kleur voornamelijk aan sporen ijzer, titaan en mangaan. Door de paarse kleur heeft de amethist een bijzonder effect. Paars ontstaat door het mengen van het vurige rood en het afstandelijke blauw; amethist is zo een compromis tussen tegenstellingen. Het bevordert harmonie en helderheid van geest en helpt afstand te nemen. Als geode in een ruimte opgesteld schept het harmonie in huis. Amethist is de steen van onthechting en spiritualiteit. Bisschopsringen en andere liturgische voorwerpen bevatten vaak amethist, om de drager en gebruiker te helpen afzien van de aardse geneugten en de geest te verheffen.

Steen van liefdeDe prachtige roze rozekwarts heeft vaak een wat wolkig uiterlijk. De steen wordt meestal gevonden in grote amorfe brokken, die doorzichtig tot doorschijnend zijn. Het is de steen van het kind en van de kunstenaar. De rozekwarts beschermt al wat kwetsbaar en klein is, maakt weerbaar en onweerstaanbaar. Rozekwarts is de steen van de onvoorwaardelijke liefde. Het leert ons onszelf te accepteren zoals we zijn, zodat we anderen ook kunnen liefhebben om wie en wat ze zijn.

Steen van zelfvertrouwenPyriet wordt wel het goud der dwazen genoemd. Uiterlijk lijkt het sterk op goud. Het is messinggeel en oogt metalig. Zeldzaam is het allerminst: het is het meest voorkomende zwavelhoudende mineraal. De kristalvorm van pyriet is de kubus maar als de pyriet zijn hoogste vorm zou kunnen uitkristalliseren, onder ideale omstandigheden, dan zou dat de pantagon dodecaëder zijn. Pyriet is een sterk aardende steen, die je met beide voeten op de grond zet en pyriet in je broekzak maakt opgewekt en vitaal, versterkt je innerlijke wijsheid en zelfvertrouwen.

Steen van de energieToermalijn is eigenlijk niet één steen, maar een hele familie van mineralen met uiteenlopende kleuren. Wij hebben gekozen voor de groene toermalijn. De groene is kalmerend en rustgevend. Hij helpt om lichaam, geest en ziel te verbinden tot één geheel. Vanuit dit geheel ontwikkelen zich wijsheid en creativiteit. De steen staat in relatie tot het hart

33

35 34

Je moet bij het woord ‘spreuken’ overigens niet denken aan tovenaars, heksen of Harry Potter. Een spreuk is een boodschap in dichtvorm. Hardop uitspreken van een spreuk helpt te focussen. Een spreuk kan ook dienen om de belangrijkste kern van een gedachte onder woorden te brengen. Spreuken zijn ‘taalverschijnselen’. Vroeger waren spreuken gewoner. Nu worden ze vooral binnen vrijescholen of antroposofische instellingen gebruikt.Elke dag begint op elke vrijeschool ter wereld met een spreuk. De leerlingen van de klassen 1, 2 en 3 hebben een eigen spreuk en die van 4, 5 en 6 hebben een andere. Die laatste gaat ook door op de middelbare scholen. Een grondsteenspreuk hoor je niet elke dag maar bij speciale gelegenheden, misschien één keer per jaar!De groep mensen die de grondsteenspreuk voor Meander en het Karel de Grote College maakten, hebben elk woord gewikt en gewogen. Ze hielden rekening met het ritme van de taal en met het wezenlijke doel van het onderwijs op beide scholen.

De grondsteenspreuk

Natuurlijk gaat de oude op perkament geschreven spreuk weer in de grondsteen. Deze is uit de oude grondsteen op de Groesbeekseweg gehaald. Er is ook een nieuwe versie gemaakt, ook weer geschreven op perkament. Ook die gaat er in.

Hier op deze plaats zijn wij gekomen

om in de kracht van de gemeenschap waarin wij gaan,

met hen die ons voor gingen,met hen die naast ons staan

ruimte te scheppen voor ons werk.In vrijheid verbinden wij ons

met de jonge mens, die,

komend met voornemens uit de wereld van de geest,

zoekend zijn weg op aarde, ons is toevertrouwd.

Dat wijin eerbied ontvangen wat

kiemend kracht,liefdevol leiden wat bloeiend pracht,behoedzaam bevrijden wat rijpend

wacht,

opdat de wordende mens,groeiend in spelen, leren en werken,

de wereld doorgrondt,zijn eigen wezen herkent.

Aan dit werk willen wij ons wijdenmet een open blik,

een warm harten een krachtig streven.

Vragend wenden wij ons tot de geest van de tijd.

Luisterend richten wij ons tot die verheven machten,

die kracht, moed en licht in ons kunnen versterken.

Opdat ontstaan kan de vrije scheppende daad,

die levenwekkend is voor de aarde.

34

36

De start van een nieuwe dagIs de start van een nieuw beginDe start van een nieuwe stem

Is de start van een nieuw geluidDe start van een nieuwe beweging

Is de start van een nieuwe veranderingEn de start van een nieuw gezichtIs de start van een nieuw inzicht

Esmee Zuiker klas 6a