Johannesschool Vrijeschool Tiel

Schoolgids 2011-2012

2

Welkom

Voor u ligt de schoolgids 2011-2012 van de Johannesschool. Hierin vindt u informatie over het vrijeschoolonderwijs in het algemeen en over onze school in het bijzonder. Deze gids wordt op verzoek aan de ouders verstrekt. Verder is hij te downloaden van onze website. www.johannesschooltiel.nl Aan het begin van het nieuwe schooljaar ontvangen de ouders een kalender waarin de jaar-planning van het schooljaar is opgenomen. Daarin staan o.a. de ouderavonden, vakanties, jaarfeesten en andere zaken vermeld. Het jaardeel van de schoolgids, met daarin opgenomen de adressenlijsten van medewerkers en leerlingen, vindt u achter de login op de website van de Johannesschool. Op het moment van publicatie van deze schoolgids valt peuterspeelzaal ’t Rozenpoortje formeel nog onder de Johannesschool. Het ligt in de lijn der verwachting dat miv augustus 2011 Kinderopvang Rijk van Nijmegen de exploitatie voor haar rekening neemt in de vorm van Kinderdagopvang. Ook verzorgen zij vanaf komend schooljaar Buitenschoolse Opvang op de Johannesschool. Informatie is te vinden op www.korvn.nl Ik hoop dat u de informatie die u zoekt, makkelijk kunt vinden in deze schoolgids. Aanvullin-gen, verbeteringen en reacties zijn welkom en kunt u sturen naar: info@johannesschooltiel.nl Marieke Frickel, schoolleider. Juli 2011

3

Contactgegevens Johannesschool, Vrijeschool Tiel Bezoekadres : Priorlaan 3, Tiel Postadres: Postbus 393, 4000 AJ Tiel N.B. Gelieve alle correspondentie naar het postadres te zenden! Schoolleider: Mw. M. Frickel locatieleider@johannesschooltiel.nl T: 0344-615313 E: info@johannesschooltiel.nl W : www.johannesschooltiel.nl Bankrekening: 1032101 t.n.v. St. Pallas, inzake Johannesschool

4

Inhoud

Welkom 2 Adressen 3 Inhoud 4 Hoofdstuk 1 Algemeen 7 1.1 Situering van de school en de peutergroep 7 1.2 Schoolgrootte en samenstelling 7 1.3 Verantwoording onderwijstijd 6 1.4 Kenmerken ouderpopulatie/opleidingsniveau 7

1.5 Resultaten van het onderwijs 8 Hoofdstuk 2 Vrijeschoolpedagogiek 8 2.1 De visie van onze school, waar staan we voor? 8 2.2 Het “vrije” van de school 8 2.3 Onze visie op ontwikkeling 8 Hoofdstuk 3 Het onderwijs 11 3.1. Peuterspeelzaal ’t Rozenpoortje 11 3.2 De kleuterklas 16 3.3 De onderbouw 19 3.4 Het onderwijs per klas 21 3.5 En na de zesde... 32 Hoofdstuk 4 Visie op zorg 33 4.1 Zorgsysteem, algemeen 33 4.2 Uitgangspunten zorgstructuur 33 4.3 Zorgniveau’s 34 4.4 Verwijzing 35 4.5 Leerlinggegevens 36 4.6 Communicatie met ouders 37 4.7 Schoolrijpheidsonderzoek 37 4.8 Tweede-klasonderzoek 38 4.9 Kinderbespreking 38 4.10 Klassenbespreking 38 4.11 Kinderen en specifieke zorg 38 4.12 Remedial Teacher 38 4.13 Intern Begeleider 39 4.14 Schoolarts 39 4.15 Euritmietherapie 39 4.16 Preventieve ambulante begeleiding 40 4.17 Begeleidingsdienst voor vrijescholen 40 4.18 GGD Rivierenland 41 4.19 Verwijzing naar speciaal onderwijs 41 4.20 Leerling gebonden financiering: het rugzakje 42

5

Hoofdstuk 5 Toelating 43 5.1 Aanmelding en aanname 43 5.2 Opvang nieuwe ouders 43 Hoofdstuk 6 Kosten 44 6.1 Ouderbijdrage 44 6.2 Schoolbenodigdheden 45 6.3 Schoolkamp/uitstapjes/schoolreisjes 46 6.4 Klassenpot 46 6.5 Reiskostenvergoeding 46 6.6 Sponsoring en donaties 46 Hoofdstuk 7 Contact met de school 47 7.1 Ouderavonden 47 7.2 Twintig-minuten gesprekken 47 7.3 Algemene Ouderavonden 47 7.4 Klassenouders 47 7.5 Even de leerkracht spreken ... 47 7.6 Problemen en klachten 47 7.7 Vertrouwenspersoon 48 7.8 Telefoonlijst 48 7.9 Weekbericht en schoolkrant 48 7.10 Prikbord 48 7.11 Gescheiden ouders 48 7.12 Buitenschoolse opvang 49 Hoofdstuk 8 Ouderbetrokkenheid 50 8.1 Ouderbetrokkenheid is een hoeksteen van de Vrijeschool 50 8.2 Ouderbetrokkenheid, lust of last? 50 8.3 Hoe ziet dit er concreet uit? 50 Hoofdstuk 9 Organisatie en Bestuur 52 9.1 Bevoegd gezag 52 9.2 Schoolleiding 52 9.3 Leerkrachten 52 9.4 Medezeggenschapsraad 53 Hoofdstuk 10 Schoolregels 53 10.1 De algemene regels in een notendop 53 10.2 Pleinregels 54 10.3 Schoolvrij? Wanneer wel, wanneer niet? 56 10.4 Ongeoorloofd verzuim 56 10.5 Schorsing en verwijdering 56 10.6 En bij uitval van de leerkracht…? 57 Hoofdstuk 11 Verzekeringen 57 Hoofdstuk 12 Landelijke organisaties 59

6

12.1 De Vrijescholen in Nederland 59 12.2 Begeleidingsdienst voor Vrijescholen 59 12.3 Vereniging voor Vrijescholen 59 12.4 De Stichting voor Rudolf Steiner Pedagogie 60 12.5 Centrale Administratie voor Scholen 60 12.6 Vereniging voor Vrije Opvoedkunst 61 12.7 Hogeschool Helicon 61 12.8 Internationaal Hulpfonds 61 Hoofdstuk 13 De schoolgids 62

7

Hoofdstuk 1 Algemeen

1.1 Situering van de school en de peutergroep De school ligt in de Kloosterbuurt. Vroeger heeft niet ver van de plaats waar nu de school staat een klooster gestaan. Het station bevindt zich op loopafstand. De school is opgericht in 1980 en in 1993 kregen we het huidige gebouw ter beschikking. We maken onderdeel uit van een scholeneiland in een nieuwbouwwijk uit de jaren 70. Op het scholeneiland bevinden zich ook een openbare, katholieke en protestants-christelijke school. Begin 2003 is er een nieuw lokaal aangebouwd en kon peuterspeelzaal ‘t Rozenpoortje in de school komen. Aan de voorzijde is de speelplaats en –tuin voor de peuters en de kleuters; aan de achter-kant en voor een deel aan de zijkant is de speelplaats voor de kinderen van klas 1 t/m 6.

1.2 Schoolgrootte en samenstelling De Johannesschool telt zo’n 100 leerlingen die afkomstig zijn uit Tiel en omstreken. De school heeft een streekfunctie en trekt daarom leerlingen uit de wijde omgeving, ook uit het Land van Maas en Waal. Het vervoer wordt veelal verzorgd door busjes of door de ouders zelf. Mede hierdoor blijven de kinderen uit de klassen 3 t/m 6 gezamenlijk over. Daarna zijn de middaglessen tot 14.30 uur. Voor de jongere kinderen eindigt de schooldag om 13.00 uur. Op woensdag zijn alle klassen om 13.00 uur uit. De school heeft een kleuterklas en drie combinatieklassen 1/2, 3/4 en 5/6 (groep 3/4, 5/6 en 7/8). Meer informatie over de peuterspeelzaal ’t Rozenpoortje is te vinden in hoofdstuk 3.1.

1.3 Verantwoording onderwijstijd De lestijden en het vakantierooster worden jaarlijks aangepast zodat leerlingen van de Jo-hannesschool in 8 jaar het verplichte aantal van ten minste 7520 lesuren halen. Kleuters en klas 1 en 2: Maandag t/m vrijdag: 8.20 tot 13.00 uur Klas 3 tot en met 6: Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: 8.20 – 12.25 uur en 13.00 – 14.30 uur Woensdag 8.20 – 13.00 uur Schoolvakanties EERSTE DAG TM LAATSTE DAG Herfstvakantie 24-10-2011 28-10-2011 Kerstvakantie 26-12-2011 06-01-2012 Voorjaarsvakantie 20-02-2012 24-02-2012 Paasvakantie 06-04-2012 09-04-2012 Meivakantie 30-04-2012 11-05-2012 Hemelvaartvakantie 17-05-2012 18-05-2012

8

Tweede Pinksterdag 28-05-2012 28-05-2012 Zomervakantie 09-07-2012 17-08-2012 Vrije dagen voor alle leerlingen: woensdag 5 oktober maandag 14 maart maandag 10 april Vrije middagen klas 3 t/m 6, dus les tot 13 uur vrijdag 23 september vrijdag 21 oktober vrijdag 11 november maandag 5 december vrijdag 23 december vrijdag 17 februari vrijdag 9 maart donderdag 5 april vrijdag 27 april vrijdag 25 mei vrijdag 22 juni maandag 2 t/m donderdag 5 juli: les tot 13 uur vrijdag 6 juli: les tot 12 uur Afwijkende eindtijden kleuters: vrijdag 6 juli: les tot 12 uur

1.4 Kenmerken ouderpopulatie/opleidingsniveau Overzicht opleidingsniveau ouders schooljaar 2010-2011 Aantal ouders = 126 1 ouders = 0,8% van alle ouders

Aantal ouders

%

LBO 3 2,4 MAVO 5 4 HAVO 8 6,4 VWO 6 4,8 MBO 22 17,4 HBO 58 46 WO 24 19 Totaal 126 100

9

1.5 Resultaten van het onderwijs De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de ouderpopulatie mag worden verwacht. Op de toetsen van het leerlingvolgsysteem van Cito, scoren de leerlingen van klas 6 school-jaar 2010-2011 als volgt:

Toets Gemiddelde Score Gemiddeld Niveau

Spelling 146,7 B Rekenen-Wiskunde 118,1 A Leestempo 83,4 A Begrijpend lezen 69,6 A Werkwoordspelling 107,9 C Drie Minuten Toets 124,3 A

In deze klas zaten 11 leerlingen.

10

Hoofdstuk 2 Vrijeschoolpedagogiek

2.1 De visie en missie van onze school; waar staan we voor? De Johannesschool biedt basisonderwijs voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Het streven is onderwijs te geven dat volledige ontplooiing van de leerling mogelijk maakt. Het onderwijs richt zich niet alleen op de vorming van het intellect, maar ook op het beleven van de wereld in haar kunstzinnige betekenis en op de vorming van de wil als instrument voor het handelen. Hierdoor ontwikkelt de opgroeiende mens een zelfstandig oordeel, een invoelend vermo-gen op sociaal gebied, een gezonde moraliteit en een creatief denken en handelen. Op deze wijze kan hij/zij als volwassene, gevoed door idealen, zijn/haar persoonlijke weg in het leven vinden en een bijdrage leveren aan de toekomstige samenleving. De Johannesschool wil een school zijn waar je wordt wie je bent; waar ieder kind zijn eigen ontwikkelingsweg kan volgen. De leerkracht heeft oog voor het groepsproces zonder de kracht van het individu uit het oog te verliezen. Het schoolmotto is : School doe je samen en iedereen doet mee.

2.2 Het “vrije” van de vrijeschool Het woord 'vrij' wijst oorspronkelijk op de onafhankelijkheid van de school ten opzichte van de overheid, daar waar het om het schoolplan en de pedagogiek gaat; naar de vrijheid van de leraar om (binnen de vrijeschool-pedagogie) de kinderen op een kunstzinnige wijze op te voeden.

2.3 Onze visie op ontwikkeling De kernvragen van elk kind, wie ben ik en wat kan ik, vormen de achtergrond waartegen het gehele Vrijeschoolonderwijs gestalte krijgt. Deze vragen zijn vaak ook op latere leeftijd actu-eel, maar in de schoolperiode moet het kind een voorlopig antwoord op deze vragen (kun-nen) vinden. Pas dan kan het als jonge volwassene stevig in de wereld staan. Menskunde is het uitgangspunt van de Vrijeschoolpedagogiek. Hierin wordt de mens gezien als een geestelijk wezen dat een ziel (karakter) en een fysiek lichaam heeft. Als het ware “tussen” het geestelijke en het lichamelijke ontwikkelen zich de psychische of ziele kwalitei-ten, vooral in de basisschoolleeftijd. De psychische kwaliteiten uiten zich in het gevoelsleven maar ook in de manier van denken en handelen (willen). In onze ogen is de mens dus burger van twee werelden: de zichtbare wereld waarin wij le-ven en de geestelijke wereld, waar de mens als geestelijk wezen zijn oorsprong heeft (wie je bent). Uit deze wereld neemt de mens bij de geboorte zijn eigen levensplan mee dat hij op aarde wil gaan verwezenlijken (worden). Daarnaast bezit de nieuwe aardeburger, hoewel nog geheel onzichtbaar, reeds een rugzak, vol met potentiële talenten, eigenschappen en “kennis”.

11

Wij zien het als onze belangrijkste opgave het kind zo te begeleiden op zijn pad naar de vol-wassenheid dat het gestimuleerd wordt zijn in aanleg aanwezige talenten en vaardigheden te ontdekken en te ontplooien. Wij streven er dan ook naar met ons leerstofaanbod en onze pedagogische aanpak een omgeving te creëren waarin het kind zich niet alleen erkend en veilig weet, maar waarin het ook de gelegenheid krijgt iets van zijn levensdoel te gaan ont-dekken. Dit is de beweegreden achter het brede vakkenaanbod. In de totale ontwikkelingsweg van het kind zijn drie belangrijke fasen te onderscheiden. In de eerste zeven levensjaren ligt het hoofdaccent op de lichamelijke ontwikkeling in de tweede zeven jaar gaat het vooral om de ontwikkeling van het gevoelsleven (moraliteit, kunstzinnigheid) en na het veertiende jaar ligt het accent meer op de ontplooiing van het zelfstandig denken. Op dit uitgangspunt is het leerplan van de Vrijeschool geënt. Het begeleidt als een organisch ondersteunend bouwwerk de stappen die een kind zet in zijn groei naar volwassenheid. De lichamelijke ontwikkeling vraagt om een harmonische omgeving waarin het kind spelend vanuit zijn lichamelijke activiteit de wereld verkent. Zo oefent het en leert het zich in de ruimte te oriënteren. Belangrijke aspecten daarbij zijn: vaste ritmen in het dagverloop, een vertrouwde omgeving die tot activiteit uitnodigt en die de betovering der dingen heel laat. Inhouden die verteer-baar zijn en niet vooruitlopen op volgende fasen en een sfeer waarin nabootsing mogelijk is (peuter en kleuterfase). Op deze wijze leert het jonge kind zich steeds beter thuis te gaan voelen in zijn eigen lichaam. Na deze eerste periode treden de psychische kwaliteiten meer op de voorgrond (7 tot 14 jaar). Het kind beleeft zichzelf en zijn omgeving nu vooral in zijn gevoelens. Daarom tracht de school allereerst bij het gevoelsleven van het kind aan te sluiten door het voor de leerstof ‘warm’ te laten lopen, enthousiast te maken. De ontwikkeling van het gevoelsleven vraagt om kunstzinnig onderwijs. Kunstzinnig onder-wijs is het op een kunstzinnige wijze aanreiken, opnemen en verwerken van de lesstof. De leraar is in deze zin meer een kunstenaar die elke keer weer op een nieuwe, boeiende wijze vorm probeert te geven aan de lesstof, zodat de kinderen geïnspireerd worden tot leren en creativiteit daarbij. Zinvolle lichaamsbewegingen worden gekoppeld aan leerinhouden en bieden verrassende mogelijkheden om een kind te bereiken. Ook het denken en willen worden aangesproken. Wat het kind weet is hierbij minder be-langrijk dan hoe het kind denkt. In aanleg denkt bijna elk kind origineel, creatief en pro-bleemoplossend. Het is aan de ouders en de school om dat vermogen te behoeden, te koes-teren en te verzorgen. Typerend voor het Vrijeschoolonderwijs is het op het juiste moment aanbieden van de ont-wikkelingsstof, niet te vroeg en niet te laat. Binnen de school willen we wakker zijn voor leeftijdsfasen: “Geef je baby geen hutspot en je puber geen pap”. Kortom: geef het niet meer, maar ook niet minder dan het verteren kan. Wat we verder nog belangrijk vinden in ons onderwijs: Wij vinden het wenselijk dat jonge mensen leren zelfstandig en onafhankelijk van anderen flexibel en creatief te denken en te handelen.

12

Wij vinden het van belang dat wij kinderen opvoeden tot jonge mensen die later in vrijheid en met gevoel voor verantwoordelijkheid voor zichzelf, medemens en milieu in het leven kunnen staan. Voorwaarde daarvoor is levensvertrouwen en zelfvertrouwen. Alle leerstof wordt aangewend om ons op dit doel te richten. Het woord “vrij” in de Vrijeschool duidt op de gewenste onafhankelijkheid van de school ten opzichte van de overheid als het gaat om het leerplan en de pedagogie.

13

Hoofdstuk 3 Het onderwijs

3.1. Peuterspeelzaal ’t Rozenpoortje In ‘t Rozenpoortje mogen kinderen in de leeftijd van 2 ½ tot 4 jaar voor 1 of meerdere ochtenden per week komen spelen. De groe-pen bestaan uit maximaal 15 kinderen, de leiding is in handen van één leidster ondersteund door één vrijwillig(st)er. Vanaf januari 2011 is ’t Rozenpoortje 3 ochtenden per week open-gesteld.

3.1.1 Aansluiting bij de ontwikkelingsfase van de peuter De peuter leert de wereld om zich heen kennen en verbindt zich ermee via de nabootsing. Behalve de zorg voor veiligheid, geborgenheid en hygiëne heeft de leidster daarom de taak het kind datgene aan te bieden dat waardig is om na te bootsen. Zorgvuldigheid in bewe-ging, houding en spraak zijn daarom heel belangrijk. Ook het materiaal en speelgoed dat wordt aangeboden is met zorg gekozen en gemaakt van natuurlijke materialen. In het vrije spel, dat een groot deel van de ochtend inneemt, ontmoeten de kinderen elkaar en hebben de gelegenheid hun sociaal-emotionele vaardigheden te oefenen. De leidster heeft hierin een begeleidende taak en draagt zorg voor een prettige sfeer in de groep. 3.1.2 Ritme, rust en regelmaat Een vaste indeling van de ochtend biedt zekerheid, herkenning en veiligheid. Er wordt ook met een vast jaarritme gewerkt, leidraad hiervoor zijn de seizoenen en de jaarfeesten (zoals Sint Maarten, Advent, Sinterklaas, Kerst, Driekoningen, Pasen en Pinksteren). Door afstem-ming van de verhaaltjes, liedjes en de aankleding van het lokaal op het seizoen wordt binnen een afspiegeling gegeven van hetgeen zich afspeelt in de natuur. Met dagelijkse regelmaat komen de spreuken en liedjes steeds terug en de herkenning ervan maakt de kinderen en-thousiast. Momenten van spel worden afgewisseld met momenten van rust, in de kring of aan tafel. 3.1.3 Informatie aan de ouders De ouders van de peuterspeelzaal worden geïnformeerd via het weekbericht en de school-krant die via de Johannesschool worden verspreid. Er worden per jaar minimaal 2 ouder-avonden georganiseerd. Op deze avonden zullen zowel praktische zaken als achtergronden bij jaarfeesten e.d. aan de orde komen. Voor informatie over het individuele kind kan altijd een afspraak gemaakt worden met de leidster. Op de betrokkenheid, hulp en belangstelling van de ouders wordt regelmatig een beroep gedaan o.a. voor de schoonmaak van het lokaal vóór iedere vakantie, onderhoud van de tuin en vervaardiging van benodigdheden voor jaarfeesten (St. Maartenlantarens, St. Nico-laascadeautjes, Pinksterversieringen, e.d.) 3.1.4 Protocol ’t Rozenpoortje Telkens wanneer ouders geschreven staat, laat zich dit ook lezen als verzorgers. Aanmeldingsprocedure: -De ouders verzoeken om informatiemateriaal over de peuterklas.

14

-De leidster maakt een afspraak voor een oriëntatiegesprek met de ouders waarbij het kind ook aanwezig is. Dit gesprek zal doorgaans plaatshebben op een doordeweekse dag wan-neer de peuters al naar huis zijn (na 12.00 uur). - Een informatiepakket en inschrijfformulier als beide partijen besluiten tot plaatsing. -De leidster kijkt wanneer het kind geplaatst kan worden. Als er niet direct plaats is zal het kind op een wachtlijst worden gezet. -De ouders zenden het volledig ingevulde inschrijfformulier retour. -Een welkomstkaartje wordt ruim voor de komst van de peuter verstuurd en geldt tegelijker-tijd als ‘herinnering’. - Bij plaatsing wordt een betaal/plaatsingsformulier uitgereikt ter ondertekening. De ouder krijgt hiervan een kopie ter bevestiging van plaatsing. Inschrijf- en betaal/plaatsingsformulier gaan naar de administratie. Een kopie van het in-schrijfformulier blijft op `t Rozenpoortje. -Er wordt melding van plaatsing van het kind gemaakt in het weekbericht. -NB: Tussentijdse wijzigingen van het aantal ochtenden waarop het kind de peuterklas be-zoekt, dienen middels een wijzigingsformulier (verkrijgbaar bij de leidster) aan de admini-stratie te worden doorgegeven. -NB: Opzegging geschiedt schriftelijk, één maand voor het verlaten van de peuterklas. Een uitschrijfformulier kunt u van de leidster ontvangen. -Voor vragen inzake de betaling dient men zich te wenden tot de administratie, dus niet via de leidster. Ziekte: -Wanneer een kind ziek is moet dit door de ouders gemeld worden, dat kan telefonisch voor 8.30 uur, b.g.g. kan het bericht ingesproken worden op het antwoordapparaat. -Bij afwezigheid van het kind, zonder afmelding, zal de leidster zelf telefonisch contact met de ouders opnemen. -Wanneer een kind tijdens zijn verblijf in de klas ziek wordt, worden de ouders telefonisch ingelicht zodat zij het kind eerder op kunnen halen. Het schoolnoodplan (aanwezig in de peuterklas) en de voorschriften van de G.G.D. geven richtlijnen over hoe te handelen in geval van acute ziekte of ongevallen. -Volgens de voorschriften van de G.G.D. (zie betreffende infomap), zullen ziekten en aan-doeningen met besmettingsgevaar in de klas kenbaar gemaakt worden. -In geval van langdurige afwezigheid, i.v.m. ziekte, kan eventueel met de administratie een regeling omtrent de betaling getroffen worden. Mogelijk kan er (tijdelijk) een ander kind geplaatst worden. -Wanneer de leidster ziek is zal zij in eerste instantie vervanging proberen te regelen. Indien geen vervanging gevonden wordt worden de ouders tijdig afgebeld. -Bij langdurige afwezigheid van de leidster zal er steeds naar gestreefd worden om in het be-lang van de kinderen een oplossing te vinden waarbij de continuïteit zoveel mogelijk ge-waarborgd blijft. Zorgkinderen: -Wat verstaan we onder “zorgkinderen?” Kinderen die zich in hun ontwikkeling onderschei-den van hun leeftijdgenootjes. Te denken valt aan bijv. een achterstand in taalontwikkeling of moeilijkheden t.a.v. sociaal-emotionele vaardigheden en eventueel op het gebied van de motoriek.

15

-De ontwikkeling van de zorgkinderen zal extra aandacht krijgen en gedocumenteerd wor-den in een speciaal dossier/ volgplan. Indien wenselijk zal het kind in de klas door de leidster geobserveerd worden, waarvan ook een verslag wordt gemaakt. -De leidster onderhoudt contact met collega’s over het betreffende kind. Zonodig zal een gesprek met de ouders plaatsvinden. -Wanneer de leidster met de ouders overeenkomt dat het voor het kind wenselijk is een be-roep te doen op aanvullende zorg, kan contact gelegd worden met ter zake kundige dien-sten zoals bijv. het consultatiebureau, een logopedist, huisarts of de G.G.D. -Uit overleg tussen de betrokken partijen, leidster, ouders en derden kan een gezamenlijk handelingsplan voortkomen waarvan accuraat verslag zal worden gedaan. Het dossier van het betreffende kind zal, bij verlaten van de peuterklas door het kind, aan de ouders ter be-schikking worden gesteld. -Wanneer handhaving van het kind in de groep niet meer mogelijk is zal in overleg naar een passende oplossing gezocht worden. -In de peuterklas worden geen speciale programma’s gevolgd welke de ontwikkeling op een specifiek gebied moeten bevorderen (zoals bijv. bestrijding van taalachterstand). Bij de sa-menstelling van het programma (leerplan) is echter rekening gehouden met de ontwikke-lingsbehoefte van kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar t.a.v. de spraak, de motoriek en sociale vaardigheden. Ochtendindeling: -De kinderen worden tussen 8.30 en 8.45 uur in de peuterspeelzaal gebracht, waar ze door de leidster met een hand begroet worden. Het meegebrachte fruit wordt op de schaal ge-legd. -Om 8.45 uur beginnen we met de kinderen in de kring. Kinderen die voordien gebracht zijn, mogen nog even een boekje lezen en een spelletje doen. Er wordt o.a. een lied met gebaren gezongen over de rijzende zon en de handpop (Kabouter Sprokkel) begroet alle kinderen persoonlijk. De stoeltjes worden aan de kant gezet en het vrije spel begint. -De leidster en hulp(ouder)/stagiaire houden toezicht bij het spel, helpen de kinderen die naar het toilet moeten, verschonen alleen indien noodzakelijk luiers en verrichten enkele huishoudelijke taken zoals het schillen van het fruit, klaar maken van het sap e.d. -Rond 10.00 uur is het tijd om gezamenlijk te plassen en handjes te wassen. In de kring eten we eerst fruit en dan wordt het opruimliedje gezongen en ruimen we gezamenlijk op. -Bij het opruimen is het belangrijk dat de kinderen bij het werk betrokken worden zodat ze ook zelf leren op te ruimen. -De kinderen nemen hun eigen stoeltje mee naar de eettafel en zoeken een plaatsje aan de tafel. -Dan zeggen met elkaar de spreuk voor de maaltijd en krijgen de kinderen thee of diksap. -Als het drinken op is, krijgen de kinderen een rijstwafel al dan niet besmeerd met honing, jam, pindakaas of appelstroop. -Aan het eind van de maaltijd zeggen we de dankspreuk. -Bij goed weer gaan de kinderen buiten spelen. -Er wordt ook regelmatig geknutseld en geschilderd en getekend. -Om 11.45 uur sluiten we af in de kring en brengen we Kabouter Sprokkel weer naar bed en vieren we evt. een verjaardag. -Om 12 uur worden de kinderen opgehaald en nemen ze afscheid van de leidster en geven haar hierbij een hand -Het lokaal wordt weer in orde gemaakt voor de volgende dag.

16

Verjaardagen: -Met de ouders wordt de viering van de verjaardag van hun kind ruim van te voren bespro-ken. -Er vindt overleg plaats over de traktatie i.v.m. allergische kinderen. -Een traktatie op snoep is niet wenselijk! Tips voor leuke, gezonde alternatieven via de leid-ster. -De leidster ontvangt geen persoonlijke attenties voor haar verjaardag, een cadeautje t.b.v. de peuterklas (bijv. een voorleesboek) is wel mogelijk. -Het jarige kind krijgt een zelfgemaakt presentje van de leidster. -Er worden slingers opgehangen voor de jarige en de speciale verjaardagstroon komt in de kring te staan. De jarige wordt toegezongen en krijgt een versierde kroon van goudkarton op. Er wordt een geboorteverhaal verteld waarbij 3 of 4 kaarsjes aangestoken worden, naar gelang de bereikte leeftijd. Voor kinderen die geen behoefte hebben aan extra aandacht voor hun verjaardag hebben wij begrip, het “feest” zal dan minder uitbundig gevierd wor-den. -Foto’s voor later: erg leuk, belangrijk is wel dat de foto’s onopgemerkt gemaakt worden. Niet filmen. -In de eindkring wordt getrakteerd en de jarige wordt hiervoor hartelijk bedankt. De trakta-tie wordt mee naar huis genomen. -Als het kind 4 wordt en de peuterklas verlaat, krijgt het een tekenmap, met daarin al zijn werk, mee naar huis. Ook een door de leidster gemaakt vriendje (gebreid kaboutertje). -Bij doorstroming naar de basisschool zal bij de overgang rekening gehouden worden met de schoolvakanties zodat het moment van overgang voor het kind het meest gunstig is. -Wanneer het kind doorstroomt naar de Johannesschool zal de ervaring van de leidster met het kind met de ouders besproken worden met de kleuterleidster. Ook andere basisscholen kunnen een beroep doen op informatie, deze zal echter nooit zonder medeweten van de ouders worden verstrekt. -Er zijn geen speciale knutselwerkjes t.b.v. verjaardagen van ouders of andere gezins-/familieleden. Op verzoek worden wel tekeningen voor de jarigen gemaakt waar de leidster een feestelijke strik om doet. Ouders: Vóór iedere vakantie zal er een beroep worden gedaan op de hulp en medewerking van de ouders m.b.t. de extra schoonmaak, het tuinonderhoud, de (vakantie)was, ondersteuning in de klas, belangstelling bij vieringen, vervaardiging van attributen t.b.v. jaarfeestvieringen o.a. St. Maarten, St. Nicolaas en Palmpasen. Voor de schoonmaak wordt een rooster opge-hangen in de gang, onderling ruilen is mogelijk doch ieder is verantwoordelijk voor zijn eigen schoonmaakbeurt. Kinderen die nog niet zindelijk zijn moeten een schone luier en eventueel een verschoning meebrengen. Bij koud weer moeten de kinderen warme kleding dragen om buiten te kun-nen spelen, bij regen zijn laarsjes handig. De ouders worden geïnformeerd middels het weekbericht en op de ouderavonden. Op de ouderavonden is er gelegenheid om elkaar beter te leren kennen, er wordt toegelicht waar-uit het programma in het desbetreffende jaargetijde bestaat, hoe de samenstelling van de groep is, wat er op de agenda staat en er wordt inhoudelijk ingegaan op de jaarfeesten. Soms wordt een gastspreker uitgenodigd, met een thema dat voor peuterouders interes-sant is.

17

Ouders die een gesprekje willen hebben over hun kind persoonlijk, buiten het haal- en brengcontact om, kunnen hiervoor ten allen tijde een afspraak maken met de leidster. Halen en brengen dienen zoveel mogelijk op tijd te geschieden. Vakantie buiten de schoolvakanties graag schriftelijk doorgeven. De ouders worden dringend verzocht om dit vooraf aan de leidster te melden wanneer hun kind door een ander opgehaald wordt dan zijzelf. De persoon die het kind ophaalt moet ook op de hoogte zijn van onze werkwijze ten aanzien van het afscheid, zodat een kind niet on-gemerkt meegenomen wordt! Dringend verzoek aan de ouders om hun kind geen speelgoed van thuis, tenzij het een spe-ciale knuffel betreft, mee te geven. Het afscheid nemen van de kinderen gebeurt bij aanvang van het kringgebeuren. Wenperio-des in aanwezigheid van de ouders zijn altijd bespreekbaar doch de leidster bepaalt de duur ervan en zal hierover overleg hebben met de ouders. De ouders worden op de hoogte gehouden van het welzijn van hun kind wanneer er sprake is van een moeizaam afscheid met overmatig verdriet, er wordt altijd telefonisch contact met hen opgenomen. Wanneer het kind zich langdurig of herhaaldelijk niet prettig voelt in de klas zal de mogelijkheid met de ouders worden besproken om het kind eerder op te ha-len. De ouders worden geïnformeerd over de Johannesschool omdat de peuterklas een sterke (inhoudelijke en financiële) binding heeft met de Johannesschool. Voor informatie over Vrijeschoolpedagogie kan altijd een beroep worden gedaan op de leidster of een afspraak worden gemaakt met de kleuterleidster.

18

3.2 De kleuterklas Kleuters bevinden zich in een leeftijdsfase waarin het leren nog plaats-vindt door middel van spel en beweging; er is nog geen sprake van een lessituatie of van specifieke leerstof. Het kind staat nog optimaal open voor zintuiglijke indrukken die het vol vertrouwen op-neemt, en die vervolgens in nabootsende handelingen worden omgezet. De nabootsing, het nadoen is dan ook een belangrijke kracht waaraan de kleuter zich ontwikkelt. De kleuterleidster is zich hiervan dagelijks bewust en besteedt aan het lokaal, aan speelgoed en de materialen die gebruikt worden, grote aandacht. Niet alleen de ruimte, ook de tijd wordt met aandacht gehanteerd. Ritme is hierbij een sleu-telbegrip in de omgang met kleuters. Ritme geeft in zijn herhalende terugkeer van activitei-ten en stemmingen een vanzelfsprekend houvast, en vormt een natuurlijk middel tot ver-dieping van ervaringen en belevenissen. De indeling van de dag speelt in de kleuterklas daarom een grote rol, evenals het verloop van de week en het meeleven met het jaarritme. Hierin wordt de afwisseling van de seizoenen geaccentueerd door het vieren van de jaar-feesten. De kleuters worden in heterogene groepen van 4 - tot 6 -jarigen opgenomen en blijven ge-durende hun hele kleutertijd bij dezelfde kleuterleidster. Deze kan daardoor elk kind in die periode begeleiden en ingaan op de individuele ontwikkelingsbehoeften. De kleuterleidster heeft regelmatig contact met de ouders. Bij deze gelegenheden wordt onder andere gesproken over de ontwikkeling van het betreffende kind. Gesignaleerde ontwikkelingsproblemen worden onder ogen gezien en besproken met de intern begelei-der. Als de eindfase van de kleutertijd zich aandient, komt de overgang naar de eerste klas ter sprake. De schoolrijpheid wordt zorgvuldig bekeken. De interne begeleider neemt het schoolrijpheidsonderzoek af. Aan de hand daarvan wordt bepaald of een kind de stap naar de eerste klas kan zetten. Vrije spel (binnen en buiten) Uitgangspunt Met het vrije spel wordt beoogd de lichamelijke en zintuiglijke ontwikkeling van de kleuters te stimuleren, de grove en fijne motoriek te oefenen, en de fantasie in beweging te zetten. Door het omgaan met elkaar in het spel wordt de sociale ontwikkeling geoefend. Ervaringsstof De omgeving is huiselijk ingericht en geeft de kinderen een gevoel van geborgenheid. Door een gevoel van veiligheid en geborgenheid komt het kind tot spelen. Het vrije spel wordt gekenmerkt door een sfeer van activiteit, harmonie, beweging, creativiteit, ontmoeting en ontspanning. Eenvoudige middelen zijn voldoende om de fantasie en het spel in gang te zet-ten: speelgoed van natuurlijke materialen zoals hout, lappen stof, stenen, schelpen, zand, water, kastanjes, eikels en dennenappels. Deze materialen bieden onbeperkte speelmoge-lijkheden en nodigen de kleuters uit hun fantasie te gebruiken. De kleuterleidster neemt tij-dens het vrije spel goed waar om te zien wat er gebeurt. Zij observeert hoe de kinderen met de materialen omgaan, en hoe bij de wat oudere kleuters de sociale contacten in het samen-spel ontstaan.

19

Kleutereuritmie Uitgangspunt Dit vak is het enige specifieke vrijeschoolvak. Hierin krijgen alle kinderen van kleuterklas t/m bovenbouw wekelijks les. Het uitgangspunt is dat de kinderen via het gesproken woord en levende muziek een gevoel kunnen krijgen voor klanken en tonen. Dit gebeurt d.m.v. geba-ren en beweging op deze klanken en tonen. Ervaringsstof Sprookjes, ambachten en de jaargetijden gaan ook leven door de Euritmie. Dit is een onder-steuning voor alles wat er verder in de klas gebeurt. De tekst wordt meestal in dichtvorm gebracht. De levende muziek (lier, klankstaven e.d.) is meestal begeleidend. Taal: spreken, vertellen, luisteren Uitgangspunt Het ontwikkelen van de taal in brede betekenis, en het ontwikkelen en laten ontstaan van beelden bij de kinderen door het luisteren naar hetzelfde verhaal op een aantal dagen achter elkaar. Ervaringsstof Taal en spraak ontwikkelen zich bijzonder sterk in de kleuterfase. De kleuterleidster komt tegemoet aan de natuurlijke drang tot spreken en de behoefte om te luisteren van de kleu-ters. Grote waarde wordt gehecht aan heldere spreektaal. Deze wordt toegepast bij een-voudige vingerspelletjes, en versjes bij bewegingsspelletjes. De kinderen leren in rust te luisteren. Kleuters kunnen niet veel dingen tegelijk. De taal die bij de verhalen wordt gebruikt, moet mooi, rijk en zuiver zijn, en wordt telkens weer geoe-fend d.m.v. kringspelletjes, het uitspelen van verhaaltjes, versjes en sprookjes. Bewegingsspel Uitgangspunt Het ontwikkelen van de grove en fijne motoriek bij de kleuter. Inzicht geven in de begrippen die worden gebruikt in het natuur- of cultuurspel door middel van de beweging en de sa-menhang tussen de begrippen. Dit gebeurt door bijvoorbeeld de sfeer te laten beleven van beroepen/ambachten van volwassenen en het ervaren van stemmingen als vreugde, ver-driet, enzovoort. Ervaringsstof Het bewegingsspel is een geleide werkvorm, waarbij de kleuterleidster samen met de kleu-ters in spelvorm (vaak in de kring) allerlei bewegingsvormen oefent. Het gaat om de bewe-gingen van de ledematen die met allerlei gedichtjes, liedjes en verhalen worden gedaan. Muziek Uitgangspunt Het ontwikkelen van het muzikale gevoel door luisteren, zingen en zelf muziek maken. Ervaringsstof De kinderen luisteren naar de muziek, bijvoorbeeld het lierspel van de kleuterleidster. Daar-naast maken de kinderen zelf muziek met klankstaven, xylofoon, triangels, trommels, enzo-voort, bijvoorbeeld bij het uitspelen van een verhaal of spel.

20

Tekenen, schilderen, boetseren, handvaardigheid Uitgangspunt De kinderen gevoel geven voor kleur en vorm en het ontwikkelen van de fijne motoriek. Ervaringsstof Via het tekenen kunnen kinderen uiting geven aan hun belevingswereld. Voor het boetseren wordt vaak gebruikt gemaakt van bijenwas in verschillende kleuren. Schilderen gebeurt met waterverf op natgemaakt papier. Plakken en knippen doen we met diverse soorten gekleurd papier. Handwerkjes op kleuterniveau, zoals borduren, weven, naaien, vingerhaken, knopen, vlechten en vilten. Huishoudelijk werk Afwassen, wassen van kleedjes en poppenkleren, stoffen, vegen, opruimen, koken, bakken en tafeldekken. Eten met elkaar Hierbij staat het respect voor het voedsel en allen die het bereid hebben centraal. Met velen samen aan tafel eten, bevordert de sociale ontwikkeling.

21

3.3 De onderbouw Doelstelling en achtergrond van de Vrijeschool komen tot uitdrukking in het leerplan en de werkwijze in de klas. In elk leerjaar sluit de leerstof aan bij de ontwikkelingsfase van de kinderen. Vooral de vertelstof speelt hierin een belangrijke rol. En net als in de peuter- en kleuterklas-sen is er sprake van een duidelijk dag-. week- en jaarritme. Dat is terug te vinden in het periode onderwijs, de vaklessen en de jaarfeesten. Vertelstof In relatie tot de ontwikkelingsfase van het kind staat in iedere klas een thema, de vertelstof, centraal. In deze vertelstof zien we de geschiedenis van de mensheid weerspiegeld, die elk kind in versneld tempo opnieuw doormaakt. Voor de vertelstof per klas wordt gekozen uit: 1e klas Sprookjes 2e klas Fabels en legenden 3e klas Oude Testament 4e klas Noorse en Germaanse mythologie 5e klas Griekse mythologie en de geschiedenis van de oude culturen: India, Perzië, Babylonië, Egypte en Griekenland 6e klas Romeinse mythologie en Romeinse cultuurgeschiedenis, Middeleeuwse ge-

schiedenis Periodeonderwijs De eerste uren van de dag, van 8.20-10.20 uur, is er het zogenaamde periodeonderwijs. Ge-durende drie tot vier weken wordt er aan een bepaalde leerstof gewerkt: Nederlandse taal, rekenen, heemkunde, geschiedenis, plantkunde, natuurkunde, etc. Het periodeonderwijs biedt de mogelijkheid dieper op de leerstof in te gaan en het geleerde op allerlei manieren te verwerken en te oefenen: uitbeeldend, tekenend, schrijvend, boetse-rend. Het periodeonderwijs wordt gegeven door de klassenleerkracht. Vaklessen In deze lessen komt de overige leerstof aan bod, waarbij het accent ligt op vaardigheden. Er zijn vaklessen voor vreemde talen (Duits, Engels, Frans), tekenen, schilderen, handwerken, handenarbeid, muziek, Euritmie en gymnastiek. Enkele van deze vakken worden door vak-leerkrachten gegeven. Oefenuren Iedere klas heeft wekelijks oefenuren voor rekenen en taal. Daarin wordt de stof die in de periodes is aangeboden geoefend en eigen gemaakt. Euritmie Euritmie neemt een speciale plaats in. Euritmie is een kunstvorm waarbij het gesproken woord en de muziek in de menselijke beweging zichtbaar worden gemaakt. Dit werkt vor-mend op de wilskracht, de innerlijke beweeglijkheid en het sociale gedrag. Het is dan ook vanuit deze waarde dat het euritmie-onderwijs aan alle klassen wordt gegeven en zo geïn-tegreerd is in het totale onderwijs.

22

Jaarfeesten Met de jaarfeesten beleven de kinderen het ritme van het jaar, de wisseling in de seizoenen en de krachten in de natuur mee. Die jaarlijkse verdieping zorgt in de loop der tijd voor een beter begrip van de betekenis. De feesten zijn belangrijk voor de school als sociale gemeen-schap. We vieren ze samen: kinderen, leerkrachten en soms ook ouders. De feesten zijn: Mi-chaël, Sint Maarten, Sint Nicolaas, Advent, Kerstmis, Driekoningen, Carnaval, Palmpasen, Pa-sen, Pinksteren en Sint Jan. Computeronderwijs In het leerproces zorgt (het enthousiasme van) de leerkracht voor de motivatie van de kin-deren. Daarom maken we weinig gebruik van computers als middel tot leerstofoverdracht. Wel wordt de computer bij de remedial teaching gebruikt om mee te oefenen. In de hoogste klassen mogen de kinderen af en toe gebruik maken van de computer als tekstverwerker. Wij onderhouden contacten met de middelbare scholen over het gewenste instapniveau. In het voortgezet Vrijeschoolonderwijs wordt computeronderwijs gegeven. Ontwikkeling en vorderingen Vanaf het eerste begin volgen kleuterleerkracht, klassenleerkrachten, vakleerkrachten en zo nodig ook Remedial Teacher de vorderingen die het kind in zijn ontwikkeling maakt. Alle ge-gevens verzamelen wij in het leerlingvolgsysteem. Verslag van deze vorderingen vindt u in het getuigschrift. Getuigschrift Vanaf de eerste klas maakt de leerkracht aan het eind van ieder schooljaar voor elk kind een getuigschrift. Daarin informeert hij de ouders over de manier waarop het kind zich dat jaar ontwikkeld heeft. Dit deel is gericht aan de ouders van het kind en is niet bedoeld voor het kind zelf. Het ande-re deel bestaat uit een verhaal, gedicht of een spreuk, dat is voor het kind zelf. Dit is een beeld (vaak uit de vertel- of leerstof) waarin de leerkracht het kind karakteriseert en waarin een aanwijzing is verwerkt voor zijn verdere ontwikkeling. Leerlingvolgsysteem en toetsen In het laatste kleuterjaar wordt de eerste toets afgenomen. Het gaat om de toetsen orde-nen en taal voor kleuters van Cito. Vanaf klas 1 krijgen de kinderen twee maal per jaar een toets. (januari en juni). De gegevens hieruit worden verwerkt in het digitale leerling en on-derwijs volgsysteem van Cito. Alle bevindingen die de leerkracht verzamelt over een kind worden bewaard in een dossier. Dit bevat in ieder geval de verslagen van de kleuterleidsters, het schoolrijpheidsonderzoek, het tweede klasonderzoek en de getuigschriften. Verder kan er evt. een kinderbespreking, rapporten van een remedial teacher en een schoolpsychologisch onderzoek in zitten. In de klassen 1 tot en met 6 wordt twee keer per jaar een toets afgenomen voor o.a. spelling, le-zen en rekenen. Het leerlingvolgsysteem biedt een leidraad voor oudergesprekken. (Zie voor meer informatie het hoofdstuk “Zorg voor kinderen”).

23

Eindtoets basisonderwijs In klas 6 wordt bij alle leerlingen de N.I.O. (Nederlandse Intelligentietest voor Onderwijsni-veau) afgenomen. De resultaten van deze capaciteitentoets gebruikt de leerkracht in zijn advies over het voortgezet onderwijs. Daarnaast willen wij dit jaar onderzoeken of naast de NIO en de middentoets van het leer-lingvolgsysteem (Cito) ook de Drempeltoets onderdeel kan gaan uitmaken van de eindtoet-sing. Oudergesprekken In ieder geval éénmaal per schooljaar kunnen ouders een gesprek hebben over de ontwikke-ling van hun kind. Als het nodig is, gebeurt dit natuurlijk vaker. Sociaal gedrag In het sociale leven wordt bevorderd dat kinderen zich kunnen en durven manifesteren zoals ze zijn, ongeacht afkomst, religie of nationaliteit. Ook moeten ze leren de ander deze ruimte te laten. In de les- en vertelstof wordt veel aangereikt over de verschillende culturen in de wereld, waardoor openheid, begrip en interesse daarvoor ontstaan. Om dit te ondersteunen zijn met de kinderen afspraken gemaakt om een prettig en veilig schoolklimaat te realiseren. Deze hangen in ieder klaslokaal. Ons motto is: ‘School doe je samen en iedereen doet mee.’ We hanteren dit motto als kapstok voor de schoolregels.

3.4 Het onderwijs per klas

Klas 1 De overgang van de kleuterklas naar de eerste klas is voor het kind een grote stap. Het heeft enige tijd nodig om te wennen. In het begin van het schooljaar zijn de kinderen nog in meer of mindere mate kleuter. Tegen de Kerst vindt de omslag plaats en worden alle kinderen eerste klasser. Ze verwerven zich een leerhouding en vaardigheden die niet meer ‘kleuterachtig’ zijn. Ze leren doelen na te streven. Hun motorische vaardigheden groeien waardoor het leren ook gemakkelijker wordt. Deze ontwikkeling van kleuter naar schoolkind wordt fysiek zichtbaar in de tandenwisseling. Goede gewoontes Prioriteit in de eerste klas heeft het vormen van goede klassengewoontes. Een groep kinde-ren, uit verschillende kleuterklassen afkomstig, moet immers vele jaren met elkaar een klas vormen. Net als in een gezin vormen gewoontes de basis voor deze ‘samenleving’. Alle re-gels en gebruiken leren de kinderen al doende, net als thuis. Vooral de eerste helft van het schooljaar staat in het teken van het aanleren van goede gewoontes en het vormen van een sociale eenheid. Basisvaardigheden Een succesvol leerproces veronderstelt een aantal basisvaardigheden waar ook in de kleu-terklas al aandacht aan is besteed. Dat proces is bij aankomst in de eerste klas nog niet afge-rond. Bijvoorbeeld de motorische vaardigheden, vooral de fijne motoriek die nodig is bij het

24

schrijven. Daarnaast is een innerlijke leerhouding nodig, waardoor het kind bijvoorbeeld ge-richt kan luisteren naar een didactische instructie en zichzelf doelen kan stellen in het leer-proces. Vertelstof De vertelstof van het eerste jaar bestaat uit Europese volkssprookjes zoals die door de ge-broeders Grimm bijeen zijn gebracht. De leerkracht vertelt de sprookjes of leest voor. Nederlandse taal Het verwerven van de belangrijke (culturele) vaardigheden van lezen en schrijven geschiedt in de volgorde: eerst schrijven, dan lezen. De kinderen leren het schrijven vanuit het tekenen en vormtekenen. Ze schrijven met waskrijtjes en (dikke) potloden en leren eerst alleen hoofdletters. De letters ontstaan uit letterbeelden die uit de sprookjes afkomstig zijn. Bij-voorbeeld de K ontstaat uit het beeld van een koning en heet dan ook ‘koningsletter’. De klinkers krijgen als teken geen begeleidend beeld maar worden zuiver vanuit de klank aange-leerd. Als de kinderen de letters kennen gaat het leesonderwijs verder op basis van klankzui-vere woorden. Aan het einde van de eerste klas kunnen de meeste kinderen éénlettergrepige klankzuivere woorden lezen en schrijven en wordt een start gemaakt met drukletters. Eenvoudige leesboekjes lezen ze zowel klassikaal als individueel. Dit komt overeen met A.V.I. niveau 1 in het reguliere basisonderwijs. Rekenen De doelstelling is het leren van de vier basisbewerkingen: optellen, aftrekken, vermenigvul-digen en delen met getallen onder de twintig. Indien nodig mogen de kinderen nog materi-aal gebruiken. In het begin rekenen de leerlingen met Romeinse cijfers vanwege het sterk concrete karak-ter van deze cijfers. Later leren ze de Arabische cijfers 1, 2, 3, etc. Het rekenen oefenen ze met materiaal uit het hoofd en op papier. Het sluit aan bij de praktische belevingswereld van het kind (realistisch rekenen). Het rekenonderwijs gaat steeds uit van het geheel, dat uiteen valt in delen (20 = 7 + 13, 20 = 5 + 15, enz.). Later vormen de delen weer het geheel (7 + 3 = 10, 6 + 4 = 10, enz.) Vreemde talen De eerste klas heeft over het algemeen twee vreemde talen per week. Het doel is de kinde-ren te laten kennismaken met de klankkwaliteit van die taal door middel van versjes, liedjes, spelletjes en spraakoefeningen. Handwerken De kinderen leren breien met houten pennen en dikke wol. Het breien ontwikkelt de moto-riek, het logisch denken en de wilskracht. Ook is er aandacht voor de kleurbeleving. Ze brei-en bijv. een herder en een schaapje, een fluitenzak. Verder technieken: eenvoudige knoop-oefeningen en vingerhaken. Vormtekenen en schilderen Het vak vormtekenen staat in de eerste klas voornamelijk ten dienste van het schrijven. De kinderen werken met rechte en ronde lijnen, ritmische herhalingen van lijnen die figuren

25

vormen, en ook vierkanten, cirkels en driehoeken. Bij het schilderen gaat het om een kleu-renspel, niet om een concrete voorstelling. Euritmie In de euritmieles wordt gewerkt met sprookjes en kleine verhaaltjes. De karakters van de sprookjes worden uitgebeeld door middel van gebaren. De muziek is nog geheel ondersteu-nend bij het verhaal. Er wordt hoofdzakelijk vanuit de kring gewerkt. Kunstzinnige activiteiten Onder deze noemer horen: tekenen, schilderen, boetseren met bijenwas, muziek (waaron-der zingen, blokfluiten en lier bespelen), toneel, kring- en ritmische spelen. De uren tussen 10.45 en 12.20 uur zijn o.a. voor deze activiteiten gereserveerd. De klassenleerkracht geeft deze lessen meestal zelf.

Klas 2 Het dromerige van de eerste klasser, die vanuit een open stemming de leerstof opneemt, is in het tweede schooljaar nagenoeg verdwenen. De tweede klasser is nu ‘thuis’ binnen de school. In zijn gevoelswereld is hij wakker geworden en zoekt daarbinnen de uitersten. Hij beweegt zich vrijer en individuele karakteristieke eigenschappen komen naar voren. De leerkracht zal vertrouwen scheppen door te bevestigen wat het kind al kan: leren, rekenen, schrijven en lezen. Daarnaast biedt hij in de vertelstof beelden en situaties waarin de 2e klasser iets van zichzelf en anderen kan herkennen. Vertelstof Fabels en legenden zijn de rijke bronnen van vertelstof voor de 2e klassers. Fabels gaan over dieren die een menselijke eigenschap uitdrukken: de sluwe vos, de wijze uil, de driftige stier, de koppige ezel, de trotse haan, de trouwe hond, het goedige schaap. En al die dieren pro-beren met behulp van hun eigenschap elkaar de loef af te steken. De kinderen herkennen iets daarvan bij zichzelf of bij anderen. Mensen zijn echter niet overgeleverd aan hun driften, hun koppigheid of ijdelheid. Ze kun-nen onbaatzuchtige motieven zoeken. De 2e klasser die dat gaat ontdekken, kan daaraan krachtige en blijvende innerlijke steun ontlenen. Daarom worden de fabels in de 2e klas aangevuld met verhalen (legenden) over mensen uit het verleden die, na een innerlijke strijd, grote liefde voor de schepping, de natuur en voor mens en dier hebben getoond. Voorbeelden zijn: Sint Franciscus, Sint Maarten, Elisabeth van Thüringen. Nederlandse taal Aan de verbale vaardigheden wordt gewerkt door middel van het vrije spreken in de kring en voor de klas. Daarnaast ontwikkelen de kinderen hun verbale vermogens en hun actieve woordenschat door recitaties van fabels en gedichten, door het spelen van toneelstukjes en poppenkast en door middel van spraakoefeningen. Het navertellen van gehoorde verhalen hoort daar ook bij. Het lezen wordt geoefend met zelfgeschreven teksten, en met een fa-belboek dat door een leerkracht is vervaardigd. Er wordt ook geoefend in niveaugroepjes met behulp van een uitgebreide serie boeken. Het leesniveau aan het eind van deze klas is A.V.I. niveau 3.

26

In de tweede klas wordt de overgang geleerd van de losse schrijfletter naar verbonden-schrift. Het vormtekenen ondersteunt dit proces. Er wordt geschreven met potlood. Rekenen De kinderen leren in de beweging om te gaan met getallen tot 100 en oefenen het hele jaar de vier hoofdbewerkingen. Ze leren de tafels van vermenigvuldiging en reciteren de reeksen klimmend en dalend. Kralenkettingen (10-tallig stelsel) en rekenrekjes worden als hulpmid-del gebruikt. De kinderen worden zich bewust van het 10-tallig stelsel en leren schattingen maken. Klokkijken komt aan bod. Bewerkingen met getallen onder de 20 worden geautoma-tiseerd. Heemkunde De periodes heemkunde stimuleren de kinderen een fantasievolle verbinding met de natuur aan te gaan. In verhalen klinken de karakteristieke eigenschappen van plant en dier. Ook wandelen we door bos en veld. Tekeningen, liedjes en versjes over planten en dieren com-pleteren deze periodes. Vreemde talen Ook de tweede klas krijgt 2 vreemde talen. Het luisteren en spreken staat centraal. Op een speelse manier leren de kinderen voorwerpen, lichaamsdelen en zaken benoemen waarmee ze direct in aanraking komen; nog geen grammatica. Ze leren de vreemde taal zoals de moedertaal: door nadoen. Rijmpjes, liedjes, verhalen en toneelstukjes in de taal ondersteu-nen het ‘gevoel krijgen’ voor het eigene van klank en ritme. Inhoudelijk haken de lessen aan bij de leer- en vertelstof en de jaarfeesten. Handwerken en handvaardigheid Bij het handwerken leren de kinderen lossen en vasten haken. Knopen en vlechten komen ook aan de orde. Het ritmisch haken met de haaknaald geeft structuur en ordening. De kleurbeleving wordt verder ontwikkeld. Ze haken bijv. een ceintuur, een tasje of een ballen-net. Om de fijne motoriek, de concentratie en het voorstellingsvermogen verder te ontwikkelen werken de kinderen bij handvaardigheid met allerlei materialen en kleuren. Ze boetseren met bijenwas, knutselen met karton, papier, en met natuurlijk materiaal bijv. eikels en kas-tanjes. Schilderen, tekenen en vormtekenen Bij het schilderen spelen kleurbeleving en dynamiek een rol. De kinderen kunnen bepaalde zielestemmingen in vorm en kleur uitdrukken, zonder in de voorstelling te komen. Met het tekenen werken ze aan de kleurbeleving, zielenstemming waarbinnen ze vrij kunnen werken en hun voorstelling op papier brengen. Vormtekenen doen kinderen vanuit de beweging. Ze lopen de vormen of maken ze met een handbeweging, voor ze in kleur op papier verschij-nen: spiegelvormen, in- en uitwikkelende vormen. Euritmie Ook in de euritmieles zijn de fabels en legenden van belang. Eenvoudige concentratieoefe-ningen worden gedaan. De kring blijft belangrijk, maar er komt nu ook een binnen- en bui-tenkring bij.

27

Muziek Het ritmisch-melodisch gehoor wordt aangesproken. Bij het zingen is er zorg voor de stem, met name de articulatie. De leerlingen leren te improviseren en liedjes met allerlei instru-menten te begeleiden. Voortzetting van de lier- en fluitlessen. Bewegingsonderwijs De kringspelen geven vreugde en plezier, daarnaast bevorderen ze het sociale element in de groep. Touwtje springen, evenwichtsbalk, steltlopen, ballen en hinkelen zijn bewegingsspel-letjes. Zowel kringspelen als bewegingsspelen versterken de grove motoriek en coördinatie.

Klas 3 Klas 1 tot en met 3 vormen qua ontwikkelingsfase een eenheid. Het kind is open en voelt zich één met de wereld. Leiding accepteert het als vanzelfsprekend. Fantasie en spel kunnen ge-makkelijk het leerproces dragen. Vertelstof In klas 3 wordt een ontwikkelingsfase afgesloten. De verhalen van het Oude Testament vormen de bekroning van deze afsluiting. De verhalen over de ene God die een hecht ver-bond heeft met zijn volk geven het kind de mogelijkheid als individu en als groepslid sterk mee te leven. Deze vertelstof (hoogtepunt: de avontuurlijke tocht naar het beloofde land) biedt veel mogelijkheden voor recitatie, toneelspel en schrijven. Nederlandse taal De vertelstof en de onderwerpen uit de heemkundeperiode nodigen uit tot creatief schrij-ven. De kinderen leren de spelling op basis van analogie, regels en voorbeeldwoorden. Open en gesloten lettergrepen worden niet zo genoemd, maar wel geoefend. Ze oefenen inter-punctie en maken een begin met de woordsoorten. Lezen gebeurt door middel van stillezen, klassikaal begrijpend lezen en in niveaugroepen. Het streven is AVI niveau 4-6. Rekenen De kinderen oefenen hoofdbewerkingen op papier en uit het hoofd. Hoofdrekenen tot 100, tot 1000 op papier. Geld rekenen met speelgeld. Ze leren de tafels en beginnen met cijferen. Sommen worden zo veel mogelijk met de werkelijkheid verbonden. Heemkunde Dit vak krijgt gestalte in periodes waarin de boerderij, ambachten (bijv. manden vlechten, schoenen maken, pottenbakken) en de huizenbouw centraal staan. Doen, beleven, begrij-pen is hier de leerweg. Vreemde talen De vreemde talen (Engels, Duits) worden elk 1 les per week gegeven. Onderdelen ervan zijn: tellen, dagen, maanden, voorwerpen en lichaamsdelen. Liedjes, gedichtjes, dialoogjes en spelletjes. De hele les wordt de vreemde taal gesproken. Er is nog weinig schriftelijk werk.

28

Handwerken en handenarbeid De kinderen breien een muts. Het kind van 9 ervaart: Hier ben ik en daar is de wereld. De fontanel is gesloten. Ze leren steken opzetten, averecht breien, figuurtjes inbreien, hun kleurgevoel verder ontwikkelen. Verdere technieken: vlechten, naaien borduren. Bij handenarbeid werken ze met natuurlijk materiaal, papier (bijvoorbeeld origami) bijenwas en soms klei. Vormtekenen en schilderen De leerlingen zetten vormveranderingen en vraag- en antwoordspel met vormen vanuit de beweging op papier. Ook worden vormen gespiegeld: boven - onder, links - rechts en diago-naal. Bij het schilderen zijn zielenstemmingen en eenvoudige gestalten de onderwerpen. Muziek In de 3e klas kunnen de kinderen overstappen van de pentatonische fluit naar de blokfluit. Liederen zijn nog eenstemmig. Ritme en melodie beleven ze door klappen, lopen en het ge-bruik van ritme-instrumenten. We kunnen beginnen met het notenschrift. Gymnastiek De kinderen gaan voor het eerst naar een gymzaal. Tik-, kring- en balspelen zijn belangrijke lesonderdelen. Euritmie Het thema van de derde klas is het Oude testament. De gebaren worden gecompliceerder en de kinderen leren ze herkennen. Kleine muziekstukjes worden ritmisch en melodisch ge-oefend. Eenvoudige geometrische vormen worden gelopen.

Klas 4 In de 4e klas zijn de kinderen 9 à 10 jaar, "een moeilijke leeftijd". Voelde het kind zich voorheen nog als vanzelfsprekend opgenomen in zijn omgeving, nu maakt het zich ervan los en bekijkt de wereld met nieuwe ogen. Wat het kind ziet stelt hem vaak teleur: de wereld is niet zo mooi en goed als hij dacht. Ook de leerkracht ontkomt niet aan een kritische blik: hij of zij weet wel veel, maar heeft zo’n gekke neus. Er klinkt veel protest en commentaar. Het kind voelt zich teruggeworpen op zichzelf en kan soms onzeker en eenzaam zijn. Geen wonder dat het kattig wordt of soms zomaar huilt. Graag meten ze zich met elkaar in vechten, ruzie en schelden. De winnaar wordt bejubeld, de verliezer wordt uitgelachen. Even later zijn ze weer dikke vrienden. Dit vermogen tot afstand nemen heeft een positieve kant: vanuit een nieuw ik-beleven, de we-reld ontdekken, de ruimte verkennen, kennis verwerven. Deze overgang vindt zijn vertaling in een andere ochtendspreuk. Tot klas 4 begint de spreuk: “Het liefdelicht der zon, verheldert mij de dag...”. Vanaf de 4e klas wordt begonnen met: “Ik zie rond in de wereld, waarin de zon haar licht zendt...” Vertelstof De oud-Germaanse mythologie, beschreven in de Edda, vertelt van de gouden wereld van de goden, immer strijdend met de reuzen. Voor de goden nadert de ondergang. Deze verhalen van de mensheidsgeschiedenis zijn de verbeelding van wat de kinderen nu in hun eigen ziel beleven: de ondergang van de fantasiekracht.

29

Nederlandse taal De kinderen oefenen zich in het reciteren van gedichten, veelal in beginrijm geschreven. Ze leren een goed leesbaar lopend handschrift. Bij het schrijven van opstellen of verhalen is er veel aandacht voor vorm en inhoud. Ze be-ginnen met brieven schrijven. De spelling wordt systematisch geoefend. Lezen: de kinderen oefenen de vaardigheid zelf, maar ook het begrijpend lezen. De gramma-tica behandelt met name de werkwoordsvormen in samenhang met tijd en onderwerp. Rekenen Uitbreiding van hoofdrekenen en cijferen. Voor het eerst komen de breuken aan bod: de één als geheel wordt op tal van manieren gedeeld, zodat de kinderen de stambreuken leren kennen en de eerste plus- en minsommen met breuken maken. Nieuw is ook het meten. Het eerste meten gaat uit van de menselijke maat (duim-el-voet), dan volgt de overgang naar het metrieke stelsel. Mens- en dierkunde Vanuit het beeld van de veelzijdige mens komen de dieren aan bod in hun eenzijdigheid en specialiteit: klimmen, graven, rennen of vliegen. Steeds staat hun bijzondere gestalte in rela-tie tot de mens centraal. Deze periode geeft een aanzet tot het maken van eenvoudige spreekbeurten en werkstukjes. Heemkunde De heemkunde in de 4e klas kent een aardrijkskundig en een geschiedkundig aspect, uit-gaande van verbondenheid met de eigen woonomgeving. Het is een eerste oriëntatie in ruimte en tijd. De kinderen tekenen plattegronden en kaarten met de kenmerken van het landschap (huizen, wegen, bossen en velden). Vreemde talen Reciteren van gedichten, zingen van liederen en toneelstukjes bevorderen het spreken in het Engels en Duits. De eerste woordjes (bijvoorbeeld voorwerpen in de klas) worden ge-leerd, de eerste werkwoorden vervoegd. Voor het eerst schrijven de kinderen in de vreemde taal. Handwerken De kinderen leren kruissteken borduren. ‘Door het ordenen van de kruissteek, leert het kind ordenen van binnen.’ Ze leren de steken spiegelend borduren. Hun kleur- en vormgebruik wordt ontwikkeld. Het aan- en afhechten en verschillende naaisteken komen aan de orde. De steken versieren een boekenlegger en etui. Tekenen en vormtekenen De leerlingen schetsen dieren. Bij het vormtekenen krijgen eenvoudige vlechtmotieven uit de oudheid de aandacht. Schilderen Vanuit kleurstemmingen ontstaan vormen, landschappen en bijvoorbeeld dieren. De aarde-kleuren doen hun entree.

30

Muziek Bij het fluiten maken de leerlingen de overstap naar het spelen van bladmuziek. We zingen in canon. Euritmie Aan de hand van de teksten van de Germaanse mythologie wordt er gewerkt met het staf-rijm. De kinderen leren de euritmie zelfstandiger toepassen. Oefeningen hiervoor zijn: spie-gelbeeldvormen, canons, vraag en antwoord, verschillende ritmes. Mineur en majeur vragen om een eigen kleur, aandacht en beweging in de muziek. Gymnastiek Naast de tik-, ren- en balspelen doen de kinderen oefeningen en er zijn teamspelen.

Klas 5 De zielenstemming van de 4e klasser was die van ‘verbroken eenheid, een scheiding tussen ‘ik’ en de ‘wereld’. Maar die scheiding krijgt in de 5e klas een positieve keerzijde: de eigen individua-liteit wordt beter beleefbaar. Eerst nog aarzelend en schoksgewijs, maar steeds duidelijker ont-staat het vermogen de wereld meer onbevangen, nauwkeuriger waar te nemen. De 5e klasser gaat genuanceerder denken en zich ook verdiepen in het gedrag van zijn klasgenootjes. Ook de relatie tot volwassenen verandert, die blijkt niet meer ‘alwetend’ te zijn. Boeken be-antwoorden ook vragen. Kennis en ervaring kunnen ook vanuit een gesprek met de leerkracht ontwikkeld worden. De 5e klasser is geïnteresseerd in de samenhang tussen wat in hemzelf leeft en wat hij in de bui-tenwereld vindt. Meer evenwicht begint zich ook af te tekenen in het uiterlijk van de kinderen. Er komt meer tekening in het gezicht; de bewegingen worden soepeler. Het kind ziet er gezond en bloeiend uit. Vertelstof In de 5e klas vormt de mythologie van vooral de Grieken de vertelstof. Een groot aantal ver-halen daarvan behoort tot ons cultuurgoed. Zij vertellen de lotgevallen van sterfelijke en on-sterfelijke wezens, goden en godinnen, mensen, nimfen en saters. Zij vertellen over een deels imaginaire- en deels fysieke werkelijkheid. De goden zijn ontmaskerd, de herinnering aan een geestelijke wereld maakt plaats voor het abstracte denken, gericht op de fysieke wereld. En daar staat de 5e klasser middenin. Nederlandse taal Spreekoefeningen zorgen voor een juiste uitspraak. Bij opstellen ligt de nadruk op verzorgd schrijven wat vorm en inhoud betreft en op verschillen in verhaaltrant. De systematische oe-fening in begrijpend lezen vormt de opstap naar het latere studerend lezen. De lijdende en bedrijvende vorm komen aan de orde. Er ontstaat gevoel voor het actieve en passieve ka-rakter van een zin. Kinderen maken zelf zinnen en ontleden ze op persoonsvorm (tijdwoord) en onderwerp. Zij vormen mede instrumenten voor de werkwoordspelling in de tegenwoor-dige en verleden tijd. De voltooide tijden kunnen ook behandeld worden. Directe en indirec-te rede: het gaat erom, dat het kind een verhouding krijgt tot datgene, wat werkelijk in de si-tuatie gezegd wordt. Rekenen

31

Hoofdrekenen en cijferend rekenen worden geoefend. Rekenen met breuken wordt uitge-breid: gelijknamig maken, helen eruit, vermenigvuldigen. Decimale breuken en kommagetal-len worden geïntroduceerd. De kinderen passen het geleerde toe in de vorm van redactie-sommen. Verder berekenen ze oppervlakten, omtrek, afstanden en gewichten. Aardrijkskunde De Rijn wordt als voorbeeld behandeld van een rivier, die stroomt door verschillende land-schappen. Daarbij horen ook de thema’s dijkenbouw en inpoldering. Ook de grondsoorten en topografie van Nederland worden behandeld. De economische aspecten van menselijke productie komen aan bod. De kinderen ervaren dat over de hele wereld mensen voor elkaar werken. Plantkunde In de plantkunde komt de samenhang van het plantenrijk naar voren: de planten in hun ka-rakteristiek en met het milieu waarin ze leven. Centraal staat het begrip voor de plantenwe-reld, vooral de verbondenheid van planten met hun omgeving, plant tussen zon en aarde, licht en donker, warmte en koude, vocht en droogte. Geschiedenis In de 5e klas komen verhalen en beschrijvingen van de voorchristelijke culturen van o.a. de Indiërs, Perzen, het Tweestromenland, de Egyptenaren en de Grieken aan bod, in samen-hang met de vertelstof. Vreemde talen Net als bij het Nederlands maken de kinderen bij Engels, Duits en Frans een begin met de werkwoordspelling. Het idioom van de taal wordt geoefend en overhoord. Toneelstukjes en dialoogjes bevorderen de praktische toepassing van de taal. Recitatie en zang blijven een kunstzinnig onderdeel. Er worden boekjes gelezen en de taal wordt ook geschreven. Handwerken en handenarbeid De kinderen groeien in hun ledematen. Ze naaien een ovenwant of sloffen naar eigen maat (omhulling handen en voeten). De stof kan beschilderd worden en versierd met ‘vrije’ bor-duursteken Verschillende naai-borduursteken worden geleerd. Ze boetseren gebruiksvoor-werpen en voorstellingen uit de verschillende periodes (geschiedenis, aardrijkskunde). Daarnaast beginnen ze met houtbewerking: houtsnijden, gutsen, schaven, raspen en vijlen. Vormtekenen Vanuit de dynamische lijnvoering worden diverse motieven uit bijvoorbeeld de oude cultu-ren (geschiedenis) aangevoerd. Ook groeivormen n.a.v. de plantkundeperiode. Schilderen Van een 5e klasser verwachten we realistischer weergaven: elementenstemmingen (vuur, water, aarde, lucht); natuurstemmingen (planten, bloemen); dieren en mensen; landkaarten met de voor het land typerende kleurstemmingen; licht en schaduw. Euritmie

32

Ook in de 5e klas wordt er aangesloten bij de vertelstof. Teksten van oude culturen en de Griekse mythologie worden gereciteerd en gedanst. Groepsoefeningen ter bevordering van het sociale worden gedaan. Er wordt gewerkt met geometrische vormen zoals bijvoorbeeld het pentagram. In de tooneuritmie worden lichtklassieke muzikale stukken gebruikt. Muziek Het zingen van meerstemmige liederen krijgt veel aandacht. Omdat in de 4e klas al in de tooneuritmie de toonladders geoefend zijn, kunnen de kinderen zich nu wat meer bewust worden van deze moeilijke materie. De kleine intervallen, grote en kleine secunde vinden hun toepassing in uitwerking van de kerktoonsoorten. In het fluiten oefenen ze met name het noten lezen. Ook meerstemmige stukken worden gespeeld.

Klas 6 In de 6e klas ligt het begin van de prepuberteit. Het skelet groeit, vooral de ledematen. Een ver-lies aan soepelheid van bewegingen is merkbaar. Het intellect ontwaakt en tegelijkertijd ont-wikkelt zich de belangstelling voor de actualiteit. Dit is het begin van een langdurig proces, de weg naar grotere zelfstandigheid en onafhankelijk denken. Er wordt nu meer inzicht gevraagd van het kind. In de vertelstof maken de mythologische verhalen plaats voor de gestructureerde geschiedenis van Romeinen, Middeleeuwen en eventueel aspecten uit de Nieuwe Tijd. Vertelstof Geschiedkundige verhalen uit de Romeinse tijd en de Middeleeuwen vormen de vertelstof voor de zesde klas. Zij sluiten aan op de belevingswereld van de 11 à 12-jarige. Het zelfbewus-te individu immers stond in Rome op de voorgrond. Hier ontstond de afbakening van de rechten van de ene persoon ten opzichte van de rechten van de ander. Het ‘elk het zijne’ was en is nog steeds een belangrijk beginsel. Dan volgen de Middeleeuwen: opkomst van vorstendommen en vrije steden met burgers en ambachtslieden. Kenmerkend is ook de sterk religieuze en gevoelsmatige verinnerlijking. Net zoals in een kathedraal is de binnenwe-reld in deze tijd verrassend kleurrijk. Nederlandse taal De Nederlandse taalperiodes zijn vaak geïntegreerd met andere periodes. De kinderen krij-gen veel stelopdrachten. Zo maken ze bij de natuurkunde van alle proeven een verslag. Verder komen aan de orde: taal- en redekundig ontleden, moeilijke woorden, spreekwoorden, verschillende dichtvor-men in ritme, alliteratie en rijm. Rekenen, handelsrekenen en meetkunde Bij het rekenen oefenen de leerlingen de basisbewerkingen om daarna een begin te maken met het handelsrekenen. De geschiedenis van de handel staat op het programma (kapitaal-sommen, rente, bruto, tarra en netto). Verder beginnen ze met meetkunde. Met behulp van passer en liniaal maken de kinderen al-lerlei constructies van cirkels, driehoeken en veelhoeken. Deze vormen kleuren ze individu-eel in om er op deze manier variaties in te ontdekken. Geschiedenis

33

De hierboven besproken vertelstof komt in klas 6 vooral aan bod in de geschiedenisperio-des. Dat zijn de Romeinse cultuur en de karakteristieken van de Middeleeuwen, met hun ve-le invloeden tot in onze tijd. Aardrijkskunde De gesteentes en mineralen vormen hier het onderwerp. Om te beginnen het kalk en graniet en hun karakteristieken. Verder is er een periode over de atmosferische verschijnselen (weer en klimaat) en oefenen, tekenen en kleuren de kinderen de topografie van Europa en die van de wereld. Natuurkunde De natuurkunde begint bij dagelijks waarneembare verschijnselen. Belangrijk zijn het zelf waarnemen en beschrijven van verschijnselen als geluid, licht, warmte, elektriciteit en mag-netisme. Vreemde talen De zesde klassers lezen, spreken, en spelen toneel. De grammatica krijgt een vervolg. Handwerken en handenarbeid De kinderen maken een dier of karakterpop. Het ontwerp hiervoor tekenen ze zelf. Verschil-lende naaisteken, keuzes van haar en kleding komen aan de orde. Een mogelijk doel: het verzorgen van een poppenkastvoorstelling voor de lagere klassen. Tijdens de handenarbeid construeren ze met hout; zagen, spijkeren, verband maken, afwer-ken. Ook boetseren met hol, bol, kant en groef. Vormtekenen Het vormtekenen sluit aan op de behandelde cultuurgeschiedenis. Motieven van sieraden, wapens, e.d. uit de Middeleeuwen. Ook lettervormen uit bijvoorbeeld de Gothiek. Euritmie Al het vorige wordt verder beoefend. In de 6e klas komen de staafoefeningen voor het eerst aan bod, als ondersteuning van het in de lengte groeiende kind. Geometrische verschuivin-gen worden aangelegd, bijvoorbeeld de vierhoekverschuiving. In de muziek wordt er aan de intervallen gewerkt. Gymnastiek Tijdens de Bothmergymnastiek kan men de tegenstellingen boven-onder, licht-zwaar, hoog-breed in de beweging beleven. Ook zijn er oefeningen met stokken en geometrische oefe-ningen. Het spel bestaat nu uit verschillende sporten zoals korfbal, slagbal, volleybal, hand-bal en voetbal. De kinderen werken ook met toestellen: rollen/ duikelen, klimmen/klauteren, springen, zwieren, balanceren. Tekenen en schilderen Tijdens de periodes is de behandelde stof het onderwerp van tekeningen. Er is aandacht voor zwart-wit tekenen (licht en schaduw). Het natekenen, en daarbij letten op details en vormgeving en eventueel op perspectief, krijgt ook meer nadruk. Bij het schilderen is de op-zet om meer in de voorstelling te komen, met perspectief te werken middels lijnperspectief en kleurperspectief.

34

Muziek Het repertoire groeit. Het oefenen met toonladders, intervallen, maatsoorten en moeilijker ritmen gaat door. Regelmatig zingen de leerlingen meerstemmige liederen. Het fluitwerk verheft zich tot tweestemmige dansen uit met name de Renaissance en latere volksmelo-dieën. Toneel Tijdens het schooljaar spelen de kinderen één of meer toneelstukken. Het thema komt meestal voort uit de vertelstof.

3.5 En na de zesde... Halverwege de zesde klas heeft de klassenleerkracht met de ouders een gesprek over hun kind. Daarin staan zijn/haar mogelijkheden voor het voortgezet onderwijs centraal. Onder-steunend daarbij is de uitslag van de NIO-toets die bij alle zesde klassers is afgenomen en de resultaten van de Cito toetsen van de afgelopen jaren. Het Vrijeschoolonderwijs omvat de kleuterklas en daarna de klassen 1 t/m 12. Daarom gaat een deel van de leerlingen naar klas 7 van de “bovenbouw” van het Vrijeschoolonderwijs in Nijmegen: het Karel de Grote College. Op de bovenbouw kunnen de leerlingen VMBO-, HAVO- of VWO-examen doen. Op het Karel de Grote College is ook een “praktische stroom”. Deze is ingericht op kinderen die gemakkelijker leren door te doen, te werken en te ervaren. Leerlingen die naar het voortgezet onderwijs in Tiel en omstreken gaan, hebben alle vaar-digheden om aansluiting te vinden bij ieder voor hen geschikte vorm van voortgezet onder-wijs. De zesde klas leerkracht draagt zorg voor een onderwijskundig rapport en zonodig mondelinge informatieoverdracht. De afgelopen jaren hebben de schoolverlaters uit klas 6 van de Johannesschool zo gekozen:

VMBO HAVO VWO

2006 3 5 2

2007 7 4 2

2008 3 3 5

2009 5 3 3

2010 2 (1 x T, 1 x K) 1

2011 3 (3 x T) 6 2

Vrijeschoolbovenbouw Reguliere bovenbouw

2006 7 3

2007 7 6

2008 2 9

2009 7 4

2010 1 2

2011 6 5

35

Hoofdstuk 4 Visie op zorg

4.1 Zorgsysteem, algemeen Wij streven naar een kwalitatief goede leerlingenzorg, zowel op het gebied van de klas als op schoolniveau. Door zorgverbreding wordt ingespeeld op de verschillen tussen kinderen in mogelijkheden en behoeften en heeft tot doel meer leerlingen in het reguliere onderwijs te behouden en deze verantwoord te begeleiden. Het zorgbeleid van de school maakt onderdeel uit van het zorgbeleid van het WSNS- ver-band. Gezamenlijk streven we ernaar zoveel mogelijk kinderen die zorg nodig hebben, op de school zélf deze extra zorg te bieden, zodat verwijzing naar het speciaal (basis) onderwijs zo weinig mogelijk plaats vindt. Leren is (in) een voortdurende beweging, leren is ontwikkelen. Leren is vermogens ontwik-kelen op velerlei gebieden. Een kind leert op cognitief gebied, maar het leert ook sociaal- emotioneel. Tevens ontwikkelt het zijn wil; deze moet het kind kunnen inzetten bij het “le-ren” in de onderbouw. Naast de algemene ontwikkelingslijn die een kind doormaakt, is er een individuele ontwikke-lingslijn. De algemene lijn is gekoppeld aan de leeftijdsfase waarin een kind zich bevindt, dus gekoppeld aan de leeftijd die het kind heeft. Bij iedere leeftijd hebben we een bepaalde verwachting betreffende gedrag, presteren, handelen, taakgerichtheid, inzet enz. Naast deze algemene lijn heeft ieder kind een eigen individuele ontwikkelingslijn. De individualiteit van het kind kleurt als het ware de algemene ontwikkelingslijn en geeft er zijn of haar vorm aan. Er is sprake van een harmonische ontwikkeling als de individuele lijn van het specifieke kind samen valt met de algemene ontwikkelingslijn, dat wat een kind “hoort” te kunnen. Soms treedt er een disharmonie op: beide ontwikkelingslijnen vallen niet samen en kunnen in mindere of meerdere mate uiteenlopen. Ook kan het zijn dat een ontwikkelingsgebied zich meer of minder ontwikkelt, er is onvoldoende harmonie tussen de gebieden van het denken, voelen en willen. Dan is er sprake van zorg. Dit kan zich uiten in leerproblemen, sociaal- emotionele problemen en/of moeilijkheden in gedrag en werkhouding. Anderzijds spreken we ook van zorg om het geheel van activiteiten te benoemen van hulp die we aan de kinderen bieden. De hulp kan binnen en buiten de klas geboden worden. Indi-vidueel of in kleine groepjes.

4.2 Uitgangspunten zorgstructuur Hieronder volgt een beschrijving van de verschillende specifieke mogelijkheden en verant-woordelijkheden die wij kennen en tot onze beschikking hebben binnen de school.

De pedagogische vergadering is de inspiratiebron met als uitgangspunt de antroposofie.

36

De klassenronde bespreking t.a.v. de zorgleerling in de pedagogische vergadering. Deze klassenronde vindt elke week plaats in het bijzijn van alle klassenleerkrachten, de intern begeleider, zo mogelijk de vakleerkracht(en) en de schoolleider.

De klassenleerkracht is verantwoordelijk voor het welzijn en de ontwikkeling van de kin-deren in zijn of haar klas.

De klassenleerkracht is gehouden aan de afspraken die, onder leiding van de schoollei-der, in het college worden gemaakt over de uitgangspunten, inrichting en uitvoering van het onderwijs.

Deze afspraken vormen, als geheel, het onderwijsbeleid van de school

De schoolleiding is eigenaar van deze afspraken en heeft de bevoegdheid om op de uit-voering van de afspraken toe te zien

De schoolleiding geeft vorm aan het overleg in het college en stelt, na dat overleg, de in-houd van de afspraken vast.

Bovendien heeft de schoolleiding de taak en de bevoegdheid om in te grijpen als een kind of ouder evident in de problemen is of dreigt te komen.

De interne begeleider is verantwoordelijk voor het tot stand brengen en laten functione-ren van zorgvoorzieningen, zodat de kinderen die dat nodig hebben, extra zorg kunnen krijgen. De schoolleiding stelt in overleg met het college vast wat concreet de taken en bevoegdheden van de IB-er zijn.

De klassenleerkracht blijft daarbij de eerstverantwoordelijke voor de kinderen in zijn of haar klas. De klassenleerkracht en de IB-er moeten beide kunnen instemmen met de af-spraken betreffende bepaalde extra zorg voor kinderen of klassen.

Deze afspraken kunnen gaan over zaken als: extra lesmateriaal voor een leerling, een onderzoekje, Remedial Teaching, euritmietherapie, bezoek schoolarts. Maar ze kunnen ook gaan over didactische stijl, differentiatie in de klas. De laatste onderwerpen stellen hogere eisen aan het overleg tussen klassenleerkracht en IB-er.

Alle afspraken zijn (in principe) bekend bij schoolleiding en het college: zij passen binnen het onderwijskundige beleid van de school.

4.3 Zorgniveau’s De vorm van zorg die geboden gaat worden aan een kind hangt sterk af van de aard van de problematiek. Als het mogelijk is zal de zorg door de klassenleerkracht in de klas aangebo-den worden, gericht op het individuele kind. Soms vindt zorg ook plaats voor de gehele klas als bijvoorbeeld het sociale klimaat niet optimaal is, als er sprake is van onveiligheid in de klas. Soms is extra zorg buiten de klas nodig. Hierbij kan gedacht worden aan hulp binnen de school als individuele remedial teaching, logopedie, euritmie-therapie of andere externe hulp. Wanneer ontwikkelingsproblemen worden gesignaleerd (wanneer de algemene lijn beho-rend bij de leeftijdsfase en de individuele lijn van het kind niet synchroon verlopen) kan ge-kozen worden voor:

aanpak op klassenniveau, de leerkracht heeft overleg met de interne begeleider.

begeleiding door de remedial teacher.

bespreking van de zorg in de klassenronde die tweewekelijks plaats vindt in de pedago-gische vergadering.

37

Maar ook kan blijken dat er aandacht van deskundigen van buitenaf nodig is:

de schoolarts kan geconsulteerd worden

de ambulante begeleider kan gevraagd worden

de schoolbegeleidingsdienst kan om een leerlingenonderzoek gevraagd worden In alle gevallen dient er een handelingsplan opgesteld te worden waarin de zorg rondom het kind beschreven staat, naast de plannen van aanpak en de evaluatie van de te genomen rou-tes. Belangrijk is dat er regelmatige terugkoppeling plaats vindt tussen leerkracht, intern bege-leider, team en ouders. Om de wijze waarop een leerling zorg geboden krijgt te kunnen omschrijven, hanteren we de volgende niveaus: Zorgniveau 1: Een kind leert wel moeilijk, maar is in de klas nog goed te helpen door de klas-senleerkracht. Zorgniveau 2: Een kind leert moeilijk en er is hulp nodig van de remedial teacher. Daarna gaat het kind weer vooruit. Zorgniveau 3: Een kind leert moeilijk maar er blijkt buiten de hulp van de remedial teacher meer begeleiding nodig; extra ondersteuning als euritmie-therapie, motorische RT of ambu-lante begeleiding. Zorgniveau 4: Een kind leert moeilijk en zelfs met hulp van buitenaf is er onvoldoende voor-uitgang en is toetsing in de vorm van een extern onderzoek noodzakelijk. De Schoolbege-leidingsdienst wordt ingeschakeld. Zorgniveau 5: Een kind leert moeilijk en de toetsing van de externe zorg wijst richting Speci-aal Basis Onderwijs (SBO) via PCL in Zeist.

4.3.1 Werkwijze zorg Bij zorg op niveau 1, wordt er door de leerkracht een handelingsplan opgesteld. Dit hande-lingsplan wordt doorgesproken met de IB-er. De ouders worden geïnformeerd over de in-houd van het handelingsplan. Wanneer deze werkwijze niet voldoende werkt voor het kind stelt de leerkracht de vraag aan de IB-er of er een periode RT gebruikt kan worden. (zorgniveau 2) De leerkracht wordt regelmatig mondeling geïnformeerd over de voortgang binnen de RT en de ouders krijgen na de RT periode een verslag van de gedane arbeid. Is het effect onvoldoende gebleken dan treedt zorgniveau 3 van de zorg in werking en wordt in de pedagogische vergadering het kind besproken. De leerkracht bereidt dit voor. Het advies van de kinderbespreking kan zich richten op:

1. extra ondersteuning binnen school 2. extra ondersteuning buiten school (zorgniveau 3) 3. nader onderzoek door de schoolarts en/of een orthopedagoge (zorgniveau 4)

38

4.4 Verwijzing Indien de IB-er, de klassenleerkracht en de schoolleider de indruk krijgen dat een kind niet op deze school geholpen kan worden, nadat al het nodige is gedaan dan wordt dit in het college en aan de ouders gemeld (zorgniveau 5). De leerkracht en de IB-er maken een traject waarin opgenomen is welke weg gegaan moet worden als: inschakelen van het samenwer-kingsverband, maken van een onderwijskundig rapport, hoe verloopt het contact met de ouders, wat is de rol van de ouders in deze, het verzamelen van de gemaakte handelings-plannen, verslagen van onderzoeken e.d. De IB-er en klassenleerkracht trekken samen op: de klassenleerkracht omdat het zijn of haar kind is, de IB-er omdat deze de kennis van zaken heeft van dit traject en betrokken is geraakt bij het kind. De rol van de IB-er is: procesplanning vanuit eigen deskundigheid en inhoudelijke inbreng.

4.5 Leerlinggegevens De leerkrachten volgen en beschrijven de ontwikkeling van de kinderen uit hun klas. Het is van belang dat de gegevens van leerlingen zorgvuldig en met inachtneming van de privacy systematisch en veilig worden bewaard. Welke gegevens en wie daar toegang toe heeft is vastgelegd in een procedure. Deze procedure kan ingezien worden in het schoolplan. 4.5.1 Leerlingdossier Leerkrachten houden de ontwikkeling van het kind nauwgezet in de gaten. Van elk kind is een dossier met persoonlijke gegevens, verslagen van vorderingen, verslagen van kinderbesprekingen, gesprekken met ouders, onderzoeken en geboden zorg aanwezig. 4.5.2 Leerlingvolgsysteem Twee maal per jaar worden de leerlingen van klas 1 t/m 6 getoetst met de toetsen van het LOVS van Cito. De vorderingen op het gebied van taal en rekenen worden op die manier in kaart gebracht. In de oudergesprekken die in februari plaats vinden en in het getuigschrift dat het kind aan het eind van het schooljaar ontvangt, wordt gerapporteerd over de behaalde resultaten. Daarnaast volgt de leerkracht de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling en worden de resultaten van het periodeonderwijs getoetst middels afsluitende proefwerken. 4.5.3 Getuigschrift Aan het einde van elk schooljaar wordt aan ieder kind van klas 1 t/m klas 6 een getuigschrift uitgereikt dat geschreven is door de klassenleerkracht, waaraan ook de vakleerkrachten hun bijdrage hebben geleverd. Hierin wordt aan de ouders een beeld gegeven van de ontwikkeling van het kind in dat jaar en van de vorderingen in de verschillende vakken en van de ontwikkeling op sociaal-emotioneel gebied. Ook onderwerpen als werkhouding, doorzettingsvermogen, zorg voor het werk komen hierin aan de orde. Voor het kind zelf wordt een beeld gegeven in de vorm van een verhaal of spreuk. Aan het getuigschrift wordt een overzicht toegevoegd van de behandelde leerstof in de desbetreffende klas.

39

4.6 Communicatie met ouders Ouders worden op de hoogte gebracht van de afspraken over zorg. Dit kan gebeuren

door een inhoudelijk stuk te wijden aan zorg in het jaarboekje als ook op algemene- of klassenouderavonden.

Indien een leerkracht dit noodzakelijk acht, is de IB-er aanwezig bij een oudergesprek

Voor een nieuwe RT-periode worden de betreffende leerlingen door de klassenleer-kracht ingelicht.

De ouders krijgen een briefje via hun kind; daarin staat vermeld dat hun kind een periode remedial teaching krijgt.

Wordt er een kinderbespreking gehouden dan worden de ouders hiervan ingelicht door de klassenleerkracht.

Wordt er besloten dat er een onderzoek wordt afgenomen, hetzij door de Schoolbege-leidingsdienst, hetzij door de Preventief Ambulant Begeleider, dan wordt aan de ouders van de leerling toestemming gevraagd via een toestemmingsformulier. (aanwezig in de grote kast in de R.T- kamer, map SBD)

Wordt er besloten voor een onderzoek bij de schoolarts dan licht de leerkracht de des-betreffende ouders in aangaande dit advies. De interne begeleider maakt een planning voor de schoolarts en geeft de datum en tijd door aan de leerkracht. De ouders worden voor dit onderzoek uitgenodigd door middel van een brief die meegegeven wordt met het kind.

4.7 Schoolrijpheidsonderzoek Steeds is het een opgave voor het lerarencollege in het algemeen en voor de kleuterleid-sters in het bijzonder om op een verantwoorde wijze om te gaan met de stap van de kleu-terklas naar de eerste klas. Gelukkig zijn er veel manieren en hulpmiddelen om te zien of een kind schoolrijp is. De kleuterleidsters volgen de kleuter nauwgezet vanaf het moment dat hij/zij bij ons bin-nenkomt tot de overstap naar de eerste klas. Om dit te ondersteunen werken we met een kleutervolgsysteem, waarin de ontwikkeling van de verschillende vaardigheden van het kind gedurende de kleuterjaren wordt genoteerd. Direct na Pasen wordt bij de oudste kleuters (alle kinderen die vóór 1 juli zes jaar worden) het onderzoek afgenomen, deels door observaties van de kleuterleidster en deels door de remedial teacher. Motorische ontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling, de sociale rol in de klas, geheugen, taal- en rekenvoorwaarden, taakgerichtheid en andere gebieden wor-den onderzocht. Vervolgens bespreken de kleuterleidster en de remedial teacher of bij het kind de vereiste leervoorwaarden aanwezig zijn om mee te kunnen in de eerste klas. Procedure van het schoolrijpheidsonderzoek De kleuterleidster volgt het kind met behulp van het kleuter-volgsysteem. Direct na Pasen worden alle oudste kleuters (die voor 1 juli van dat schooljaar zes jaar wor-den) onderzocht op schoolrijpheid door de kleuterleidster en remedial teacher. Ouders van kinderen die ná 1 juli 6 jaar worden moet zelf contact opnemen met de leerkracht om te overleggen of een schoolrijpheidsonderzoek wenselijk is. De kleuterleidster en remedial bespreken de resultaten en formuleren een voorgenomen besluit.

40

Dit voorgenomen besluit bespreekt de kleuterleidster met de ouders. Indien de ouders hiermee instemmen, wordt het een definitief besluit. Indien de ouders hiermee niet instemmen wordt de schoolarts gevraagd het kind op schoolrijpheid te onder-zoeken. Het oordeel van de schoolarts is doorslaggevend bij het besluit. Een korte beschrijving van de kinderen die naar de eerste klas gaan volgt in de Pedagogische Vergadering, waaraan alle klassenleerkrachten van de school deelnemen.

4.8 Tweede-klasonderzoek Halverwege de tweede klas worden alle kinderen onderzocht op de ontwikkeling van de leervoorwaarden, middels het tweede-klasonderzoek. Het onderzoek bestrijkt de grove en fijne motorische vaardigheden (bv. dominantie van rechts of links), de leesvoorwaarden (bv. klank-teken-koppeling), het korte en lange termijn geheugen en de rekenvoorwaarden. Dit onderzoek wordt gedaan door de remedial teacher. Met behulp van dit onderzoek kunnen hiaten in de ontwikkeling worden geconstateerd. De resultaten van dit onderzoek worden door de klassenleerkracht met de ouders besproken.

4.9 Kinderbespreking Wanneer een leerkracht het nodig vindt, wordt een kind in de pedagogische vergadering besproken. Aanwezig bij deze vergadering zijn tenminste alle klassenleerkrachten, eventue-le vakleerkrachten, de intern begeleider, de remedial teacher en de schoolleider. Deze be-spreking wordt vooraf aan de ouders meegedeeld en de leerkracht kan vragen om relevan-te biografische gegevens. Alle waarnemingen en gegevens over het kind worden naast elkaar gelegd om tot een totaal beeld van het kind te komen. Om het kind in zijn verdere ontwikkeling te helpen worden pe-dagogische, didactische of andere maatregelen en adviezen besproken. De ouders worden achteraf geïnformeerd over de bevindingen van de kinderbespreking.

4.10 Klassenbespreking Op dezelfde wijze kan ook een klas in zijn geheel worden besproken. Elke groep is anders en vraagt om een eigen benadering. Door met elkaar de ervaringen te beschrijven, wordt dui-delijk wat een klas nodig heeft. Elk jaar wordt elke klas tenminste 1x in de vergadering be-sproken.

4.11 Kinderen en specifieke zorg Als een kind lichamelijke, sociaal-emotionele of leerproblemen heeft, zal het speciale zorg vragen. Leerkrachten kunnen hierbij een beroep doen op de hulp van mensen die gespeciali-seerd zijn in de behandeling en begeleiding hiervan. Dit wordt met de ouders van het kind besproken.

4.12 Remedial Teacher Een Remedial Teacher is een leerkracht die naast een opleiding tot leerkracht een aparte op-leiding heeft gevolgd tot Remedial Teacher. De taak van de RTer (en IB- er) omvat, onder eindverantwoording van de schoolleider, alle gebieden die met zorg te maken hebben. Door ondersteuning van de klassenleerkracht wordt gestreefd naar het bieden van hulp binnen en buiten de klas.

41

Gedurende periodes van zes à acht weken, wordt een- of tweemaal per week in de RTruimte achterin de school, met een kind gewerkt. Deze perioden gaan in bijna alle gevallen van va-kantie tot vakantie. Er wordt gewerkt zowel op motorisch gebied als op sociaal emotioneel gebied als op puur leergebied. Daarnaast wordt oefenwerk meegegeven voor in de klas of voor thuis. Na een periode worden de resultaten geëvalueerd en indien nodig door de klas-senleerkracht met de ouders besproken. Ook worden de ouders op de hoogte gebracht van hetgeen gebeurd is tijdens de remedial teaching d.m.v. een verslag van de Remedial Tea-cher. Dit verslag maakt tevens onderdeel uit van het leerlingendossier.

4.13 Intern begeleider Een interne begeleider is een leerkracht, die tot taak heeft de collega’s te ondersteunen en te begeleiden bij het signaleren en analyseren van leer- en ontwikkelingsproblemen. De interne begeleider is verantwoordelijk voor de continuering en uitbouw én de verbete-ring van de zorg in de school. Ook de zorg voor het individuele kind in de school wordt gecoördineerd door de Intern Be-geleider. Indien nodig ondersteunt zij de leerkrachten bij het opstellen van handelingsplan-nen en de uitvoering daarvan. Zij coördineert de individuele hulp aan zorgleerlingen binnen en buiten de klas, observeert in de klas, verricht extra onderzoeken naar de leervaardigheden en motorische vaardigheden van kinderen en verzorgt de contacten met personen en instanties op het gebied van de leerlingenzorg (o.a. de schoolbegeleidingsdienst). Ook het initiatief voor het plannen van de zorgverbredingvergadering, wordt door haar genomen. Deze vergadering, in aanwezigheid van alle klassenleerkrachten, vindt vijf à zes keer per jaar plaats. Ervaringen omtrent de hulp aan leerlingen worden hier geëvalueerd, afspraken op schoolniveau worden gemaakt en het zorgbeleid wordt gevolgd en verbeterd.

4.14 Schoolarts Mena Kiene is als antroposofisch schoolarts aan de school verbonden. Ze komt 8 à 10 keer per jaar een ochtend op school. Als het wenselijk is dat een kind door haar gezien wordt, dan zal de klassenleerkracht contact met de ouders opnemen. Vanuit de kinderbespreking kan aan de ouders gevraagd worden, om met het kind een –antroposofisch- kinderarts te be-zoeken. Zij kan vanuit de medische kant adviezen geven die de ontwikkeling van het kind ondersteunen. Ook is het mogelijk om een consult aan te vragen bij Mena voor uzelf, of voor niet-schoolgerelateerde klachten van uw kind, via; 06-27052743.

4.15 Euritmietherapie Aan onze school is een euritmietherapeute verbonden. Zij komt een 2-tal keren per jaar een periode van 6 weken op school, om individueel met leerlingen te werken. Euritmietherapie is een bewegingstherapie. Het woord euritmie is afgeleid van het Griekse eurythmos, wat het schone ritme betekent. De euritmiebewegingen zijn natuurlijke bewe-gingen, iedereen kan het doen. Het is niet willekeurig of geïmproviseerd. Het zijn gebaren die te maken hebben met wetmatigheden die overeenstemmen met processen in de mens. Een proces is beweging. Ons organisme is een en al proces. Ook buiten ons, in de natuur waarvan wij een onderdeel zijn, zijn er processen die je in de mens kan terugvinden. Dit alles

42

kan je vertalen naar beweging en daarin kan je sturen en zodoende ordenend en genezend werken. Het is een actieve therapie, je doet het zelf. De genezingswil wordt aangesproken en daar-door ontstaat de mogelijkheid aan je eigen genezingsproces bij te dragen. Door de aandacht voor de eigen beweging krijgt men vaak een nieuwe verhouding tot het li-chaam en zichzelf. Het gevoel meer zichzelf te zijn en meer gecentreerd te zijn brengt meer harmonie. Voor kinderen is euritmietherapie een zeer geschikte therapie. Kinderen zijn nog een en al beweging en zij hebben nog een directe, ongekunstelde verbinding met natuur en bewe-ging. Deze therapie kan ondersteunend en corrigerend werken in het leer- en groeiproces op school en thuis. De euritmietherapie wordt in de regel voorgeschreven door huisarts of schoolarts, specialist of andere therapeut. U ontvangt van de leerkracht van uw kind een brief waarmee u toestemming kunt geven om de naam van uw kind door te geven aan de euritmietherapeut. Deze brief dient u getekend en wel aan leerkracht te geven. De therapeut, Dita Turkenburg, neemt daarna contact met u op. De therapie is 6 weken, 2 x per week en duurt per keer ong. 30 minuten, op school en onder schooltijd. De kosten zijn € 24.50 per keer, incl. 19% BTW. Dit tarief is een adviestarief en wordt voor per kalenderjaar vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Euritmietherapie. Er is inmiddels een groot aantal verzekeringen dat euritmietherapie in hun pakket heeft. In alle gevallen is het zo dat u na beëindiging een nota ontvangt die u dan met uw verzekering kunt afhandelen. Voor aanmelding of informatie: Dita Turkenburg: 024 3235652 E-mail: ditaturkenburg@telfort.nl

4.16 Preventieve ambulante begeleiding In het kader van Weer Samen Naar School (WSNS) neemt de Johannesschool deel aan het Samenwerkingsverband van vrijescholen Zeist/ Brummen. De school voor speciaal basison-derwijs in dit verband is de Tobiasschool in Zeist. Medewerkers van deze school kunnen hulp bieden in de vorm van preventieve ambulante begeleiding. Na observatie in de klas en het doen van een individueel onderzoek, wordt een diagnose gesteld en advies gegeven voor het verlenen van zorg. Hiervan wordt een verslag gemaakt voor de klassenleerkracht en de ouders.

4.17 Begeleidingsdienst voor vrijescholen Een consulent, orthopedagoog of psycholoog kan worden gevraagd individueel onderzoek te verrichten en adviezen te geven met betrekking tot aanpak en begeleiding van een kind. Een leerlingenonderzoek vindt plaats op school gedurende 2 dagdelen. Naderhand volgt een gesprek met de ouders, de leerkracht en de intern begeleider. Ook volgt er een schriftelijke verslaglegging. Indien geconstateerd wordt dat het kind op school niet voldoende zorg kan worden geboden, wordt verwezen naar een school voor speciaal onderwijs.

43

4.18 GGD Rivierenland 4.18.1 Jeugdarts Omdat de groei en ontwikkeling van een kind geleidelijk verlopen, is het belangrijk dat het kind regelmatig, verspreid over de hele schoolperiode, onderzocht wordt. Hierbij wordt ui-teraard gekeken naar de lichamelijke ontwikkeling en gezondheid, maar ook voor de psychi-sche en sociale ontwikkeling is veel aandacht. Wanneer wordt het kind onderzocht? In de kleuterklas: alleen als eerder, op het consultatiebureau, gebleken is dat dit van belang is (bijv. omdat het gehoor niet voldoende was). In de kleuterklas: uitgebreid onderzoek door de jeugdarts. Aan zowel de lichamelijke als psy-chosociale ontwikkeling van het kind wordt aandacht besteed. Er wordt gebruikgemaakt van de consultatiebureaugegevens van het kind tijdens de zuigelingen- en kleuterperiode. In klas 2: onderzoek door de jeugdverpleegkundige. Het accent ligt hier op het functioneren van het kind (sport, spel, relaties thuis en op school) en zijn leefgewoonten (slapen, eten, be-wegen, enz.). In klas 5: onderzoek door de jeugdarts, waarbij aandacht wordt besteed aan het gezichtsver-mogen, de groei (lengte) en de rug en de houding. Voor de volledigheid: ieder kind wordt ook in het voortgezet onderwijs (klas 8/regulier klas 2) door de GGD onderzocht. Daarbij staan de puberteit en de daarbij behorende ontwikkeling centraal. 4.18.2 Logopediste De GGD-logopedist screent alle kleuters rond hun 5e verjaardag. Leerkrachten en ouders kunnen een kind aanmelden voor logopedisch onderzoek. De logopedist ziet kinderen voor controle en geeft adviezen aan ouders en leerkrachten. Als een kind verwezen moet worden voor logopedische behandeling, dan helpt de GGD-logopedist hierbij. De leerkracht van uw kind weet wanneer de logopedist op school is en hoe zij te bereiken is. U kunt ook bellen met het secretariaat logopedie, GGD Rivierenland, tel. 0344-698707. Of mailen naar: logopedie@ggd.regiorivierenland.nl GGD Rivierenland, Postbus 6062, 4000 HB, Tiel Bezoekadres: Teisterbantlaan 1B Tiel Tel. 0344 698 700

4.19 Verwijzing naar speciaal onderwijs Wanneer blijkt dat een kind zich onvoldoende ontwikkelt en specifieke zorg te weinig resul-taat brengt, wordt een overstap naar speciaal onderwijs geadviseerd. Het kind wordt dan aangemeld bij de Permanente Commissie Leerlingenzorg in Zeist. De leden van de PCL bepa-len aan de hand van een uitgebreid onderwijskundig rapport of het kind voor deze vorm van onderwijs in aanmerking komt. De procedure PCL kunt u opvragen bij de intern begeleider.

4.19.1 De Tobiasschool Omdat onze school is aangesloten bij het samenwerkingsverband rondom de Tobiasschool in Zeist, adviseren wij het kind daarheen te laten gaan. Dit is een Vrijeschool voor speciaal on-derwijs, zowel voor basis- als middelbaar onderwijs.

44

Een overstap buiten het samenwerkingsverband, bijvoorbeeld naar speciaal onderwijs in de Betuwe, kost onze school veel geld. Hoewel ouders vrij zijn in hun schoolkeuze, is het goed te weten wat de consequenties zijn (die de overheid ons oplegt).

4.20 Leerling-gebonden financiering: het ‘rugzakje' Niet alle leerlingen kunnen op onze school worden aangenomen. Een leerling met een indi-catie voor één van de vier clusters die er bestaan naast het speciale onderwijs en het gewo-ne basisonderwijs, kunnen (in sommige gevallen) op onze school een plek krijgen. Het betreft hier leerlingen met spraak-, gehoor- en/of gezichtsproblemen, lichamelijke han-dicaps of resterende ontwikkelingsvragen zoals lichte vormen van autisme, syndroom van Asperger, chronisch zieke kinderen etc. De school moet kunnen garanderen dat, eventueel door aanpassingen, daadwerkelijk kan worden geregeld dat een leerling met een rugzakje kan worden geholpen in zijn of haar ontwikkeling. Als die mogelijkheid er is zal hierover in nauw overleg met de ouders een besluit worden ge-nomen.

45

Hoofdstuk 5 Toelating

5.1 Aanmelding en aanname Ouders die overwegen hun kinderen op onze school aan te melden, hebben een gesprek met de schoolleider (directeur). In dat gesprek wordt onder andere gesproken over de pedagogische achtergrond van onze school. Ook wordt verteld dat we in het belang van de kinderen en van de school ernaar stre-ven alle kinderen uit het gezin Vrijeschoolonderwijs te laten volgen. Als vanuit het gezin een zekere verbondenheid ontstaat met de pedagogie en de schoolcultuur is dat in het belang van het kind. Na het eerste gesprek kunnen de ouders kiezen wel of niet verder te gaan. Daarna kan een kind een dag op bezoek komen in de klas waarin hij/zij eventueel geplaatst wordt. Het kan nodig zijn het kind op zijn vaardigheden te testen. Wij nemen contact op met de school van herkomst en vragen daarvoor toestemming van de ouders. Indien wij niet tot aanname overgaan, wordt uitgelegd waarom niet en kan eventueel samen naar geschikt onderwijs worden gezocht. In een tweede gesprek kan verdere uitwisseling plaatsvinden. De leerkrachten geven ook praktische informatie. Na dit gesprek wordt het aanmeldingsformulier uitgereikt. De aanmel-ding is definitief als dit ingevuld en ondertekend door de school is ontvangen.

5.2 Opvang nieuwe ouders Nieuwe ouders worden uitgenodigd voor een gesprek door de klassenouders van de betref-fende klas over het reilen en zeilen op school.

46

Hoofdstuk 6 Kosten

6.1 Ouderbijdrage voor de Johannesschool Deze bestaat uit een financieel en een ‘praktisch’ gedeelte.

6.1.1 De financiële ouderbijdrage Vóór alles moet duidelijk worden gesteld dat de ouderbijdrage nooit de reden mag zijn waardoor een kind niet naar de Vrijeschool gaat. Het streven is dat de kosten die niet door de overheid worden vergoed uit de ouderbijdrage betaald kunnen worden. Dit zijn de kosten voor onderstaande zaken en activiteiten: -vaklessen Euritmie, handwerken, Frans, muziek en Remedial Teaching, -duurzaam en mooi materiaal (duurder dan door de overheid wordt vergoed); -jaarfeesten; -afdrachten aan het landelijk secretariaat; deze (verplichte) afdrachten zijn € 25,- per kind; daarnaast wordt een vrijwillige bijdrage gevraagd; de afdrachten dienen ter ondersteuning van de onderstaande instellingen: Hogeschool Helicon (o.a. lerarenopleiding basisonderwijs vrijescholen); Vrij Pedagogisch Centrum (ontwikkeling Vrijeschoolpedagogie); Vereniging van Vrijescholen (ondersteuning en belangenbehartiging van de vrijescholen en overleg met de overheid); Begeleidingsdienst voor vrijescholen (onderdeel van Hogeschool Helicon); on-dersteuning van de ongesubsidieerde bovenbouwen. Voor gezinnen die afhankelijk zijn van een inkomen dat ligt op of onder het bijstandsniveau wordt een minimumouderbijdrage van € 115,- per kind gevraagd. Voor alle andere gezinnen geldt: eerste kind 2,5 % van het netto-gezinsinkomen (excl. kinderbijslag); tweede kind 50 % van de bijdrage voor het eerste kind; derde kind 30 % van de bijdrage voor het eerste kind. Indien u niet in loondienst bent, kunt u uw netto-inkomen berekenen door van de bruto-inkomsten de loonheffing en premies af te trekken. Gezinnen met kinderen op andere vrijescholen (Tobiasschool, Bovenbouw, enz.) mogen deze kinderen voor de kortingsregeling meetellen. De ouderbijdrage is een vrijwillige regeling. Dat wil zeggen dat de ouder vrij is om al dan niet te betalen. Hoeveel een ouder betaalt is een vrijwillige zaak, hoewel de school daarin wel een richtbedrag aangeeft. Maar indien de overeenkomst tussen ouder en school is gesloten, is het betalen van het overeengekomen bedrag geen vrijwillige zaak meer. Iedere ouder ontvangt bij de aanvang van het schooljaar of bij inschrijving een formulier waarin informatie staat over de ouderbijdrageregeling. Dit formulier bevat een antwoordstrook waarop de ouder aangeeft welk bedrag er in het komend schooljaar betaald zal worden. In het schooljaar zal er gestart gaan worden met een incassomethode volgens automatische incasso. Op vooraf aangegeven data wordt de ouderbijdrage in vier gelijke termijnen van uw bankrekening afgeschreven. In overleg kan de ouderbijdrage ook op een andere manier overgemaakt worden. Voor inlichtingen kunt u terecht bij de administratie op school.

47

Voorbeeld machtigingsformulier voor automatische incasso: MACHTIGING VOOR HET SCHOOLJAAR 2011-2012 Gegevens opdrachtgever: Naam: Adres: Postcode/plaats: Eerste schooldag (voor nieuwe ouders): Kind/kinderen waarvoor de ouderbijdrage wordt betaald: 1. 2. 3. Giro/bankrekening: Bovenvermelde opdrachtgever verleent hierbij éénmalige machtiging aan onderstaande in-cassant om van bovenvermelde rekening bedragen af te schrijven. De afschrijving vindt plaats in vier termijnen. Gegevens incassant: Naam: Stichting Pallas, inzake Johannesschool Adres: Postbus 393, 4000 AJ, Tiel Bedrag per incassodatum: - 1 oktober 2011 € ……… 1 april 2012 €……….. - 1 januari 2012 €………. 1 juli 2012 €………. Het betreft hier een machtiging met een terugboekingtermijn van 1 maand. Ondertekening opdrachtgever: Datum: Handtekening: 6.1.2 De praktische ouderbijdrage Voorheen werd de gehele schoonmaak van de school door de ouders gedaan, om met het uitgespaarde geld extra onderwijsactiviteiten te realiseren. We zijn ertoe overgegaan de dage-lijkse schoonmaak door een schoonmaakbedrijf te laten uitvoeren. De grote schoonmaak-beurten worden nog door de ouders gedaan. De schoonmaakgroep coördineert dit. Daarnaast is inzet van ouders nodig bij organisatie van activiteiten zoals de jaarfeesten en voor het werk in de verschillende werkgroepen. Deze inzet van ouders is een drijvende kracht achter de school. Zie ook hoofdstuk 8 over de ouderbetrokkenheid.

6.2 Schoolbenodigdheden - Kleuterklas t/m klas 6: een opbergzak voor de euritmieschoentjes?

48

- Klas 1 t/m 6: *een Choroi fluit voor de muziekles; deze fluiten worden door de school aangeschaft, maar komen voor rekening van de ouders (in de 1e klas). *voor handwerken: een stevige opbergzak voorzien van naam. *te zijner tijd een passer en geodriehoek (in overleg met de leerkracht). - Klas 3 t/m 6 : gymschoenen (geen zool die afgeeft), korte broek of turnpakje voorzien van naam.

6.3 Schoolkamp/uitstapjes/schoolreisjes De kosten van het schoolkamp variëren per schoolkamp en worden tevoren besproken. Iede-re klas maakt elk jaar een uitstapje. Soms wordt hiervoor een kleine bijdrage gevraagd.

6.4 Klassenpot Elke klas heeft een klassenpot, waaruit kleine uitgaven worden gedaan (verjaardagscadeautje juf/meester, uitstapjes, enz.). Voor elke leerling stelt school 10 euro beschikbaar.

6.5 Reiskostenvergoeding Bij uw gemeente kunt u informeren of u recht heeft op een reisvergoeding voor uw kind. Bij de aanvraag dient in alle gevallen een verklaring van overwegende bezwaren te worden overlegd. Het model van zo'n verklaring vindt u hieronder: ‘Vanuit een bewuste en positieve keuze is het mijn uitdrukkelijke wens dat mijn kind(eren) de Jo-hannesschool te Tiel bezoeken. Ik heb overwegende bezwaren tegen het openbaar onderwijs dan wel tegen de richting van het onderwijs van alle bijzondere basisscholen die binnen een afstand van zes (of vier) kilometer van mijn woning zijn gelegen.’

6.6 Sponsoring en donaties De Johannesschool heeft in haar beleid vastgesteld dat sponsoring niet wenselijk is. De school wenst onafhankelijk beleid te kunnen voeren ten opzichte van het bedrijfsleven. Bij donaties waarvoor, in tegenstelling tot sponsoring, geen tegenprestatie wordt verwacht, wordt telkens overwogen of dit niet strijdig is met de uitgangspunten van de school en of hiermee de onafhankelijkheid van de school niet in het geding komt.

49

Hoofdstuk 7 Contact met de school

7.1 Ouderavonden Het kind gedijt het best als school- en leefwereld weet van elkaar hebben. Wij rekenen voor de ouderavonden op alle ouders. Als u toch verhinderd bent, stellen de leer-krachten het op prijs van tevoren een afmelding te krijgen. De data worden ruim op tijd in het weekbericht vermeld.

7.2 Twintig-minuten gesprekken Halverwege het schooljaar worden gesprekken georganiseerd, waarbij de leerkracht de ou-ders informeert over de voortgang van de ontwikkeling van hun kind. Indien de ontwikkeling van het kind daartoe aanleiding geeft, kan ook buiten deze gesprekken om een afspraak wor-den gemaakt.

7.3 Algemene Ouderavonden Enkele keren per jaar is er een Algemene Ouderavond, waarop alle ouders/ verzorgers worden uitgenodigd. Op dergelijke avonden komen onderwerpen aan de orde die het algemene be-lang van de school betreffen. De data worden vermeld in het weekbericht.

7.4 Klassenouders Elke klassenleerkracht krijgt de steun van een, twee of drie ouders die behulpzaam zijn bij on-der andere het organiseren van praktische zaken en speciale gebeurtenissen, jaarfeesten en dergelijke. Voor de ouders is de klassenouder diegene die zorg draagt voor een goede communicatie tus-sen de ouders en tussen de leerkracht door middel van vergaderingen, koffieochtenden, en-zovoort.

7.5 Even de leerkracht spreken Om de communicatie tussen ouders en leerkrachten goed te laten verlopen, verzoeken wij u tussen 8.15 uur en 8.20 uur te leerkracht aan te spreken. Men kan dan een afspraak maken voor een gesprek of een mededeling doorgeven. Ook kunt u een mail sturen naar: info@johannesschooltiel.nl De administratie zal zorgen dat dit bij de leerkracht terecht komt.

7.6 Problemen en klachten Het gaat niet altijd goed op school. Op elke school kunnen zich problemen voordoen, ook op onze school. Wij hechten aan een zorgvuldige afhandeling van problemen en klachten. Probeer allereerst de problemen te bespreken met degene die het betreft; de leerkracht, de vakleerkracht, de schoolleider, het ondersteunend personeel, etc. De schoolleider is het aanspreekpunt voor problemen met of klachten over personen of in-stellingen die de school ingeschakeld heeft.

50

Vaak kan een open gesprek het probleem al uit de wereld helpen, een begin van een oplos-sing gevonden worden of kan men wederzijds tot de constatering komen dat niet aan de verwachtingen beantwoord kan worden of dat het probleem niet op te lossen is. U vraagt dan om een formele afhandeling van de klacht. Wanneer u dit wenst, kunt u zich schriftelijk wenden tot de schoolleider, Marieke Frickel. Deze zal u dan op de hoogte stellen van de te volgen procedure ten aanzien van uw klacht. De school hanteert een klachtenprotocol, dat ter inzage ligt bij de administratie.

7.7 Vertrouwenspersoon Bij een vermeend zedenmisdrijf en in andere gevoelig liggende situaties zal de schoolleider u doorverwijzen naar de onafhankelijke vertrouwenspersoon van Stichting Pallas. Tevens stelt de schoolleider het bevoegd gezag op de hoogte. Naam en contactgegevens zijn opvraagbaar bij de administratief medewerkster en de school-leider.

7.8 Telefoonlijst Elke klas heeft een zogenaamde telefoonlijst, die aan het begin van het schooljaar aan de ou-ders wordt uitgereikt. Dit is een lijst die in gang wordt gezet als bijvoorbeeld een leerkracht ziek is. Ieder die op de lijst staat, wordt verzocht de volgende het bericht door te geven. De-gene die bovenaan staat, wordt onderaan ook weer gebeld, zodat men weet dat het bericht bij iedereen is overgekomen.

7.9 Weekbericht en schoolkrant Het weekbericht komt op woensdag uit. Hierin staan alle belangrijke gebeurtenissen, een ac-tuele agenda en alle belangrijke overige informatie. Het weekbericht kan gemaild worden en is via de website te lezen (achter de login). Alleen berichten die rechtstreeks met de school te maken hebben worden opgenomen. Be-richten kunnen uiterlijk dinsdag tot 13.00 uur schriftelijk op school, in de envelop aan de deur van het kantoortje, worden ingeleverd of via e-mail: info@johannesschooltiel.nl Voor ouders die een papieren versie willen ontvangen, ligt er een exemplaar klaar in de gang. Het streven is om een aantal keren per jaar de schoolkrant, genaamd ‘de Seizoener’ uit te brengen, die inhoudelijk minder zakelijk dan de weekberichten is, en die informatief en prettig leesbaar is. In het weekbericht wordt aangegeven wanneer er weer een schoolkrant uitkomt en wanneer de sluitingsdatum voor de kopij is.

7.10 Prikbord Op school hangen twee prikborden met mededelingen: in de gang hangt het bord voor de school- en aanverwante zaken en in de ouderruimte is het bord bestemd voor meer persoon-lijke dingen, zoals oproepen, advertenties, cursussen. Voor het prikbord in de gang toestem-ming nodig van de schoolleider.

7.11 Gescheiden ouders Informatie voor het kind wordt geadresseerd aan het huisadres van het kind. Als u de infor-matie ook voor de niet op dit adres wonende ouder wilt ontvangen of als u de niet bij het

51

kind wonende ouder bent en deze informatie ook wilt ontvangen, kunt u dit doorgeven aan de administratie. Dit betreft bijv. het weekbericht, telefoonlijsten, brieven aan de ouders, etc.

7.12 Buitenschoolse opvang (BSO) Kinderopvang Rijk van Nijmegen realiseert miv augustus 2011 Buitenschoolse Opvang bij ons op school. Informatie hierover is te vinden op www.korvn.nl

52

Hoofdstuk 8 Ouderbetrokkenheid

8.1 Ouderbetrokkenheid is een hoeksteen van de Vrije-school De Johannesschool is trots op haar identiteit en haar eigen(wijze) filosofie over het opgroei-ende en lerende kind. De nadruk ligt op benadering van het totale kind, op een gezonde emotionele ontwikkeling, op leren op zijn tijd, op ruimte voor spel enz. Leerkrachten die voor de Vrijeschool kiezen, doen dat bewust. Ook van ouders die hun kinderen op de Vrijeschool brengen, wordt betrokkenheid ver-wacht. Opvoeden, dat doe je samen met de leerkracht en daar kiezen we bewust voor.

8.2 Ouderbetrokkenheid - lust of last? Ouders vervullen onmisbare taken in deze leergemeenschap, waarbij ze hun professionali-teit, talenten en enthousiasme inzetten. Ouders dragen naar draagkracht bij in de bekostiging van activiteiten die onlosmakelijk met de antroposofische benadering van het kind verbonden zijn. Bijv. het bijhouden van de beplanting rondom, het schoonhouden van de school , waardoor dat geld voor pedagogische extra's kan worden ingezet. Alles met het doel een voedende leeromgeving voor onze kinderen neer te zetten. Deze manier van werken heeft niet alleen een financiële kant, het is duidelijk dat ze ook het ge-meenschapsgevoel enorm stimuleert. En dat stimuleert de ouderbetrokkenheid weer. Wij denken dat dit gewoon prettiger en beter is voor onze kinderen. Het is misschien wel even wennen, maar we willen nou eenmaal geen leerfabriek, maar een leergemeenschap zijn. Daarom bent u ook vast bij de Vrijeschool uitgekomen.

8.3 Hoe ziet dit er concreet uit? Verwachte participatie bij: - Het mee organiseren van het toegewezen jaarfeest door de klas waarin uw kind zit, geco-ördineerd door de klassenouders. - Het zoveel als mogelijk bezoeken van de klasse- en schoolouderavonden, waar over de schoolvoortgang, ontwikkelingen en actuele thema's bericht wordt. - Het schoonhouden van een van de klassen waarin een kind van u zit, volgens een rooster voor het hele schooljaar dat door de klassenouders in overleg is vastgesteld. Zinvol, boeiend en afwisselend ondersteunend schoolwerk zoals: - meehelpen bij activiteiten in de klas - klassenouderschap - hand- en spandiensten in allerlei commissies - bestuurswerk - schoolkrant - kinderen halen en/of brengen bij excursies - de bazar of markt - paradijs-, kerst-, driekoningenspel - tuinwerk - de schoolgangen sfeervol aankleden

53

- seizoentafel in de klas inrichten - materiaal aanleveren voor (seizoen)activiteiten - lezingen mee organiseren - in het koor zingen - iets bakken/kopen voor een ouderavond - de was - en nog veel meer. Wilt u meer info over een van deze punten, vraag het dan aan een klassenouder of aan een van ons. De leerkrachten zijn dankbaar voor de hulp en ondersteuning die ze van de ouders krijgen. Voor uzelf is er voldoening, uitwisseling, ontspannende inspanning en betrokkenheid met de plek waar uw kind een groot deel van zijn jeugd doorbrengt.

54

Hoofdstuk 9 Schoolorganisatie

9.1 Bevoegd gezag De Johannesschool valt onder het bestuur van de stichting Pallas. Zij vormen het bevoegd gezag van de Johannesschool. Pallas heeft haar kantoor in Arnhem. De veertien scholen die onder het bevoegd gezag van stichting Pallas vallen zijn: • Vrijeschool de Driestroom te ’s Hertogenbosch • Vrijeschool Ede • Vrijeschool Meander te Nijmegen • Vrijeschool de Zevenster te Uden • Vrijeschool de Zwaneridder te Wageningen • Vrijeschool Christophorus te Roermond • Vrijeschool de Rudolf Steinerschool te Venlo • Vrijeschool Sittard • Vrijeschool Bernard Lievegoed te Maastricht • Vrijeschool de Strijene te Oosterhout • Vrijeschool Rudolf Steiner te Roosendaal • Vrijeschool Peelland te Helmond • Vrijeschool Heerlen • Vrijeschool Johannesschool te Tiel Stichting Pallas heeft drie stafmedewerkers in dienst die ondersteunen op het gebied van fi-nanciën, personeel, gebouwen en het bewaken van de kwaliteit van onderwijs. Bovenschools directeur is de heer A. de Geus. Het adres van de Stichting Pallas is: Bronkhorstsingel 11, 5403 NA, Uden

9.2 Schoolleiding De schoolleider is verantwoordelijk voor de schoolleiding op school. Marieke Frickel is onze schoolleider. Zij draagt zorg voor de ontwikkeling en uitvoering van beleid. Binnen de school is de schoolleider aanspreekpunt voor ouders, medewerkers en MR .

9.3 Leerkrachten Leerkrachten dragen de verantwoordelijkheid voor het onderwijs en hebben daarnaast al-gemene taken. Klassenleerkrachten begeleiden een groep kinderen en vakleerkrachten ge-ven aan meerdere klassen hetzelfde vak, omdat ze daarin gespecialiseerd zijn. De klassenleerkrachten en schoolleider hebben overleg over meer organisatorische aspec-ten in de zakelijke vergadering. In de pedagogische vergadering worden kinderbesprekingen gehouden en onderwijsinhoudelijke thema’s besproken. Hierbij is ook de intern begelei-der/remedial teacher aanwezig. Daarnaast zijn er zorgvergaderingen, waarin het zorgbeleid verder ontwikkeld wordt.

9.4 Medezeggenschapsraad Op grond van de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS), die in 2007 in werking is getreden, dient iedere onderwijsinstelling de medezeggenschap van personeel en ouders te waarbor-

55

gen. De MR bestaat uit een personeelsgeleding en een oudergeleding met een evenredig aantal vertegenwoordigers. Op de Johannesschool zijn in schooljaar 2008/2009 verkiezingen gehouden voor de mede-zeggenschapsraad. Op het moment van schrijven van deze schoolgids, beschikt de Johan-nesschool over een MR in oprichting. Het bevoegd gezag van de Stichting Pallas heeft het Statuut Medezeggenschap en het Re-glement voor de MR vastgesteld, waaraan de medezeggenschapsraden een locale invulling geven. De MR heeft advies- en instemmingsbevoegdheid op diverse beleidsterreinen van de school. De vergaderingen van de MR zijn in principe openbaar. Wel dient u uw aanwezigheid van te voren aan te kondigen. Dit jaar wordt het Reglement voor de GMR (Gemeenschappelijke Medezeggenschaps Raad) door de Stichting Pallas vastgesteld, nadat de medezeggenschapsraden zich hierover heb-ben uitgesproken. De verwachting is dat de GMR in het voorjaar van 2011 operationeel zal zijn. Tot nu toe is er een constructie gehanteerd waarbij elke locale MR twee stemmen (één van-uit de oudergeleding en één vanuit de personeelsgeleding) uitbrengt t.a.v. door Pallas voor te leggen voorstellen, waarvoor instemming dan wel advies moet worden gevraagd aan de GMR. Via meerderheid van uitgebrachte stemmen wordt aldus het standpunt van de geza-menlijke medezeggenschapsraden van Pallas bepaald.

56

Hoofdstuk 10 Schoolregels

10.1 De algemene schoolregels Afmelding zieke kinderen Telefonisch afmelden tussen 8.00 en 8.20 uur of inspreken op het antwoordapparaat. Als er niet wordt afgemeld, wordt u door ons gebeld ter controle (er zou onderweg iets gebeurd kunnen zijn). Niet via de mail doorgeven svp. Allergie Als uw kind allergisch is (voor bijv. wespensteken), wordt u verzocht dit mee te delen aan de klassenleerkracht. Auto’s Auto’s niet aan de stoeprand parkeren, dit veroorzaakt een onveilige situatie. Alleen parke-ren in de parkeervakken. Binnenkomen Alleen kleuters mogen voor de bel naar binnen gaan. Bij erg slecht (nat) weer mogen ook de andere kinderen na toestemming naar binnen. Fietsen Er mag op het schoolplein niet worden gefietst. Fietsen horen in de fietsenrekken te worden gezet. Als een fiets ’s nachts op school moet blijven, dan kan de fiets in het houtlokaal gezet worden. Buiten laten staan wordt afgeraden. Sleutel aan Gerie of een leerkracht vragen. ’s Morgens de fiets wel weer buiten in het fietsenrek zetten. Gedrag Kinderen worden aangesproken op onacceptabel gedrag. Honden Er mogen geen honden in de school komen, ivm allergie van sommige kinderen. Kwartier voor en na De school is een kwartier voor en na schooltijd verantwoordelijk voor kinderen die op het schoolplein zijn. Mobiele telefoons De kinderen mogen geen mobiele telefoons aan hebben staan tijdens de les. Nablijven Bij nablijven belt de leerkracht de ouders. Overblijven Al onze kinderen blijven tussen de middag over. Er wordt gezamenlijk gegeten en bij het bui-ten spelen is er altijd toezicht van de leerkrachten.

57

Pesten Pesten is een onderwerp waar we op school goed en vooral tijdig aandacht aan besteden. Het is belangrijk dat signalen gemeld worden bij de leerkracht zodat er snel gehandeld kan worden, daar niet alles door de leerkracht wordt gezien. Op school wordt ook het pestprotocol toegepast: -De leerkracht neemt maatregelen tegen het pesten. -Hij/zij stelt de collega’ s op de hoogte. -Hij/zij stelt de ouders van de pester(s) en de gepeste leerling op de hoogte. -De leerkracht stelt een plan van aanpak op en bespreekt dit. -Binnen de klas wordt het probleem aan de orde gesteld en werkt men aan een veilig klimaat om voortaan het pesten te voorkomen Rennen Buiten is rennen toegestaan, binnen niet. Roken Het is verboden in de school te roken. Dit verbod geldt ook op het schoolplein als er kinde-ren zijn. Ook tijdens bijv. jaarfeesten gelieve u niet te roken. Skeelers e.d. Op het schoolplein en in de school mag niet worden geskeelerd. Snoep De kinderen mogen geen snoep – dus ook geen kauwgum – mee naar school nemen. Speelgoed Er mag geen gewelddadig speelgoed meegenomen worden naar school. Dit geldt ook voor gameboys e.d. Telefoonlijst Voor elke klas is er een telefoonlijst, waarmee belangrijke mededelingen doorgegeven kun-nen worden. Het is zaak dat iedereen de volgende persoon op deze lijst belt en als diegene niet thuis is of een antwoordapparaat / voicemail aan heeft staan, de volgende op de lijst al-vast en het later nog eens probeert, zodat de cirkel snel rond is. Telefoneren Voor noodgevallen kunnen kinderen naar huis bellen na toestemming van de leerkracht. Het telefoneren kost 10 eurocent per gesprek. Als het kind geen geld bij zich heeft, kan het later betalen.

10.2 Pleinregels Voor schooltijd binnen ‘t hek wachten. Niet fietsen, skeeleren, skateboarden, e.d. op het plein. Niet op het pleintje van ’t Rozenpoortje komen. Niet op de netten lopen in de zandbakken. Niet klimmen op het kleuterhuisje of in de pilaar bij de voordeur.

58

Zodra de bel luidt: verzamelen op de afgesproken plaats en wachten tot de meester of juf je komt halen. Eten en drinken alleen ín de klas. Geen snoep en kauwgum mee naar school. Geen mp3spelers, mobiele telefoons, gameboys, e.d. op het plein. Deze apparaten mogen niet worden gebruikt in de klassen of op het plein. Zodra de pauze begint ga je naar buiten, niet treuzelen in de klas of de gang. Niemand blijft binnen in de pauze tenzij met toestemming van de leerkracht. De zandbak is om in te spelen, houdt het zand er in. Speelgoed gebruiken waar het voor bedoeld is. Voorzichtig met het groen in de tuin. Alleen achter bij het klimrek mag je ook op de heuvels. Niet voorbij het hek van de kleuters. Niet in de bomen en struiken klimmen. Geen takken afbreken of met losliggende takken slaan. Niet voetballen op het plein. Op de plek van de spelplekken hebben kinderen die het spel spelen voorrang. Stopregel: als iemand ‘stop’ zegt dan moet je ophouden. Niet aan elkaars kleren trekken. Elkaar geen pijn doen. Pesten doen we niet. Naar binnen tijdens de pauze? Dan eerst de pauzewacht vragen. De pauzewacht bepaalt bij slecht weer of de kinderen naar binnen mogen. Degene die door de pauzewacht naar binnen wordt gestuurd gaat in de klas het afge- sproken strafwerk maken. De pauzewacht belt als de pauze voorbij is. Verzamelen op de afgesproken plaats en wachten tot de meester of juf je komt halen. In de gang wordt niet gerend. In de gang maak je geen lawaai. De schoenen goed vegen bij het naar binnen gaan en in de schoenengoot zetten.

10.3 Schoolvrij? Wanneer wel, wanneer niet? Een verzoek moet minimaal een week van tevoren schriftelijk worden aangevraagd. Als het om een verzoek voor extra vakantieverlof gaat, moet dit minimaal een maand van te voren gebeuren. Het te gebruiken formulier ligt in het kastje in de keuken en moet bij Marieke Frickel ingele-verd worden. Zij zal het verzoek in behandeling nemen en u antwoord geven. De richtlijnen staan op de achterkant van het formulier vermeld.

Tot slot Als u zonder toestemming uw kind toch thuis houdt of zonder bericht eerder op vakantie gaat, is de school verplicht dit te melden aan de leerplichtambtenaar. Het gevolg kan zijn dat er een procesverbaal tegen u wordt opgemaakt. Wanneer u met een leerplichtambtenaar te maken krijgt, zal dat altijd de leerplichtambtenaar van uw eigen gemeente zijn. Meer informatie is verkrijgbaar bij de leerplichtambtenaar van de Gemeente Tiel, tel. 0344-637461, Postbus 6325, 4000 HH, Tiel.

59

10.4 Ongeoorloofd verzuim Is uw kind niet op tijd op school en niet tijdig (voor 8.20 uur) door de ouders afgemeld, dan tracht de school de ouders te bereiken. Geef daartoe uw vaste en/of mobiele telefoonnum-mer door. Ongeoorloofd verzuim wordt door de leerkracht geregistreerd en zonodig gemeld aan de leerplichtambtenaar.

10.5 Schorsing en verwijdering Het schoolbestuur van de basisschool bepaalt in welke situatie(s) een leerling wordt ge-schorst. Het schoolbestuur moet voordat het een leerling schorst, praten met de ouders en de leerkracht van de leerling. De duur van de schorsing is hooguit vijf schooldagen. Omdat de leerling leerplichtig is, moet een school altijd huiswerk meegeven. Ouders worden daarbij altijd schriftelijk van een voornemen tot schorsing op de hoogte ge-steld en gehoord over dit voornemen, waarbij door de ouders een bezwaarschrift kan wor-den ingediend. Een beslissing over verwijdering van leerlingen berust bij het bevoegd gezag (art. 40 Wet Primair Onderwijs). Voordat tot verwijdering wordt besloten, is het gebruikelijk dat het be-voegd gezag de betrokken leerkracht hoort. De formele regeling die geldt bij de Johannesschool is in overeenstemming met de bestaan-de wettelijke regelingen van overheidswege. (art. 40 WPO)

10.6 En bij uitval van de leerkracht ? De Johannesschool doet er alles aan om lesuitval te voorkomen. We trachten een dermate werksfeer en werkdruk binnen onze school te creëren dat leerkrachten zich gezond en wel blijven bevinden. Valt er toch, door bijvoorbeeld ziekte, een leerkracht uit, dan zoeken we vervanging. We hebben gelukkig goed contact met invalkrachten en als school kunnen we gebruik maken van de vervangpool van Stichting Pallas. In alle gevallen worden de groepen opgevangen, waarbij een programma wordt gevolgd dat door de klassenleerkracht van de kinderen zelf is samengesteld en klaargelegd voor de ver-vanger. Wanneer er onverhoopt geen vervanger gevonden kan worden, kan de schoolleider beslis-sen dat de kinderen thuis mogen blijven. Natuurlijk is er altijd opvang mogelijk voor kinderen waarvan de ouders geen opvang hebben kunnen regelen. In de praktijk komt het hier op neer, dat er meteen naar vervanging gezocht wordt. Als dit de 1e dag niet geregeld is, komt de hoogste klas van de combinatieklas op school. De andere klas mag thuisblijven, maar als er thuis geen opvang is, kunnen die kinderen ook naar school. De volgende dag wordt dit omgedraaid. Intussen hopen we dat de leerkracht weer beter is, of dat er vervanging is. Hoe dit verder gaat, wordt doorgegeven via de telefoonlijst.

60

Hoofdstuk 11 Verzekeringen De school heeft via Stichting Pallas een aantal verzekeringen zoals: - Ongevallenverzekering voor leerlingen, personeel en vrijwilligers. Dit is een 24-uurs-ongevallenverzekering (bij schoolreisjes en op kamp). Deze verzekering dekt ongevallen vanaf het moment dat het kind van huis gaat tot het moment waarop het kind naar huis te-rugkeert (max. 2 uur reistijd). Dus ook tijdens alle door de school georganiseerde activiteiten zoals tussentijdse opvang en schoolreisjes. - Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering. Via deze verzekering is de school verzekerd voor gevallen waarbij zij voor schade aansprakelijk gesteld kan worden. Niet verzekerd is schade als gevolgd van diefstal of vermissing. De aansprakelijkheid van de leerlingen is alleen verzekerd voor zover de school aansprakelijk gesteld kan worden (ze onder toezicht van leerkrachten, overig personeel of ouderpartici-panten staan). Dit maakt een eigen WA-verzekering niet overbodig! De school is alleen aansprakelijk als : - zij een onrechtmatige daad heeft gepleegd. - zij schuld heeft. Bijv. het vallen van een kind is niet te voorkomen, ook niet met toezicht. - er schade is.

61

Hoofdstuk 12 Landelijke organisaties Elke Vrijeschool is een geheel zelfstandige instelling. Gemeenschappelijk hebben alle vrijescho-len hun grondslag in de pedagogische beginselen van Rudolf Steiner. Op grond van die ge-meenschappelijkheid zorgt een aantal landelijke organen ervoor dat de scholen zich in de sa-menleving staande kunnen houden.

12.1 De Vrijescholen in Nederland De adressen zijn op school te verkrijgen. Ze staan ook vermeld op de website van de Vereni-ging van Vrijescholen: www.vrijescholen.nl

12.2 Begeleidingsdienst voor Vrijescholen Hoofdstraat 14-b, 3972 LA, Driebergen T: 0343-524090 I : www.vrijescholen.com E : begeleidingsdienst@vrijescholen.com Ondersteuning van het onderwijs aan vrijescholen is de taak van de Begeleidingsdienst. We willen graag een kennis- en expertisecentrum worden voor vrijeschoolonderwijs. Centraal staat de inrichting van het onderwijs, waarvoor ter ondersteuning van de kleuterleidster en leraar, webapplicaties en publicaties zijn gemaakt. Leerlingenzorg, didactiek , handelingsge-richt werken, sociaal-emotionele ontwikkeling, zijn onderwerpen waarop we de scholen on-dersteunen. De diensten kunnen worden aangevraagd door vertegenwoordigers van de school. Voor uitgebreidere informatie: zie onze website www.vrijescholen.com

12.3 Vereniging van Vrijescholen Hoofdstraat 14-B, 3972 LA, Driebergen T: 0343-536060 I: www.vrijescholen.nl E: vereniging@vrijescholen.nl De Vereniging van vrijescholen is een vereniging van besturen van vrijescholen die aandacht geeft aan de pedagogie van het kind van 0 tot 18 jaar, aan bestuurlijke en managementvraags-tukken van vrijescholen en aan ontwikkeling en onderzoek van het vrijeschoolonderwijs. Te-vens wordt er aandacht gegeven aan relaties met nationale en internationale ‘partners in pe-dagogie’ en met partners in het onderwijs en het onderwijsbestel. De activiteiten die de vereniging ontplooit zijn gericht op samenwerking en kwaliteit, voorlich-ting en communicatie, bestuurlijke en pedagogische aangelegenheden en maatschappelijke ontwikkelingen. De doelstellingen : De Vereniging bindt haar leden en onderhoudt daartoe een infrastructuur waar de leden elkaar kunnen ontmoeten (Algemene ledenvergaderingen, platform primair en voortgezet vrijeschoolonderwijs, Michaëlconferentie, Nieuwjaarconferentie etc.).

62

De Vereniging heeft een goed beeld van haar leden en de specifieke expertise die bij de ver-schillende leden aanwezig is. De Vereniging bundelt de expertise van haar individuele leden. De Vereniging geeft de kinderopvang een plaats in de belangen en structuur van haar organi-satie De Vereniging is actief in het verwerven van informatie ten behoeve van haar leden en stelt die informatie op een toegankelijke manier (extranet) beschikbaar. De Vereniging organiseert en faciliteert de uitvoering van projecten waarvan de leden hebben uitgesproken dat ze moeten worden uitgevoerd. De Vereniging is voor het ministerie van OCW aanspreekpunt en eerste algemeen verant-woordelijke namens haar PO- en VO-scholen en behartigt de belangen van haar leden in over-leggen met het ministerie. De Vereniging coördineert en behartigt de belangen van haar leden naar het internationale veld (o.a. ECSWE - European Council for Steiner Waldorf Education en IASWECE – International Association for Steiner/Waldorf Early Childhood Education). De Vereniging is algemeen aanspreekpunt voor pers en media. De Vereniging behartigt de belangen van haar leden naar organisaties in Nederland die vanuit de antroposofie werken (Antroposofische Vereniging in Nederland, Hogeschool Helicon, Be-geleidingsdienst voor vrijescholen en de pedagogische sectie in Dornach). De Vereniging be-hartigt de belangen van haar leden in het overleg met organisaties van vernieuwingsonderwijs (o.a. Netwerk SOVO). De Vereniging stelt informatie over de vrijeschoolpedagogie en de vrijescholen op een toe-gankelijke wijze ter beschikking van haar leden en derden, onder andere via de website en ex-tranet en het Kenniscentrum i.o.. De Vereniging kan bij vragen die zij niet kan beantwoorden, doorleiden naar leden of instan-ties die de antwoorden wel kunnen geven.

12.4 Stichting voor Rudolf Steiner Pedagogie Secretariaatsadres: Hoofdstraat 14-B, 3972 LA Driebergen. T: 030-6975700 I: www.stichtingrsp.nl De Stichting voor Rudolf Steiner Pedagogie verzorgt fondswerving ter ondersteuning van wenselijke projecten. Onder de stichting ressorteert een aantal fondsen, zoals het fonds voor het kleine kind, het Tobiasfonds, het fonds algemene doelen, het Arnold Henny fonds en het Internationaal Hulp Fonds.

12.5 Centrale Administratie voor Scholen Stationslaan 8, Postbus 559, 3700 AN Zeist T: 030-6921814 I: www.cavs.nl De Centrale Administratie voor Scholen is een samenwerkingsverband van Vrijescholen die voor een groot aantal Vrijescholen in Nederland de salaris- en financiële administratie ver-zorgt (ook van onze school). Elke vorm van administratieve en/of bestuurlijke ondersteuning is in principe mogelijk.

12.6 Vereniging voor Vrije Opvoedkunst (VOK) Secretariaat: Postbus 96860, 2509 JG Den Haag

63

T: 070-3246307 I: www.vrijeopvoedkunst.nl Van de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst kan ieder persoonlijk lid worden. U ontvangt dan tevens het tijdschrift “Vrije Opvoedkunst”. Hierin vindt u artikelen en beschouwingen over de achtergronden van de Vrijeschoolpedagogie en nieuws en commentaar uit de Vrijeschoolbe-weging. Het tijdschrift verschijnt 7 maal per jaar, voor 25 euro wordt dit u toegestuurd.

12.7 Hogeschool Helicon Tot Hogeschool Helicon behoren: - Lerarenopleiding basisonderwijs Vrijescholen Socrateslaan 22A, 3707 GL Zeist T.: 030-6937900 I: hhelicon.nl - Opleiding docent dans/euritmie Riouwstraat 1, 2585 GP Den Haag T: 070-3550039 - Opleiding docent muziek Socrateslaan 22A, 3707 GL Zeist T: 030-6937900 en verder: - Bureau Buitenland - Centrum voor Studiekeuze - Dependance Hogeschool Helicon - Duitsland - Nascholing en dienstverlening - Nederlands Euritmie Ensemble - Onderzoekscentrum - Samenwerkingverband met: Academie De Wervel, beroepsopleiding voor kunstzinnige the-rapieën, te Zeist, ROC De Amerlanden, mbo-opleidingen, te Amersfoort Centraal adres: Hogeschool Helicon Socrateslaan 22A, 3707 GL Zeist T: 030-6937900 I : www.hhelicon.nl

12.8 Internationaal Hulpfonds (IHF) Voor steun aan vrijeschoolpedagogie of informatie over Vrijescholen in het buitenland kunt u contact opnemen met : Stichting Internationaal Hulpfonds Hoofdstraat 8, 3972 LA, Driebergen T : 0343-514392 I : www.internationaalhulpfonds.nl E : info@jnternationaalhulpfonds.nl

64

Hoofdstuk 13 De schoolgids Jaarlijks wordt de schoolgids uitgereikt aan de ouders van de Johannesschool en ‘t Rozen-poortje. Deze is ook te downloaden via de website www.johannesschooltiel.nl Geïnteresseerde nieuwe ouders die zich oriënteren op de schoolkeuze ontvangen naast fol-dermateriaal ook dit informatiedeel van de schoolgids. Elk jaar wordt er ook een jaardeel uitgegeven met de gegevens die jaarlijks wijzigen, zoals vakantiedata, jaarfeesten, namen van medewerkers en adreslijsten van leerlingen en andere praktische informatie.

65

Het lied voor de Johannesschool Tekst en muziek: Kasper Heineke

Als ‘n veilig baken voor groot en klein Tussen de Linge, de Waal en de Rijn Staat onze school nu al zo lang Trots en sterk in ’t Driestromenland Zoals ’t loof van de bomen ontluikt in het licht Vervullen wij onze dromen in een zorgzame plicht Zo groeien en bloeien kinderen hier op Totdat ze zullen kiezen voor het ruime sop! Als een veilige haven voor groot en klein Tussen de Linge, de Waal en de Rijn Staat onze school nu al zo lang Trots en sterk in ’t Driestromenland Op de vruchtbare aarde van het Betuwe land Waar de stromen weerstralen ’t licht naar alle kant Daar plukken wij de vruchten zo veel als het kan En smeden wij banden voor een heel leven lang! Als een veilige haven voor groot en klein Tussen de Linge, de Waal en de Rijn Staat onze school nu al zo lang Trots en sterk in ’t Driestromenland