1

CROW infraweekKabels en Leidingen

Welkom

12 januari 2011

2

Gastheer GemeenteRotterdam, Wil Kovács

Dagvoorzitter

3

9.30 Opening Wil Kovács

9.45 Werkervaring met

‘Richtlijn zorgvuldig graafproces’

Ludolf Schouten

Richard van Ravesteijn

Dick Schipper

10.10 Zorgvuldig graafproces

bij watergangen

Micha van Engelen

Richard van Ravesteijn

10.35 Pauze

10.55 Zorgvuldig graafproces

bij verontreinigde grond

Martin Gebraad

Enrico van den Bogaard

Ludolf Schouten

Martin Veul11.25 Kabels en leidingen

en bomen

Ceciel van Iperen

Hans Kaljee

Chiel van den Berg11.55 Afsluiting Wil Kovács

4

Werken nabij watergangen

5

Werken met verontreinigde grond

6

Zorgvuldig graven bij bomen

7

Waarom aandacht?

8

• Risico's en aandachtspunten worden onderkend en krijgen vandaag de aandacht.....

.....veel luisterplezier en een prettige discussie.

9

Richtlijn zorgvuldig graafproces

12 januari 2011

Ludolf Schouten

Richard van Ravesteijn

Dick Schipper

10

Kabels en Leidingen

• CROW graafcode (RAW) 2005.• richtlijn zorgvuldig graafproces 2008, publicatie 250• informatie-uitwisseling ondergrondse netten WION

11

Formuleren kennisbehoefte

Toepassen van kennis

Kennisproducten

Leren van de praktijk

Programma: account-

management

Project: werkgroepen

Product: kennis, instrumenten, methodieken

Opleiding

Dienst: personennetwerk;

congres

Ondersteuning, helpdesk,

voorlichting informatievoorziening

Activiteiten, producten, diensten

12

Stap 1: Evaluatie publicatie

• Opstellen groslijst • Formuleren evaluatiepunten en vragen• Enquête• Uitkomsten hiervan worden basis voor uitwerking in

een werkgroep

• Evaluatie wordt uitgevoerd door KLO in samenwerking met CROW

13

Huidige wijze van proefsleuven graven is niet praktisch

uitvoerbaar

14

Moet verrekening proefsleuven afzonderlijk zichtbaar geregeld

worden?

15

Iedere partij kent zijn rol:

- opdrachtgever

- aannemer

- netbeheerder

16

Contractstukken zijn duidelijk ten aanzien van:

- ligginggegevens

- inspanning ten aanzien van zorgvuldig graven?

17

De publicatie is goed te begrijpen

18

Aanvullingen……….

19

Kabels en leidingen rond watergangen

12 januari 2011

Richard van Ravesteijn

20

Startnotitie van het project

• Openeind in publicatie 250• Rond watergangen zijn de gevolgen doorgaans

groter bij schade• Visuele inspectie is niet goed mogelijk

21

Doelstellingen

• zorgvuldig graven nabij kabels en leidingen rond watergangen,

• het lokaliseren van kabels en leidingen rond watergangen,

• zorgvuldige administratie / registratie van kabels en leidingen rond watergangen.

22

Reikwijdte van de procedure

• Mechanische werkzaamheden• Watergangen binnen Nederland• Kabels en leidingen die langs- of dwars op de

watergangen liggen

23

Uitwerking van het project

• Verantwoordelijkheden partijen in alle projectfasen• Betrokkenheid partijen in vroeg stadium project• Specifieke risico’s werkzaamheden rond

watergangen• Lokaliseren• Eenduidigheid in begrippen

24

Discussie en ervaringen?

• Opdrachtgever• Netbeheerder• Beheerder watergang /

waterkering• Ontwerpers• Uitvoerders

• Initiatief /opdracht• Onderzoek• Ontwerp• Contract• Werkvoorbereiding• Uitvoering

25

Planning

• Verkenning van informatie oktober 2010• Afronding script maart 2010• Vormgeving en uitgifte juli 2011• Toepassingbevordering 2011

26

Pauze tot 10:55 uur

10.55 Zorgvuldig graafproces bij verontreinigde grond

11.25 Kabels en leidingen en bomen

Aanleg Kabels en Leidingen in verontreinigde grondEnkele praktijkvoorbeelden te Rotterdam

Handboek Leidingen 2010

• " Voor werkzaamheden in de bodem is de Wbb (Wet Bodembescherming) onverkort van toepassing. Dit betekent onder andere dat de leidingexploitant verplicht is uit te zoeken of de bodem ter plekke van het leidingtracé verontreinigd is."

Praktijkvoorbeeld 1

Aard van de verontreiniging

Verontreinigd gebied

Praktijkvoorbeeld 2:

Locatie:- Stadscentrum- Verdacht gebied op basis van

Bodemkwaliteitskaart, Voorgaande onderzoeken en het Historisch Bodem bestand

Praktijkvoorbeeld 2

• Werkzaamheden: aanleg kabel in de bovengrond t.p.v. de openbare weg (trottoir);

• Werkzaamheden moesten snel gestopt worden omdat de werknemers onwel werden door dampen;

• Uit onderzoek bleek dat de kabel werd aangelegd nabij een (voormalige) chemische wasserij.

34

• foto

Ludolf Schouten CROW Daan van Wieringen. Tauw bvRenate Gerritse Provincie Utrecht Dick Schipper Vitens N.V. GelderlandHelen Visser Bouwend

NederlandPeter Bouter Gemeente Arnhem

Jan van der Leij CUMELA Nederland

Wil Lambo KPN BV

Marcel Cassee Agentschap NL Enrico van den Bogaard Gem. Platform Kabels en LeidingenMartin Veul Witteveen+Bos Martin Gebraad Ingenieursbureau Gem. RotterdamIsaac Bebelaar Gemeente Veere Jan Mensink Alliander N.V.

Werkgroep

35

Werken aan kabels en leidingen in verontreinigde bodem

• Door o.a. het kabel en leidingen overleg (KLO).• Eerdere werkgroep heeft kennis verzameld.• Wens om kennis verder te structureren en uit te

brengen.

• Brede werkgroep opgericht• Werkgroep onder Platform 132

36

Doel

• Aansluiten bij publicatie 250 • Aansluiten bij publicatie 132

• Specifiek kader voor milieu- en veiligheidsrisico’s bij kabels en leidingen

• Een doorverwijzend kader voor zorgvuldig graven• Resultaat: een duidelijke uitgave als instructiekaart of

instructieboekje

37

Aanleiding en aannames

Aanleiding:• complexe en specifieke regels van milieu en

veiligheid • Moeilijke verbinding tussen aanwezige kennis en

uitvoering

Aannames:• Er is winst te halen in het bouwproces • Er zijn grote risico’s

38

Relevante vragen zijn:

• Welke fases en vragen zijn er in het bouwproces?• Hoe zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden

geregeld?• Welke wettelijke verplichtingen en ruimte is er bij de

uitvoering?• Hoe wordt in de praktijk invulling gegeven aan de

informatievoorziening, zorgplicht, afhandeling en registraties?

• Hoe kan de praktijk van het bouwproces helder en optimaal worden verbonden met het regelgevend kader?

39

Kader grondverzet

• arbo-eisen: veiligheid & gezondheid • milieueisen: Wbb / Bbk / Waterwet• producteisen: permeatie / aantasting

40

Regelgeving

1. Arbo (V&G-plan)

2. Wm (nulsituatie onderzoek / HO)

3. Besluit Bodemkwaliteit (partijkeuring / VO)

4. Wbb (NO/SP)

5. Waterwet (waterbodem- / grondwateronderzoek)

6. asbestonderzoek

41

Protocollen

1. NEN5725 / NEN 5740 / NTA 5755

2. NEN5720

3. NEN5707 asbestonderzoek grond

4. NEN5727 asbestonderzoek waterbodem

5. BRL-SIKB 1000 2000 6000 7000

42

Aanpak

1. voortraject = info over locatie

2. onderzoek kwaliteit grond / grondwater / waterbodem

3. uitvoeringsaspecten

4. afronding

43

Voortraject

• technische gegevens (arbo /wbb)• historisch onderzoek (gebruik bodem & ondergrond)• relevante ondergrondthema’s

(bemalen/waterbodem/archeologie etc.)

44

Bodemonderzoek

• puntbronnen diffuse bronnen• vervolgonderzoek puntbronnen• 5 categorieën bodemkwaliteit

. AW

. wonen

. industrie

. > industrie < IW

. >IW

45

Uitvoering

• startoverleg• V&G-plan• meldingen + registraties grondverzet

46

Afronding

• evaluatieverslag

47

Hans Kaljee (gemeente Amsterdam)Chiel van den Berg (CROW)Ceciel van Iperen (CROW)

Kabels, leidingen en bomen

48

Ideaalsituaties: goed ingedeelde

profielen

49

Knelpunten: bovengronds - wortelopdruk

50

Knelpunten: ondergronds -

onbereikbaarheid

51

Knelpunten: ondergronds – breuk

52

Knelpunten: ondergronds – breuk

53

Knelpunten: ondergronds –

wortelingroei in riool

54

Kroonbreedte zegt niets over wortelbreedte

55

Boomwortels zijn lui

56

Graven bij bomen:

beschadigen van wortels tot 4 cm meestal geen probleem (als wortels tot een grotere diepte groeien)

57

Graven bij bomen:

wortels dikker dan 4 cm intact laten

58

Graven bij bomen:

niet te dicht bij de boom - kans op instabiliteit

59

Gevolg instabiliteit: 70-80% ‘stormbomen’ door graafwerkzaamheden in het verleden

60

Tracé-oplossingen, o.a.

k&l onder gemiddelde hoogste grondwaterstand

61

Tracé-oplossingen, o.a.

Verticaal geplaatst wortelwerend doek of kunststof plaat tussen k&l en fietspad

62

Tracé-oplossingen, o.a.

bak op k&l-tracé, hijsogen aan binnenzijde

63

Tracé-oplossingen, o.a.

Groeiplaatsinrichting: verticale afscherming + voldoende groeiruimte

64

Tracé-oplossingen, o.a.

Groeiplaatsinrichting: verticale afscherming +voldoende groeiruimte

65

Werkzaamheden rond bomen:

geen ophoging of bodemverdichting

66

67

Molenlaan - Rotterdam

68

Molenlaan - Rotterdam

69

Marnixkade - Amsterdam

70

Marnixkade - Amsterdam

71

Het Spui – Den Haag

72

Het Spui – Den Haag

73

Deventerstraat - Apeldoorn

74

Deventerstraat – Apeldoorn