Joost Pollmann: Arabische strip verdient meer aandacht

De Haarlemse Stripdagen richten zich dit jaar op de Arabische strips en cartoons. Bekende tekenaars als Ali Ferzat en Khalid Gueddar zijn uitgenodigd. Zij vormen ook de jury van de wedstrijd ‘Cartoonlente’ die de Stripdagen en de Wereldomroep samen organiseren.

Joost Pollman zit al zijn hele leven ‘tot over zijn oren’ in de strips. Zijn broer Peter ‘Pontiac’ is een van de bekendste tekenaars in Nederland, zelf schrijft Joost al 13 jaar voor een groot dagblad over strips, hij organiseert lezingen en bezoekt conferenties over de hele wereld. Sinds 1994 organiseert Pollmann de tweejaarlijkse Stripdagen Haarlem, het grootste stripfestival in de Benelux. Dit jaar koos hij als thema Arabische strips en cartoons.

Vooroordelen niet waar

‘Ik was twee jaar geleden op een conferentie in Frankrijk over de Afrikaanse strip,’ zegt Pollmann. ‘Daar viel mij op dat niemand het over Noord-Afrika had, terwijl ik wist dat ook daar veel wordt getekend. Toen ben ik het verder gaan onderzoeken.’

Veel vooroordelen bleken niet waar. ‘Zo denken veel mensen in het Westen ten onrechte dat de Arabische wereld geen beeldcultuur heeft, terwijl er heel veel getekend wordt.’ Pollman ontdekte dat de thema’s net zo divers waren als in het Westen. Ook waren er meer vrouwen actief als tekenaar dan hij verwachtte. Voor zijn onderzoek reisde Pollmann onder meer naar Libanon. ‘Daar zijn zeker twaalf vrouwelijke striptekenaars.’

Gewelddadige tekeningen

Joost Pollmann pakt een boek uit de grote stapel die hij heeft verzameld: het eerste exemplaar van de serie stripboeken over ‘Malaak’. ‘Dit is volgens tekenares Joumana Melhej de eerste Arabische superheldin.’ Zoals het een superheldin betaamt, heeft Malaak twee gedaantes. ‘In haar heldhaftige gedaante verlost zij Beiroet van de kwade djinns van de burgeroorlog die zijn blijven hangen.’

Nog een boek over oorlog: de graphic novel ‘Les Passants’ (de voorbijgangers) van de Marokkaanse tekenaar Brahim Rais. ‘Een prachtig, woordloos boek over soldaten die een stad overvallen,’ zegt Pollmann. ‘De tekenaar geeft expres geen locatie, omdat geweld universeel is.’ De tekeningen zijn schetsen in sombere kleuren. Stripkenner Pollmann legt uit waarom: ‘Het is heel heftig getekend, om de gruwel van geweld zo intens mogelijk weer te geven.’

Moeilijkheden voor tekenaars

‘Les Passants’ werd uitgegeven in Algerije. ‘In Marokko ontbreekt domweg de infrastructuur,’ zegt Pollmann. En dat geeft meteen één van de beperkingen aan: er zijn weinig distributiemogelijkheden. Dat heeft vaak te maken met gebrek aan belangstelling. ‘Mensen kennen alleen jeugdstrips. Ze zijn nog niet gewend aan strips voor volwassenen.’ Voor striptekenaars is het dan ook bijna onmogelijk om magazines, festivals en financiering te vinden. ‘Maar er komt steeds meer, de strip is echt in opkomst,’ zegt Pollmann.

Een ander verschil is dat er minder erotiek voorkomt in de stripboeken. ‘Hoewel bijvoorbeeld de Tunesische Gihèn ben Mahmoud dat wel doet. Maar zij woont ook in Milaan en kan het daardoor makkelijker doen.’

Tekenaars in de Arabische wereld stuiten nog steeds met enige regelmaat op grenzen en verboden. ‘Over de Arabische lente is ontzettend veel getekend,’ zegt Pollman. ‘Nu een aantal dictaturen zijn omgevallen, zijn de mogelijkheden voor cartoonisten enorm toegenomen. Maar tegelijkertijd komen tekenaars in het gedrang.’ Met als beruchtste voorbeeld Ali Ferzat wiens handen gebroken werden toen Ferzat naar eigen zeggen doelbewust werd aangevallen door het regime. En zoals de Marokkaanse tekenaar Khalid Gueddar die ‘zacht uitgedrukt, in onmin leeft met het Marokkaanse koningshuis’ om zijn cartoons.

Cartoonlente

Gueddar en Ferzat behoren tot de genodigden op de Stripdagen op 2 en 3 juni, met onder anderen de beroemde Iraakse tekenaar Kifah al-Reefi (Kifah Mahmoud) en de jonge Egyptenaar Mohammed Shennawy van het populaire TokTok magazine. ‘Onze gasten vertegenwoordigen verschillende aspecten van de Arabische strip.’ Eén van de genodigden zal tijdens de Stripdagen de prijswinnaar van de cartoonwedstrijd ‘Cartoonlente’ (rabii’ al-karikatiiir – link naar oproep!) bekendmaken, die de Wereldomroep organiseert in samenwerking met de Stripdagen.