Jazz

Ontstaan Het ontstaan van de jazz hangt samen met de afschaffing van de slavernij in Amerika in 1863. De

zwarten, die tot dan als slaaf op de plantages hadden gewerkt, trokken massaal naar de steden, waar

al snel niet genoeg werk was voor hen. Ze gingen dan maar op straat muziek spelen om geld te

verdienen. Zo ontstond in New Orleans de jazz.

Standards en improvisatie In jazzmuziek vertrekken de muzikanten van een standard. Dit is een liedje dat alle muzikanten

kennen. Meestal wordt het lied één keer gespeeld, waarna de begeleiding herhaald wordt,

waarboven een muzikant improviseert.

Waar komen deze standards vandaan?

Veel jazz standards zijn geschreven door jazzmuzikanten, maar er zitten ook veel liedjes uit musicals,

popliedjes en volksliedjes tussen.

Wanneer enkel de akkoorden van een standard gebruikt worden, noemt men dit de ‘changes’.

Combo en big band Een big band is een jazz orkest. Het bestaat meestal uit 10 tot 25 muzikanten en is opgebouwd uit

verschillende secties van 4 à 5 muzikanten:

- ritmesectie: drum, piano, contrabas of basgitaar en gitaar

- trompetsectie

- saxofoonsectie: meestal met bariton-, tenor- en altsaxofoons

- trombonesectie: 3 tenortrombones en een bastrombone

Een combo is een kleinere combinatie van muzikanten die samen jazz spelen. Deze combinaties

kunnen vrij uiteenlopend zijn, maar vaak bestaat het uit piano, gitaar, contrabas en drum met één of

meerdere blaasinstrumenten (klarinet, saxofoon, trompet, ...).

Ritme en metrum In jazzmuziek kunnen achtste noten op twee manieren uitgevoerd worden: swing of straight. Bij

straight zijn beide achtste noten even lang, zoals ook in andere muziek. Om in swing te spelen, maak

je de eerste van twee achtste noten langer dan de tweede. Op partituren wordt dit soms aangegeven

met:

Ook gaat de solist vaak in tegen de beat van de begeleiding. Hij gebruikt hiervoor syncopes,

tegentijden, en accenten. Soms krijgen de zwakke tellen van de 4/4 maat (de 2e en de 4e tel) ook een

klemtoon. Hierdoor kan de maat vier sterke tellen krijgen, wat een nogal voortstuwend metrum

geeft.

Harmonie De jazz maakt graag gebruik van dissonante akkoorden. Drieklanken worden uitgebreid tot vier-, vijf-

of zelfs zesklanken.

Luistervoorbeelden

I got Rhythm Dit lied werd gecomponeerd door George Gershwin voor de musical Girl Crazy. Het is door erg veel

jazzmuzikanten uitgevoerd.

Welke vorm heeft dit lied?

De meeste jazz standards hebben deze vorm.

Ella Fitzgerald: I Got Rhythm

Oscar Peterson: I Got Rhythm

Vaak warden enkel de akkoorden van I Got Rhythm gebruikt. Men noemt deze akkoorden de

‘Rhythm changes’. Volgende songs zijn gebaseerd op de Rhythm Changes.

Duke Ellington: Cotton Tail

Nat King Cole: Straighten up and fly right

My Funny Valentine Richard Rodgers componeerde dit lied voor de musical Babes in Arms.

Ella Fitzgerald: My Funny Valentine

Chet Baker: My Funny Valentine

Keith Jarrett: My Funny Valentine

Minor Swing Minor Swing werd geschreven door de in België geboren zigeuner Django Reinhardt. Ondanks het feit

dat drie vingers van zijn linkerhand verlamd waren, speelde deze gitarist enorm virtuoos. Dit soort

muziek wordt Gipsy Swing genoemd, een vermenging van jazz en zigeunermuziek.

Django Reinhardt and the Hot Club de France: Minor Swing

Bluesette Brusselaar Toots Thielemans speelde aanvankelijk naast mondharmonica ook gitaar, en was ook een

virtuoze fluiter. In de Verenigde Staten speelde hij ondermeer met George Shearing en Charlie

Parker. Tegenwoordig kennen we hem vooral als mondharmonicavirtuoos. Zijn bekendste compositie

is Bluesette.

Toots Thielemans: Bluesette