Column T.g.v. Pakhuis De Zwijger-debat Klimaat, Kolen, Kooldioxide; 22 maart 2016 Jan Paul van Soest

bestandsnaam 1

Sturing van de energietransitie: duwen tegen een touw

Het lijkt wel een nationale hobby: discussiëren over de vraag welke opties we het liefste willen, of

vooral juist niet willen. Wel wind, maar niet op land. En op zee is het te duur. Energiebesparing?

Moeilijk moeilijk moeilijk. Biomassa? Alleen als 'ie door en door duurzaam is, en niet wordt

bijgestookt in kolencentrales. Geen benutting van restwarmte; vroeger niet omdat kapitalistische

warmte niet welkom was in socialistische huizen, nu niet omdat de restwarmte van kolencentrales

afkomstig is. En omdat we binnen een paar jaar al magisch in het beloofde land van allemaal nul op

de meter-woningen zijn aangeland. O ja, en geen geothermie want daar kan fracking voor nodig zijn

en dat schijnt heel eng te zijn. En natuurlijk geen CO2-afvang en opslag, want dat houdt het fossiele

systeem in stand. En zeker geen kernenergie, dat spreekt voor zich.

En zo voort en zo verder.

Ik vind dat er nog te weinig verzet is tegen zonne-energie, laat ik die ondankbare taak dan op me

nemen. It's a dirty job, but someone's got to do it. Het is toch eigenlijk absurd dat er op Ameland

een zonnepark is verrezen op een weiland waar eerst de grutto's en de kieviten broedden; en dat

nota bene met geld van het Waddenfonds dat bedoeld was om de natuur te versterken, niet om

weidevogels weg te jagen. Terwijl er overal nog daken van huizen en bedrijven ter beschikking zijn

die eerst maar eens vol moeten voor de weilanden eraan moeten geloven.

Waarmee ik maar zeggen wil dat voor élke afwijzing van opties om het klimaatprobleem te tackelen

goede gronden kunnen bestaan.

Alleen: discussies over welke opties we liefst wel of liever niet willen, leiden in mijn ogen tot niets.

Ook niet als we naast de nationale vogel een nationale energieknuffeloptie kiezen, laten we zeggen

zonnecellen op alle daken, of de nieuwe Tesla model 3, waarmee je binnen 4 seconden op de door

minister Schultz van Haegen gewenste snelheid van 130 km/u zit, aangedreven door groene stroom

van het Amelandse zonnepark. 't Kost een paar grutto's, maar dan heb je ook wat.

Goed, stel dus dat we een paar favoriete energieopties kiezen en daar consensus over bereiken. Stel.

Dat betekent nog helemaal niet dat die favoriete opties sneller en breder in ons energiesysteem

doordringen. En zelfs als dat dan wel gebeurt betekent dat nog allesbehalve dat een achterliggend

doel, terugdringen van CO2-uitstoot, wordt gerealiseerd.

Dat roept de vraag op naar sturing. De sleutelvraag, wat mij betreft. Sturing is het gericht

beïnvloeden van de keuzes en afwegingen van wie ook maar over het energiesysteem besluiten:

Column T.g.v. Pakhuis De Zwijger-debat Klimaat, Kolen, Kooldioxide; 22 maart 2016 Jan Paul van Soest

bestandsnaam 2

consumenten, producenten, netwerkbeheerders, installateurs, woningbouwverenigingen, noem maar

op.

Het idee van sturing is in de afgelopen 20 jaar taboe geraakt. Vanaf het tweede paarse kabinet werd

het neoliberalisme zo'n beetje de overheersende religie in dit land, en daarbij paste het idee dat de

overheid niks moest willen en trouwens ook niks kon. De markt moest het gaan doen. Alle effectieve

sturingsgereedschappen zijn successievelijk met de vuilnisman meegegeven.

Wat resteert is een overheid die 'faciliteert en stimuleert' dat het een aard heeft, die 'initieert en

verbindt' tot we een ons wegen, soms zelfs in een vlaag van overmoed 'coördineert', en die 'makelt

en schakelt' tot we er bij neervallen. En die sinds kort ook 'meekoppelt'.

Dat heeft geleid tot dikke stapels green deals en convenanten, en tot een CO2-uitstoot in Nederland

die in het afgelopen jaar volgens cijfers van het CBS alleen maar is gegroeid. Als volgende optie

gaan we overwegen al deze green deals en convenanten uit te printen en die pakken papier als

biomassa in kolencentrales bij te stoken. Daar zal ze leren, daar bij het CBS.

Ik denk dat er best SDE-subsidie voor zo'n project te regelen valt. Er is immers dik 3 miljard Euro

beschikbaar voor biomassabijstook, daar moet de verbranding van green deals toch ook onder

kunnen vallen?

Wie een nadere blik werpt op al die convenanten, green deals en akkoorden, kan zien dat ze zich

richten op zo'n beetje alles wat maar onder de kop 'groen' te bedenken valt, behalve op het

terugdringen van de CO2-uitstoot. Ook het veelbesproken SER Energieakkoord kent géén doelstelling

voor CO2. Wel voor besparing en duurzame energie, maar niet - ik herhaal: niet - voor CO2.

We krijgen wat we nastreven, de CBS-cijfers laten het zien: er gebeurt inderdaad van alles en nog

wat in het energiesysteem, maar de CO2 wil niet echt lekker naar beneden gaan.

Dat schijnt overigens niet zo erg te zijn, volgens een recente enquête van Motivaction voor het

Energierapport is een land zo groen als het zich voelt. En als we de doelen niet halen, nou - dan

scherpen we toch gewoon het doel aan? Dat hebben we al vaker gedaan. Ik ben voor maximaal 1

graad opwarming, u ook?

En dan staat er ineens als lichtpuntje in het Energierapport: "We sturen op CO2-reductie".

Terecht! Immers: "It's the system, stupid!"

Ons energiesysteem draait voor 95% op fossiele brandstoffen, en de veranderingen die op de

internationale fossiele energiemarkten plaatsvinden zijn vele malen belangrijker voor de richting

waarin onze energiehuishouding zich ontwikkelt dan alle akkoorden en green deals bij elkaar. Alle

inspanningen om elektrisch rijden te stimuleren worden tenietgedaan als de brandstofprijzen tot rond

Column T.g.v. Pakhuis De Zwijger-debat Klimaat, Kolen, Kooldioxide; 22 maart 2016 Jan Paul van Soest

bestandsnaam 3

de euro zakken. Alle subsidies voor duurzame energie zijn als Onan's zaad op de rotsen als door lage

kolen- en CO2-prijzen de gascentrales worden weggeconcurreerd door kolencentrales.

Onze huidige sturingsfilosofie, voor zover we daarvan kunnen spreken, is eigenlijk het best te

omschrijven als 'duwen tegen een touw'. We proberen uit alle macht wat knuffelopties in een

systeem te duwen waarvan de brandstofmix wordt bepaald door Amerikaanse schaliegascowboys en

Saoedi-Arabische oliesjeiks die IS financieren en die we onder de noemer 'marktwerking' hun gang

laten gaan. We betalen zonder met de ogen te knipperen miljarden voor het verbranden van bomen,

of voor de introductie van stekkerauto's die op groene stroom uit verbrande bomen rijden, maar

vertikken het zelfs maar na te denken over minimum-CO2-prijzen, belastingdifferentiaties voor

brandstoffen naar rato van hun koolstofuitstoot, of minimum-brandstofprijzen, laat staan over het

volledig in rekening brengen van de langetermijn klimaatschade die minstens honderd euro per ton

CO2 maar vermoedelijk zelfs vele honderden euro's per ton CO2 bedraagt.

Dát is dus de kern van het energie- en klimaatdebat: blijven we doorbomen over welke opties we het

liefst afwijzen terwijl we toch de tweegradendoelstelling zeggen te willen halen, of gaan we écht

sturen op CO2-reductie en ruilen we de lappendeken van faciliterende, stimulerende en initiërende

instrumenten in voor een harde grens van een enkel carbon budget en een bijbehorende

koolstofprijs?

Faites vos jeux.

Rien ne va plus.

Jan Paul van Soest.