JAARVERSLAG CREATIEVE THERAPIE AZC … mee naar huis neemt om deze daar op te hangen. Misschien...

Jaarverslag 2017

Stichting Tussenspel

Jaarverslag 2017 - Stichting Tussenspel 2

Jaarverslag 2017 Stichting Tussenspel 8 Februari 2018

Gegevens Stichting Tussenspel

Correspondentieadres Kon. Julianastraat 18 6668 AG Randwijk

Telefoon 06-14755529

E-mail [email protected]

Web www.tussenspel.nl

Facebook www.facebook.com/tussenspel

Bank NL 16 INGB 002 3825 37

KvK 09187056

RSIN 8199.25.482

Directie & contactpersoon Arja Diepstraten 06-14755529

Bestuur Frans de Vette Gerard Janson Pauline Daum 06-12644552

mailto:[email protected]

http://www.tussenspel.nl/

http://www.facebook.com/tussenspel


Inhoudsopgave

Inleiding ............................................................................................................................................. 4 Uit de prakt ijk – Hoe het begint… ..................................................................................................... 5 1 Doelstelling & doelgroep ................................................................................................................ 9 2 Kinderen in de knel ...................................................................................................................... 13 3 Vluchtelingenkinderen ................................................................................................................. 14 4 Zorgleerlingen ............................................................................................................................. 19 5 Projecten...................................................................................................................................... 20

- Leersum (gemeente Utrechtse Heuvelrug) - AZC - BS Wereldkidz - De Hoogstraat ................. 21 - Zeist - AZC - BS Wereldkidz – De Vrije Vogel ........................................................................... 23 - Groningen - CBS De Kleine Wereld - locatie ‘de Rosensteinlaan’ en ‘de Celebesstraat’ ............ 26 - Groningen - De Siebe Jan Boumaschool ................................................................................... 28 - Groningen - BS De Wegwijzer .................................................................................................. 30 - Groningen - BS De Heerdstee .................................................................................................. 31 - Groningen - CBS De Tamarisk .................................................................................................. 32 - Oud-Beijerland - De Leeuwenhartschool .................................................................................. 33 - Culemborg - Koningin Julianaschool ........................................................................................ 34 - IJsselstein - BS Paulusschool .................................................................................................... 35 - Lopik - BS De Zomergaard & BS St. Victor ............................................................................... 36 - Houten - Taalschool De Bengelbongerd ................................................................................... 37 6 Effecten projecten ....................................................................................................................... 38 7 Interne organisatie ....................................................................................................................... 41 8 Zicht op 2017 ................................................................................................................................ 44 9 Financieel overzicht 2016 ............................................................................................................. 46 Uit de prakt ijk – Hoe het afloopt… .................................................................................................. 48


Inleiding

Voor u ligt het jaarverslag over kalenderjaar 2017 van Stichting Tussenspel. De hulp die Stichting Tussenspel biedt, bestaat uit het verzorgen van vaktherapie aan kinderen die klem zitten met zichzelf en/of in hun leefsituatie. Zij ervaren daardoor weinig ruimte voor de dagelijkse (school)taken, die van hen worden verwacht. Het betreft hier voor het overgrote deel zorgleerlingen uit achterstandswijken en vluchtelingenkinderen. De vaktherapie biedt hen een ervaringsgerichte en hoofdzakelijk non-verbale ondersteuning waardoor taalbarrières makkelijk te overwinnen zijn. Er wordt aangesloten bij de leefwereld van het kind en echt aandacht gegeven aan dat wat het bezighoudt. Op deze manier wordt samen met het kind ontdekt wat hij of zij nodig heeft om uiteindelijk beter gebruik te kunnen maken van het onderwijsaanbod van de school.

We zijn de schoolbesturen, gemeenten, fondsen, bedrijven en particuliere initiatieven erkentelijk voor de financiële ondersteuning die zij hebben gegeven. Zij hebben daarmee de financiering van therapie voor de kinderen in knelsituaties mogelijk gemaakt. Het is dan ook niet meer dan correct dat wij u laten zien wat er met deze gelden is gebeurd. We doen dit middels het jaarverslag dat u nu leest.

In dit jaarverslag beginnen we met een casus. Het verhaal neemt u mee naar een gezin wonend in een asielzoekerscentrum (AZC). Eén van de therapeuten binnen Stichting Tussenspel vertelt wat er is gebeurd tijdens de beeldende therapie met het hele gezin en met de individuele kinderen. Hierdoor wordt een deel van de problematiek duidelijk waarmee gezinnen in het algemeen te kampen hebben binnen een AZC, maar ook krijgt u zicht op de problematiek van dit specifieke gezin. Hierna krijgt u uitleg over de doelstelling en doelgroep waarvoor Stichting Tussenspel staat. Vervolgens wordt verdiepend ingegaan op de doelgroepen en projecten, die in 2017 vanuit de stichting aandacht hebben gehad, welke resultaten er zijn behaald en wat in 2018 wordt vervolgd. Vervolgens kunt u lezen hoe het met het gezin verder gaat. Uiteindelijk leert het jongste meisje hoe belangrijk een voorwerp is dat je zelf hebt gemaakt en hoe pijnlijk als een ander kind dit kapotmaakt. Tot slot vindt u een financieel overzicht over het afgesloten kalenderjaar. Wij hopen dat u hiermee een helder overzicht krijgt hoe de ontvangen gelden zijn ingezet en welke resultaten daarmee zijn behaald. Mocht u hierover nog vragen hebben, dan bent u van harte welkom contact met ons op te nemen.


Uit de praktijk – Hoe het begint… Om een beter beeld van het aanbod vanuit Stichting Tussenspel te geven volgt hieronder het verhaal van een gezin dat verblijft op een asielzoekerscentrum (AZC). Er zijn meerdere weken en sessies over het proces heen gegaan, aangezien de problematiek binnen dit gezin schrijnend was. Er is in dit gezin zorg geboden in de vorm van individuele therapie, groeps- en systeemtherapie. Casus Een gezin van vader, moeder, drie dochters en één zoon komt in het AZC in een gezinskamer terecht. Kinderen en volwassenen samen in één kamer. De jongste twee meisjes komen ’s ochtends ongewassen in hun pyjama’s naar school. De twee oudste kinderen, een meisje en een jongen, hebben hun kleren aan, maar zien er ook wat weinig verzorgd uit en hebben bovendien donkere randen om hun ogen. De oudste doet haar best om de zorg voor de andere kinderen zoveel mogelijk op zich te nemen. Als er eten moet komen, zorgt zij daarvoor. Moet er een mondelinge boodschap worden doorgegeven aan ouders? Dan doet zij dat. Er wordt door de leerkrachten over alle kinderen zorg uitgesproken. Het is echter vooral voor de jongen dat therapie wordt aangevraagd en ook daadwerkelijk ingezet. Zon Tijdens de therapie krijgt de jongen gelegenheid te laten zien wat hij goed kan (waarmee hij in zijn kracht wordt gezet): het tekenen en schilderen van de zon. Eerst een ontwerptekening en daarna een hele grote zon schilderen. Met veel aandacht wordt deze gemaakt en er ontstaat een grote gele zon met veel streepjes. Nu moet er nog een kleur om heen: groen! Maar dan gaat het mis. De nog natte gele verf en de verse groene verf vermengen zich wat. Wanhoop en willen opgeven. Hoe kunnen we het nu zó oplossen dat het van een ‘oh nee’ naar een ‘oké’ kan gaan? Er wordt een drempel overwonnen en allerlei oplossingen uitgeprobeerd. Het groen in het geel is uiteindelijk niet helemaal weg, maar goed genoeg. Aan het einde van de sessie wordt een groot vel vol natte verf verhuisd naar de klas. Hij is super trots op ZIJN zon! Ook mèt het beetje groen in het geel. Huis In de vervolgsessies tekent hij telkens opnieuw zonnen. Er komen ook manen bij. Dan spreekt hij zijn grote wens uit: hij wil graag een huis maken! Hij wil heel graag naar een echt huis! Het huis staat voor hem symbool om ervoor te zorgen dat het hem, zijn zusjes en ouders weer goed gaat. Hoe ziet zo’n huis eruit? Waar kan zijn gezin weer veilig en gelukkig zijn? Als de therapeut hem vraagt naar de naam voor huis in zijn eigen taal, kijkt hij verrast op. Wil ze echt weten wat het in zijn taal is? Ja, ze wil dat graag van hem leren! Hij leeft op en met veel geduld leert hij haar de woorden van zijn taal. Intussen helpt zij hem met zijn huis. Als het bouwen aan zijn huis hem te moeilijk wordt, wil hij afhaken en hoeft het niet meer. Ze nodigt hem uit om door te zetten en de uitdaging aan te gaan. Net als voor hem het leren van de Nederlandse taal in het begin moeilijk was, is hem toch gelukt (zo moeilijk is het dan ook weer niet, vindt hij) en is het voor de therapeut moeilijk om het Koerdisch te leren… Zijn gezicht toont een brede grijns, want hij heeft wel gemerkt dat zij het lang niet zo snel leert als het hem is gelukt met de Nederlandse taal.


Het wordt een prachtig kartonnen huis met openklapbare ramen, een schoorsteen en stippen aan de buitenkant. Aan de binnenkant zijn een bed met een kussen en deken en een lamp, voor als het donker wordt, voldoende. Andere dingen zijn niet nodig. Geen tafel? Nee, niet nodig: alles gebeurt op de grond, zoals hij het thuis ook gewend is. “Hoeft er verder echt niets bij in jouw huis?” Hij denkt nog een keer goed na en dan: “Mobiele telefoon!” Ze maken er twee, zodat ze met elkaar kunnen praten. Hij belt vanuit zijn thuisland en de therapeut vanuit Nederland. Is het goed in zijn ‘gaaniek’ (huis)? En slaapt hij lekker in zijn ‘doesièk’ (bed)? Ja, ja! Nu is het goed: hij heeft zijn huis! Prinses Niet lang daarna krijg de therapeut ook één voor één de andere kinderen in therapie. Eerst volgt het één-na-jongste meisje. Intussen komt ze wel met gewone kleding naar school, maar haar handen, voeten en gezichtje zijn smoezelig. Ze heeft haar haren zelf gedaan, zegt ze trots en tevreden over zichzelf. Haar grote zus heeft geholpen. Voor haar is Mr. Jummy (de handpop uit de Sultana-reclames), de pop waarmee heel wat kleine gesprekjes worden gevoerd, heel belangrijk. Het is voor de kinderen in het algemeen makkelijker om via de pop hun verhaal te doen in plaats van rechtstreeks met de therapeut. De pop fungeert dan als overgang, waardoor kinderen niet rechtstreeks tegen de therapeut hun verhaal hoeven doen. Mr. Jummy krijgt van dit meisje kusjes, wordt veelvuldig geknuffeld en met moeite achtergelaten voor de andere kinderen. Op basis van Mr. Jummy wordt een nieuwe pop gecreëerd: Prinses! Nu heeft ze haar eigen pop, waaraan ze houvast en iets eigens heeft.


Weer kind zijn Als de grote zus alle zorgen rondom haar familie niet meer aankan en telkens in huilbuien uitbarst, komt ook zij bij de therapie terecht. Het is een ander soort sessie. Dit meisje is 11 jaar en heeft veel behoefte aan praten. Haar Nederlands is behoorlijk goed. Ze wil later graag juf of dokter worden. Misschien wel allebei. Ze is leergierig en heeft een grote behoefte aan ‘gezien worden’. Het wordt dan ook duidelijk hoe het komt dat de kinderen altijd zo moe zijn. Om samen in één kamer te leven heeft het nadeel dat je jezelf niet kunt terugtrekken. Als de kinderen proberen te slapen, praten en lachen de volwassenen nog in de late uurtjes. “Hoe moet ik dan slapen, joef?” In gesprek met de moeder blijkt dat zij geen controle heeft over haar kinderen. Wanhopig laat ze weten dat haar kinderen beter naar de juffen luisteren dan naar haar. Moeder wordt betrokken bij de therapie, waarin ze haar rol als moeder weer terug kan nemen en de oudste dochter weer kind mag zijn. Dochter vindt het lastig om deze controle los te laten, maar ervaart dan steeds meer wat ook het voordeel is dat haar moeder weer haar rol terugpakt. Van een tobberig en serieus meisje zoekt ze uiteindelijk de grenzen op en ervaart ze dat ze ook weer ‘gewoon’ kind mag zijn. Haar gedrag schiet door naar de andere kant, waardoor de leerkrachten niet altijd even blij zijn met de interven-ties van de therapeut. Voor het meisje is het echter fijn dat ze mag leren en uitproberen waar grenzen liggen en ze ook gewoon even dwars mag zijn. Dit vindt uiteindelijk dan weer z’n balans. Kapot Het jongste kind was tot dan toe ‘de baby’ van het gezin. Alle kinderen zorgden voor haar. Ze hoefde zelf niets te doen, alleen te kikken en het gebeurde. De andere kinderen leerden op school dat ze niet alles voor haar hoeven te doen. Ze mag groter worden en zelf dingen leren doen. Ze is een slim meisje met een duidelijke eigen wil en leert dan ook snel. In een AZC-kamer is niet veel ruimte. Alles wordt met elkaar gedeeld en er is weinig tot geen privacy. De werkstukken en de inspanningen binnen de therapie worden om meerdere redenen


bewust met foto’s vastgelegd en in een boekje geplakt. Eén van de redenen is dat we uit ervaring weten dat de werkstukken doorgaans geen lang leven kennen en daardoor spoedig verloren gaan. Door ruimtegebrek moeten keuzes gemaakt worden wat bewaard blijft. Ook worden werkstukken regelmatig kapotgemaakt door kleinere broertjes of zusjes en daarna in de prullenbak gegooid. De boekjes zijn beter te beschermen en worden bovendien met hand en tand door de kinderen verdedigd: daar mag niets mee gebeuren.

Als de eigenaresse van Prinses naar school komt en vertelt dat haar boekje kapot is en ook haar pop in de prullenbak is gegooid, staat het hart van de therapeut een moment stil. Het voelt zó waardeloos en wanhopig dat niets tastbaars het overleeft, terwijl deze kinderen al zo weinig hebben, dat ze zich een moment volledig onthand voelt en alleen kan uiten hoe erg ze het voor haar vindt. Dan blijkt dat de pop op school tussen de muur en de achterkant van de kast is gevallen. Een zucht van verlichting! Alleen het boekje is wel echt beschadigd. Het blijkt dat dit door haar jongere zusje is vernield. Ook het boekje van het broertje is kapotgemaakt. Als de therapeut de jongen er naar vraag, ontkent hij het. Nee hoor, het gaat nog goed met mijn boekje. De therapeut checkt het bij de grote zus: het boekje is echt kapot, maar hij durft het niet te vertellen, aangezien hij bang is dat de juf boos zal worden. Wat nu te doen? Een jongste kind dat het hele gezin terroriseert en alle waardevolle boekjes en werkjes van de andere kinderen kapotmaakt in een situatie waarin er ook geen ontkomen aan is. Nergens een veilig plekje, geen eigen kamer…


1 Doelstelling & doelgroep

1.1 Stichting Tussenspel Stichting Tussenspel is een landelijk netwerk van vaktherapeuten, gespecialiseerd in het opzetten en uitvoeren van outreachende zorgprojecten voor basisschoolkinderen in knelsituaties. 1.2 Doelstelling Stichting Tussenspel is in september 2008 opgericht met als visie en statutair doel: “Het mogelijk maken van laagdrempelige vaktherapie1 ter ondersteuning en begeleiding van kinderen in problematische sociale omstandigheden, voor wie de reguliere hulpverlening ontoereikend is.” 1.3 Doelgroep Stichting Tussenspel biedt steun aan de vele kwetsbare kinderen die nog steeds tussen de wal en het schip vallen door middel van het inzetten van laagdrempelige vaktherapie. Het gaat hierbij om kinderen in de basisschoolleeftijd die zich in zeer moeilijke sociale omstandigheden bevinden en voor wie de reguliere hulpverlening (nog) onvoldoende toereikend is. De vaktherapeuten van Stichting Tussenspel richten zich met name op kinderen bekend met vlucht- en oorlogservaringen en andere ingrijpende gebeurtenissen, denk daarbij aan asielzoekers-, vluchtelingkinderen en zorgleerlingen in achterstandswijken. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt in bijvoorbeeld geslacht, nationaliteit, ras, huidskleur, politieke en/of religieuze overtuiging. Ook wordt er geen onderscheid gemaakt of kinderen een status hebben of niet. De kinderen worden individueel of in kleine groepjes gezien. Ook worden er lessen verzorgd waarbij aandacht is voor de betreffende individuele situatie van een kind in de therapie of voor het creëren van meer begrip voor een bepaalde groep kinderen (te denken aan discriminatie t.a.v. een bepaalde bevolkingsgroep of huidskleur) en de cohesie met alle kinderen samen in een klas (zoals groepsdynamische aspecten en sociale vaardigheden). 1.4 Vaktherapie De stichting beschouwt vaktherapie als doeltreffend middel om de veerkracht en de copingvaardigheden van kinderen in kwetsbare situaties te herstellen en/of te versterken. Vaktherapie is daarbij zowel individueel als collectief, zowel preventief als curatief, aan te wenden. Vaktherapie spreekt verschillende ervaringsmodaliteiten aan, stimuleert het herstellend en scheppend vermogen en laat maximale ruimte aan de authentieke expressie van ervaringen van het kind. Het is daarmee in staat om de ontwikkeling van het kind, die door omstandigheden verstoord is, weer op gang te helpen en/of te versterken. Het gaat hier om het psychosociaal stabiliseren en

1 Onder de vaktherapeutische beroepen vallen: beeldend, muziek-, drama-, dans-, spelen psychomoto-risch (kinder)therapeuten.


versterken van het kind waardoor het steviger in de maatschappij komt te staan en beter kan omgaan met de dagelijkse, vaak precaire, situatie. 1.5 Aanbod Stichting Tussenspel heeft een makelaarsfunctie en functioneert als kenniscentrum daar waar het kinderen in knelsituaties betreft. Vaktherapie Stichting Tussenspel bemiddelt tussen basisscholen, gemeenten, geldschieters en zelfstandig gevestigde vaktherapeuten. Deze bemiddeling leidt tot een specifiek aanbod van laagdrempelige vaktherapie voor de vele kwetsbare kinderen die tussen de wal en het schip vallen. Het gaat hierbij om kinderen in de basisschoolleeftijd die zich in zeer moeilijke sociale omstandigheden bevinden en voor wie de reguliere hulpverlening (nog) onvoldoende toereikend is. De vaktherapeuten, die werken vanuit Stichting Tussenspel, richten zich met name op asielzoekerskinderen, vluchtelingenkinderen en zorgleerlingen in achterstandswijken. Projectcoördinatie Stichting Tussenspel zet zich, mede als projectcoördinator, in voor een zo wijd mogelijke verspreiding van deze vorm van hulp. Dit betekent dat de stichting onder andere een centraal aanspreekpunt is. Zij zorgt ervoor dat de contacten met de betrokken partijen worden gelegd en onderhouden en dat het project volgens plan verloopt. Kennis Stichting Tussenspel is een kenniscentrum met een landelijk netwerk van zelfstandig gevestigde vaktherapeuten. Deze vaktherapeuten zijn gespecialiseerd in het opzetten en uitvoeren van outreachende zorgprojecten voor basisschoolleerlingen in knelsituaties. Zij hebben de kennis en kunde om vanuit een laagdrempelige invalshoek aan te sluiten bij kinderen in de basisschoolleeftijd die klem zitten op psychosociaal vlak door de voor hun belastende (en zelfs traumatische) ervaringen in combinatie met hun copingvaardigheden. Het gaat hier om het stabiliseren van de situatie en het methodisch en vaktherapeutisch behandelen van de kinderen, zodat de situatie voor hen (weer) hanteerbaar wordt. Dit aanbod wordt gegeven door geregistreerde vaktherapeuten, die minimaal HBO zijn opgeleid op CONO erkende opleidingen en voldoen aan de eisen horend bij de registratie. Dit betekent dat zij zorgen voor het bijhouden van hun kennis en kunde via onder andere bij- en nascholing, supervisie en intervisie. Methodiek De ervaringen en kennis, die in de grondslag liggen van vaktherapie en daarmee ook in de methodiek van Stichting Tussenspel, is mede ontstaan vanuit de verwerking van de (traumatische) ervaringen na de Tweede Wereldoorlog. Het vak bestaat intussen al ruim 70 jaar en heeft zich gedurende deze tijd verdergaand ontwikkeld. De toenemende kennis over de werking van de hersenen levert daarbij ondersteunend bewijs van de werking van vaktherapie. Om meer te weten


over vaktherapie, zie de Generieke Module Vaktherapie via de Federatie Vaktherapeutische Beroepen (FVB: https://fvb.vaktherapie.nl/generieke-module-vaktherapie). Gerenommeerd vaktherapeut Truus Wertheim-Cahen en de initiatiefnemer van de stichting vaktherapeut Germa de Jong hebben jarenlange ervaring opgedaan op de meer specifieke traumaproblematiek, die een rol spelen bij vluchtelingen. Vanuit deze expertise heeft de methodiek van Stichting Tussenspel verder vorm gekregen. Het grote voordeel van vaktherapie is dat het aansluit bij daar waar het kind is in z’n ontwikkeling (ook als dit niet aansluit bij de kalenderleeftijd) en het kind zelf handelt (en niet zozeer wordt behandeld). Dit zorgt er mede voor dat het kind weer in z’n kracht wordt geplaatst en z’n eigen ontwikkeling kan oppakken vanuit een intrinsieke motivatie. Het kan laten zien waarin het goed is en leert door te doen wat het nog niet zo goed kan. Het is niet voor niets dat de FVB als slogan heeft: doen ervaren effect. Kenmerkend voor de methodiek is de laagdrempelige manier van werken. De vaktherapeut:

Werkt op de basisschool: een plek waar de kinderen zich veelal veilig en thuis voelen.

Werkt direct samen met de leerkracht en (zoveel als mogelijk) de ouders.

Is deskundig in de problematiek van kinderen in de hierboven genoemde doelgroep en houdt rekening met culturele verschillen.

Werkt met non-verbale middelen om taalbarrières te overwinnen.

Versterkt de kracht van het kind, zodat het een gezonde coping kan ontwikkelen.

Benut praktische middelen als tekeningen, zelfgemaakte spelletjes en/of 'huiswerk' om het kind en gezin in het dagelijks leven te ondersteunen.

Probeert een brug te slaan tussen school, thuissituatie, evt. medische zorg en/of externe hulpverleners om op deze manier zo goed en efficiënt mogelijk alle betrokkenen in het proces te betrekken in het belang van het kind.

Systemisch werken Daar waar mogelijk wordt ingestoken op systemisch werken. De knelsituatie van het kind gaat gewoonlijk niet enkel dit ene kind aan. Ook de anderen uit het gezin kunnen ondersteuning gebruiken om een verandering te bewerkstelligen (daarbij hoort ook het kunnen accepteren van een situatie). Het is niet altijd mogelijk om ouders en/of broertjes en zusjes direct te betrekken bij de therapie. Dit kan ontstaat doordat een kind bijvoorbeeld onder de hoede staat van een familielid of andere volwassene, maar ook omdat ouders niet te ruimte ervaren om direct bij de therapie betrokken te zijn en genoeg aan zichzelf hebben. De opvoeder, die een rol speelt in het leven van een kind, is echter belangrijk in het ontwikkelen herstelproces en wordt om deze reden zoveel mogelijk hierbij betrokken. Er zijn situaties waarbij het voldoende en/of niet anders haalbaar is dan dat het kind individueel en/of in een groepje therapie krijgt. Het wordt dan zodanige ondersteund dat het de situatie, waarin het verkeert of heeft verkeerd, weer aankan en/of hanteerbaar wordt. Het veranderen van gedrag kan meestal niet ongemerkt voorbijgaan en vraagt doorgaans ook van andere personen een reactie.

https://fvb.vaktherapie.nl/generieke-module-vaktherapie


1.6 Manieren verwezenlijken doelen Stichting Tussenspel zet zich in voor een zo wijd mogelijke verspreiding van deze vorm van hulp. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door:

Het initiëren van de projecten op plaatsen waar de eerder beschreven kinderen komen. De meest vanzelfsprekende en veilige plek voor het opzetten van deze projecten is op basisscholen (veelal in achterstandswijken en bij asielzoekerscentra). Het is ook mogelijk deze vorm van therapie te bieden bij buurthuizen, medische centra en in de asielzoekerscentra zelf.

Samenwerkingsverbanden en netwerken aanleggen rond het kind en de hulpverlenings-instanties.

Het onder de aandacht brengen van de projecten via de (sociale) media, bij opleidingen en op andere wijzen.

Het werven van fondsen en/of subsidies ten behoeve van projecten, middelen en activiteiten.

Het aanwenden en benutten van andere mogelijkheden, die kunnen bijdragen aan de doelstelling.


2 Kinderen in de knel

2.1 Kinderen ondersteunen in knelsituaties Stichting Tussenspel biedt kinderen in de basisschoolleeftijd, die door moeilijke sociale en economische omstandigheden niet in de reguliere hulpverlening terechtkunnen en/of -komen, de kans om toch de hulp te krijgen die ze nodig hebben. De focus van de stichting is gericht op kinderen uit sociaal kwetsbare milieus, ook wel genoemd als mensen met een lage sociaal economische status. Deze status kan worden veroorzaakt door omstandigheden (asielprocedure, verblijf in vrouwenopvang, crisissituatie in het gezin) of door milieu en achtergrond (lagere klasse en/of allochtone afkomst). Tevens is het mogelijk om kinderen van ouders, die zonder verblijfsvergunning in Nederland zijn, te begeleiden. Stichting Tussenspel richt zich op die kinderen waarvan de ouders (al dan niet tijdelijk) niet voldoende in staat zijn om zelf hulp te zoeken. Het zijn kinderen, die door bovenstaande situaties in hun leefomstandigheden in de ‘knel’ komen te zitten en daarbij ondersteuning nodig hebben. 2.2 Vluchtelingenkinderen In navolging van bovenstaande betekent in het geval van de vluchtelingen- en asielzoekers-kinderen dat daar in het algemeen het volgende speelt2:

De toegang tot reguliere hulp wordt bemoeilijkt door de leefomstandigheden. Hierbij is te denken aan de tijdelijke huisvesting, de taalbarrière en de culturele verschillen.

De spanningen in hun leefwereld, de enerverende levenservaringen uit het heden en verleden met de daaruit voortkomende mogelijke trauma's en de gedwongen aanpassing aan een voor hen onbekende leefwereld en maatschappij dreigt de draagkracht van velen van hen te boven te gaan.

2.3 Zorgleerlingen Voor de zorgleerlingen, veelal wonend in achterstandswijken, betekent het dat Stichting Tussenspel doorgaans daar insteekt en zorg levert aan die kinderen waarbij:

Er kan worden verwacht dat het kind met enige laagdrempelige, individuele begeleiding weer voldoende gebruik kan maken van de mogelijkheden in het eigen netwerk.

De te lange wachtlijsten of procedures de hulpverlening (op korte termijn) belemmeren.

De ouders niet voldoende in staat zijn om met hun kind naar de betreffende instanties te gaan (angst, weerstand, cultuur, taaldrempel, tijdelijke huisvesting, weinig financiële middelen).

2 Zie hiervoor de bevindingen in het Unicef-rapport ‘Kind in het AZC’ uit 2009 van Karin Kloosterboer.


3 Vluchtelingenkinderen

3.1 Vluchtelingenproblematiek In 2013 lag het aantal vluchtelingen wereldwijd voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog boven de 50 miljoen. Eind 2015 liep dit aantal zelfs op naar de 65,3 miljoen (UNHCR Global trends, 2015) en eind 2016 stijgt het aantal volgens VN Vluchtelingenorganisatie UNHCR zelfs door naar 65,6 miljoen. Een grote stroom van deze vluchtelingen is naar Europa gekomen (ruim 1,2 miljoen), waarvan 60% door Duitsland wordt opgevangen. Opvallend daarbij is dat 51% van de vluchtelin-gen kind is. Ook Nederland neemt vluchtelingen op. In 2016 zijn er 31,2 duizend asielzoekers en na-reizigers geregistreerd in Nederland (IND, CBS, 2017). Er vragen 18.171 mensen asiel aan in Nederland, waarvan 2.158 Syriërs. Even ter vergelijking: in 2015 zoeken nog 43.093 mensen hier bescherming, onder wie 18.677 Syriërs (VluchtelingenWerk Nederland, 2017). 3 Het betekent dat het aantal vluchtelingen terugloopt en het heeft als resultaat dat AZC’s en noodopvang worden gesloten. In eerdere jaren is in de jaarverslagen van Stichting Tussenspel de opvallende tendens gemeld dat er niet alleen een groot aantal kinderen als vluchteling naar Nederland komt, om in ons land veiligheid te zoeken, maar er is ook een toename van kinderen die meekomen in opgesplitste gezinnen of zelfs zonder ouders. Veelal brengen zij enerverende levenservaring mee, zoals intense (traumatische) oorlogs- en vluchtverhalen, waarin vele vormen van grensoverschrijdende onveiligheid worden ervaren. Daarnaast spelen diverse andere factoren een grote rol, zoals taalproblemen, ontworteling, ernstige onderwijsachterstand, sociale onrust door de langere tijd leven in onzekerheid, gebroken gezinnen en spanningen bij de ouders. Deze kinderen behoren tot de risicogroep, die psychosociale achterstand en/of problemen ontwikkelen. Het is daarom belangrijk dat zij al in een vroeg stadium de gepaste zorg en opvang krijgen, die bij hun problematiek aansluit (zie rapport 'Kind in het Centrum' van Karin Kloosterboer, Unicef 2009). 3.2 Problematiek De asielzoekers- en vluchtelingkinderen, krijgen in hun beginperiode bij aankomst in Nederland doorgaans les op AZC-scholen. Deze scholen kennen een hogere doorloop van leerlingen dan een doorsnee basisschool. Deze doorstroom vraagt veel flexibiliteit van de leerkrachten èn van de leerlingen. Het betekent dat naast de ‘gewone’ problematiek bij vluchtelingekinderen in hoge mate betekent dat ze telkens nieuwe kinderen welkom heten in hun groep en ook weer afscheid nemen (hechten en onthechten). Voortdurend welkom & afscheid Mensen komen en gaan. Kinderen op school komen en gaan. Spanningen zijn zowel bij de nieuwkomers als bij de achterblijvers voelbaar door de grote doorstroom. Ook zijn er kinderen die

3 Deze cijfers gaan over eerste asielaanvragen. Herhaalde aanvragen, alleenstaande minderjarige

vreemdelingen en gezinsherenigers zijn hierin niet meegenomen.


geen vriendschappen meer willen opbouwen, omdat ze te vaak ontworteld zijn (Kooistra, 2012: Vragenlijst voor deskundigen). De spanning is vooral ook voelbaar bij de kinderen die al langer op het AZC wonen. Het levert hen een wanhopig gevoel op en ze zijn bang niet aan de beurt te komen. De vraag waarom alle andere kinderen wel naar een huis mogen, en zij niet, speelt daarbij telkens weer opnieuw een rol (langdurige onzekerheid over hun status). De voortdurende in- en uitstroom van leerlingen heeft niet allen effect op de kinderen, maar ook op het onderwijsteam (leerkrachten, onderwijsondersteuners en betrokken hulpverleners, zoals logopedisten en therapeuten). Het vraagt om:

Goede zelfzorg.

Aandacht door de individuele kinderen binnen een telkens veranderend groepsdynamisch proces.

Telkens afstemmen waar leerlingen zich qua lesniveau en sociaal-emotionele ontwikkeling bevinden.

Veel aandacht voor het telkens welkom heten en afscheid nemen van de kinderen. Asielbeleid De procedures rondom het asielbeleid in Nederland spelen in die zin ook een rol in de toenemende problematiek van kinderen. Teveel verhuizingen, dreiging van uitzetting naar het land van herkomst, gepaard gaande met een overmatige angst en gevaar voor het gezin en zelfs detentie hebben een traumatiserend effect op deze kinderen. De aanvraag, om in Nederland te mogen blijven, kan jaren in beslag nemen. De onzekerheid, of een gezin een status krijgt, brengt veel spanningen met zich mee. Het gaat daarbij onder andere om de stress bij de ouders, het afbreken van vriendschappen en het toenemende gevoel van wanhoop. Zonder ouders Wederom kwamen er kinderen naar Nederland zonder de eigen ouders. Zij hadden meer last van ontheemding, door het gemis van ouders, broers, zussen en andere familieleden, hetzij door (fysieke) scheiding, hetzij doordat zij overleden zijn. Er worden kinderen veelvuldig gescheiden van hun gezin door de vlucht met één van de ouders of zelfs zonder ouders. Bij diverse kinderen was er sprake van opvoedingsproblemen, gemeld door de (vaak alleenstaande) overbelaste ouder of verzorger, en moest er meer hulp in het gezin op gang worden gebracht. Hierin werd samengewerkt tussen de school en het maatschappelijk werk, Nidos en COA en de JGZ. Onverwacht vertrek Enkele leerlingen zijn met onbekende bestemming vertrokken uit het AZC. Er kon geen afscheid van hen worden genomen en er was geen mogelijkheid tot overdracht aan een andere school. Dit levert doorgaans voor het onderwijssysteem en voor de betrokken hulpverleners een onbevredigend gevoel op.


Meer verhuizingen In een eerder jaarverslag is de opvallende tendens al gemeld dat er een groter aantal kinderen worden gezien die al in meerdere AZC’s hun verblijf hadden. Zij hebben daarmee dus meerdere onvrijwillige verhuizingen meegemaakt. Ook vertrokken er enkele kinderen, vanwege veranderingen in hun procedure voor kortere, maar ook langere tijd naar de centrale ontvangstlocatie Ter Apel of procesopvanglocatie Wageningen. Dit betrof vaak kinderen die waren aangemeld voor therapie of die al in een therapeutisch proces zaten. Vaak waren dit dus al kwetsbare en getraumatiseerde kinderen. In de brochure 'Ontheemd' (2013) door de werkgroep ‘Kind in AZC’ staan de gevolgen van de vele verhuizingen voor deze kinderen beschreven. Uit onderzoek blijkt de rek er bij een kind na meer dan 3 verhuizingen binnen korte tijd meestal uit is. Deskundigen oordelen dat het regelmatige verhuizen van asielzoekerskinderen ontwrichtend en schadelijk is voor de ontwikkeling van kinderen vanaf 4 jaar. Een Nederlandse studie bevestigt dit. Kinderen die 4x of vaker verhuisden tijdens de asielperiode zijn significant negatiever over diverse leefgebieden (Kloosterboer, 2009: Kind in het centrum; Kinderrechten in asielzoekerscentra). Met deze informatie zal het niet verwonderen welk effect het heeft op kinderen die 7, 9 of zelf 12x zijn verhuisd sinds hun aankomst in Nederland, totdat ze naar een huis mogen. Hereniging De hereniging van een gezin is doorgaans een heuglijke gebeurtenis. Er ontstaan echter nog wel eens spanningen tussen de gezinsleden die al langer in Nederland waren en de gezinsleden, die net aankomen. Om doorgaans financiële en praktische redenen wordt een keuze gemaakt welke gezinsleden er vooruit gaan en welke leden later volgen, zodra er een verblijfsvergunning is toegekend. Doorgaans heeft het kind, dat als eerste naar Nederland kwam, een lange weg doorlopen (geregeld zelfs letterlijk) met veel enerverende ervaringen, eer deze in Nederland terechtkwam. Ook heeft het een voorsprong op het leven in Nederland op de andere kinderen. Dit kan afgunst en wrijving veroorzaken. Op de scholen wordt daarnaast ook gezien wat het effect op kinderen is als ze van het ene op het andere moment met het vliegtuig in Nederland aankomen en in ons schoolsysteem terechtkomen. Het betekent de eerste weken acclimatiseren, dat voor het ene kind makkelijker te hanteren is dan het andere kind. Weinig eerder genoten onderwijs Een heel aantal leerlingen op de (AZC-)scholen hebben beperkt of geen onderwijs genoten in het land van herkomst. Bij sommige leerlingen blijkt dat zij van ouders afkomstig zijn, die zelf niet kunnen lezen of schrijven en dit voor het eerst in de Nederlandse taal gaan leren. Door de oorlog zijn de scholen in een land als Syrië (en in de opvangkampen eromheen) genoodzaakt met minimale middelen onderwijs te verzorgen. De vluchtgeschiedenis heeft bij veel kinderen ook voor grote gaten in hun onderwijs gezorgd. Bij tijdelijk verblijf op opvanglocaties in Nederland komt het ook voor dat het onderwijsproces moeizaam op gang komt.


Veel kinderen hebben hierdoor te maken met een forse onderwijsachterstand. Daarnaast wordt hun vermogen, om zich te concentreren op de lesstof en nieuwe vaardigheden aan te leren, beperkt door de stressvolle omstandigheden waarin ze nog steeds verkeren. Opeenstapeling (traumatische) ervaringen De bovengenoemde elementen komen bovenop alle ervaringen die deze kinderen al hebben meegemaakt in hun land van herkomst en de vlucht naar Nederland. Het komt doorgaans bovenop een langduriger verblijf in de oorlogssituatie met meer intense vluchtverhalen door de langer aanhoudende oorlog en het verergeren van de situatie in het land van herkomst (door o.a. tekorten), maar ook in de gebieden waar vluchtelingen worden opgevangen. Het betekent dat deze kinderen vaak te kampen krijgen en hebben met psychosociale problemen ten gevolge van de levensenerverende (traumatische) ervaringen uit onder andere hun (oorlogs)verleden en de spanningsvolle situatie op het AZC. 3.3 Grotere zorgvraag De processen met de vluchtelingenkinderen vragen van de leerkrachten veel tijd met het gevoel ontoereikende zorg te kunnen bieden, omdat onderwijs hun ‘core business’ is. De ervaring leert bovendien dat de problematiek van de huidige kinderen, die nu nog op een AZC verblijven en daarna pas alsnog een plek binnen de Nederlandse maatschappij krijgen, groter is geworden. In het kort betekent het dat deze leerlingen meer zorg vragen door:

Opeenstapelende (traumatische) enerverende levenservaringen.

Rouw- & verlies.

Het ongewoon zijn met het (Nederlands) onderwijssysteem.

De veelvuldige verhuizingen.

De langdurige processen.

Het hechten & onthechten. Al deze thema’s leveren problemen op, die o.a. op school worden waargenomen, in de vorm van:

Concentratieproblemen en algehele onrust.

Agressief of sterk teruggetrokken gedrag.

Angstig gedrag of overactief gedrag.

Problemen in de emotieregulatie.

Weinig zelfvertrouwen.

Nauwelijks weet hebben van de eigen mogelijkheden en krachten.

Moeilijk om kunnen gaan met andere kinderen.

Moeite hebben met delen en vooral gericht op de eigen tekorten (overleefmodus). Problemen, die onder andere thuis worden waargenomen, zijn:

Slapeloosheid en nachtmerries.

Bedplassen.

Angstig gedrag of overactief gedrag.

Spanningen.


Veelvuldig hoofdpijn en buikpijn (zonder somatische basis, waarschijnlijk ten gevolge van bovenstaande spanningen).

3.4 Ontoereikend aanbod Al met al is de ernst van de problematiek van vluchtelingenkinderen niet afgenomen, terwijl er bij deze kinderen doorgaans geen andere vorm van hulpverlening voorhanden is. Het COA is op dit vlak met handen gebonden, doordat zij alleen de curatieve basisgezondheidzorg te bieden hebben. Een preventief aanbod willen ze wel graag bieden en kunnen daar ook achter staan, omdat zij ook inzien wat het grote voordeel is, alleen valt dit niet binnen hun mogelijkheden. Er worden wel pilots op dit vlak opgezet, maar deze hebben nog lang tijd nodig voordat deze bij alle AZC’s voor handen zullen zijn. In de huidige reguliere hulpverlening is daardoor gebleken dat deze kinderen op dit moment tussen de wal en het schip vallen, door het (nog) ontoereikende aanbod. Die ontoereikendheid valt veelal samen met de hoge drempel die (door ouders) ervaren wordt naar de reguliere geestelijke gezondheidzorg (“mijn kind is niet gek”) naast het gegeven dat dit een doorgaans talig aanbod is, terwijl de kinderen de Nederlandse taal nog niet of niet voldoende beheersen.

Stichting Tussenspel wordt om deze reden benaderd om ervoor te zorgen dat gepaste zorg op scholen wordt geleverd. Deze tendens heeft een vlucht gekregen sinds er een brief is uitgegaan vanuit het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) naar de Tweede Kamer op 26 oktober 2015 met als onderwerp 'Onderwijs aan asielzoekers'. Hierin wordt onder andere kenbaar gemaakt dat er niet alleen hulp nodig is bij het leren van een taal, “…, maar ook om het wennen aan een ander schoolsysteem, en het verwerken van oorlogservaringen. Het waarborgen van de sociale veiligheid en tegengaan van discriminatie, waar we voor alle leerlingen in alle onderwijssectoren op inzetten, is ook voor deze doelgroep van belang. Een veilige omgeving verlaagt de kans op posttraumatische stress, depressie en angsten.” 3.5 Maatwerk door Stichting Tussenspel Scholen en gemeenten zijn zich meer en meer bewust van de beschreven problematiek en zoeken naar een manier om deze te ondervangen. Ontzorgend De stichting biedt een compleet aanbod van vaktherapie op school, waar bij zowel de vaktherapeut, werkend onder de koepel van de stichting, als de organisatie voor rekening van de stichting komt. Het voordeel is dat er ook vervanging geregeld kan worden en de vaktherapeut bekend is met de doelgroep. Advies & ondersteuning Daarnaast is door de decentralisatie van de jeugdzorg een grotere behoefte ontstaan om te werken met een (vak)therapeut binnen de gemeentegrenzen. Op dat moment kan er kennis en kunde worden ingekocht vanuit de stichting om de betreffende therapeut en school te ondersteunen met het aanbod aan vluchtelingenkinderen.


4 Zorgleerlingen

4.1 Kinderen in achterstandswijken Het is een natuurlijk gegeven dat er veel aandacht is gegaan (en nog gaat) naar de vluchtelingen en de problematiek die daarmee samengaat. Er zijn in Nederland echter meer kinderen die leven in knelsituaties. Ook deze kinderen worden door onze stichting niet vergeten. Door nauw contact met scholen in onder andere achterstandswijken, ook wel krachtwijken genoemd, worden ook hier projecten opgezet met betaling vanuit onder andere schoolbesturen en/of subsidies. Er zijn in het verleden zelfs in incidentele gevallen en/of in pilots projecten opgepakt door therapeuten op pro-deo basis om ervoor te zorgen dat kinderen de zorg krijgen die zij nodig hebben en er meer bekendheid wordt gegeven aan het werk van de stichting. 4.2 Problematiek Kinderen in achterstandswijken groeien soms op in ingewikkelde thuissituaties. Er zijn situaties waarbij een kind meer nodig heeft dan enkel een arm om de schouder of een duwtje in de rug, die doorgaans wel door een leerkracht gegeven kan worden. Leerkrachten constateren dat de ouders in de problemen kunnen komen door een tekort aan financiële middelen, onmacht, schaamte of angst, waardoor zij niet met hun kinderen bij de reguliere hulpverlening terechtkomen. De hulp komt dan doorgaans laat op gang en veelal pas als de situatie is geëscaleerd. Dit is een akelige ervaring voor een kind, waarbij vervolgens zwaardere en duurdere zorgverlening moet worden ingezet. Om dit te voorkomen wordt door Stichting Tussenspel laagdrempelige ondersteuning op de scholen geboden. 4.3 Kanteling jeugdzorg De participatiemaatschappij, waarin we terecht zijn gekomen, vraagt meer van de omgeving van een kind en het gezin, waarin dat kind opgroeit. De jeugdzorg ligt bovendien sinds januari 2015 bij de gemeenten. Dit laatste levert voordelen en nadelen op. Voordeel is dat er lokaal direct met een gemeente om tafel gezeten kan worden om projecten op te zetten. Nadeel was dat gemeenten het zelf ook nog niet wisten hoe vorm te geven aan deze zorg. De stichting heeft in dat jaar gemerkt dat juist door deze zoektocht de gemeenten niet meteen de ruimte hadden om aan te sluiten bij nieuwe projecten en de hand nog op de knip hielden. Het vroeg daarom veel tijd om in gesprek te gaan met gemeenten, waardoor ook minder therapieën konden worden verzorgd. Het is gedurende 2016 en 2017 merkbaar dat gemeenten hierop meer grip (beginnen te) krijgen. Er wordt per gemeente ieder op een eigen wijze vormgegeven aan de invulling van de jeugdzorg. Een deel van hen ondersteunt de scholen op een financiële wijze om hun leerlingen de zorg en aandacht te bieden die zij nodig hebben. Anderen gaan zelf actief op zoek naar een organisatie die deze specifieke zorg kan leveren. De scholen en gemeenten komen dan onder meer bij onze stichting terecht, waardoor waardevolle projecten mogelijk worden. We hebben dan ook bij deze projecten een grote betrokkenheid ervaren bij de personen van de gemeente. Het zijn mensen die die echt gaan voor de inwoners, en daarmee dus ook voor de kinderen, van hun gemeente.


5 Projecten

5.1 Algemeen Stichting Tussenspel werkt aan een uitbreidend landelijk netwerk van vaktherapeuten. De projecten worden lokaal verzorgd door deze therapeuten op diverse scholen in verschillende gemeenten. In 2017 is gewerkt in de plaatsen:

Leersum (gemeente Utrechtse Heuvelrug) - AZC o BS Wereldkidz - De Hoogstraat

Zeist - AZC o BS Wereldkidz – De Vrije Vogel

Groningen o CBS De Kleine Wereld

Locatie ‘de Rosensteinlaan’ Locatie ‘de Celebesstraat’

o De Siebe Jan Boumaschool o BS De Wegwijzer o BS De Heerdstee o CBS De Tamarisk

Oud-Beijerland o De Leeuwenhartschool

Culemborg o Koningin Julianaschool

IJsselstein o BS Paulusschool

Lopik o BS De Zomergaard o BS St. Victor

Houten o Taalschool De Bengelbongerd

Ieder project heeft een eigen karakter passend bij de betreffende locatie en vaktherapeut. De projecten hebben daarnaast ook een aantal belangrijke overeenkomsten. De vaktherapeuten nemen allen deel aan een intervisiegroep, waarbinnen ze kennis en kunde kunnen delen en ook gescherpt worden in hun eigen professioneel handelen. Ze werken bovendien volgens de methodiek en gedragscode van de stichting. Er wordt van de therapeuten verwacht dat zij zich inzetten voor een grotere bekendheid en uitbreiding van de mogelijkheden van de stichting. De stichting functioneert als makelaar in deze projecten en is geen aanspreekbaar rechtspersoon. De vaktherapeuten blijven als zelfstandig gevestigden verantwoordelijk en aansprakelijk voor het welslagen van de projecten, die zij onder beheer van Stichting Tussenspel uitvoeren. In bovenstaande beschrijvingen van de doelgroepen, waarvoor Stichting Tussenspel werkt, is al uitleg gegeven over de situatie waarin de kinderen verkeren voordat ze in aanmerking komen voor hulp van de vaktherapeuten betrokken bij de stichting. Alle projecten zijn gestart op scholen die


betrokken zijn bij een asielzoekerscentrum, opvang anderstaligen (NT2- of Taalklas) of staan in achterstandswijken. De kinderen, die begeleid werden, hadden weinig tot geen mogelijkheden om gebruik te maken van reguliere hulp. Om de zorg te kunnen leveren, die deze kinderen nodig hebben, worden gelden vrijgemaakt, vanuit onder andere gemeentelijke subsidies, ziektekostenverzekeringen, fondsen en andere bijdragen (van bijvoorbeeld schoolbesturen, bedrijven en particuliere initiatieven). Hieronder vindt u een overzicht van de lopende projecten of die gedurende 2017 werden opgezet en/of afgerond. 5.2 BS Wereldkidz - De Hoogstraat (AZC Leersum) Germa de Jong, initiatiefnemer van de stichting, is als beeldend therapeut al bijna 20 jaar betrokken bij het AZC te Leersum. Net als in voorgaande jaren heeft zij met de rijdende therapie-ruimte ‘de Tekenbus’ gewerkt op basisschool Wereldkidz - De Hoogstraat in Leersum. Al deze jaren mag dit project al gemeentesubsidies ontvangen met dank aan de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Stageplaats Vanaf mei 2017 is een nieuwe stagiaire beeldende therapie bij dit project betrokken: Talitha Cocquyt. Zij verzorgt, onder begeleiding van vaktherapeut Germa de Jong, een viertal therapieën. Talitha zal nog tot mei 2018 blijven werken op de school. Schets van de doorstroom & problematiek In Leersum betreft het vluchtelingenkinderen die wachten op een status en/of plaatsing in een woning. Om een beeld te geven van het effect van de grote stroom vluchtelingen betekent het voor deze school een grote doorstroom van kinderen, doordat zij veelal binnen enkele maanden een woning toegewezen kregen. In het afgelopen jaar heeft deze school een forse groei doorgemaakt en een groot aantal leerlingen hebben hier onderwijs gekregen. Dit betekent in cijfers dat basisschool Wereldkidz - De Hoogstraat op 1 januari 2017 nog 34 leerlingen telde en op 31 december 2017 69 leerlingen, een ruime verdubbeling. Bovendien zijn er dit jaar 72 leerlingen ingestroomd en 37 uitgestroomd. In totaal hebben in 2017 dus 106 leerlingen onderwijs gekregen op deze school. De kinderen kwamen dit jaar vooral uit Syrië en Eritrea. Daarnaast zijn er nog kinderen uit Afghanistan, Iran, Irak, Sierra Leone, Azerbeidzjan en Armenië. In het begin van het jaar kwamen er kinderen voor gezinshereniging naar Nederland: één ouder of een kind was al eerder naar Nederland gekomen, de rest van het gezin volgde. Aan het eind van het jaar stroomden er veel nieuwe gezinnen binnen op het AZC waaronder veel gezinnen uit Eritrea. Veel kinderen met een grote ontwikkelings- en onderwijsachterstand vroegen om een specifieke benadering door de leerkrachten en de therapeut. De contacten met ouders zijn geïntensiveerd. Ouders zijn vaker bij de therapie betrokken, om hen te ondersteunen als opvoeder. Er is in


toenemende mate gebruikgemaakt van onbetaalde of professionele tolken. Ook is de samenwerking met gezinsbegeleiders, voogden, verpleegkundigen en maatschappelijk werkers intensiever geworden, zodat er meer lijnen zijn naar de thuissituatie van het kind. Opvallend was dit jaar dat er verschillende jongere kinderen met een ernstige ontwikkelingsachterstand op de school kwamen. Een aantal kleuters functioneerde sociaal-emotioneel bijvoorbeeld op een niveau van een tweejarige. De achterstand had deels met traumatische ervaringen te maken en met beperkte ontwikkelingsmogelijkheden gedurende hun vlucht. Bij enkele kinderen werd een kinderarts geraadpleegd over evt. constitutionele ontwikkelingsstoornissen. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt: Met persoonlijke indicatie Individueel voor langere tijd 26 Individueel, incidenteel (max. 3 sessies) 2 Zowel individueel als samen met een ander kind 4

Totaal 32 Groepsaanbod Deelname aan “Laat maar zien wie je bent” 24

Totaal 24 Hiernaast werden er enkele klassikale lessen verzorgd en werden de therapeuten betrokken bij het ontwikkelen van lessen sociale weerbaarheid. Ook deden zij mee bij diverse schoolactiviteiten. Indicaties Kinderen met de volgende indicaties werden door de leerkrachten aangemeld:

Ernstige ontwikkelingsachterstand, veelal voortkomend uit een combinatie van trauma of vluchtverhaal en constitutie van het kind 9

Gezinsproblematiek, waarin nauw samenwerkt werd met maatschappelijk werk en gezinsbegeleider 5

Aanpassingsproblemen op school met diverse oorzaken 9

Agressief gedrag, aangeleerd in vluchtelingenkampen 2

Sterk teruggetrokken, angstig gedrag 2

Grote zorgen om ouders, geparentificeerde kinderen 3 Genoemde indicaties geven veelal slechts een deel van de problemen aan. Alle kinderen hebben gemeen dat ze ontworteld zijn en vanuit een instabiele situatie in het thuisland naar Nederland zijn gekomen. Voor alle kinderen geldt dat ze in een tussenfase zitten na de vlucht vanuit hun land naar het vinden van en/of het hopen op een nieuwe thuisbasis in ons land. Bij alle kinderen gaat dit gepaard met onzekerheid en spanningen, ook bij de ouders. Veel van de kinderen hebben een angstig of zelfs traumatisch vluchtverhaal.


5.3 BS Wereldkidz - De Vrije Vogel (AZC Zeist) Sinds november 2015 is door Germa de Jong (‘de Tekenbus’) in overleg met Stichting Wereldkidz (www.wereldkidz.nl) op beperkte schaal een pilot gestart op basisschool ‘de Vrije Vogel’ op het AZC te Zeist. Dit heeft alles te maken met de dringende vragen vanuit de school om de kinderen, die hinder ervaren van hun opgedane ervaringen, verder te helpen. Beeldend therapeut Arja Diepstraten (Praktijk ‘de Vormende Hand’) heeft deze locatie van Germa in mei 2016 overgenomen. Door ziekte is de inzet van te weinig gedraaide uren door beeldend therapeute Ghislaine Nieuwenhuizen (Praktijk ‘Aldoende’) ingelopen. Groepsdynamische onrust en discriminerend gedrag in de bovenbouwgroep zorgde bovendien voor de noodzaak tot het bieden van klassikale groepstherapie. Zij maakte hierbij gebruik van de eigen ontwikkelde methode ‘Aldoende weerbaar’ met elementen van ‘Rots en Water’ ter bevordering van de sociaal emotionele weerbaarheid van de kinderen en de sociale cohesie in de klassen. De inzet van Ghislaine is zo goed bevallen dat zij vanaf september 2017 deze locatie van Arja heeft overgenomen, zodat zij zich kon concentreren op de coördinerende taken binnen de stichting en meedraait op het moment dat er meer ondersteuning nodig is, zoals bij groepsaanbod. Financiering De pilot is geëvalueerd en de school heeft kenbaar gemaakt graag blijvend gebruik te willen maken van de uren van de vaktherapeut aan school verbonden. Er is op dat moment een beroep gedaan op subsidiegelden vanuit de gemeente Zeist. Deze zijn in juni 2016 ook daadwerkelijk toegekend, waardoor het project kon worden voortgezet in het resterende schooljaar 2015-2016 met tevens een vervolgtoekenning voor het schooljaar 2016-2017. De gemeente heeft vanaf het begin kenbaar gemaakt dat het om een co-financiering zou moeten gaan, omdat de jeugdzorg voor deze doelgroep niet meer tot het takenpakket van de gemeente hoort. Dit is al vanaf 2016 besproken met het COA en het samenwerkingsverband vanuit het onderwijs. Zoals eerder beschreven is het COA met handen gebonden als het gaat om zorggelden. De gemeente heeft uiteindelijk toegezegd nog een deel van de financiering op zich kunnen nemen tot mei 2018 en dat het daarna definitief stopt. Dit betekent dat, voor het resterend kalenderjaar 2018 en tot 1 april 2019 (sluitingsdatum van dit AZC), de stichting nog zoekt naar financiële middelen om de therapie te kunnen voortzetten. Problematiek De al eerder beschreven problematiek is waarmee ook de leerkrachten bij ‘de Vrije Vogel’ worden geconfronteerd. Zij hebben, evenals in Leersum, door de snel wisselende groep leerlingen met verschillende ontwikkelings- en lesniveaus een pittige klus. Een dreiging die daarnaast echter ook telkens geldt, is het leerlingenaantal. Zodra het leerlingenaantal oploopt, heeft de school meer mogelijkheden door het team aan te vullen met extra leerkrachten. Helaas heeft de school ook al meerdere keren te maken gehad met een afname in het leerlingenaantal, zeker nadat in de zomer van 2016 de noodopvang in eerste instante werd ingepakt en later definitief werd gesloten. De samenstelling van het team is: 4 parttime leerkrachten, 1 fulltime onderwijsassistent, 1 parttime schoolleider, 1 dag in de week een intern begeleider en een ½ dag is er een administratief medewerker beschikbaar. Dit betekent bij ziekte van een leerkracht dat dit onmiddellijk veel druk oplevert.

http://www.wereldkidz.nl/


Voor de kinderen houdt dit in dat ze, naast het hechten en onthechten aan klasgenootjes, die binnenkomen op het AZC en vervolgens doorstromen naar een huis en een reguliere basisschool binnen de Nederlandse samenleving (of in enkele gevallen teruggaan naar het land van herkomst), ook te maken krijgen met wisselingen qua samenstelling van de groepen met wisselende leerkrachten. Niet alleen voor de leerlingen vraagt dit telkens aanpassen maar ook voor de leerkrachten en andere betrokken medewerkers bij de school. De school doet z’n uiterste best om de veranderingen zo goed mogelijk vorm te geven en de kinderen binnen de omstandigheden te steunen. Uitgangspunt op de AZC-scholen is in elk geval dat geen enkele week hetzelfde is. De leerlingenaantallen geven een beeld waarmee deze school te maken heeft gehad voor kalenderjaar 2017. In januari 2017 had de school 31 leerlingen en op 31 december 2017 waren dit er nog 20. In totaal zijn er echter 43 inschrijvingen geweest en 54 uitschrijvingen. De leerkrachten hoefden het binnen de gegeven omstandigheden gelukkig niet alleen te doen. Er was ondersteuning bij de ontwikkeling en het onderwijs van de kinderen in de vorm van logopedie, vier enthousiaste vrijwilligers en een periode waren er twee stagiaires. Ook werd er beeldende therapie geboden vanuit Stichting Tussenspel voor kinderen waarbij meer aan de hand is en het hun moeilijk maakte om goed gebruik te kunnen maken van het geboden onderwijs.


Ik-boek Ondanks het kleine team, of misschien wel dankzij, leeft er veel enthousiasme en betrokkenheid. Er worden samen met Stichting Tussenspel taken opgepakt om het onderwijs, de therapie en de samenwerking daarin te verbeteren en de sociaal-emotionele ontwikkeling voor deze kinderen te bevorderen. De school wilde bovendien graag een antwoord hebben op het welkom heten en afscheid nemen van de vele kinderen, die bij hen een (tijdelijke) plek krijgen. Om deze reden is het plan ontstaan om te werken aan een ‘Ik-boek’. Kinderen in AZC’s moeten telkens weer opnieuw hun verhaal vertellen en hebben doorgaans weinig persoonlijke spullen. Bovendien raken ze sociaal-emotioneel steeds verder verwijders van wat voor hen belangrijk is, zoals het huisdier en de dierbaren die ze in het land van herkomst achterlieten. Het Ik-boek is een object dat het praten over deze onderwerpen makkelijker maakt, juist ook als het gaat om het ophalen en het behouden van de mooie herinneringen als tegenhanger naar de moeilijke ervaringen waarmee ze geconfronteerd zijn en nog steeds worden. Stagiaire Sannah van der Knaap, student aan de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening, heeft hiervoor een basis ontwikkeld op basis van de gewenste thema’s. De foto op de vorige pagina toont hoe ze hieraan, samen met een leerling, invulling geeft. Dit Ik-boek wordt nog verder ontwikkeld om soepele aansluiting te vinden bij de onderwijsthema’s, waardoor de leerkrachten er niet nog een grote taak bijkrijgen, maar een vanzelfsprekend onderdeel kan worden van hun aanbod. In een verder gevorderd statium kan dit hulpmiddel ook bij andere projecten worden ingezet. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt: Er werden binnen dit project individuele, systemische en groepstherapieën verzorgd. Daarnaast werden via het Ik-boek alle kinderen, die op de school instromen, bereikt. Met persoonlijke indicatie Individuele therapie 35

Totaal 35 Groepsaanbod* Deelname aan groepstherapie m.b.t. weerbaarheid (in kleine groepjes) 24 Deelname aanbod ‘ouder & kind’-groep - Deelnemende kinderen (ouders / verzorgers zijn niet meegerekend) 8 Deelname zomeraanbod ‘Ik kan (niet)’ aan alle leerlingen op school 23 Deelname kerstaanbod aan alle leerlingen op school 20 * Het optellen van het totaal van het groepsaanbod geeft een vertekend beeld, aangezien bij meer onderdelen dezelfde kinderen in aanmerking zijn gekomen. Door de hoge doorloop van kinderen op de school, zijn het echter niet altijd dezelfde groep kinderen geweest.


Indicaties Kinderen met de volgende indicaties werden door de leerkrachten aangemeld:

Traumatisch verleden (deels door o.a. procedures in Nederland) in combinatie met psychiatrische ontwikkelingsproblematiek

Problemen o.a. veroorzaakt door afwezigheid van beide ouders

Overmatige stress bij het kind en/of de alleenstaande ouder

Last van de gevolgen van een trauma, angstig, slaapproblemen

Ontwikkelingsachterstand door diverse oorzaken

Moeite met gewenning aan het leven in het AZC en Nederland, vaak mede door beperkte zorg van ouders

Hulp nodig bij ontwikkeling van sociale vaardigheden

Weinig zelfvertrouwen, laag zelfbeeld

Ondersteuning bij terugkeer naar land van herkomst

Introvert / extrovert gedrag 6 Genoemde indicaties geven veelal slechts een deel van de problemen aan en er kunnen meerdere indicaties bij één kind een rol spelen. Zoals ook al bij het project in Leersum werd aangegeven hebben alle kinderen gemeen dat ze ontworteld zijn en vanuit een instabiele situatie in het thuisland naar Nederland zijn gekomen. Voor alle kinderen geldt dat ze in een tussenfase zitten na de vlucht vanuit hun land naar het vinden van en/of het hopen op een nieuwe thuisbasis in ons land. Bij alle kinderen gaat dit gepaard met onzekerheid en spanningen, ook bij de ouders. Veel van de kinderen hebben een angstig of zelfs traumatisch vluchtverhaal. Contacten met ouders Er wordt zowel bij de AZC-school in Leersum als bij de AZC-school in Zeist meer nadruk gelegd op het systemisch therapeutisch werken, ofwel het betrekken van de ouders / verzorgers en eventuele aanwezige broertjes en zusjes en/of andere familieleden bij de therapie. Het versterken van de persoonlijke mogelijkheden van de ouders in hun rol als opvoeder, was hierin een belangrijk doel. De financiële middelen van de school laten het gebruik van een tolk maar mondjesmaat toe. Om deze reden is in situaties gekozen voor onder andere de inzet van, voor de familie vertrouwde, andere asielzoekers en/of vrijwilligers, waarmee een overeenkomstig gesproken taal te vinden was. Bij één van de vrijwilligers werd het feit dat zij drager is van een hoofddoek als grote meerwaarde ervaren. 5.4 CBS De Kleine Wereld Dorien Bredenhof-Kroese heeft dit jaar als beeldend therapeut een dag per week gewerkt binnen het project ‘Een tekenjuf op school’. Dit project werd verzorgd op twee locaties, de Rosensteinlaan en de Celebesstraat, van de Christelijke Basisschool ‘De Kleine Wereld’ (vallend onder het bestuur van de Vereniging Christelijke Onderwijs Groningen) verzorgd. De locatie aan de S.S. Rosensteinlaan ligt aan de rand van de Oosterparkwijk; met als voornaamste voedingsgebied de Oosterparkwijk en het Centrum. De locatie Celebesstraat ligt vrij centraal in de


Indische Buurt met als voornaamste voedingsgebied de Indische Buurt, de Korrewegwijk, de Hunze en Van Starkenborgh. Krachtwijk De Kleine Wereld (www.dekleinewereld.nl) is een school met leerlingen uit een zogenaamde krachtwijk. Vanuit de school, de GGD (sociaal verpleegkundigen verbonden aan de school) en reguliere hulpverleners werd geconstateerd dat binnen ‘De Kleine Wereld’ relatief veel leerlingen voorkomen die opgroeien in ingewikkelde thuissituaties, waarmee sprake is van een verhoogd traumarisico. In 2012 is daarom een tweejarig pilotproject gestart waarmee de kansen van kwetsbare leerlingen worden vergroot. Deze pilot heeft jaarlijks een vervolg gekregen met dank aan gemeentesubsidie. In eerdere jaren heeft ook een bijdrage van Stichting Het Roode- of Burgerweeshuis dit project mogelijk gemaakt. Om de kinderen te kunnen bereiken zijn deze giften van groot belang. We zijn hen daarom erkentelijk voor de jaren van ondersteuning. Schoolgrootte Op 4 september 2017 begint de school met 180 leerlingen, die verdeeld zijn over 10 groepen. Het aantal leerlingen per 1 januari 2017 waren 206 en het aantal leerlingen per 31 december 2017: 180. De in- en uitstroom: 24 leerlingen stroomden uit naar het voortgezet onderwijs (VO). Teamsamenstelling De directeur is eindverantwoordelijk is voor beide locaties. De locatie Rosenstein heeft een locatieleider die verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken op deze locatie. Verder zijn er op De Kleine Wereld 20 groepsleerkrachten werkzaam, waarvan enkele parttime. Twee leerkrachten zijn als intern begeleider werkzaam. Eén is verantwoordelijk voor de bovenbouw en de ander voor de onderbouw. Andere betrokkenen buiten de school, waarmee contact is, zijn de WIJ-teams Oosterparkwijk en Korrewegwijk. Presentatie trauma, hechting & traumasensitief werken De therapeut heeft regelmatig overleg met de betrokken leerkrachten en dit jaar twee presentaties gegeven over trauma, hechting en traumasensitief werken aan het volledige team gegeven. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt in 2017:

Direct: 17

Indirect: +/- 200

Reden van verwijzing De kinderen werden naar de therapie verwezen om de volgende redenen:

Gedragsproblematiek, zowel externaliserend als internaliserend (met soms achterliggende trauma- en hechtingsproblematiek).

Weinig vertrouwen in zichzelf of de ander.

Onverwerkt trauma.

Onrustige thuissituatie.

http://www.dekleinewereld.nl/


Beschrijving werkzaamheden De therapeut werkt vanuit een cliënt-gerichte en empowerende benadering. Door een zorgvuldig afgestemde inzet van therapeutisch contact, spelen beeldend materiaal kunnen de kinderen weer (een beetje meer) leren ontspannen, ervaren en grip krijgen. Het kind kan zodoende weer adequater handelen en leren en wordt een eventuele escalatie van het probleem (en de inzet van zwaardere hulp) voorkomen. De therapeut werkt hierbij in samenwerking met ouders, school en waar nodig andere betrokkenen. Waar mogelijk wordt er gericht op het kind én de ouder aan de relatie tussen beide. Stageplaats Ook op deze locatie is een aantal weken een stagiaire van de Creatieve Therapie Opleiding van de Stenden Hogeschool betrokken geweest en begeleid in het leerproces in de praktijk. Deze stagiair heeft in één van de klassen kunnen werken aan spanningsregulatie bij de kinderen. 5.5 Siebe Jan Boumaschool Mirjam Pfizenmayer werkt vanuit haar praktijk ‘De Kleurenzolder’ als beeldend therapeut één dag in de week op de Siebe Jan Boumaschool in Groningen. De Siebe Jan Boumaschool (www.siebejanboumaschool.nl) is een school met leerlingen uit een zogenaamde krachtwijk, de Oosterparkwijk. Het is een school voor openbaar onderwijs. Dit betekent dat alle kinderen, ongeacht culturele achtergrond, geloofs- en/of levensovertuiging worden toegelaten. In de huidige multiculturele samenleving, waarvan deze wijk een weerspiegeling is, wil de Siebe Jan Boumaschool een bijdrage leveren aan acceptatie en integratie van verschillende culturen. De therapie wordt dan ook verzorgd in samenwerking met de leerkrachten, ouders en in sommige gevallen met het WIJ-team. Mirjam heeft bovendien wekelijks contact met de interne begeleider van de Siebe Jan Boumaschool . Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt: Met persoonlijke indicatie - individueel voor langere tijd 8 Deelname groep voor korte begeleiding (1 groep) 26

Totaal 34 De aanvraagprocedure is na de zomervakantie aangepast. Nu loopt elke verwijzing via het WIJ-team. Dit heeft voor veel vertraging gezorgd en hierdoor zijn er na de zomervakantie minder kinderen in aanmerking gekomen voor beeldende begeleiding. Indicaties Kinderen met de volgende indicaties werden door de leerkrachten aangemeld: Onrustige en/of emotioneel onveilige thuissituatie 1 Kinderen in scheidingssituatie 2 Ouders hebben moeite met het zoeken en/of aanvaarden van hulp voor hun kind 1


Negatief zelfbeeld / weinig vertrouwen in zichzelf en anderen, gesloten gedrag 2 Regelmatig aanvaringen met klasgenoten, leerkrachten en/of gezinsleden 1 Grensoverschrijdend gedrag naar klasgenoten, leerkrachten en/of gezinsleden 1 Tijdsinvestering therapeut Er waren in totaal zes uren per week beschikbaar voor het uitvoeren van therapieën, inclusief verslaglegging en overleg. Buiten deze uren besteedde de therapeute globaal twee uren per week aan ouderbegeleiding, overleg met leerkrachten en andere betrokkenen en voorbereiding en organisatie van haar werk. Eén keer per zes weken was zij aanwezig bij een intervisiebijeenkomst van Stichting Tussenspel. Naast deze uren besteedde de therapeut globaal 4 dagen aan (zelf)studie/bijscholing. In de praktijk De therapeut heeft een vaste werkplek op school met een afsluitbare kast voor materialen en werkstukken. Deze ruimte ligt op een rustige plek op school waar niet te veel mensen langskomen. De Siebe Jan Boumaschool heeft twee gebouwen met 8 groepen. Op deze manier is het makkelijk de kinderen voor een half uur of drie kwartier uit de les te halen voor beeldende therapie. In de individuele begeleiding kwamen een heel aantal kinderen het afgelopen jaar voor ontlading van opgebouwde spanning in de klas of hun thuissituatie. Hieraan hebben we in de begeleiding gewerkt door frustratie of agressie op een goede manier te leren uiten. Een andere hulpvraag was een laag zelfbeeld en daardoor teruggetrokken en gesloten gedrag in de klas en thuis. Hieraan is ego-versterkend gewerkt en ervoor gezorgd dat de leerling vooral succeservaringen kon opdoen. Ook waren er kinderen met traumatische ervaringen in hun thuissituatie en bij één meisje door haar vlucht naar Nederland. De aandacht is om deze reden gericht geweest op het verwerken van de ervaringen. Er zijn ik-boeken gemaakt, waarin de ervaringen een plek konden krijgen. Tijdens de sessies is tevens onder andere tijd genomen voor het ervaren van het effect van ontspannings-oefeningen en hoe zij deze zelf (thuis en op school) kunnen toepassen. Bijzondere momenten Bijzondere momenten zijn voor de therapeut de waardering, die ze van de kinderen krijgt. Deze ervaart ze door het vertrouwen dat ze ontvangt en als ze ziet welke ontwikkeling een kind doormaakt. Ook van de ouders komt deze waardering en heeft ze deze waardering zelfs in de vorm van een bloemetje gehad. Er zijn regelmatig attenties en kaartjes van de Siebe Jan Boumaschool en van de interne begeleider, die blij zijn met de samenwerking en de resultaten, die ze bij de kinderen zien. Een fijne situatie ontstond tijdens een contactmoment met het WIJ-team, die haar opzocht voor een overleg met een kind. Het kind, dat het gesprek met het WIJ-team had, wilde het gesprek graag binnen de beeldende begeleiding op school doen. Dit werd namelijk als een veilige omgeving door het kind ervaren.


In mei waren er 'kunst-weken' op school. De therapeut werd door een groep gevraagd om iets in hun klas te komen doen. Alle leerlingen hebben op dat moment hun lievelingsdier van klei gemaakt. Ze vond vooral de samenwerking van de kinderen onderling heel mooi. Het was waardevol te zien hoe ze elkaar hielpen. 5.6 BS De Wegwijzer Mirjam Pfizenmayer heeft vanuit haar praktijk ‘De Kleurenzolder’ als beeldend therapeut een pilot van drie maanden, één dag in de week, gedraaid op de CBS De Wegwijzer in Groningen. De Wegwijzer is een christelijke basisschool in een zogenaamde krachtwijk waar kinderen al vanaf 2 jaar welkom zijn in de peuterspeelzaal. Tijdens de pilot is gekeken of de school, de kinderen en de ouders baat hebben bij het aanbieden van beeldende therapie op de school. De therapeut heeft samengewerkt met de leerkrachten en de ouders. Zij heeft wekelijks contact met de interne begeleider van De Wegwijzer gehad. Succesvol project De reacties op het project zijn positief. De Wegwijzer, de kinderen en de ouders is het aanbod heel goed bevallen. De wens is geuit om een vervolg aan de pilot te geven en zodoende is er gezocht naar financiering. Geen vervolg financiering Er is geprobeerd om geld aan te vragen voor het schooljaar 2017-2018. Helaas is er geen toekenning gekomen, waardoor het project helaas geen vervolg kon krijgen. Op een later moment hopen we dit project alsnog te kunnen financieren, aangezien er is aangegeven dat er wel dringend behoefte is aan ondersteuning op deze school en de ondersteuning van de vaktherapeut als waardevol is ervaren. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt: Kinderen met persoonlijke indicatie – individuele therapie voor langere tijd 5 Indicaties Onrustige en/of emotioneel onveilige thuissituatie: 1 Ouders hebben moeite met het zoeken en/of aanvaarden van hulp voor hun kind: 2 Negatief zelfbeeld / weinig vertrouwen in zichzelf en anderen, gesloten gedrag: 1 Grensoverschrijdend gedrag naar klasgenoten, leerkrachten en/of gezinsleden: 1 Tijdsinvestering therapeut Er waren in totaal vier uren per week beschikbaar voor het uitvoeren van therapieën, inclusief verslaglegging en overleg. Buiten deze uren besteedde de therapeut globaal twee uren per week aan ouderbegeleiding, overleg met leerkrachten en andere betrokkenen en voorbereiding en organisatie van haar werk.


Eén keer per zes weken was zij aanwezig bij een intervisiebijeenkomst van Stichting Tussenspel. Naast deze uren besteedde de therapeut globaal vier dagen aan (zelf)studie/bijscholing. In de praktijk De therapeut heeft een vaste werkplek op de school. In het magazijn konden materialen en werkstukken worden opgeborgen. Net als bij de Siebe Jan Boumaschool kwamen in de individuele begeleiding een heel aantal kinderen het afgelopen jaar voor:

Ontlading van opgebouwde spanning in de klas of hun thuissituatie.

Een laag zelfbeeld en daardoor teruggetrokken en gesloten gedrag in de klas en thuis.

De aanpak van traumatische ervaringen in hun thuissituatie en vlucht naar Nederland. Bij twee kinderen gaven de ouders aan veel moeite te hebben in het sturen van hun kinderen bij extreme boosheid en auto-agressie. Hieraan is gewerkt door de emoties te bespreken en te verwerken, agressie op een goede manier te uiten en door opdrachten in leiden en volgen.

Bijzondere momenten Op deze school waren de ouders zeer betrokken. Ze hadden grote interesse voor het aanbod en ervoeren het belang van de beeldende begeleiding op school. Zoveel enthousiasme was nieuw en stimulerend voor de therapeut en werkte bijzonder prettig. Het was mooi te ervaren hoeveel baat de kinderen hadden bij de relatief korte tijd waarin de begeleiding mogelijk was. De therapiesessies konden daardoor toch nog veel teweegbrengen bij zowel de kinderen als bij de ouders en leerkrachten. 5.7 BS De Heerdstee Petra Molegraaf heeft als beeldend therapeut sinds september 2017 het nieuwe project opgepakt bij het ‘De Heerdstee’ in Groningen. De Heerdstee is een christelijke daltonschool voor basisonderwijs. In deze school hebben ze één Schakelklas voor Nieuwkomers. De leerlingen uit deze schakelklas is de groep waarvoor het aanbod vanuit de stichting wordt ingezet. Dit project is met dank van Stichting Hoenacker mogelijk gemaakt, omdat zij de financiering voor hun rekening namen. Samenstelling team & leerlingen De betrokkenen bij dit project zijn de directrice, de 2 groepsleerkrachten en de onderwijsassistent. De rest van het team is op de hoogte van het project, maar niet direct betrokken. De schakelklas heeft gemiddeld 18 leerlingen. In de periode van een schooljaar zijn er zeker 18 kinderen ingestroomd en ook 18 uitgestroomd. De kinderen blijven gemiddeld één jaar in deze groep.


Aantal bereikte kinderen In de periode sinds september 2017 zijn alle kinderen in de groep, momenteel 17, bereikt d.m.v. groepsactiviteiten en hebben 9 kinderen individuele therapie gehad. Indicaties Kinderen werden met onder andere de volgende indicaties aangemeld:

Geen emoties kunnen uiten

Moeite met initiatief of eigenheid tonen

Trauma in verleden

Hechtingsproblematiek Genoemde indicaties geven veelal slechts een deel van de problemen aan. Alle kinderen hebben gemeen dat ze ontworteld zijn en vanuit een instabiele situatie uit het land van herkomst naar Nederland zijn gekomen. Bij alle kinderen gaat dit gepaard met onzekerheid en spanningen, ook bij de ouders. Veel van de kinderen hebben een angstig of traumatisch vluchtverhaal. Meerdere kinderen hadden dan ook meerdere indicaties voor therapie. In de praktijk Als werkplek maakt Petra gebruik van een kamer in de school. Deze kamer wordt op andere tijdstippen ook gebruikt door de schoolarts, IB-er en andere betrokkenen bij school, zoals ouders van de oudercommissie. Ze heeft 1 plank waar ze werkstukjes kan bewaren en materiaal kan wegzetten. In de kamer staat een bureautafel met 4 stoelen. Er is ook een soort knutselruimte waarvan materiaal gebruikt mag worden. Hier staan werkbanken en er is water. Deze ruimte is alleen niet goed afsluitbaar en er staan (te) veel spullen. Met de kinderen is ze voornamelijk in het platte vlak bezig: papier, potlood, stiften, wasco en ecoline. Voor ander materiaal is wat weinig ruimte. Van belang bij de projecten is het zoveel mogelijk te doen met wat er is. Kinderen leren op deze manier inventies om te gaan met wat het leven biedt. Klassikaal aanbod Naast individuele interventies heeft Petra ook met de hele klas een drietal keer gewerkt aan het thema Emoties. Dit is gebeurd in samenwerking met de juf. Het voordeel is dat zij de mogelijkheid heeft om er later in de klas op door te gaan en onderdelen uit de sessie kan integreren in de klas. Het bijkomend voordeel is dat Petra meteen voor alle kinderen in de klas een bekend gezicht is. 5.8 CBS De Tamarisk Speltherapeut Marian Jansma is via het project op de Christelijke Daltonbasisschool De Tamarisk, in de locatie de Wijert, als nieuwe therapeut toegevoegd aan de stichting. Het project liep hier al, maar er was dringend behoefte aan financiering. De keuze is gemaakt om de ondersteuning en daarmee de mogelijkheid tot financiering via Stichting Tussenspel te laten verlopen. De financiering van dit project kostte wat tijd. Het WIJ-team heeft hierop ingespeeld door de stichting een lening te verstrekken totdat de financiering elders geregeld kon worden. Uiteindelijk werd de definitieve financiering van het project mogelijk gemaakt met wederom dank aan Stichting Hoenacker.


Samenstelling team & leerlingenaantal Het betrokken team bestaat uit een klein maar betrokken groep van algemeen directeur, locatie-hoofd en leerkrachten. De vaktherapeut heeft tevens contacten met IB-er en het ondersteunend personeel. Het aantal leerlingen van de school (locatie Corpus en de Wijert) is in de loop van het jaar uitgegroeid tot 240. Er zijn in 2017 30 kinderen binnengekomen en 55 kinderen uitgestroomd. Aantal bereikte kinderen Het pilot project is gestart in november 2017. Er zijn inmiddels 4 kinderen die vaktherapie krijgen. Indicaties De kinderen werden in eerste instantie rechtstreeks door de leerkracht naar de therapie verwezen. Er is voor gekozen om dit in het vervolg via de IB-er te laten verlopen. Bij de ouders van de kinderen speelt armoedeproblematiek. Dit heeft effect op het gezin als geheel en de individuele kinderen. De indicaties waarmee de leerlingen werden aangemeld waren vooral gerelateerd aan gedragsproblematiek. Dit is in het gedrag van de kinderen te zien in:

Hyperactiviteit.

Claimgedrag.

De waarheid moeilijk kunnen vertellen.

Boosheid, het ontstaan van conflicten met anderen. Presentatie speltherapie Tijdens de LOCO vergadering op 24 november 2017 heeft Marian verteld over haar vak als speltherapeut. Ze heeft dat onder andere gedaan door de leerkrachten de kracht van de verbeelding te laten ervaren met een gerichte opdracht. Daarnaast kregen de leerkrachten de gelegenheid mij al dan niet schriftelijk, vragen te stellen, zodat ze een beter beeld kregen van het aanbod en op deze manier een betere en meer effectieve samenwerking kan ontstaan. Inzameling spelmateriaal Collega’s van Jeugdhulp Friesland hebben materiaal voor de speltherapie verzameld voor dit project van Stichting Tussenspel. Het materiaal kwam zowel van een afdeling 24-uurszorg, die heeft moeten sluiten, als van de ‘privécollectie’ van de collega’s. Niemand heeft er kosten aan verbonden. Deze gift is zeer gewaardeerd en wordt ten goede benut. 5.9 Leeuwenhartschool Lara Smink is sinds 2014 als beeldend therapeut vanuit haar eigen praktijk, Praktijk de Waterlelie, werkzaam op de ‘Leeuwenhartschool’ in Oud-Beijerland. Afgelopen schooljaar zijn daar 2 Syrische vluchtelingenkinderen ingestroomd. Voor de jongen werd al snel duidelijk dat er extra ondersteu-ning nodig was. De intern begeleider heeft haar benaderd met de vraag of dit vanuit Stichting Tussenspel voor hem gecreëerd kon worden. Dit was mogelijk met dank aan de financiering vanuit Stichting Kinderpostzegels. Dit project werd in januari 2017 afgerond.


Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project werden bereikt: Met persoonlijke indicatie Individueel voor langere tijd 1 Totaal 1 Indicaties De jongen werd met de volgende indicaties door de intern begeleider aangemeld:

Gespannenheid, concentratieproblemen t.g.v. traumatisch verleden.

Onrustig of teruggetrokken gedrag t.g.v. traumatisch verleden.

Emotie regulatie problematiek.

Hulp nodig bij ontwikkeling van sociale vaardigheden. 5.10 Koningin Julianaschool (KJS) Beeldend therapeut Rosalinde Willems van Praktijk ‘RoZijn’ is sinds oktober 2016 betrokken bij Stichting Tussenspel. Zij heeft één dag per week op de AZC-school in Leersum meegedraaid binnen een werkervaringsplek. Voor de periode van februari tot en met juni 2017 is er een pilotproject gedraaid op de Koningin Julianaschool (KJS) in Culemborg. De KJS biedt speciaal basisonderwijs en daarnaast biedt de KJS sinds 2015 ook ruimte voor nieuwkomers. De nieuwkomerskinderen worden opgevangen in de Nieuwkomersklas en krijgen voor de periode van 1 jaar taalonderwijs, aangepast aan het niveau van de individuele kinderen. Het project met als titel ‘De Taal van het Beeld’ heeft, voor een periode van 16 weken, wekelijkse beeldende therapie voor de kinderen van de Nieuwkomersklas geboden. De financiering hiervoor is verzorgd via de school. De school heeft ervoor gekozen het project een vervolg te geven buiten Stichting Tussenspel om daarmee de kosten te drukken. Aantal bereikte kinderen Gedurende de pilot-periode zijn 2 kinderen uitgestroomd, waarvan 1 extern en de ander intern binnen de KJS. De andere kinderen hebben over het algemeen 1 periode verlenging gekregen, zodat zij zich, in zoveel mogelijk rust, kunnen voorbereiden op de aankomende verandering van de school, de klas en de vertrouwde omgeving. De kinderen hebben in deze periode van verlenging tevens 1 dag in de week les op de nieuwe school, zodat ze kunnen wennen. Er hebben 9 kinderen deelgenomen aan de individuele dan/wel beeldende groepstherapie. Daarnaast is éénmalig in klassikaal verband met alle aanwezige 13 kinderen gewerkt. Dit ter ondersteuning van de sociaal-emotionele ontwikkeling met als thema ‘angst’. In totaal zijn er 14 kinderen met dit project bereikt (13 kinderen op de KJS en 1 kind dat eerder is uitgestroomd naar de basisschool ‘de Kaardebol’ in Culemborg).


Indicaties Over het algemeen worden de kinderen door de leerkrachten doorverwezen naar de beeldende therapie. De indicaties zijn direct te herleiden naar aanleiding van de observaties vanuit de leerkracht en/of andere betrokkenen. Er kan hierbij worden gedacht aan stagnatie, dissociatie, herhaalde triggerreacties of opvallend externaliserend dan/wel internaliserend gedrag. Werkwijze Tijdens het pilotproject heeft de therapeut met de kinderen gewerkt aan het (her)vinden van veiligheid, ontspanning, plezier, structuur, spel, (her)ontdekken van eigen vermogen en kwaliteiten. Het voornaamste doel is daarbij stabilisatie geweest, om hiermee ruimte te geven voor het mogen ervaren van bovenstaande doelen. De therapeut heeft daarbij een volgende houding aangenomen, waarmee ze aansluit bij het tempo en de behoefte van het individuele kind. Door nauwe samenwerking met de leerkrachten van de KJS en zo mogelijk met de ouders van de kinderen is gewerkt aan het vertalen van de opgedane ervaringen, tijdens de beeldende therapie, naar het dagelijkse leven van het individuele kind. Versterken van band tussen ouder en kind Een bijzondere en zeer werkzame ervaring was voor mij het uitnodigen van de ouders tijdens de beeldende therapie sessie(s). Voor de kinderen waren dit momenten waarin zij over het algemeen plezier mochten maken met hun ouder(s) en hun volledige aandacht ontvingen. De kinderen werden daardoor zichtbaar in hun kracht gezet en versterkt. Daarnaast was zichtbaar wat een helend effect dit kan hebben op de band tussen ouder en kind. Het leverde bovendien zowel voor het kind als voor de ouder(s) een moment van ontspanning, plezier en ruimte voor zichzelf op. 5.11 IJsselstein Periode project januari t/m juli 2017 Projectlocatie Paulusschool Financier Gemeente IJsselstein Coördinatie & coaching Arja Diepstraten Therapeut Danielle Hiemstra, Peter van Bentum (Praktijk ‘De Spelende

Wolf’) & Hannie Strien (Praktijk ‘de Wegwijzer’) Aantal direct bereikte kinderen 14 (gedurende ondersteuning stichting) Het Jeugdteam IJsselstein legt bij de stichting in december 2016 de vraag neer om ondersteuning bij de Paulusschool, een school in een kleurrijke wijk. Deze vredeschool had behoefte aan ondersteuning bij de steeds grotere wordende groep vluchtelingenkinderen, die toegevoegd werden aan hun leerlingenbestand. Zij zagen de problematiek waarmee de kinderen worstelden, waarbij ook onderlinge nijd en naar discriminatie neigende spanning binnen de groep meespeelde. Met dank aan leerkrachten met ervaring op het gebied van vluchtelingenproblematiek hadden zij al een flinke brok expertise in huis. Alleen merkte ze dat ze onvoldoende tijd binnen het onderwijsprogramma hadden om hieraan extra aandacht te besteden.


De stichting wordt in eerste instantie gevraagd om een volledig aanbod te verzorgen. In de gemeente kregen ze dit aanbod op dat moment echter niet rond en is ervoor gekozen om een ondersteunings- en adviestraject aan te gaan. Er is gezocht naar een passende vaktherapeut met een jeugdzorgcontract bij de gemeente IJsselstein, waardoor als bijkomend voordeel de kennis en expertise binnen de gemeentegrenzen werd gebracht. De speltherapeut Danielle Hiemstra en Peter van Bentum van praktijk ‘De Spelende Wolf’ in samenwerking met Hannie Strien van praktijk ‘de Wegwijzer’ vormen in de pilot een op elkaar ingespeeld team. Zij hebben een groepsaanbod verzorgd met aandacht voor de sociaal-emotionele leefwereld van de vluchtelingenkinderen. Het kunnen beleven van spelplezier en ontspanning, waardoor er ruimte kon komen voor het weer kind kunnen zijn, waren belangrijke speerpunten. Inzet Dit betekende voor de inzet van Stichting Tussenspel:

De voorkeur gaat uit naar een therapeut uit de gemeente IJsselstein. Stichting Tussenspel verzorgt mede de selectie van de juiste therapeut.

Stichting Tussenspel bemiddelt tussen therapeut, school en gemeente waar nodig. Er zal in elk geval overleg plaatsvinden met de school en de gemeente IJsselstein i.c.m. de therapeut.

Er wordt aangesloten bij de huidige werkwijze van de therapeut en deze wordt aangevuld met de kennis en expertise vanuit de stichting. De therapeut is daarom leidend in het traject.

Stichting Tussenspel zal een ondersteunende en adviserende rol innemen, waarbij vragen worden gesteld over de keuzes die worden gemaakt.

Stichting Tussenspel verzorgt de ondersteuning van de therapeut op locatie. Waarbij het onder andere gaat om: o Observatie tijdens therapiesessies. o Contacturen met de therapeut: bespreken observaties en daar waar nodig handreikingen

doen, adviezen geven en achtergrondinformatie bieden specifiek gericht op de doelgroep.

Huidige stand van zaken De pilot wordt als succesvol ervaren en is naar tevredenheid van alle partijen verlopen. De kinderen zijn enthousiast en de leerkrachten ervaren de meerwaarde van de ‘spelbegeleiding’, waaronder het project op de school bekend staat. De spelbegeleiding heeft in schooljaar 2017-2018 een vervolg gekregen onder praktijk ‘De Spelende Wolf’. De begeleiding en de adviserende rol vanuit Stichting Tussenspel kon daarmee worden afgesloten. 5.12 Lopik Periode project Vanaf juli 2017 Projectlocatie De Zomergaard & St. Victor Financier Gemeente Lopik Coördinatie Arja Diepstraten Coaching Germa de Jong Therapeut Miriam de Lint-Goldenbeld (Kinderpraktijk ‘Mozaïek’) Aantal direct bereikte kinderen 17 (gedurende 2017)


De gemeente Lopik neemt in het voorjaar van 2016 contact op met de stichting. We moeten deze gemeente helaas teleurstellen, omdat we de werkzaamheden n.a.v. de aandacht van de brief van aan de Tweede Kamer in 2015 in combinatie met het uitvallen van de initiatiefnemer er helaas niet bij kunnen hebben. Het oppakken van het project in IJsselstein begin 2017 roept bij de gemeente Lopik vragen op. Zij nemen daarom opnieuw contact op. Ook voor hen hebben we nu ruimte. In eerste instantie is het plan dat de gemeente IJsselstein en Lopik in het project samenwerken. Uiteindelijk beslist de gemeente Lopik te willen inzetten op individuele therapie in plaats van groepstherapie. Zij benaderen binnen hun eigen gemeentegrenzen therapeut Miriam de Lint-Goldenbeld van Kinderpraktijk ‘Mozaïek’. De stichting wordt geconfronteerd met een voorgeselecteerde therapeut, zonder vaktherapeutische achtergrond. Er is binnen de ondersteuningsperiode niet genoeg ruimte om een verbaal gerichte therapeut de kneepjes van het non-verbale vak van de vaktherapeut volledig bij te brengen. Ze heeft echter wel ervaring met het geven van Rots en Water-trainingen. Er wordt zodoende ingezet op de aanwezige kwaliteiten, krachten en mogelijkheden van deze therapeut (zoals we gewend zijn vanuit het werken met de kinderen), om haar te ondersteunen haar weg te vinden met de vluchtelingenkinderen. Veelal spreken de kinderen op deze scholen al een redelijke hoeveelheid Nederlands en zijn de overige hulpmiddelen en het duidelijke vertrouwen, dat de therapeut van de kinderen krijgt, voldoende om het laatste deel in de communicatie te overbruggen. Inzet De inzet van Stichting Tussenspel is voor de gemeente Lopik vergelijkbaar met de beschreven inzet als bij het project in IJsselstein. Het grote verschil in dit project is de individuele benadering en deze gemeente heeft zelf gezorgd voor een therapeut. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project in 2017 werden bereikt: Kinderen met persoonlijke indicatie – individuele therapie voor langere tijd

St Victor 2

Zomergaard 15 5.13 Houten Periode project Vanaf september 2017 Projectlocatie Taalschool De Bengelbongerd Financier Gemeente Houten Coördinatie & coaching Arja Diepstraten Therapeut Lieke Geraerts (Praktijk ‘Vogel&VIs’) Aantal direct bereikte kinderen 10 (gedurende 2017) Zoals dat wel vaker gaat, komt de vraag aan de stichting vanuit de gemeente Houten met dank aan de positieve geluiden van de eerder beschreven ondersteuningsprojecten. Tijdens het gesprek met de schooldirecteur van de taalschool de Bengelbongerd en medewerkers van de gemeente Houten


in september 2017 blijkt er al langere tijd gezocht te worden naar ondersteuning voor de vluchtelingenkinderen uit de taalschool. Leerlingen komen naar deze school vanuit andere scholen uit de buurt om extra taalonderwijs te volgen. De dringende aanleiding ontstaat vooral vanuit één kind, waarvoor zij graag een aanbod willen doen, zodat de leerling binnen de school kan blijven. De gemeentemedewerker wordt op vrijdag telefonisch gesproken en de wens is om op maandag een therapeut te leveren. We kunnen veelal snel reageren, maar dit gaat toch echt te snel. Er wordt voor de bewuste maandag een fysieke afspraak gepland om door te spreken wat er nu precies aan de hand is en welke mogelijkheden er zijn. Er wordt besloten om een zelfde traject in te gaan als geboden in IJsselstein en Lopik, waarbij de gemeente mogelijke kandidaten levert uit de gecontracteerde zorgaanbieders en de stichting nagaat welke kandidaat het meest geschikt is en ook daadwerkelijk het aanbod kan uitvoeren. Hoewel er meer goede kandidaten zijn, is het project gestart met speltherapeut Lieke Geraerts van praktijk ‘Vogel&Vis’. Er is afgesproken dat het traject uitgaat van individuele vaktherapie (al dan niet systemisch) en wordt ingezet op de taalschool zelf. Het gaat hierbij om ondersteuning op psychosociaal vlak van vluchtelingenkinderen om ervoor te zorgen dat zij voldoende gebruik kunnen maken van het geboden onderwijs. Daar waar door traumatisering meer ondersteuning nodig is, zal dit door de betrokken vaktherapeut worden gesignaleerd en in eerste plaats worden teruggekoppeld aan de school, zodat een gedragen doorverwijzing mogelijk wordt. Inzet De inzet van de stichting is voor de gemeente Houten vergelijkbaar met de beschreven inzet als bij de projecten in IJsselstein en Lopik. Er is bij de gemeente Houten, net als bij de gemeente IJsselstein door de stichting meegezocht en geadviseerd in het vinden van een passende vaktherapeut binnen de gemeentegrenzen. Hier is wederom ingezet op een individueel gericht therapie-aanbod. Aantal bereikte kinderen De hoeveelheid kinderen die met het project in 2017 werden bereikt: Kinderen met persoonlijke indicatie – individuele therapie voor langere tijd 10 Indicaties De kinderen werden met de volgende indicaties door de leerkrachten aangemeld:

Angstig en gespannen

Slecht slapen/nachtmerries

Weinig tot geen concentratie

Leerproblemen

Agressie

Laag zelfbeeld

Teruggetrokken of juist constant veiligheid van volwassene zoeken

Trauma

Hechting


6 Effecten projecten

6.1 Direct effect Kinderen, die in therapie komen, hebben direct baat bij de laagdrempelige vaktherapie. Het effect van de therapieën is dat de kinderen minder spanning ervaren, beter kunnen meekomen in de klas, minder woede-uitbarstingen hebben, beter gaan slapen, minder angstig zijn, conflicten beter kunnen hanteren en beter kunnen samenspelen met andere kinderen. 6.1 Breder effect dan het kind in therapie Indirect wordt echter een veel grotere groep kinderen bereikt. De therapie heeft namelijk ook effect op de overige leerlingen in de klas. De leerkracht zal meer tijd kunnen besteden aan de gehele klas, doordat er minder spanningen zijn bij de (vluchtelingen)kinderen en zij beter kunnen meekomen. De ervaring uit de verschillende projecten door de jaren heen leert dat er gesproken kan worden van een domino-effect. Daarnaast zal de therapeut de leerkracht en ouders/verzorgers kunnen voorzien van praktische handvatten, die in de therapie hebben gewerkt. Op deze manier worden de effecten van de therapie verder verlengd. In onderstaande schema wordt in getallen een beeld weergegeven hoeveel effect het verzorgen van therapie aan één kind kan hebben. Het werkt door als de kringen in het water die ontstaan zodra een steen in het water terechtkomt, zo worden meer personen om één kind door de situatie geraakt.

Bereikte personen Aantal Hoe is dit geteld

Kind in therapie 1 Het kind dat individueel aandacht krijgt binnen de therapie en zodoende direct baat heeft bij de therapie.

Aantal indirect bereikte kinderen 10 tot 25 Afhankelijk van de hoeveelheid kinderen in de klas van het bewuste kind dat in therapie komt. Als er bij één kind een verandering plaatsvindt, heeft dit groepsdynamisch gezien invloed op alle anderen in de groep.

Aantal bereikte ouders 1 tot 4 Afhankelijk van de aanwezigheid van de ouders c.q. opvoeders in Nederland en of deze gescheiden zijn en nieuwe partners hebben.

Aantal bereikte broertjes en zusjes 1 tot 3 Een kind heeft veel invloed op de sfeer binnen het gezin en heeft daarmee veel effect op de broertjes en zusjes.


Aantal bereikte professionals en/of

vrijwilligers

5 Bij (vluchteling)kinderen zijn gewoonlijk zo’n 5 professionals betrokken, waardoor de therapie vervolgens ook in relatie tot deze professionals effect heeft.

Aantal bereikte organisaties 2 tot 5 Daarnaast hebben andere organisaties (zoals jeugdverpleegkunde, COA en gemeente) ook weer betrokkenheid bij het kind, waarmee overleg wordt gevoerd en waarbij effecten merkbaar zijn.

Aantal indirect bereikte bewoners en/of systeem

5 en meer Een kind dat op een AZC woont en/of in een ander systeem zit, zal door de therapie andere gedragingen gaan vertonen. Dit heeft gevolgen voor de mensen om hem of haar heen. Bij sommige kinderen is dit heel specifiek, omdat zij zich beter in hun vel voelen en bijvoorbeeld de buurt niet meer terroriseren.


7 Interne organisatie 7.1 Aandachtsgebieden In 2017 is er, naast het bieden van de noodzakelijke therapieën aan kinderen in knelsituaties, vervolg gegeven aan de in 2015 ingezette koers door toe te werken naar verdere en noodzakelijke professionalisering van de organisatie:

Een steviger gefundeerde organisatie door het aanbrengen van structuur en aan de hand van de beleidsnota 2015-2017.

De stichting in te zetten als koepelorganisatie van zelfstandig werkende vaktherapeuten, waarbinnen de bestaande projecten worden ondergebracht.

Het uitbreiden van de projecten om meer kinderen in knelsituaties te kunnen bereiken.

De overdracht naar en het inwerken van een nieuw bestuur.

Continuïteit verzorgen voor verdere opbouw, behoud en vastleggen van kennis.

Werven van financiële middelen en onderzoeken van financiële mogelijkheden. 7.2 Plaatsbepaling stichting De stichting is overgegaan naar een koepel waaronder de diverse projecten draaien waarvoor professionals worden ingehuurd in de vorm van zelfstandig gevestigde vaktherapeuten. Voordelen die ontstaan door het werken vanuit een koepel:

Opdrachtgevers (gemeenten, scholen, AZC’s) hebben met één organisatie te maken, hetgeen de communicatie meer helder maakt.

Individuele vaktherapeuten hebben vaak niet de mogelijkheid om in aanmerking te komen voor fondsen/of gemeentegelden. Door onder de koepel van de stichting te werken, ontstaan er meer financiële mogelijkheden.

Er is controle op de manier van werken van de vaktherapeuten. De vaktherapeuten werken volgens de methodiek van de stichting, die is toegespitst op het werken met deze kinderen in knelsituaties.

Er is ondersteuning voor de vaktherapeuten op organisatorisch en inhoudelijk vlak.

Er ontstaat een gezamenlijke inkoop van bij- en nascholing dat de kosten drukt en de kwaliteit van de therapeuten op niveau houdt.

7.3 Veranderde organisatiestructuur Eind 2015 zijn 2 nieuwe bestuursleden geïntroduceerd en eind januari 2016 officieel benoemd. Dit betekent voor het bestuur gedurende 2017:

Voorzitter Frans de Vette

Secretaris Gerard Janson

Penningmeester Pauline Daum Het bestuur heeft in de basis een controlerende, adviserende en meedenkende rol. Het bestuur heeft echter laten zien dat het gaat voor de organisatie en de doelgroep. Er is veel werk verzet en heeft vooral Pauline Daum, de penningmeester van de stichting, een sterk uitvoerende en sturende


rol ingenomen om Arja Diepstraten in haar rol van directeur te ondersteunen bij de vele uren vrijwillige inzet, die de organisatie van de stichting vergt. 7.4 Organigram

7.5 Sociale media Stichting Tussenspel maakt gebruik van Facebook om haar betrokkenen via een bedrijfspagina op de hoogte te houden van haar bezigheden. Door regelmatig een artikel te plaatsen komt de stichting meer onder de aandacht. 7.6 Samenwerking De insteek van de stichting is altijd al geweest om de samenwerking met anderen aan te gaan. Het Afrikaanse spreekwoord zegt: “Alleen ben je sneller, samen kom je verder”. We zijn ervan overtuigd dat je alleen ‘samen’ bereikt dat een kind zich kan ontwikkelen tot een meer stabiele volwassene. Er wordt voortdurend gewerkt aan samenwerking met andere organisaties. Dit zijn op dit moment vooral contacten gericht op het realiseren van nieuwe projecten of het zorgen voor een vervolg van een bestaand project.

bestuur

vaktherapeuten

coach

directeur

scholen

vrijwilligers


Met de invoering van de participatiewetgeving en het kantelen van de jeugdzorg wordt ook vanuit de maatschappelijke visie samenwerken steeds belangrijker. De stichting was al nauw betrokken bij de Hogeschool Utrecht (HU) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) als het gaat om zicht te geven op de mogelijkheden van vaktherapeuten in het werkveld. Ook lagen er al lijnen met Pharos, LOWAN, WarChild, Unicef en de Nederlandse afdeling van Save the Children. Intussen zijn daar ook internationale contacten aan toegevoegd, door The Red Pancil, een organisatie die de gelijke doelgroep bediend middels vaktherapie, maar dan wereldwijd opereert. De stichting groeit daarmee langzaam aan uit tot een non-profitorganisatie dat de aandacht heeft van de grotere organisaties op dit gebied. 7.7 Vrijwilligers Behalve de samenwerking met andere organisaties zoeken we ook de samenwerking met vrijwilligers, die in staat zijn om ons te helpen bouwen aan een meer stabiele groeiende organisatie. In 2017 heeft dit echter helaas minder aandacht gehad. Het aantal vast betrokken vrijwilligers (naast de 3 bestuursleden) is teruggelopen van 5 naar 3 vrijwilligers. We voelen ons dankbaar voor de trouwe inzet en betrokkenheid van deze personen.


8 Zicht op 2018

8.1 Invloed maatschappelijke gebeurtenissen De maatschappelijke gebeurtenissen, die zich in 2015 hebben voorgedaan, hebben invloed op het aanbod dat Stichting Tussenspel aan kinderen in de knel kan bieden. De kanteling in de jeugdzorg naar decentralisatie (ook al besproken bij 4.3) en de toenemende stroom vluchtelingen (zie 3.1) zetten een stempel op wat er wel en niet mogelijk is. Het is voelbaar dat er met relatief weinig mensen en middelen een grote groep kinderen van zorg voorzien moet worden. In de eerder genoemde brief uit 2015 aan de Tweede Kamer wordt door het Ministerie van OCW Stichting Tussenspel genoemd als organisatie die de kennis en expertise kan bieden “om adequaat te kunnen omgaan met leerlingen die last hebben van posttraumatische stress en oorlogstrauma’s”. Het grote voordeel van de therapeuten van onze stichting is dat wij een expressieve en non-verbale werkwijze te bieden hebben direct gekoppeld aan de scholen. Op deze manier wordt de eerder genoemde taalbarrière overwonnen en is het aanbod bovendien laagdrempelig, als onderdeel van de school. 8.2 Werken met ZZP-ers De stichting is een vrijwilligersorganisatie die ‘Human Capital’ inhuurt, dit zijn zelfstandig gevestigde vaktherapeuten, werkend als freelancers en ZZP-ers. De ZZP-ers toonden in het verleden met een VAR (verklaring arbeidsrelatie) hun arbeidsrelatie aan bij de belasting. Deze verklaring zou verdwijnen en plaatsmaken voor een overeenkomst van opdracht van de wet DBA (de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties). Met de DBA wordt het financiële risico eerlijker verdeeld wanneer blijkt dat er toch sprake is van een dienstrelatie. Zowel de vaktherapeut als Stichting Tussenspel zijn verantwoordelijk voor een arbeidsrelatie waarbij de zelfstandigheid van de ZZPers in stand blijft. De definitieve invoering van de bijgestelde wet werd op 1 januari 2018 verwacht en is opnieuw uitgesteld. De stichting heeft hierop niet gewacht en heeft de overeenkomst van opdracht per september 2017 ingevoerd om als stichting geen financiële risico’s te lopen. 8.3 Behoefte aan financiën organisatie De stichting heeft in 2017 toegewerkt naar financiële ruimte voor de organisatie. Het betekent dat niet alleen de kind-gebonden uren worden betaald, maar ook de uren voor projectcoördinatie en de ondersteuning voor de therapeut. De ervaring is opgedaan dat de financiers weliswaar begrijpen waarom dit nodig is, maar deze kosten liever niet maken. Het rechtstreeks inhuren van een vaktherapeut heeft dan voorkeur boven het inhuren van een grotere organisatie. Desondanks is ook al gebleken dat de organisatie wel degelijk voordelen heeft. Er kan continuïteit worden gewaarborgd bij projecten. Bovendien is de organisatie klein genoeg dat zij flexibel en snel op vragen kan reageren. Gemeenten en scholen waarderen deze snelle, kwalitatieve en laagdrempelige inzet. Het is echter de vraag wat deze ontwikkelingen de stichting uiteindelijk voor 2018 zullen brengen.


8.4 Behoefte aan financiële steun en helpende handen De stichting voelt zich gezien. De lopende trajecten vragen aandacht wat betreft evaluaties en vervolg. De geleverde diensten binnen de projecten worden gewaardeerd en er heerst tevredenheid bij de ontvangende partijen. Daarnaast zijn er belangstellende scholen en vaktherapeuten met wie we de start van nieuwe projecten bespreken. Om meer kinderen te bereiken is groei van de organisatie nodig. Met het starten van nieuwe projecten waarbij in de begroting sinds 2017 tevens de coördinerende kosten worden opgenomen, bouwt de stichting aan een gezonde toekomst. Toch voelt de organisatie zich genoodzaakt stevige keuzes te maken in verband met deze zelfde toekomst. De focus ligt van oudsher bij de projecten, bij de begeleiding van de vaktherapeuten en de opbouw van de inhoudelijk deskundigheid.


9 Financieel overzicht 2017

De onderstaande balans en het inkomsten- en uitgavenoverzicht van 2017 geeft een overzicht van de financiën van Stichting Tussenspel. Balans 2017

Vermogen 01-01-2017 € 15.338,12

Banksaldo 31-12-2017 € 108.339,52

Inkomsten 2017 Uitgaven 2017

Lopik - De Zomergaard - St. Victor

€ 2.413,00 Lopik - De Zomergaard - St. Victor

€ 1.603,50

IJsselstein - Paulusschool € 2.578,20 IJsselstein - Paulusschool € 2.578,20

Houten - De Bengelbongerd € - Houten - De Bengelbongerd € -

Leersum – De Hoogstraat € 26.800,00 Leersum – De Hoogstraat € 27.310,00

Zeist - De Vrije Vogel € 19.650,00 Zeist - De Vrije Vogel € 27.317,54

Culemborg - Kon. Julianaschool € 7.845,90 Culemborg - Kon. Julianaschool € 7.845,90

Groningen - de Kleine Wereld € 51.220,00 1) Groningen - De Kleine Wereld € 20.497,50

Groningen - SJ Boumaschool € 37.260,00 Groningen - SJ Boumaschool € 18.120,00

Groningen - De Wegwijzer € - Groningen - De Wegwijzer € 2.450,00

Groningen - De Heerdstee € 22.583,06 Groningen - De Heerdstee € 7.190,50

Groningen - De Tamarisk € 8.000,00 2) Groningen - De Tamarisk € 12.394,00

Kinderpostzegels (individuele trajecten)

€ 5.400,00 3) Kinderpostzegels (individuele trajecten)

€ -

Giften € 358,93 4) Overhead/ reiskosten € 1.217,84

Organisatiekosten 10% (vanuit projecten)

€ 2.472,25 Organisatiekosten 10% (vanuit projecten)

€ 5.554,62

T.b.v. projectcoördinatie en management

€ 9.119,14 T.b.v. projectcoördinatie en management

€ 5.716,10

Totaal inkomsten € 74.336,04 Totaal uitgaven € 69.353,16


1) De inkomsten t.b.v. de scholen 'de kleine Wereld', 'SJ Bouma' en 'de Wegwijzer' in Groningen zijn weliswaar per school beschikt, maar zijn in overleg ingezet in verdeling t.g.v. de 3 projecten. 2) Project wordt gefinancierd met toegezegd fondsgeld van Stichting Hoenacker. In afwachting van de afwikkeling is er een lening van € 8.000,= van de gemeente Groningen beschikbaar; dit bedrag moet worden terugbetaald. 3) Stichting Kinderpostzegels heeft een voorschot overgemaakt; inzet kan alleen volgens overeengekomen afspraak. Zonder inzet moet het (overgebleven) bedrag retour. Per € 600,- valt 10% vrij t.b.v. organisatiekosten. 4) Alle inkomsten, die gegenereerd worden uit giften, de 10%-regeling en projectcoördinatie/ management, worden gewogen besteed. De uren inzet projectcoördinatie worden op vrijwillige basis gedaan. Daar waar mogelijk vindt verloning van uren plaats.

Cijfers in juiste perspectief Dit overzicht wordt gegeven over het kalenderjaar 2017. De meeste projecten lopen over schooljaren. Het betekent dat er gelden ontvangen zijn, die nog niet zijn uitgegeven aan het doel waarvoor deze zijn toegekend. Dit levert een wat vertekend beeld op. Alle gelden zijn geoormerkte gelden gebonden aan de overeengekomen projectplannen en afspraken. Financiële ontwikkeling De stichting is een overkoepelende organisatie die een overeenkomst van opdracht afsluit met de professionals die als ZZP of freelance aan het werk zijn. De onzekerheid van de continuïteit in de financiering maakt dat het doorzetten van een aanbod niet vanzelfsprekend is. Het per schoolseizoen/ -jaar opnieuw bespreken van de mogelijkheden per project en de aanloop naar nieuwe projecten vragen veel coördinerende tijd. Tot de zomer van 2017 werden alleen de kind-gebonden uren gefinancierd. De coördinerende uren vragen teveel tijd om als vrijwillige taak uit te voeren. Dit betekent dat er daardoor onvoldoende menskracht en daarmee tijd voor coördinerend handelen is. De belangstelling om projecten te starten in samenwerking met Stichting Tussenspel is gegroeid. In 2017 hebben er 12 projecten gedraaid op 13 scholen vanuit de stichting. De (project)coördinerende taken vanuit de stichting zijn (voor het eerst) met ingang van het schooljaar 2017-2018 opgenomen in de projectplannen en gehonoreerd. Het is noodzakelijk voor de levensvatbaarheid van de stichting dat dit een continue doorgang gaat krijgen.


Uit de praktijk – Hoe het eindigt… Vervolg van de casus Het jongste meisje (4 jaar) komt nu ook naar de therapie. Het gezin wordt uitgetekend. Haar gezinsleden zijn belangrijk voor haar. Ze leert over de verschillende emoties en kan onderscheid maken tussen blij, bang, boos en bedroefd. Zoals alle andere kinderen krijgt ook zij nu een eigen boekje. Het boekje wordt belangrijk: ze koestert het en toont elke keer hoe blij ze ermee is. Toewerken naar cruciaal moment Er wordt met de bovenstaande onderwerpen gebouwd aan een basis. Vanuit deze basis wordt toegewerkt naar het moment van confrontatie en haar bewustmaken van wat ze heeft gedaan.

De therapeut en het meisje bewonderen haar boekje. Daarna bekijken ze het boekje van haar zusje. Wie heeft de krassen erin gemaakt? Haar zusje heeft dit gedaan, meldt ze overtuigd. “Ik heb gehoord dat jij dit hebt gedaan.” Nee, heeft ze niet. “Zullen we jouw grote zus erbij vragen om te horen of zij dat ook zo vertelt?” In eerste instantie twijfelt ze, maar dan vindt ze het een goed idee. In de therapieruimte ontstaat een bijzonder gesprek, waarbij de therapeut alleen af en toe vraagt om uitleg, zodat ze het gesprek kan blijven volgen (het meeste gaat in de eigen taal).


Het oudste meisje confronteert haar zusje met wat ze heeft gedaan en nodigt uit tot vertellen. Haar houding is open en op het niveau van het jongere meisje. Het blijkt dat het jonge meisje bang is. Bang om eerlijk te zijn. Bang dat de juf boos zal zijn. Bang dat ze straf krijgt. Haar gezicht staat nu op bijna huilen. Weigerend, bang, verdrietig. Het strijd allemaal om voorrang. Nieuwe boekjes Rustig vraagt de therapeut haar hoe het zal zijn als iemand haar boekje kapotmaakt. Dat wil ze niet. Het boekje is belangrijk voor haar. “Ja, en het boekje is ook belangrijk voor de andere kinderen.” Ze kijkt treurig. “Nu zijn de boekjes van de anderen niet mooi meer. Wat kun je nu doen?” Dan komt er wat schoorvoetend en zacht ‘sorry’ uit. Samen bedenken we wat we kunnen doen voor haar broer en zusje. Ze wil een tekening voor hen maken. “Zullen we de tekening in een nieuw boekje maken?” Een blij gezicht: het is een goed idee. Sorry zeggen De therapeut en het meisje gaan samen haar broer in de klas ophalen. Hij krijgt uitleg waarom hij er is. Hij beaamt dat hij boos was en eigenlijk nog is. Het boekje is een gevoelig onderwerp en hij zit er strak bij. Als zijn zusje hem het boekje met de tekening geeft en ‘sorry’ zegt, blijft het stil. Hij heeft tijd nodig om het te verwerken. Dan accepteert hij haar excuses, de tekening en het boekje. Het meisje heeft al die tijd in spanning gezeten en is duidelijk blij met deze reactie van haar broer. Haar broer gaat terug naar de klas en we halen het zusje op. Een zelfde soort ronde. Alleen nu wordt meteen heel spontaan door het zusje een kus op haar wang gegeven. Het zusje maakt kenbaar dat ze inderdaad heel verdrietig was. Ze is blij met het de oprechte spijt van het meisje. De zusjes knuffelen en kussen elkaar. Allebei heel blij met hun boekjes.

Terugkoppeling vanuit de klas De juf van het meisje meldt de therapeut niet veel later over een voorval op het speelplein: “Ze reageerde tijdens het buitenspel n.a.v. het gedrag van een andere leerling zo positief! Een kind maakte een prachtige zandvorm van een klasgenootje kapot. Ze legde mij uit dat kinderen verdrietig worden als iets moois kapot wordt gemaakt. Ze gaf aan dat zij dat nooit (meer…) doet!”

JAARVERSLAG CREATIEVE THERAPIE AZC … mee naar huis neemt om deze daar op te hangen. Misschien...

Documents

Transcript of JAARVERSLAG CREATIEVE THERAPIE AZC … mee naar huis neemt om deze daar op te hangen. Misschien...