Kansen voor de toekomstw w w. a l t r a . n l

1. Dit is Altra

2. Passend onderwijs

3. Basiszorg voor gezin, school en wijk

4, Zorg voor de kleinsten (en hun jonge moeders)

5. Veiligheid voorop

Inhoud

2

11

21

31

41

Dit is Altra1.

4

De verbinding tussen school en gezin

Waar wij voor staanEen thuis en een school, dat is wat elk kind nodig heeft. Een thuis, waar een

kind veilig en gezond kan opgroeien. En een passende school, die het kind

stimuleert en uitdaagt. Als het thuis niet goed gaat, is dat op school merkbaar.

Als het op school niet goed gaat, heeft dat gevolgen voor thuis. Ouders zijn als eerste

verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kind. Wanneer dat even niet zo soepel

loopt, is het belangrijk dat ouders zelf bepalen wat ze nodig hebben. Hulp komt vaak

van dichtbij: familie, een vriendin, de huisarts, de school. Soms is extra hulp nodig.

Ook de school heeft een grote verantwoordelijkheid voor het begeleiden van kinderen.

Het gaat op school niet alleen om leren, maar ook om opvoeden. Meestal gaat dat bijna

vanzelf, soms is het moeilijk. Ook dan moeten scholen onderwijs blijven bieden. Voor

elk kind moet er een passend aanbod zijn.

Het beste voor ieder kindAltra kan helpen. De professionals van Altra weten veel van onderwijs én veel van jeugd

& opvoedhulp. De combinatie van deze kennis stelt ons in staat het kind op school én

thuis te ondersteunen. Samen met de mentor op school en samen met de ouders

nemen we de obstakels weg, die de ontwikkeling van een kind belemmeren. En zijn we

samen blij als het weer beter gaat.

1.

5

Onze drijfveren

Marijn Elfers

Functie: Ambulant hulpverlener

Opleiding: Hbo Maatschappelijk

Werk & Dienstverlening

Grootste uitdaging:

Jongeren laten inzien dat hulp een kans

is om verder te komen. Niet iedereen

is meteen enthousiast als hij hulp van

Altra krijgt. Het lijkt misschien niet cool

om ‘een geval’ te zijn. Ik probeer direct

uit te leggen dat ze hier komen om iets

te leren.

Hoe ziet je werk eruit?

Ik voer individuele en groepsgesprekken

met jongeren en geef trainingen zoals

sociale vaardigheden, faalangstreductie

of agressieregulatie. We werken vaak

met rollenspellen. Ik vind het leuk om

tijdens trainingen het vervelende

pubertje te spelen en hen op die

manier een spiegel voor te houden.

Karine Zuidgeest

Functie: Gedragswetenschapper bij Altra Jonge

Moeders

Opleiding: Klinische psychologie en nu bezig met

registratietraject Kinder&Jeugdpsycholoog NIP

De doelgroep: Jonge moeders hebben een

dubbele taak: opgroeien en opvoeden. Zoals elke

jongere zijn ze op zoek naar wie ze zijn, wat ze

willen en kunnen. De jonge moeders die wij helpen

hebben veel meegemaakt en komen uit gezinnen

waarin opgroeien vaak niet gewoon gaat. Daarbij

heeft een deel van deze moeders een trauma.

Regie terugkrijgen: Veel van onze cliënten

hebben in hun leven ervaren dat ze machteloos

waren. Machteloos tegen het geweld thuis, tegen

verwijten of tegen verwaarlozing. We versterken

de jonge moeders in hun gevoel dat ze regie over

hun leven hebben. En dus wordt niet over hen

beslist, maar met hen.

Rol als gedragwetenschapper: Ik ondersteun

medewerkers onder andere door gezamenlijk

onderliggende processen van de cliënten te

verkennen. Daarbij hoort ook het uitvoeren van

handelingsgerichte diagnostiek. Hiermee kijk je

niet alleen naar wat er aan de hand is, maar ook

waardoor een cliënt doet wat ze doet. Dan pas

kun je een goed en passend advies aan de jonge

moeder geven, waar zij met haar kind werkelijk iets

mee kan en wil doen. Dit kan alleen als je nieuws-

gierig bent naar hoe deze ene jonge moeder

precies in elkaar zit.

Marieke Derks

Functie:

Trainer / coach / procesbegeleider

Opleiding: PABO / speciaal onderwijsdocent

/ sociale vaardighedentrainer / opleider in

de school.

Samen delen: Als je in (docenten)teams

kijkt is er al zoveel expertise aanwezig, maar

dat wordt vaak onvoldoende gezien. Er is

veel onzekerheid en het lijkt of mensen het

lastig vinden hun kennis en ervaring met

elkaar te delen. Terwijl dat zo verhelderend

kan werken. Daarom geloof ik sterk in inter-

visie als werkvorm.

Docenten hebben een belangrijke rol:

Ze zijn zoveel meer dan kennisoverdrager.

Ze zijn professional in hun vak, maar ook

coach en hulpverlener. Ze observeren, sig-

naleren, motiveren en zetten aan tot actie.

Zonder docenten zwemmen leerlingen

zonder zwembandjes in het diepe, terwijl

ze nog niet kunnen zwemmen. De docent

geeft ze eerst zwembandjes en leert ze

dan zonder te zwemmen. Zonder docenten

zouden onze leerlingen verzuipen...

1.

6

Altra werkt op verschillende fronten aan goed onderwijs

aan leerlingen en goede hulp aan kinderen en gezinnen.

We blijven kritisch op de uitvoering van ons werk, we

willen de risico’s in beeld hebben en actie ondernemen

waar dat nodig is.

Gecertificeerd!Altra gaat voor kwaliteit. We zijn dan ook enorm trots dat

we voldoen aan het kwaliteitskeurmerk ISO Health en aan de

kwaliteitseisen voor het speciaal onderwijs. Altra College is

daarmee de derde school voor voortgezet speciaal onderwijs

in Nederland die gecertificeerd is. Vooral de daadwerkelijke

verbinding tussen jeugdzorg en onderwijs en onze gedreven

medewerkers die willen leren en ontwikkelen werden geroemd.

Voor ons een groot compliment, want juist die verbinding staat

centraal in onze aanpak.

Pluim verdiend 1.

7

Kwaliteit voorop De gemeenten in Nederland zoeken naar de beste manier om jeugd & opvoedhulp in te vullen. Als ervaren partner

in de regio’s Amsterdam, Zaanstreek, Waterland, Amstelland en de Meerlanden, denkt Altra graag mee. Hoe dat gaat

vragen we aan Hanneke Bakker, als directeur verantwoordelijk voor de hulp aan kinderen van nul tot twaalf jaar.

Zij is nauw betrokken bij het ‘inkoopproces’ van de gemeenten.

Inkoopproces, dat klinkt wel erg zakelijk.

‘Jeugdzorg gaat om mensen, om kwetsbare kinderen

en ouders in de knoop. Het roept veel emoties op in de

maatschappij en bij de cliënten zelf. Maar om de hulp goed

te kunnen uitvoeren, moet het proces goed geregeld zijn,

dan moet duidelijk zijn wie waarvoor verantwoordelijk is. De

gemeenten kopen zorg in per zorgpakket, zoals residentiële

hulp of crisishulp. Ik merk dat de gemeenten openstaan voor

onze ervaring. Zo stelden wij voor de hulp aan jonge moeders

en diagnostiek te combineren, omdat je zo betere zorg kunt

bieden. We wijzen op het belang van goede nazorg na de

crisishulp. We adviseren, we laten zien wat wij doen, wat naar

onze mening belangrijk is voor goede hulp. De gemeente

moet daar een eigen weg in vinden. Het gaat tenslotte om

de hulp aan kinderen, het moet nu niet om Altra gaan.’

De goedkoopste krijgt de klus?

‘Dat systeem wordt bij de jeugdzorg gelukkig niet

gehanteerd. Natuurlijk moeten we de kosten zo laag

mogelijk houden; daar is Altra al jaren mee bezig. Dat

doen we onder andere door in de huisvestingskosten

te snijden en onze ondersteuning zo slim mogelijk in

te richten. Dat werkt, dat blijkt wel uit een vergelijking

tussen jeugdzorgaanbieders, waar Altra uit de bus kwam

als één van de organisaties met de laagste indirecte

kosten. Maar: we zijn geen kiloknaller. De kwaliteit blijft bij

ons voorop staan.’

‘Het gaat om de hulp aan

kinderen, het moet nu

niet om Altra gaan.’

1.

8

Verbinden. We kijken altijd naar het grotere geheel. Hebben

de ouders bij Altra aangeklopt, dan kijken we niet alleen naar de

situatie thuis, maar ook naar hoe het op school en in de vrije

tijd gaat. Gaat het op school niet goed, dan begeleiden we de

leerling, maar betrekken we ook de docent en de ouders. Waar

nodig werken we samen met instellingen voor ggz.

Eigen kracht. Het doel is dat ouders en kinderen na onze

begeleiding op eigen kracht weer verder kunnen. Daarom

betrekt Altra altijd de omgeving van de ouders en de kinderen.

Wie kan op welke manier het gezin tot steun zijn? Hoe zorgen

we ervoor dat die ondersteuning duurzaam is? Onze hulp duurt

zo kort mogelijk, maar zo lang als het moet.

Oplossingsgericht. Niet focussen op de problemen, maar op

wat goed gaat. Hoe kunnen we dat versterken? Hoe kunnen we

die kracht ook op moeilijke momenten inzetten? Wat heeft dit

gezin, dit kind nodig om weer verder te kunnen? De focus is

gericht om de leerling, het gezin weer perspectief te bieden.

(Blijven) doen wat werkt. Door alle geledingen van de

organisatie heen, is Altra op zoek naar nieuwe kennis. Wat werkt

het beste, welke nieuwe wetenschappelijke inzichten kunnen

we gebruiken om onze ouders, kinderen en jongeren zo goed

mogelijk bij te staan? Op school introduceerden we Positive

Behavior Support en Non-Violent Resistance. In de jeugdzorg

gebruiken we zoveel mogelijk bewezen effectieve methodes.

En door werkplaatsen, trainingen, opleidingen en kennis delen,

zorgen we ervoor dat we die methodes ook op de juiste manier

blijven gebruiken.

Eerst denken, dan doen. Als er veel problemen zijn, waar

begin je dan mee? We maken eerst een analyse van de situatie,

waar nodig zetten we diagnostiek in. Dan kun je de hulp plan-

matig aanpakken en zorg je ervoor dat de hulp beklijft.

Samen met de cliënt. Je aanpak kan nog zo wetenschappelijk

zijn, als de hulpverlener, de docent of mentor geen

vertrouwensband heeft met de cliënt of leerling, werkt de

aanpak niet. Dit betekent dat we investeren in die band en altijd

maatwerk bieden. Geen standaard aanpak, maar echt kijken met

welke hulp dít gezin gebaat is. Die hulp is dan wél samengesteld

uit die bestanddelen, waarvan we weten dat ze werken. Onze hulp duurt zo kort mogelijk, maar zo lang als nodig.

Hoe we werkenVan baby’s tot jong volwassenen. Van ouders met lichte opvoedvragen tot crisisinterventie om uithuisplaatsing van

kinderen te voorkomen. Van begeleiding van leerlingen op het regulier onderwijs tot het bieden van speciaal onder-

wijs. Van praktijkonderwijs tot vwo. Altra staat heel veel verschillende mensen op verschillende manieren bij.

Toch is er een gemeenschappelijke aanpak. Wat is kenmerkend voor de Altra-aanpak?

1. Dit is Altra

1.

9

ja maar híjik deed niks, mevrouwniks verkeerds althans,ik zat net na te denken

over uw prachtvak Frans

ik deed niks, mevrouwhíj heeft het gedaan

ik zat lekker te schrijventoen hij begon met slaan

ik heb natuurlijk teruggeslageneen gebroken arm

ja dat kan bestmaar hij heeft opdracht 5tot en met 7 net verpest

mama huiltmama huilt

ik kijk en zeg:ik ben snel boos hè

en jij snel lief

ik ben boos geboren, mamik wist al wat er kwam

Annegien Simis

Trainer/coach bij Altra, en moeder van

een kind met autisme.

Inspiratie

1.

10

Verbinden, vertrouwen, vakmanschapDe inspiratie voor iedereen

’Ervaren dat collega’s dezelfde vragen hebben als jijzelf en

samen naar een oplossing zoeken werkt inspirerend.’

Vakbekwaamheid op peil houden

Onze professionals doen belangrijk werk en dragen grote

verantwoordelijkheden. We sturen ze natuurlijk niet onvoor-

bereid op pad. Altra steekt veel tijd en energie in opleiden,

toerusten en faciliteren van de medewerkers. Zo kunnen zij

hun professionaliteit en daarmee hun autonomie, vakmanschap

en beroepstrots versterken. Onze organisatie is zelf ook een

gecertificeerd opleidingsinstituut. We bieden geaccrediteerde

workshops, trainingen en opleidingen. De aanwezige kennis

zetten we graag in voor de ontwikkeling van de wijk- en

buurtteams en de implementatie van passend onderwijs.

Nina Draaisma (gedragwetenschapper): ‘Door scholing beschik

ik nu over meer manieren om gezinnen te helpen inzicht

te krijgen in hun situatie. Zo kon ik laatst in één gesprek

zorgen voor een grote verandering in een gezin met een

depressieve moeder. De gezinsleden begrepen beter welke

invloed de depressie van moeder had op de relatie met de

kinderen en hoe ze daar iets aan konden doen.’

Hoe kunnen we de cliënten en leerlingen nog beter bij staan? Eén van de sleutels daarvoor is verbinding. Door van

elkaar te leren en elkaar te inspireren, versterken we elkaar. Delen is vermenigvuldigen! Daarom riep Altra haar

medewerkers en partners op, om hun kennis en ervaring te delen met elkaar tijdens de inspiratieweek. Medewerkers

en andere belangstellenden konden (gratis) kiezen uit een groot aanbod van workshops, lezingen en discussies. Van

Samen DOEN in de buurt, via hoogbegaafdheid tot lessen in geluk. Dat smaakt naar meer, in oktober wordt er weer

een inspiratieweek georganiseerd.

Komt u ook? WWW.ALTRA.NL/INSPIRATIEWEEK

OmmetjeOver de hele wereld wandelen mensen met elkaar als ze iets bijzonders te delen of te bespreken hebben. En als je het even niet weet maak je een ommetje. Altra doet dat ook! Altra organiseert ideeënwande-lingen met medewerkers en partnerinstel-lingen. Tijdens de wandeling staat een specifiek thema centraal. Als we de dage-lijkse beslommeringen tijdens de wandeling achter ons hebben gelaten, gaan we de ideeën verkennen en maken we een start met de uitwerking en concretisering.

1.

11

Passend onderwijs

Passend onderwijs betekent maatwerk bieden aan iedere leerling. De meeste leerlingen rollen

probleemloos door het voortgezet onderwijs. Ze halen het niveau dat ze aankunnen, soms met hier

en daar een hapering. Sommige leerlingen hebben daar wat steun bij nodig. Door hun persoonlijke

ontwikkeling of situatie thuis, hebben ze hulp nodig om tot leren te komen. Meestal is steun op

school voldoende om de leerling weer op gang te krijgen.

Soms zijn de problemen groter en lopen de leerling en school samen vast. Als ondanks vele

pogingen school en leerling niet meer weten hoe ze het weer vlot kunnen trekken, is een tijdelijke

of permanente plek nodig. Een plek waar de leerling aan zijn gedrag en persoonlijke problemen kan

werken, zonder dat daarbij de leerachterstand oploopt.

Altra biedt het hele spectrum van lichte ondersteuning op scholen tot een plek op het speciaal

onderwijs. We belichten hier een aantal voorzieningen, die onze visie en aanpak kenmerken.

2.

12

Altra College Centrum

Konijnenstraat 7

1016 SL Amsterdam

T 020 7882211

74 leerlingen

Altra College Noord

Purmerweg 116

1023 BB Amsterdam

T 020 6328090

67 leerlingen

Altra College Zuidoost

Kortvoort 60

1104 NB Amsterdam ZO

T 020 5558444

48 leerlingen

Altra College West

Louis Couperusstraat 131

1064 CE Amsterdam

T 020 6117087

50 leerlingen

Altra College

Haarlemmermeer

Van den Berghlaan 130

2132 AV Hoofddorp

T 023 5553972

61 leerlingen

Altra College Waterland

Koggenland 100

1447 CP Purmerend

T 0299 666966

74 leerlingen

Altra College Zaanstreek

Jupiterstraat 143

1562 WP Krommenie

T 075 6706261

101 leerlingen

Altra College Bleichrodt

Tafelbergweg 23

1105 BC Amsterdam ZO

T 020 5632800

185 leerlingen

Altra College Amsterbaken

Transformatorweg 6

1014 AK Amsterdam

T 020 6068815

31 leerlingen

Altra College De Koppeling

Tafelbergweg 8

1105 BN Amsterdam

T 020 3428400

58 leerlingen

School2Care

Johan Braakensiekhof 31

1068 KK Amsterdam

(per 18 augustus 2014)

T 020 7546150

13 leerlingen

Altra College Bascule*

Tafelbergweg 21

1105 BC Amsterdam ZO

T 020 5632800

92 leerlingen

Bets Frijlingschool

Sportlaan 153

1442 EC Purmerend

T 0299 432094

2.

* Altra college Bascule begeleidt ook leerlingen onder behandeling van Jellinek en Bascule Konijnenstraat

Onze scholen

13

Voortgezet onderwijs

TransferiumDiagnostische klas

Beter pASSend klasLangdurige thuiszitters,

psychiatrische

problemen

Altra werkt!Arbeidsactivering en

arbeidstoetreding

Deskundigheidsbevordering (expertisecentrum)

Jeugdzorg in de school en traject-begeleiding

tran

sferb

eg

ele

idin

g

Ouder School

Leerling

School2care12-uursvoorziening

(S)TOPTime-outklas

VSO

Passend onderwijs

2.

14

De trajectvoorziening van Altra ondersteunt leer-lingen met een extra zorgvraag binnen de school. Het doel is om passend onderwijs te kunnen aanbieden aan leerlingen die dat om welke reden dan ook nodig hebben. De trajectvoorziening biedt voor deze groep leerlingen een plek op school waar ze altijd terecht kunnen.

Yvonne Teunissen is al twaalf jaar werkzaam op het Saenredam

College in Zaandijk. De docente Nederlands en mentor is vol

lof over de trajectvoorziening die door Altra binnen de school

is opgezet. Yvonne denkt dat er meer zorgleerlingen zijn die

door deze vorm van begeleiding het regulier onderwijs kunnen

blijven volgen. Leerlingen die zonder hulp waarschijnlijk zouden

afglijden en in het ergste geval van school zouden moeten.

Yvonne: ‘Dankzij de trajectvoorziening op school is de drem-

pel voor leerlingen die extra zorg nodig hebben, veel lager

geworden. Vroeger had je de zorg wel op school zitten, maar

dat was toch anders. In plaats van meteen te worden doorver-

wezen naar allerlei instanties kunnen leerlingen nu direct hulp

krijgen op school. De trajectvoorziening is voor iedereen met

een extra zorgvraag. Opvang van leerlingen met gedragsprob-

lemen; hulp bij het plannen van schoolwerk; leerlingen kunnen

er altijd voor van alles terecht. Ik ben blij dat dit er is.’

‘Als de trajectvoorzien-

ing er niet was geweest?

Dan had ik waarschijnlijk

hier niet meer op school

gezeten.’

Ondersteuning docenten en ouders

Niet alleen voor leerlingen is het prettig dat Altra binnen de

school aanwezig is, voor docenten en vooral mentoren is dit

zelfs heel belangrijk, vindt Yvonne. De trajectmedewerker op

school zou je in sommige gevallen kunnen zien als een tweede

mentor. Yvonne: ‘Zelf heb ik dertig mentorkinderen. Als daar

één met ernstige gedragsproblemen tussen zit, kost dat mij al

veel te veel tijd. De trajectmedewerker kan veel beter met dat

soort situaties omgaan en is daar meer in thuis.’

En ook voor ouders is de trajectvoorziening een fijne onder-

steuning. Yvonne: ‘Ouders komen als dat nodig is op gesprek.

Tijdens deze gesprekken zit je met drie partijen aan tafel. De

ouders, de trajectmedewerker en de mentor. De lijnen worden

kort gehouden met alle betrokken partijen. Dat werkt.’

Zelfstandig plannen

Dimitry Dreuning is veertien jaar en zit in de tweede klas

vmbo-b op het Saenredam College. Dimitry: ‘Ik had problemen

met toetsen plannen, huiswerk maken en het leren voor

overhoringen. Daar heb ik toen hulp voor gekregen en sinds-

dien is het alleen maar beter gegaan.’ De begeleiding zit er

dicht op, samen met Dimitry controleert de trajectmedewerker

de agenda. Vervolgens maken ze samen een planning. Dimitry

is blij met de hulp die hij gekregen heeft en denkt dat hij het

zonder niet had gered. Dimitry: ‘In de eerste klas ging het heel

slecht. Aan het eind van dat jaar ben ik hier terecht gekomen.

Eigenlijk net op tijd, gelukkig is het sindsdien met mijn cijfers

alleen maar beter gegaan. Als de trajectvoorziening er niet was

geweest? Dan had ik waarschijnlijk hier niet meer op school

gezeten.’

‘Meer leerlingen die nu regulier onderwijs kunnen blijven volgen’

Trajectvoorziening als reddingsboei

2.

15

Bets Frijlingschool geen doorsnee school

Onderwijs en hulp met veel liefde en geduld

Welke jeugdhulp biedt de Bets Frijlingschool?• Schoolmaatschappelijk werk • Individuele kindbegeleiding • Individuele ouderbegeleiding• Kindtrainingen: - Rots en Water - Remweg - De Overstap - Kids skills

Marieke Weyters en Annabel Mackaay

2.

16

Elke ochtend in de gang

De Bets Frijlingschool is dan ook geen gewone school, maar

een basisschool voor speciaal onderwijs voor kinderen met

gedragsproblemen of psychiatrische problemen. Dat is merk-

baar aan de kleine klassen (maximaal veertien kinderen) en het

uitgebreide ondersteuningsteam bestaande uit een school-

maatschappelijk werker, twee ambulant hulpverleners en een

deeltijd gedragswetenschapper. Hulpverlener Marieke: ‘Het is

voor ouders en kinderen heel prettig dat ze hulp op school

kunnen krijgen. De kinderen wonen vaak wat verder weg

en hoeven na schooltijd niet ook nog eens naar een andere

organisatie toe.’ Collega-hulpverlener Annabel voegt toe:

’Jeugdzorg kan voor sommige ouders heftig klinken. Ik sta

elke ochtend in de gang om de kinderen en de ouders te

begroeten. Kinderen zien mij, kennen mij en komen spontaan

naar me toe om iets te bespreken. Ook voor ouders is de

drempel om hulp te vragen laag.’

Niet veroordelen

Niet alleen de kinderen krijgen hulp, ook veel ouders krijgen

ondersteuning. Marieke, die veel ouders in begeleiding heeft:

‘De gezinnen kampen vaak met meerdere problemen.

Naast de gedragsproblemen van het kind, zijn dat vaak

relatieproblemen, werkloosheid en armoede.

De opvoedsituatie is dus vaak niet ideaal. Ik probeer altijd

aan te sluiten bij de vraag van de ouders. Soms is dat

iets praktisch, zoals helpen bij het introduceren van een

beloningssysteem. Maar vaak hebben ouders gewoon be-

hoefte om hun verhaal kwijt te kunnen bij iemand die ze niet

veroordeelt. Want opmerkingen zoals ‘geef dat kind maar aan

mij, ik krijg hem wel onder de duim’ horen ze vaak.’

Samen optrekken

Groot voordeel van hulpverlening op school is dat hulp-

verleners, ouders en leerkracht samen op kunnen trekken.

Marieke: ‘Als een kind een training krijgt, is het goed dat oud-

ers ook in die methode worden getraind en het kind thuis op

dezelfde manier begeleiden. Als de leerkracht dan ook nog

meedoet, wordt het kind op alle gebieden hetzelfde benaderd.

Dan is de kans dat het aanslaat veel groter.’

Even terugtrekken

Leerkracht Angelique is te spreken over de intensieve begelei-

ding die de leerlingen en de ouders kunnen krijgen. Angelique:

‘Ik heb vier leerlingen die de training Rots en Water hebben

gevolgd. Ik merk dat ze in zelfvertrouwen groeien, dat ze

situaties anders oplossen dan voorheen. Ik zie ze toepassen

wat ze hebben geleerd. Met de hulp zo dichtbij, is de terug-

koppeling heel goed. En als ik me zorgen maak over een leer-

ling, overleg ik even met Marieke. Zij kan me vaak iets vertellen

over de thuissituatie, waardoor ik gedrag van een leerling beter

kan plaatsen.’

Op het eerste gezicht verschilt de Bets Frijlingschool niet van andere basisscholen. Leerlingen zijn tijdens de les met

geconcentreerde gezichten aan het werk, kinderen rennen rond in de pauze, een jarige leerling gaat de klassen

rond met een traktatie. Maar na een dag rondlopen in het mooie nieuwe schoolgebouw, merk je dat het toch geen

doorsnee school is. Neem de time-outhoek. Een met zacht tapijt bedekte halfopen ruimte, waar kinderen tot rust

kunnen komen als het in de klas even niet lukt. En dat gaat niet zachtzinnig. Kinderen bonken tegen de muur (van-

daar het tapijt), schelden, zijn overstuur. De jeugdhulpverleners in het aangrenzende kantoor treden de kinderen met

veel liefde en geduld tegemoet. Langzaam bedaren de kinderen en kunnen weer terug naar de klas.

Ouders krijgen vaak op-

merkingen als ‘geef dat

kind maar aan mij, ik krijg

hem wel onder de duim’

2.

17

‘PBS richt zich

op het aanleren

en versterken van

goed gedrag. Vaak

gaan we ervan uit dat

jongeren weten wat we

willen, maar dat is niet

altijd zo’, vertelt Annegien

Simis, PBS-coach en trainer

bij Altra. ‘Met PBS stelt het

team op basis van gezamen-

lijke waarden per schoolruimte

gedragsverwachtingen vast. Wat

moet anders en welk gedrag willen we

zien, bijvoorbeeld in de kantine of op het plein? Vervolgens

maken we dat duidelijk aan de leerlingen.’

Direct belonen

Het aanleren van gewenst gedrag gaat net als bij taal en

rekenen door veel te oefenen. Annegien: ‘Wat aandacht krijgt,

groeit. Medewerkers worden dus getraind zich meer te richten

op goed gedrag, dan op ongewenst gedrag. Wanneer je wilt

dat gewenst gedrag toeneemt, is het belangrijk leerlingen

direct te belonen als ze iets goed doen. Dat kan bijvoorbeeld

met een compliment, een warme chocomel of een positief

telefoontje naar huis.’

Meten wat werkt

Een van de principes van PBS is dat het datagestuurd is: ‘Dat

maakt deze aanpak anders dan anders. We meten alle interven-

ties en brengen in kaart wat werkt en wat niet en voor wie. Het

doel is om tachtig procent van de groep te bereiken met onze

aanpak. Halen we dat niet, dan moeten we met andere inter-

venties komen, of ons meer gaan richten op één kleine groep.’

Wat is volgens Annegien de kracht van de methodiek? ‘Elke

PBS-school heeft een speciaal team dat van binnenuit werkt.

Daar zitten docenten en hulpverleners in, die zich met een

opleiding specialiseren in PBS. Zij sturen en onderhouden het

proces van binnenuit. Het is prachtig te zien hoe goed dat

werkt bij Altra College West. ‘

Gezamenlijk willen

Hoewel PBS nog maar een paar jaar in Nederland bestaat, zijn

de resultaten goed. Simis: ‘Steeds meer scholen kiezen voor

PBS, van basisonderwijs tot mbo. Het begint met een geza-

Altra introduceert preventieprogramma ook op andere scholen

Rust en duidelijkheid bij Altra College West

‘Kleine stapjes maken, die

vasthouden en uitbreiden;

dat werkt.’

Altra introduceert PBS in samenwerking met Hogeschool Windesheim op scholen voor voortgezet onderwijs en mbo.

In Amerika is één op de tien onderwijsinstellingen al om en ook in Neder-land kiezen steeds meer scholen voor de methodiek Positive Behavior

Support (PBS). Iedereen is betrokken, van docent tot conciërge, van ouders tot leerlingen en de resultaten zijn positief. Dit schooljaar maakte Altra College West de overstap. Bijzonder, want er zijn nog maar weinig scholen voor speciaal voortgezet onderwijs die werken met PBS.

18

menlijk willen. Natuurlijk gaat het met vallen en opstaan, maar als ik kijk naar Altra College West, dan zie je dat het gewoon kan.

Leerlingen die het goed doen, krijgen nu de meeste

aandacht en dat werkt voor iedereen stimulerend.’

Hoe bevalt het op de werkvloer?

‘Als eerste stap bij de invoering van PBS hebben we de gang aangepakt. Er zijn nu heldere regels; leerlingen mogen alleen in de

gangen zijn als ze een gangpas hebben. Als een medewerker een leerling zonder pas in de gang ziet, spreekt deze de leerling daar

op aan. Heeft hij of zij geen goede reden, dan gaat hij terug naar de klas. Het was nog wel een klus om alle medewerkers zover te

krijgen dat ze op dezelfde manier optreden, ook de mensen die niet direct met de leerlingen werken. Iedereen is toch gewend om

het op zijn eigen manier te doen. Maar het is de moeite waard, want het is nu veel rustiger in de gangen.’

Kirsten Geurken, ambulant gezinsbegeleider

‘Voor de invoering van PBS was het vaak onrustig in de gang. Het begon ’s ochtends al, na de tweede bel. Laatkomers kwamen bij

mij een briefje halen, gingen daarover in discussie, kregen ruzie met elkaar, zwierven door de school. Nu verzamelen alle leerlingen

zich in de kantine en gaan ze allemaal tegelijk naar de klassen. Wie te laat komt gaat direct door naar de klas en de docent handelt

het af. Wat ik goed vind is de stapsgewijze aanpak. Als je in één keer alle ruimtes zou aanpakken, zouden de afspraken zo verwa-

teren. Kleine stapjes maken, die vasthouden en uitbreiden; dat werkt.’

Mineke Brouwer, secretariaat

Niveau onderwijs

Havo/vwo

Mavo

Onderbouw vmbo (basis, kader, gemengd, theoretisch)

Bovenbouw mavoBovenbouw entree mbo Bovenbouw entree arbeid

Onderbouw vmbo (basis, kader, gemengd, theoretisch)*

Bovenbouw entree mbo Bovenbouw entree arbeid

Op welke afdeling?

Bleichrodt

Amsterdam Centrum

HaarlemmermeerZaanstreekWaterland

Amsterdam Noord Amsterdam WestAmsterdam Zuidoost

Speciale school voor speciale leerlingen

Altra College, onze school voor speciaal voortgezet onderwijs, heeft acht afdelingen: vijf in Amsterdam, één in

Haarlemmermeer, één in Zaanstreek en één in Waterland. De leerlingen volgen hier onderwijs op hun eigen niveau.

*Amsterdamse leerlingen die mavo volgen, gaan na de onderbouw naar afdeling Centrum.

Naast de reguliere afdelingen verzorgt Altra College onderwijs in besloten behandelcentra Amsterbaken en de Koppeling

en in psychiatrische behandelcentra van de Bascule en Jellinek. Alle onderwijsniveaus worden hier aangeboden. In 2011

zijn we gestart met School2Care, een school voor leerlingen die langdurig uitvallen of dreigen uit te vallen.

2.

19

En verder…Wat doen we nog meer op het gebied

van passend onderwijs? Een bloemlezing.

Expertisecentrum voor passend onderwijsDe expertise die is opgedaan in het speciaal onderwijs en

de jeugdzorg zet Altra in om docenten te ondersteunen en

trainen. Hoe ga je nou om met verschillen in de klas? Hoe kun-

nen we opbrengstgericht werken? Hoe richt je een passende

zorgstructuur in? Hoe ga je om met groepsdynamiek? Hoe

verbeteren we de klassenaanpak? Allemaal vragen die voorbij

komen. Met de school en de docenten stellen we een

programma samen op basis van de specifieke behoeften.

Op deze manier werken we samen aan passend onderwijs

en professionele teams.

Docent:

Het is heel fijn als iemand met me meekijkt in de les. Méékijken: vanuit wat ik al goed doe’.

Altra werkt!Altra biedt onderwijs en begeleiding op maat. Dus

ook aan leerlingen die geen zicht hebben op een

startkwalificatie en die aan het werk willen. Iedereen

moet perspectief hebben op een mooie toekomst.

Daarom coacht en begeleidt Altra leerlingen naar een

stage en uiteindelijk een volwaardige plek op de ar-

beidsmarkt. We werken samen aan de benodigde arbeids-

vaardigheden. De leerlingen vinden hun draai in sectoren als

horeca, detailhandel, veiling- en marktwezen en techniek. De

werkgevers staan open voor onze leerlingen, mede doordat

ze vertrouwen hebben in de begeleiding die Altra biedt.

Bertino (rechts), 17 jaar: ‘Ik leer nu puur schilderwerk; kozijnen, deuren, kamers. Ik vind het leuk werk en voel me nu veel beter bij wat ik doe dan op school.’ Leermeester Glenn over Bertino: ‘Als ik hem nog een jaartje onder mijn vleugels houd, heeft hij de basisvaardigheden die hij nodig heeft. Dan staan de bazen voor hem in de rij.’

20

Beter pASSendklas

De beter pASSend klas is de nieuwste

loot aan de boom van Altra College

en is een samenwerkingsverband met

de Bascule. Wat maakt deze klas zo

bijzonder? De klas is voor leerlingen

(12-18 jaar) die door hun autistische

stoornis niet goed kunnen functio-

neren in een groep en daardoor vaak

langdurig thuis zitten. De leerlingen

van deze klas hebben meestal een

heel verleden in de hulpverlening

achter de rug. In kleine klassen (maxi-

maal vijf leerlingen) krijgen de leer-

lingen de aandacht die ze verdienen.

Emilie (leerkracht bij de beter

pASSendklas):

‘De leerlingen hebben allemaal een leerachter-stand. Het doel is dat ze doorstromen naar een andere vorm van onderwijs, naar dagbesteding of naar arbeid.’

Transferium

Samen in de strijd tegen schooluitval,

zo is Transferium ontstaan. Op het

Transferium zitten jongeren die door

verschillende redenen tijdelijk niet meer

op hun oude school terecht kunnen.

Samen met de school van de leerling

maken we een plan om te kijken hoe de

leerling kan werken aan terugkeer. We

zetten alles op alles om te zorgen dat de

leerling binnen een half jaar weer terug

kan. In een kleine klas krijgen leerlingen

intensieve begeleiding, maar ze volgen

ook nog lessen op de oude school. Zo

lopen de leerlingen geen leerachterstand

op en werken we aan hun gedrag.

Zaineb, 15 jaar:

‘Ik was te brutaal geworden en kreeg moeilijkheden met leraren en leerlingen. Zo ben ik bij Transferium gekomen. Na een tijdje ben ik toch mijn best gaan doen op school. Je hebt uiteindelijk alleen je zelf er maar mee als je niks doet op school. Ik heb dat zelf bedacht, maar het kwam ook wel doordat ik zo goed ge-holpen ben.’

School2Care

Bij School2Care maken Amsterdamse

jongeren die thuis en op school veel

problemen hebben een nieuwe start.

De leerlingen van verblijven van 8 uur ‘s

ochtends tot 8 uur ‘s avonds op school,

waar een coach hen helpt de draad

weer op te pakken. Ze volgen lessen in

een kleine klas, totdat ze terug kunnen

naar hun oude of een andere school.

De coach ondersteunt ook hun ouders

zodat er thuis meer rust komt. Verder

stimuleert School2Care leerlingen in hun

vrije tijd positieve bezigheden te vinden.

Dit vernieuwende concept won in 2012

de landelijke jeugdzorgprijs.

Kay, 17 jaar:

‘Wat ik heb geleerd bij School-2Care? Geduld. Leren plannen. Leren omgaan met mensen. Communiceren. Niet direct op een aanvallende manier praten. Qua school ook, met de vakken die ik niet meer goed deed. Het is gewoon om je bij te spijkeren met school-werk of met je eigen gedrag. En wanneer dat weer in orde is, mag je weer gaan.’

2.

21

Goede raad van Poeh

(Bron: A.A. Milne)

Als je tegelijk wilt praten en melk drinken,

moet je daarna meestal langdurig afgedroogd

en op je rug geklopt worden.

Rivieren weten het: er is geen haast bij.

Op een dag komen we er wel

Het is altijd nuttig te weten waar een vriend-en-

familielid is, of je hem nu nodig hebt of niet

Als je een eikel in de grond stopt wordt het

vanzelf een eikeboom. Maar dat betekent nog niet

dat er vanzelf een bijenkorf komt als je een

honingraat in de grond stopt.

Als het lijkt alsof degene tegen wie je praat niet

luistert, heb dan een beetje geduld. Misschien

heeft hij gewoon een pluisje in zijn oor.

Inspiratie

22

Basiszorg voor gezin, school en wijk

De meeste kinderen groeien op zonder grote

problemen. Maar opvoeden en ontwikkelen

gaat niet altijd vanzelf. Als er problemen zijn,

blijven die meestal niet tot thuis beperkt. Dan

loopt het op school, de sportclub, met vriendjes

en broertjes of zusjes vaak ook niet soepel. Altra

biedt hulp daar waar die nodig is en het beste

werkt. Thuis, op school én in de wijk. In een paar

voorbeelden belichten we onze werkwijze.

3.

23

Ei

gen kracht versterken

Triple P

Signs of Safety

individuele en gezins-

begeleiding

Rots en Water training

Overstap training

Sociale vaardigheids-

training

Faalangstreductie-training

Sprint

Remweg

Antipest-programma’s

Buurt

School/leraar

Kind en gezin

Basiszorg voor gezin, school & wijk

3.

24

Een ouder- en kindadviseur op school die jongeren en ouders kan helpen als er problemen zijn. Menno Lagerwey, mentor en docent wiskunde op het De Rosa Beroepscollege in Amsterdam Noord, is erg te spreken over wat hij hiervan in de praktijk heeft gezien. Menno: ‘Veel van onze leerlingen kampen met problemen thuis of hebben moeite in de omgang met elkaar. Ik merk dat zo’n adviseur op school voor hen gewoon heel erg fijn is.’

Met de komst ouder- en kindadviseur is de situatie op De Rosa

aanzienlijk verbeterd. Was er voorheen maar één dag in de week

schoolmaatschappelijke hulp aanwezig, nu biedt de ouder- en

kindadviseur vier dagen per week intensieve zorg aan. Menno:

‘Vroeger was er gewoon niet genoeg tijd om iedereen de aan-

dacht te geven die hij of zij nodig heeft. Nu krijgen veel meer

leerlingen die hulp wél aangeboden.’

Ook voor docenten hard nodig

Niet alleen voor de leerling zelf, ook voor docenten is deze

intensieve vorm van zorg op school fijn. Zeker op scholen

met veel leerlingen die extra zorg vragen, is een vorm van

ondersteuning voor docenten hard nodig. Menno: ’Wij docenten

blijven leraren en zijn geen pedagogisch adviseurs. Het is fijn om

iemand op school te hebben die dat wel is. Iemand die de tijd

en kennis heeft om de leerling echt goed te helpen. Ook veel

vragen die ik als mentor van ouders krijg, kunnen beter worden

beantwoord door zo’n adviseur. Ik kan ze dan ook makkelijk en

snel doorverwijzen.’

Trainingen

Eén van Menno’s leerlingen heeft de afgelopen tijd een cursus

gevolgd bij de ouder- en kindadviseur. Deze leerling werd zo

geholpen haar sociale vaardigheden te vergroten. Menno merkt

dat de begeleiding heeft geholpen. In de klas weet de leerling

zich nu beter te gedragen, ook de omgang met klasgenoten

verloopt beter dan eerst. Menno: ‘Dit zijn net de problemen waar

vroeger geen tijd voor was. Ik heb nu ook weer een leerling die

net gestart is met een faalangstreductietraining. Het is goed dat

de ouder- en kindadviseur ook dit soort zorg biedt.’

‘Ouder- en kindadviseur heeft kennis, tijd en ruimte’

Broodnodige zorg op school

DromerigVoor ouders en leerlingen is de ouder- en kindadviseur

een bekend gezicht op hun school. Daardoor is de

drempel om binnen te stappen met vragen of zorgen

laag. Zo kan worden voorkomen dat kleine problemen

groot worden. Een praktijkvoorbeeld.

De moeder van Felix stapt bij ouder- en kindadviseur

Marloes binnen met een zorg over haar zoon, waar ze

nog niet goed de vinger op kan leggen. De negenjarige

jongen is dromerig, luistert niet zo goed en is wat

onhandig in de omgang met klasgenoten. ‘Wat kan ik

thuis doen om mijn kind te ondersteunen?’

• Marloes overlegt met de leerkracht. Wat gaat goed

en waar heeft Felix ondersteuning bij nodig? De

leerkracht herkent de zorg van moeder.

De dromerigheid van Felix leidt er soms toe dat

hij niet luistert, wat zijn leerprestaties negatief

beïnvloedt. Daarnaast toont hij weinig initiatief in

het aangaan van contact met anderen.

• Marloes spreekt met Felix en zijn ouders.

Ook Felix wil graag dat het goed gaat op school en

is gemotiveerd daaraan te werken.

• Marloes biedt moeder opvoedondersteuning

(Triple P) om te leren Felix direct naar haar te laten

luisteren. Felix leert door de nieuwe benadering

van moeder ook te luisteren naar andere

volwassenen, zoals zijn leerkracht.

• Felix krijgt een training sociale vaardigheden.

• Marloes stimuleert overleg tussen school en

ouders over de ontwikkeling van Felix.

Het gaat nu heel goed met Felix. Moeder is blij dat ze

hulp heeft gezocht voordat er echt een probleem was

ontstaan en dat de situatie ten goede is gekeerd.

Felix is een gefingeerde naam.

3.

Ei

gen kracht versterken

Triple P

Signs of Safety

individuele en gezins-

begeleiding

Rots en Water training

Overstap training

Sociale vaardigheids-

training

Faalangstreductie-training

Sprint

Remweg

Antipest-programma’s

Buurt

School/leraar

Kind en gezin

25

‘Er is veel wrok en woede over zaken als geld, taken en nieuwe

liefdes’, vertelt Carla van Gelderen van Altra, ‘maar de meesten vinden hun ex geen slechte

ouder.’ Toch overheerst in een vechtscheiding de negativiteit en dat heeft onmiskenbaar effect op

het kind. Family Transitions, de nieuwe cursus van Triple P

(positief opvoeden), wil die negativiteit wegnemen.

Family Transitions bij (v)echtscheiding

De balans terug in werk, gezin en ontspanning

‘Family Transitions helpt mensen de

draad weer oppakken na een echt-

scheiding. Je ziet bij mensen die uit

elkaar zijn veel frustratie, stress en ver-

driet. Dat sleept soms jaren. We hadden

een ouder in de cursus die al zeven jaar

terug was gescheiden, maar nog steeds

een enorme strijd voerde met haar ex.’

De cursus richt zich op de individuele

ouder die het thuis alleen moet doen.

Carla: ‘We stellen: Je kunt je ex niet

veranderen, maar je kunt wel kijken wat

je kunt doen zodat je kind zo weinig mo-

gelijk te lijden heeft onder de situatie.’

3.

26

Overgang

‘Het eerste deel van de training gaat over de overgangsfase

waarin het gezin zich bevindt en de valkuilen daarbij. Sta je

het kind toe om over je ex te praten? Ben je misschien te

toegevend tegenover het kind? Daarbij kijken we steeds vanuit

de optiek van het kind. Dat is ook de rode draad van de cursus.

Iedere ouder zegt dat hij of zij het belang van het kind centraal

stelt, maar in praktijk delft dat belang vaak het onderspit als

gevolg van alle emoties.’

‘De volgende bijeenkomsten gaan over omgaan met stress,

woede, angst en depressie. Je leert aan de hand van het werk-

boek en rollenspelen wat dergelijk gedrag in de hand werkt en

hoe je er anders mee om zou kunnen gaan. Je kunt woedend

zijn omdat je ex voor de zoveelste keer je kind te laat terug-

brengt, maar je kunt je ex niet veranderen. Wel de manier hoe

je daarmee omgaat. Wat zijn ‘helpende gedachten’ in dat geval?

En vooral wat helpt je kind? Belangrijk is ook dat je goed voor

jezelf zorgt. Wat vind je leuk om te doen? Ga weer hard-lopen,

naar de film of koffie drinken met vriendinnen. Als je jezelf

goed voelt, heeft dat een positief effect op het kind.’

Conflicthantering

‘Belangrijk onderdeel is conflicthantering. Wat voor type ben je?

Ga je de strijd aan, ontwijk je het conflict of pas je je aan?

Als je bewust bent van je eigen rol, kun je makkelijker beoor-

delen hoe je uit een conflict komt. Dat oefenen we aan de hand

van rollenspelen, bijvoorbeeld wanneer je ex op het laatste

moment belt dat zij dat weekend het kind niet kan hebben

omdat zij met haar nieuwe vriend weggaat. Dat is heftig en

roept veel emoties op. Maar wat is in dat geval het belang van

het kind?’

‘Op die manier proberen we in vijf sessies een balans terug

te brengen in werk, gezin en ontspanning. Vanuit die

nieuwe gezinsidentiteit kun je een nieuw leven opbouwen en

duidelijke afspraken maken over de opvoeding. Daarover gaan

de volgende vijf sessies.’

Impact op kinderen

Een op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding. Jaarlijks maken in Nederland zo’n 70.000 kinderen een scheiding

mee. De conflicten, stress en communicatieproblemen die een echtscheiding met zich mee brengt, hebben een grote

impact op kinderen. Zeker als ouders niet meer op een normale manier met elkaar op kunnen gaan en alles weer tot

nieuwe ruzies leidt.

Maar een scheiding hoeft niet persé blijvende negatieve gevolgen te hebben. Belangrijk is dat ouders zorgen voor een

geleidelijke overgang, en een positieve co-ouderrelatie weten op te bouwen. Om ouders in echtscheidingssituaties te

ondersteunen bij het maken van die overgang en het herstellen van de opvoedbalans, is er vanuit het programma

Triple P een speciale module ontwikkeld: Triple P Family Transitions. Altra biedt deze module aan.

Meer weten? Kijk op www.positiefopvoeden.nl en zoek op ‘scheiding’

Carla van Gelderen

3.

27

AToS helpt op school en thuis

‘Jetske kent Amir door en door’‘Het is best lastig om moeilijk gedrag te begrijpen en ermee te leren omgaan.’ Aan het woord is Rachida. Moeder van de zevenjarige Amir, die naast ADHD ook ODD heeft, een oppositionele opstandige gedragss-toornis.

Deze stoornissen uiten zich in woedeaanvallen en zeer opstandig gedrag.

Dat gedrag bracht hem steeds vaker in de problemen, zowel thuis als op

school. En het dreef zijn moeder, met nog twee kinderen van één en drie

in huis, regelmatig tot wanhoop. Het zorgteam van de Mr. De Jongh-

school, school voor speciaal onderwijs, besloot daarom om bij Amir

hulp van AToS in te zetten: Altra Thuis op School.

Fijne vrouw

Al spreekt Rachida gewoon over Jetske, een ‘fijne vrouw’ die

ze kan vertrouwen en die altijd reageert als ze sms’t. ‘Ook ’s

avonds en in het weekend.’ Jetske is AToS-medewerker en

helpt kinderen, hun gezin én docenten om weer vat te krijgen

op de problemen en beter om te gaan met het gedrag van het

kind. Op school traint ze de kinderen één op één. Thuis biedt ze

hulp aan het gezin. En de docenten krijgen ondersteuning, tips

en informatie.

Zicht op thuis

Voor lerares Joyce Overkleeft is Jetske de schakel tussen thuis en

school. ‘Ik ga een keer per jaar op huisbezoek en zie de kinderen in

de klas. Jetske geeft mij zicht op de thuissituatie. Ze is iemand van

buitenaf, maar ze voelt als een van onze collega’s. Dat maakt samen-

werking makkelijker dan bij een hulpverlener die je alleen telefonisch

spreekt.’

De dingen die de kinderen in de training leren, gebruikt Joyce

ook in de klas. Bijvoorbeeld de termen van de sociale weerbaar-

heidstraining Rots en Water. Joyce: ‘Dan vraag ik: ‘Het gedrag dat je

liet zien, was dat rots of water? En welke keuze had je kunnen mak-

en? Of ik deel complimenten uit: Wat knap dat jij watergedrag laat

zien!’ Zo sluit de hulpverlening aan bij wat er in de klas gebeurt.

En Jetske kan in haar trainingen situaties uit de klas gebruiken.

Driftbuien herkennen

Terug naar Amir. Die heeft volgens zijn moeder dankzij AToS een

enorme groei doorgemaakt. Door het gebruik van de woedether-

mometer leerde hij zijn driftbuien op tijd te herkennen én te stoppen.

Hij leerde relaties met anderen op te bouwen. Jetkse maakte met hem

Joyce Overkleeft

28

het ik-boek, een levensboek waarin Amir allerlei vragen beant-

woordde en zo zichzelf beter leerde kennen en beter leerde

omgaan met voor hem verwarrende situaties.

Rachida merkt dit dagelijks: ‘Hij vertelt me over zijn gevoel.

Als hij iets niet wil, zegt hij vaker ‘stop, hou op’, in plaats van

meteen te gaan slaan. Hij voelt zijn boosheid opkomen en zegt

dan zelf: ‘ik word heel boos’.’

Positief benoemen

Maar Rachida leerde zelf minstens zoveel. ‘Amir vroeg soms

zoveel negatieve aandacht, dat ik niet meer wist wat ik moest

doen. Van Jetske leerde ik kleine dingen waar je normaal niet bij

nadenkt. Zoals duidelijke, korte en directe opdrachten geven.

Complimenten geven. Gedrag positief benoemen. Dus niet: hou

op met gooien, maar ‘ga even met je blokken spelen’.’

Rachida was vaak onzeker over de opvoeding van Amir.

‘Ik zette me voor 100% in en toch kwamen we in een neer-

waartse spiraal terecht. Ik dacht almaar: ‘wat doe ik verkeerd?’

Ik heb leren accepteren dat mijn zoon anders is. En dat hij de

dingen niet expres doet. Daardoor heb ik meer geduld. Ook

schaam ik me niet meer voor de buitenwereld.’

Onderdeel van school

Dat Jetske verbonden is aan school is volgens Rachida echt een

meerwaarde. ‘Jetske kent Amir daardoor door en door. En Amir

vertrouwt Jetske. Hij vertelt haar alles.’ Joyce ziet dat ook in

haar klas: ‘Al zijn de trainingen best pittig, als Jetske ziek is,

vragen de kinderen: komt ze mij niet halen? Ik zie meer weer-

stand bij kinderen die na schooltijd naar een andere locatie

moeten reizen voor therapie. Nu is het onderdeel van school.

Dat voelt anders. Daarnaast zijn ouders vaak achterdochtig

richting ‘nieuwe’ hulpverleners, ze krijgen al zoveel mensen

over de vloer van allerlei organisaties.’

Vrienden maken

Amirs grootste succes boekte hij onlangs op het speelplein.

Rachida: ‘Hij wordt zich steeds bewuster van de mensen om

hem heen. Ik leg hem nu uit: als jij aardig bent voor andere

mensen, dan zijn mensen ook aardig voor jou. Laatst kwam hij

thuis na het buitenspelen en riep: Ik heb vrienden gemaakt op

het pleintje! Hij glunderde helemaal.’

Inspiratie

3.

29

Beelden die spreken: Laat je inspireren

http://youtu.be/58fSAL0QZ18

Altra College

http://youtu.be/xryIObQezXs

Altra jeugd& opvoedhulp

http://www.youtube.com/watch?v=7d4gmdl3zNQ

Kinderen zien, kinderen doen

3.

30

En verder

Welke bijdrage levert Altra verder aan de basiszorg aan gezin, wijk en school?

Laagdrempelige ouder- en kindtrainingen

Om ervoor te zorgen dat het thuis en op school weer goed

kan gaan met een kind zijn de ouders van groot belang. Zij

kennen hun kind immers het beste. Altra biedt verschillende

ouder- en kindtrainingen. We ondersteunen het kind bijvoor-

beeld bij het omgaan met vriendjes, omgaan met boosheid,

opkomen voor zichzelf. De ouders leren hoe ze hun kind

daarbij kunnen helpen, zodat ook thuis een verandering op

gang wordt gebracht. We oefenen tijdens de training veel met

situaties uit het dagelijks leven.

Esther over de opvoedcursus Triple P: ‘Ik ben me bewuster

geworden van wat ik doe. Hoeveel aandacht ik geef aan

negatieve dingen. Als mijn zoontje me nu iets wil vertel-

len, neem ik daar de tijd voor. Dan hoeft hij die aandacht

niet op een andere manier te vragen.’

Trainingen op school

Het geven van trainingen op school biedt veel voor-

delen. Zo kan de trainingsmethode worden aange-

past aan de omgeving van de jongeren en is

het laagdrempeliger. Door jongeren onder

schooltijd trainingen aan te bieden weten

we ze beter te bereiken. De agressieregu-

latietraining Tact is een van de trainingen

die op school worden gegeven. Sociale

vaardigheden, boosheidscontrole en moreel

redeneren zijn onderwerpen die aan bod

komen. Leerlingen oefenen in het omgaan

met dilemma’s, zoals: ‘Jesse ziet een

sportwagen met de sleutels er nog in,

wat moet hij doen?’. De training draagt

ertoe bij dat jongeren beter functio-

neren op school en daarbuiten.

3.Altra jeugd& opvoedhulp

31

Inspiratie

32

Zorg voor de kleinsten (en hun jonge moeders)

De jeugd heeft de toekomst. Maar lang niet

ieder kind heeft een onbezorgde start in het

leven. Soms hebben kinderen extra aandacht

of een andere aanpak nodig. Soms kunnen

ouders met problemen hun kinderen niet die

aandacht geven, die zij op jonge leeftijd zo

hard nodig hebben. Zeker als de problemen

zich opstapelen. Altra slaat samen met an-

dere organisaties de handen ineen om deze

allerjongsten en hun ouders bij te staan. Met

speciale aandacht voor de jongste moeders.

Zodat zij én hun kinderen kunnen opgroeien tot

evenwichtige volwassenen. Wat biedt Altra?

4.

33

Wat is er in de omgeving aan hulp beschikbaar?

Situatie

Gezinshuis

Zelfstandig wonen

Fiom

Weer aan de slag

Ambulante hulp

Begeleid wonen

Zorg voor jonge moeders & kinderen

4.

34

Wat is er in de omgeving aan hulp beschikbaar?

Situatie

Gezinshuis

Zelfstandig wonen

Fiom

Weer aan de slag

Ambulante hulp

Begeleid wonen

4.

35

Passend onderwijs op de voorschool

Reden voor Altra om intensief de samenwerking te zoeken met alle

partijen die een bijdrage kunnen leveren aan een goede zorg aan

kinderen van nul tot vier jaar. Met het oog op

de transitie van de jeugdzorg sluiten we gefaseerd onze

gespecialiseerde verblijfsgroepen en werken we meer

outreachend. Het idee hierachter: de formule van

passend onderwijs toepassen op de voorschoolse

situatie. Eén van de partners met wie we samen-

werken is MOC ’t Kabouterhuis, de Amsterdamse

organisatie voor behandeling van gedrags- en

ontwikkelingsproblematiek van jonge kinderen en

de begeleiding van ouders. Samen bundelen wij

onze kennis en brengen deze in bij de wijkteams

en de ouder- en kindteams.

Onze kennis toevoegen

Brigit Beek, manager van Altra in Amsterdam

West legt uit waarom aansluiting bij ouder- en

kindteams belangrijk is: ‘De ouder- en kindteams

bieden laagdrempelige hulp aan iedereen die met

vragen of zorgen over opvoeden en opgroeien

lopen. In de teams zijn mensen vanuit allerlei disci-

plines en organisaties samengebracht. De zorg voor

kinderen van nul tot vier jaar is grotendeels in handen

van medewerkers vanuit de jeugdgezondheidszorg.

Dat is prima, want focus op goede ontwikkeling en

gezondheid van deze jonge kinderen is heel belan-

grijk. Altra wil de blik graag verbreden door onze kennis

daaraan toe te voegen.’

Altra, MOC en ouder- en kindteams bundelen hulp aan jonge kinderen

En dan er ontstaat iets moois!Goede zorg voor de allerkleinste kinderen is zo belangrijk. Want als kleine problemen bij jonge kinderen snel en

effectief worden aangepakt, kan voorkomen worden dat die later tot grote problemen uitgroeien. Dat is in het

belang van het gezin en de kinderen zelf, maar het is ook een maatschappelijk belang. Daarom willen ze in

Amsterdam en omgeving extra aandacht besteden aan de zorg voor de allerkleinsten.

4.

36

Overbelast en ontregeld

Wat kan Altra bijdragen aan de zorg voor jonge kinderen? Brigit

Beek: ‘Wij zijn sterk in de ondersteuning van overbelaste en

ontregelde kinderen met overbelaste ouders. We focussen op

de relatie tussen ouder en kind, een gezonde hechting en het

versterken van opvoedvaardigheden. Daarnaast ondersteunen

we beroepskrachten in het voorveld die met deze kinderen

werken. In de proeftuinen in Amsterdam West en Zuid zijn al

hulpverleners gespecialiseerd in begeleiding van jonge kinderen

aan het werk. En dan ontstaat er iets moois!’

We focussen op de relatie

tussen ouder en kind, een

gezonde hechting en het

versterken van opvoedvaar-

digheden.

Meer structuur thuis, handvatten op de voorschool

Aiden van tweeënhalf jaar bezoekt vier dagdelen per week de voorschool. Daar maken ze zich zorgen over het jongetje. Er rijzen

vragen over zijn ontwikkeling, manier van contact maken en afwijkend gedrag in de groep. De leidsters hebben moeite om hem

bij het groepsproces te betrekken. Dat moeder vaak op het nippertje op tijd of te laat komt, werkt storend.

Altra wordt ingeschakeld. De ambulant begeleidster komt zowel thuis als op de voorschool. Daardoor heeft zij een duidelijk

beeld van beide situaties en kan zij dit integreren. Wat is er aan de hand en welke begeleiding kunnen we het beste bieden?

Om dat te achterhalen zet Altra Diagnostiek in. Aiden lijkt gemiddeld intelligent te zijn, maar kan moeilijk contact maken. Hij

woont samen met moeder (23) en broertje (4) in een zeer kleine woning met heel veel spullen. De kinderen hebben weinig

ruimte om te spelen en er is weinig structuur in de dag. Er is geen tafel, dus eten gebeurt vanuit de hand.

Op de voorschool is de dagstructuur nieuw voor Aiden. Hij ervaart veel nieuwe situaties, waarin hij nog niet geleerd heeft

hoe hij zich moet gedragen. Informatie waar de leidsters op de voorschool rekening mee moeten houden.

• Altra begeleidt de leidsters en leert hen om te gaan met psychische stoornissen.

• Aiden maakt op een andere manier contact en heeft daarom meer aandacht van de leidsters nodig. Om hen hierin te

begeleiden maakt Altra gebruik van observaties, gesprekken, modeling en spelcoaching.

• Altra introduceert pictogrammen, die zowel thuis als op de voorschool worden gebruikt. Dit versterkt de duidelijkheid

voor Aiden en bevordert gewenst gedrag.

• Altra brengt de kinderen samen met moeder naar school om te werken aan het doel ‘op tijd komen’ en haar te

ondersteunen bij het zich eigen maken van een ochtendritueel.

• De situatie is in korte tijd verbeterd.

Aiden is een gefingeerde naam.

4.

37

Samenwerking jeugdzorg en ggz

‘Alles hangt samen’Sinds een half jaar behandelen Altra en BRight GGZ Jeugd en Gezin Amsterdam samen gezinnen met complexe

problematiek, zoals moeders die met hun kinderen bij vrouwenopvang Blijf zijn beland. Deze drieledige samenwerk-

ing heeft grote voordelen. Een gesprek met Nina Draaisma gedragswetenschapper bij Altra en Lennie Staats,

psychotherapeut bij BRight GGZ.

Lennie Staats en Nina Draaisma

4.

38

Nina: ‘Vrouwen en hun kinderen komen over het algemeen

vanwege huiselijk geweld bij Blijf. Ze zijn soms getraumatiseerd,

hebben geen woonruimte, geen geld … En dan moeten ze

ook nog een kind opvoeden, een kind dat door de ervaringen

vaak wat meer vraagt. De moeders willen het graag goed doen,

maar er zijn zo veel zaken waaraan ze moeten werken. Hoe

bouw je weer een nieuw leven op, samen met je kind? Wij laten

de moeders een huis bouwen met blokjes. Die blokjes zijn de

bouwstenen waarop staat wat nodig is om het leven op orde

te krijgen, zoals woonruimte, een inkomen, werken aan het

trauma. Door de blokjes te rangschikken, breng je een volgorde

aan in het werken aan de problemen.’

‘Logisch dat mijn hoofd vol zit’

‘Ik was nog jong toen ik mijn eerste kindje kreeg. Vlak na zijn geboorte ging mijn vriendje er met een ander vandoor. Ik voelde me

ellendig en eenzaam. Ik had geen vriendinnen, nauwelijks contact met mijn familie, geen werk, geen opleiding … Toen leerde ik

een nieuw vriendje kennen. Hij leek aardig, deed lief tegen mijn zoontje en al snel trok ik bij hem in. Na een paar maanden raakte

ik zwanger en toen veranderde hij. Toen ik zeven maanden zwanger was, sloeg hij me voor het eerst. Hij had spijt en beloofde het

niet meer te doen. Ik zei altijd dat ik direct weg zou gaan als een man mij zou slaan. Maar ik ging niet en hij bleef slaan. Ik voelde me

steeds minderwaardiger. Steeds vaker kregen we ruzies in het bijzijn van mijn kinderen. Hij smeet mijn kinderen ook een keer in een

hoek. Hij dwong me op een gegeven moment tot seks. Ik raakte weer zwanger. Dat gaf me de kracht om met mijn twee zoontjes

weg te gaan.’

‘Ik kwam bij Blijf terecht. Hoogzwanger met twee kinderen op één kamer. Ik was somber, sliep slecht, at slecht en kon het nauwelijks

opbrengen om voor mijn kinderen te zorgen. Mijn jongste ging ineens in zijn broek plassen en bleef de hele tijd in mijn buurt. Ik werd

er gek van, zeker toen de baby was geboren. Mijn hoofd zat vol. De problemen werden erger. De school van mijn oudste zei dat hij

zich slecht kon concentreren, dat het leek alsof hij zorgen had. Ik wilde het liefst in bed blijven liggen.’

‘De maatschappelijk werkster van Blijf schakelde Altra in. Samen met Nina van Altra keek ik wat er moest gebeuren en in welke volgor-

de. We pakten blokjes en schreven daarop wat goed ging en wat nog moest veranderen. Zo bouwden we mijn toekomstige huisje.

Hierdoor besefte ik dat het eerst beter met mij moest gaan, voordat ik de andere dingen kon aanpakken. Volgens de therapeut heb

ik een posttraumatische stressstoornis en is het logisch dat mijn hoofd zo vol zit. Dat kan weer over gaan, zei ze.’

‘Ik ben nu een paar keer geweest. Ik vond het heel spannend, maar ik voel me nu wel ietsje beter. Ik denk dat het een goed idee is

als mijn oudste over een tijdje ook therapie krijgt. Hij heeft veel nare dingen gezien bij mijn ex. Inmiddels heb ik mijn moeder en mijn

zusje een beetje verteld wat er allemaal is gebeurd. Ze zeiden dat ze me willen helpen. Dat is toch mooi.’

Niet zo maar hulp verlenen

Lennie: ‘Je kunt niet zo maar hulp gaan verlenen. En je kunt

ook niet alle problemen tegelijk aanpakken. Het is heel moeilijk

om te werken aan opvoedingsvaardigheden als je niet kunt

slapen om wat je ex je heeft aangedaan, je geen familie hebt

waar je op terug kunt vallen en er financiële problemen zijn.

Eén probleem uit het geheel halen en daaraan werken, helpt

niet. Alles hangt samen. Samenwerking tussen de ggz en de

jeugdzorg is daarom enorm belangrijk.’ Nina: ‘Deze samen-

werking is mede te danken aan de gemeente. Door hun inzet

op multifocale trajecten zijn wij samen gaan werken. En het

werkt goed.’

4.

39

‘Ik vind dat ieder kind een gelijke en eerlijke kans verdient. Als

gezinshuisouder kan ik de jonge moeders en hun kinderen deze

nieuwe kans bieden: een stabiele basis van waaruit de meisjes hun

leven met een kind kunnen opbouwen.

Dat begint met het aanbrengen van een dagritme. De meeste

meiden willen het liefst de hele dag thuisblijven met hun kindje.

Dus ik zorg dat ze hun bed uitkomen. Ik motiveer ze voor school,

we koken samen en we praten veel. Over basale dingen: hoe

maak je een fles klaar? Wat doe je als je kindje huilt? Maar we

praten ook over relaties en anticonceptie. De achtergronden van

de meisjes zijn verschillend. De een kan al veel zelf en leert snel.

De ander kan niet koken, heeft nooit leren wassen en is al een

tijd niet naar school geweest. Mijn aanpak verschilt dus per jonge

moeder.’

Afgerekend

Ilène kan dit als gezinshuisouder niet alleen doen. Ze heeft veel

contact met de hulpverlener van Altra. Ilène: ‘Ik geef alle ver-

beterpunten door, zodat de hulpverlener daar ook mee aan de

slag kan. Samen brengen we de meisjes in beweging.

Dat is soms lastig. Niet in de laatste plaats omdat het systeem

Ilène Maria werkt sinds september 2014 als gezinshuisouder. Ze woont met drie jonge moeders van respectievelijk vijftien, zestien en zeventien jaar en hun baby’s in huis. Haar negentienjarige dochter woont ook thuis.

Gezinshuis biedt jonge moeder rust en structuur

Een kind moet kind kunnen blijven

In een gezinshuis voor jonge moeders wonen drie meiden met hun kind bij een gezinshuisouder. De moeders krijgen dagelijkse begeleiding en coaching van de gezinshuisouder en ambulante hulp van een hulpverlener van Altra. Het streven is dat ze er maximaal een jaar wonen. Daarna gaan de moeders meestal naar een kamertrainingscentrum of begeleid wonen. Altra heeft drie van deze gezinshuizen.

Ilène Maria

40

Fiom helpt vrouwen een eigen besluit te nemenAlice is een alleenstaande moeder van 37 jaar. Als ze weer

zwanger wordt, weet ze niet wat ze ermee aan moet. Haar

nieuwe vriend staat zacht gezegd niet te springen bij het

idee vader te worden en de thuissituatie is verre van ideaal.

Ze klopt aan bij Fiom voor hulp en advies. Daar zet Alice in

een besluitvormingsgesprek alles op een rijtje. Ze kan hier in

alle openheid haar gevoelens over de zwangerschap van alle

kanten bekijken. Hoe voelt ze zich bij het idee het kind te

krijgen, wat zijn haar gevoelens ten opzichte van abortus?

Dit is heel verhelderend voor haar en uiteindelijk besluit ze

de zwangerschap te voldragen. Een besluit waar ze nog

steeds heel gelukkig mee is.

Alice is een gefingeerde naam.

’Ik vergeet nooit hoe opgelucht ik terugliep naar de metro na ons gesprek, toen abortus nog een optie was… Mijn hele zwangerschap had ik vast niet (emotioneel en praktisch) zo fijn doorlopen, als jij er niet geweest was.’ Uit een brief van een jonge moeder aan haar hulpverleenster van FIOM.

Behalve hulp aan (aanstaande) moeders,

ondersteunt Fiom ook zoekacties naar

familieleden en helpt bij de verwerking

van adoptie of abortus.

niet is ingericht op tienermoeders. Kom je een paar keer

te laat op school, dan wordt je van school gestuurd.

Maar stel je eens voor: je bent zestien jaar. Je kind huilt

de hele nacht vanwege doorkomende tandjes, maar je

moet om half negen op school zijn. Douchen, eten, de

fles geven, naar de opvang brengen. Na school meteen

halen, koken, de laatste fles geven en hopen dat hij van-

nacht wel doorslaapt. Jonge moeders zouden daarom

niet afgerekend moeten worden zoals andere pubers.

Helaas gebeurt dat wel.’

Dwinaty (17) woont in Osdorp bij Ilène in huis. Op haar

zestiende raakte ze zwanger van haar zoontje, die nu

elf maanden is. Ze volgt nu de kappersopleiding, maar

switcht volgend jaar naar zorg en welzijn.

‘Ik heb er zelf voor gekozen om hier te gaan

wonen, omdat ik wilde leren om meer dingen zelf

te kunnen. In het weekend ga ik naar mijn moeder

of tante. Naar omstandigheden vind ik het hier

wel leuk.

Ilène leert me huishoudelijke dingen. Ze zorgt

dat ik elke dag kook en goed eet. Vroeger at ik

soms een paar dagen niet en dan weer wel. Ilène

leert me ook dat ik zelf aangekleed moet zijn en

gegeten moet hebben voordat mijn zoontje wak-

ker is, zodat ik tijd voor hem heb. En ze let op de

structuur. Ik heb een lijst waar precies op staat

wat ik elke dag wanneer moet doen. Hoe laat ik

moet opstaan, eten, was draaien, lunchen, thee

drinken, slapen. Dat vind ik soms wel irritant.

De hulpverlener van Altra spreek ik bijna iedere

dag. Ik leer van haar hoe ik mijn financiën op orde

krijg en ze helpt me als ik een brief niet begrijp. Ik

bel haar ook als ik ergens mee zit.

Mijn tip aan jonge moeders? Laat niemand zeggen

hoe je je kind moet opvoeden. Als iedereen zich er

de hele tijd mee bemoeit ga je twijfelen of je het

wel goed doet. Vertrouw erop dat jij weet wat het

beste is.’

4.

41

Opnieuw gevlucht

Wanneer haar tweede zoon wordt geboren, kan Dana er niet meer tegen. Samen

met haar twee kinderen vlucht ze terug naar Afghanistan. Eenmaal daar worden haar

kinderen ziek, ze had ze niet kunnen laten inenten voor vertrek. Ze moet terug naar

Nederland, waar haar kindjes met uitdrogingsverschijnselen in het ziekenhuis worden

opgenomen. Daar krijgt ze te horen dat haar kinderen onder toezicht komen en bij haar

ex-man moeten wonen. Een zware periode volgt. ‘Ik had niks. Mijn kinderen weg en al

mijn spullen. Ik kwam terecht in een opvang, waar je heel vroeg werd gewekt en vervol-

gens de hele dag op straat moest doorbrengen.’

Uiteindelijk komt ze bij HVO Alexandria terecht, maar ook daar vindt ze niet de veilige

omgeving waar ze zoveel behoefte aan heeft. ‘Ik wilde er alles aan doen om zelf mijn

leven weer op orde te krijgen. Zodat ik mijn twee zoons een goed leven kan bieden.’

Straks zelf verder

Dan ontmoet ze haar huidige vriend en kan ze bij haar nieuwe schoonfamilie wonen. Ze

krijgt een zoon die nu vier maanden is. De start van een nieuwe periode, waarin ze kan

werken aan zichzelf. Dat is niet altijd even makkelijk. Uiteindelijk start Dana via DWI bij

Weer aan de Slag van Altra. Daar krijgt ze langzaam weer vertrouwen in de toekomst. ‘Ik

kan het goed vinden met mijn begeleider, Ed. We kunnen goed praten en samen bepalen

we de stappen, zodat ik straks zelf verder kan. Mijn schulden, die ik heb opgelopen door

de zorgverzekering, zijn bijna afbetaald. Ik heb mijn theorie-examen in één keer gehaald

en mag binnenkort afrijden. Mijn Nederlandse taalcursus sluit ik in augustus af. En ik ga

binnenkort stage lopen, daar heb ik ontzettend veel zin in.’ Wat Dana wenst voor de

toekomst? ‘Ik hoop dat ik op mezelf woon, een leuke baan heb en dat mijn twee oudste

kinderen weer bij me kunnen wonen.’

Dana is een gefingeerde naam

Stel je voor: als klein meisje van vijf moet je met je opa en oma vluchten uit Afghanistan. Je moet je ouders, broertje en zusje daar achter laten. Maar je bent vijf dus wat kan je doen? Op je vijftiende wordt je uithuwelijkt aan een Afghaanse man van 27 jaar. Een man met een grote familie, waar de sociale controle en druk enorm is. Je bent in een vrij land, maar kan niet vrij zijn. ‘Ik moest opeens een hoofd-doek dragen en mocht na drie maanden niet meer naar school. Ik was net gestart op het vmbo.’ Van Dana wordt een traditionele rol verwacht. Ze moet zorgen voor het huishouden en snel moeder worden. ‘Ik was vijftien toen ik mijn eerste zoon kreeg, ik kon geen kant op. Zat vast in een familie die mijn leven beheerste.’

Dana gaat Weer aan de Slag

Langzaam weer vertrouwen in de toekomst

Weer aan de Slag

is bedoeld voor (aan-

staande) jonge moeders

van 15 tot 27 jaar. Samen

bekijken we wat er moet

gebeuren om een opleiding,

werk of dagbesteding te

combineren met de zorg

voor een kind. We helpen

bij het maken van een werk-

of studiekeuze en bij het

regelen van kinderopvang.

Daarnaast helpen we bij

vragen over opvoeding,

financiële zaken, contact

met familie en vrienden.

4.

42

Veiligheid vooropKinderen hebben er recht op veilig op te groeien. De meeste

ouders willen hun kind die veilige omgeving graag bieden.

Toch kan een gezin in een situatie terecht komen die voor de

kinderen schadelijk kan zijn. Wanneer er sprake is van kinder-

mishandeling, is dat duidelijk het geval. Maar ook als kin-

deren (emotioneel) verwaarloosd worden of getuige zijn van

voortdurende ruzie of geweld tussen hun ouders of andere

gezinsleden, heeft dat een grote en negatieve invloed op de

ontwikkeling van het kind. Het kan leiden tot angst, slaap- en

concentratieproblemen, lichamelijke klachten en gedrags-

problemen. Ouders of andere gezinsleden willen wel dat het

stopt, maar dat lukt niet altijd vanzelf. Altra heeft altijd oog

voor de veiligheid van het kind. Wat doen we om de veiligheid

te bevorderen? Drie sprekende voorbeelden.

5.

43

Strijdende ouders, ouders met psychiatrische of verslavingsproblemen, ouders

die hun agressie niet onder controle hebben, gezinnen die door een opeensta-

peling van problemen overbelast zijn. Hoe werk je in zo’n situatie aan de veilig-

heid voor kinderen? Altra zet daarvoor het programma Signs of Safety in. Nobilé

Zwart is één van de Altra-medewerkers die dit programma uitvoert. De essentie?

Nobilé: ‘Niet terugkijken naar het verleden, maar kijken wat er moet veranderen

om te voorkomen dat het weer gebeurt.’

Confronterend

Om de veiligheid van kinderen te vergroten brengt zij samen met het gezin de

krachten en de zorgen in kaart en stelt op basis daarvan samen met het gezin en

het netwerk een veiligheidsplan op. Dat betekent vooral veel vragen stellen.

Nobilé: ‘Ik ga heel gedetailleerd in op de situaties die voor een kind bedreigend

zijn. Als vader met het servies smijt, wil ik weten waar hij dan staat, hoe hij gooit

en waar naartoe. Waar is moeder op dat moment, maar vooral waar is het kind?

Het is confronterend voor ouders, die door de gesprekken gaan inzien dat hun

kind alle ellende meekrijgt. Ouders denken vaak dat kinderen de ruzies niet

merken, maar kinderen pikken alles op.’

Doordrongen van verantwoordelijkheid

De gedetailleerde situatieschets is ook belangrijk om tot afspraken te kunnen

komen wat te doen als de situatie weer uit de hand dreigt te lopen.

Nobilé: ‘Mijn doel is dat het gezin nadenkt, dat het tot ouders doordringt dat zij

altijd verantwoordelijk zijn voor de veiligheid van hun kind. Dat zij ervoor moeten

zorgen dat hun kind die nare dingen niet meer meemaakt. Naast onveiligheid

zijn er in een gezin ook altijd veilige elementen. Die vergroten we.’

Netwerk essentieel

Inschakelen en activeren van het netwerk is een essentieel onderdeel van het

veiligheidsplan. Nobilé: ‘De hulpverleners vertrekken weer, maar het netwerk

blijft. Familie, school, huisarts, buren: wie hebben jullie om je heen, wie kun-

nen helpen? Waar kan een kind naartoe als het misgaat? Wie ontfermt zich

dan over moeder? Wie houdt in de gaten dat de afspraken in het plan worden

nagekomen? We zoeken altijd mensen in de omgeving van het gezin die kunnen

helpen het plan te borgen.’

‘Ik zet weleens een foto van de kinderen pontificaal op tafel. Ouders zijn vaak helemaal gericht op hun problemen, maar het gaat bij Signs of Safety om de veiligheid van de kinderen! Om dat in zicht te houden, helpt zo’n foto. Het helpt de ouders en houdt mij ook bij de les.’

Signs of safety werkt aan duurzame oplossing

Alles uit de kast voor veiligheid

‘Hulpverleners

vertrekken weer,

maar het netwerk

blijft.

5.

44

Signs of safety

Families first

Ambulante spoedhulp

Veiligheid voor kinderen

5.

45

5.

46

Als de kopjes door de kamer vliegenOpa, oma, dochter en kleindochter van drie

jaar wonen samen in een ruim huis. Dochter

is bij haar ouders ingetrokken, nadat ze

halfzijdig verlamd raakte. Dat is niet het enige

probleem waar dit samengestelde gezin

mee kampt. Dochter heeft een psychische

stoornis, waarvoor zij medicijnen krijgt. Als zij

die niet slikt – wat wel eens voorkomt – ligt ze

depressief op de bank, of vliegen de kopjes

door de kamer. Grootouders hebben geregeld

meningsverschillen, wat door de spanningen

in huis alleen maar is toegenomen. Al met al

geen veilige situatie voor de kleindochter.

Door de gesprekken zijn de grootouders

zich bewust geworden van de ernst van de

situatie en van hun verantwoordelijkheid te

zorgen dat de kleindochter hieraan niet meer

blootgesteld wordt. Ze komen tot concrete

afspraken.

• Wanneer het slecht gaat met de dochter,

gaat grootvader met kleindochter naar

de buren, die dan voor haar zorgen.

• Grootmoeder ontfermt zich over de

dochter.

• Thuiszorg wordt ingeschakeld en is op

de hoogte van de situatie. Zij zien toe op

het medicijngebruik van de dochter.

• De kleindochter is op een voorschool

geplaatst, waar ze vinger aan de pols

houden.

De situatie voor de kleindochter is hiermee

verbeterd en het netwerk ziet toe dat de

verbetering stand houdt.

‘De boel weer op de rit zetten’

Het crisisteam van Altra staat dagelijks klaarAls een gezin in een crisissituatie belandt en de veiligheid van de kinderen niet meer kan worden gewaarborgd, moet er snel iets gebeuren. Het gezin heeft dan baat bij flexibele en intensieve hulp, die in korte tijd een positieve impuls kan geven. Altra heeft daarvoor ambulante crisis-hulpverleners.

De medewerkers onderzoeken de problemen in het gezin en bieden

vervolgens kortdurende en intensieve opvoedinterventie.

Snel beginnen

In welke gevallen kan het crisisteam worden ingeschakeld? Glennis Windroll,

ambulant hulpverlener: ‘In crisiszaken, als er zorgen zijn over de veiligheid

van de kinderen en er snel iets moet gebeuren. Dat kunnen nieuwe gezin-

nen zijn, maar ook een gezin dat al onder begeleiding is en ineens in een

crisissituatie belandt. Wij kunnen meteen beginnen; binnen 24 uur. Juist die

snelle start is van belang, omdat we dan nog kunnen ‘profiteren’ van de

crisissituatie. Een crisis betekent namelijk vaak een kans om een positieve

verandering te bewerkstelligen en daarvoor moeten we snel en flexibel

kunnen inspringen.’

Als vader gestrest thuiskomt

Wat is het voordeel van deze aanpak voor gezinnen met grote problemen?

Glennis: ‘Het absolute voordeel is dat we heel intensief kunnen werken.

We kunnen bijvoorbeeld een week lang veel aanwezig zijn, de boel weer

op de rit zetten, waarna de vaste hulpverlener weer verder kan. Een ander

voordeel is dat we flexibel zijn en alle dagen van de week van 9 tot 21 uur

bereikbaar en inzetbaar zijn. Vaak doen problemen zich ’s avonds voor, als

er gekookt moet worden, de kinderen naar bed moeten en vader gestrest

thuiskomt. Dan zorgen we dat wij er ’s avonds zijn. En het fijne is ten slotte

dat we in korte tijd een redelijk duidelijk beeld kunnen vormen van de

problemen en een helder advies kunnen geven voor vervolghulp.’

Het crisisteam van Altra maakt gebruik van twee

methodes: Ambulante Spoedhulp en Families First.

5.

47

Wanneer een kind thuis, op school of in de kinderopvang

moeilijkheden ervaart, is de oorzaak daarvan vaak niet duidelijk.

Zeker bij kleine kinderen is moeilijk te achterhalen wat er mis is,

maar ook wat grotere kinderen kunnen niet altijd in woorden

vertellen wat ze dwars zit. Juist voor dit soort situaties heeft

Altra een diagnostiekmodule. Onderdeel hiervan is

speldiagnostiek. Deze combinatie is uniek in regio

Amsterdam en stelt ons in staat snel de juiste hulp

in te zetten.

Verklaring voor het gedrag

Gedragswetenschapper Diana te Beek is razend

enthousiast over de combinatie diagnostiek en

speltherapie. Diana: ‘Met deze uitgebreide vorm

van diagnostiek is het thema van het kind

vrij snel te achterhalen. We kijken samen

met ouders, school en verwijzers naar de

zorgen over het kind en wat goed gaat

en stellen zo een onderzoeksvraag op.

Doel is erachter te komen waardoor

het kind stagneert, om te kijken

welke factoren van invloed

zijn op de problemen

om deze aan te kun-

nen pakken. Daarvoor

kan de speldiagnostiek

waardevolle informatie

opleveren. Daarnaast

voeren we in deze

onderzoeksfase, veel

gesprekken met de

ouders. Bij hen spelen

ook vaak sociaal-emotionele

problemen, die van invloed kunnen zijn op hun kind. We kijken

naar alle risicofactoren en beschermende factoren bij kind,

opvoeding, onderwijs en vrije tijd.’

Tipje van de sluier

Al naar gelang de behoefte kan Diana tijdens het onderzoek

speldiagnostiek inzetten. Ervaren speltherapeut Katja Brocks

vertelt enthousisast over de kinderen die ze begeleidt en het

geluk als ze een tipje van de sluier weet op te lichten. Katja:

‘Speldiagnostiek kan worden ingezet vanaf tweeënhalf jaar.

Voor de oudere kinderen kan de diagnostiekfase van de cre-

atieve therapie goed inzicht geven. Je kunt met deze methode

zoveel achterhalen, wat je op een andere manier niet te weten

komt. Kinderen kunnen zich veel beter uiten via spel. Daarom

krijg je via deze therapie zicht op de hele ontwikkeling van het

kind.

Meestal is de begeleiding van het kind één op één, soms wordt

een ouder betrokken in het spel. Katja: ‘Als er grote problemen

zijn binnen het gezin of er lijkt een verstoorde relatie tussen

ouder en kind, dan vraag ik de ouder erbij. De ouder leert dan

meespelen en meebewegen. Spel is toch de taal van het kind.’

Niet alleen testen

Aan het einde van de diagnostiekfase, geeft Altra gerichte

handelingsadviezen. Gedragswetenschapper Diana: ‘Dat

varieert van begeleiding in de klas, opvoedondersteuning,

kindtrainingen tot sportactiviteiten. Er kan ook uitkomen dat

de ouders aan zichzelf moeten werken; het gaat tenslotte om

de hele omgeving van het kind. In een aantal gevallen blijkt

speltherapie waardevol als vervolgbehandeling, dat kan ook

samen met de ouder. Het is mooi dat Altra dat kan bieden.

Het testen en het stellen van diagnose zijn enkel middelen

om effectief verder te kunnen werken met ouder en kind!’

Diagnostiek en speltherapie gaan hand in hand

‘Via spel kom je zoveel te weten’Een kind let op school totaal niet op en lijkt zich niet langer dan vijf minuten te kunnen concentreren. Begrijpt het kind de lesstof niet? Is het vanwege moeilijkheden thuis van slag? Is er sprake van een psy-chiatrisch probleem? De diagnostiekmodule van Altra kan uitkomst bieden.

48

Speltherapie slaat brug tussen twee culturen

IJsbeer in de woestijn

Hakim is drie jaar als hij alleen met het vliegtuig naar Nederland reist, begeleid door een stewar-

dess. Zijn Marokkaanse adoptieouders zijn al wat ouder en leven in Nederland volgens de traditionele

Marokkaanse cultuur. Hij gaat naar een islamitische school, waar de leerkrachten zich zorgen maken

om zijn gedrag. Hij kan zich niet goed concentreren en maakt moeilijk contact met andere kinderen.

Ten opzichte van volwassenen is Hakim zeer beleefd. Maar op straat vecht hij veel, heeft vaak ruzie

met andere kinderen en de negenjarige jongen is al een paar keer in aanraking geweest met de

politie. Hakim wordt aangemeld voor speltherapie. De ouders van Hakim krijgen tijdens de therapie

ouderbegeleiding.

Zand- en waterwereld

In de spelkamer staan een zandtafel en watertafel. De speltherapeut vraagt Hakim om een eigen

wereld in de zandtafel te maken. Uit de kast met dieren pakt hij de grote ijsbeer en zet deze

aan het begin van de zandvlakte. “Zo, de ijsbeer is in de woestijn”. De therapeut benoemt

dat de ijsbeer in z’n eentje staat op een plek waar hij eigenlijk niet thuishoort. “Ja dat ken

ik, toen ik drie was ben ik ook in m’n eentje naar Nederland gereisd” reageert Hakim. Een

opening om verder te praten over het gevoel alleen te zijn in een onbekende wereld.

Gevaren overwinnen

Bij elke sessie installeert hij zijn zand- en waterwereld als decor voor zijn verhaal. Later komt

daar nog een stad op een autokleed bij. Hij laat dierenfamilies door de woestijn reizen, op

weg naar de waterwereld en de stad. Tijdens hun reis moeten ze allerlei gevaren overwin-

nen: in het water zwemmen gevaarlijke haaien rond, die alles verslinden als je te dichtbij

komt en op het autokleed spelen zich vooral overvallen en achtervolgingen af. De

therapeut is zijn metgezel, die meekijkt, benoemt, samenvat en verheldert. De thema’s

reizen, familie en gevaar worden vaak herhaald en steeds meer uitgekristalliseerd. Lang-

zamerhand stelt hij in zijn werelden orde op zaken. De ijsbeer reist met zijn familie (moeder

en zoon) en vader ijsbeer beschermt zijn gezin tegen het gevaar. Uiteindelijk verdwijnen de

dreigingen uit de waterwereld, evenals de criminele gebeurtenissen uit de stad.

Verschillende werelden

De drie spelwerelden van Hakim symboliseerden de leefwerelden in zijn bestaan.

Door de speltherapie kon hij een brug slaan tussen de verschillende culturen

in zijn leven.

5.

49

Colofon:Mei 2014. Dit is een uitgave van Altra speciaal onderwijs

en jeugd & opvoedhulp.

Teksten: Bertie van der L inden, Feija Doornenbal, Ilse van der

Mierden, Timos Krabben, Martin Gerritsen, Suzan Hilhorst.

Foto’s: Sake Rijpkema: p.10, 24, 36

Jaap Maars: p 14, 26, 38

Redactie: Bertie van der Linden

Vormgeving: Fanny Morriën

Druk: DR &DV

Oplage: 1.500

Contact

Stichting Altra

www.altra.nl

info@altra.nl

Tel: 020 - 555 83 33

ALTRA IN 2013

Altra is de organisatie voor speciaal onderwijs en jeugd & opvoed-

hulp in Amsterdam en omstreken. Ondanks grote veranderingen,

zoals de transitie van de jeugdzorg en de aanstaande invoering van

passend onderwijs, stond Altra ook in 2013 meer cliënten en leer-

lingen bij dan in het jaar daarvoor. De feiten en cijfers over Altra in

2013 vindt u hier.

100

95

90

85

80

75

Ik heb voldoende geleerd om zelf verder

te gaan

Ik ben geholpen met wat ik belangrijk

vond

Door de hulp heb ik meer

vertrouwen in de

toekomst

Ik voel mij serieus

genomen

We hebben voldoende

bereikt

De hulpverleners

hebben hun werk

goed gedaan

9293

92

96

91

86

9897

9190

99

97

Stichting Altra | www.altra.nl | info@altra.nl | 020 - 555 83 33