JAARVERSLAG 2015 STICHTING REFO500...Colofon 23 3 OPDRACHT Voor de periode 2014-2017 (Fase II van...
22
JAARVERSLAG 2015 STICHTING REFO500
Transcript of JAARVERSLAG 2015 STICHTING REFO500...Colofon 23 3 OPDRACHT Voor de periode 2014-2017 (Fase II van...
JAARVERSLAG 2015 STICHTING REFO500
REFO500 Met het oog op 500 jaar reformatie in
2017 geeft Stichting Refo500 aandacht
aan de reformatie en de relevantie
daarvan. Ze biedt een platform voor
ontmoeting en samenwerking aan
organisaties die thema‘s van de
reformatie aan de orde willen stellen.
Dat doet ze vanuit de visie dat de reformatie, als beweging
van vernieuwing en verandering, belangrijk is voor vandaag
en morgen. De reformatie leidde namelijk sinds 1517 tot
grote veranderingen op allerlei gebied in heel Europa en de
invloeden daarvan zijn tot op de dag van vandaag duidelijk
merkbaar.
Refo500 legt verbindingen tussen thema’s uit de tijd van
de reformatie en uit onze tijd, tussen toen en nu, tussen
mensen en reformatiegeschiedenis. Kortom, Refo500 staat
voor: ‚Connecting you, then and now’.
Doel Naar aanleiding van de 500e geboortedag van de reformatie
in 2017 geeft Refo500 bij een breed publiek even breed
aandacht aan de betekenis van de reformatie. De focus
daarbij is o.a. historisch, theologisch, religieus, politiek,
sociaal en cultureel.
PlatformIn de praktijk functioneert Refo500 als een
platformorganisatie, waaraan allerlei partners uit de hele
wereld meedoen: steden, musea, universiteiten, uitgeverijen,
reisorganisaties etc. Met deze organisaties worden
partnerships gesloten. Het is een platte organisatie, waarbij
directie en projectleiding de ontwikkeling van producties
faciliteren en coördineren in plaats van deze producties zelf
te plannen en uit te voeren.
Mensen en hun onderlinge relaties zijn belangrijk op
het platform Refo500. De verschillende organisaties en
de individuele personen uit die organisaties vormen een
samenwerkingsverband rondom bepaalde producties.
Refo500 stimuleert het onderlinge contact door mensen en
organisaties met elkaar in contact te brengen, ideeën aan te
reiken en door een open communicatie over ‘het gebeuren’
op het platform.
2
Wie het jaarverslag 2015 doorneemt, kan zich wellicht
voorstellen dat vanuit de partners van Refo500 regelmatig
de vraag kwam of het niet verstandig was ook na 2017 door
te gaan. Een uniek, groeiend en internationaal netwerk met
vele mogelijkheden van samenwerking en een bij een breed
publiek gevestigde en goede naam laat je toch in 2017 niet
zomaar verdwijnen? Bovendien zijn voor enkele partners
vooral de jaren 2018 en 2019 van groot belang.
Het overzicht van activiteiten, projecten en plannen zoals ze
in dit jaarverslag beschreven en getoond worden, laat zien
waarom het bestuur van Stichting Refo500 besloten heeft
Refo500 inderdaad na 2017 voort te zetten. Dat betekent
dat Refo500 zich niet alleen op 2017 voorbereidt, maar
vooral ook bezig is na te denken over hoe het netwerk zich
daarna nog verder en beter kan ontwikkelen. Ik hoop dat dit
jaarverslag niet alleen weergeeft wat er allemaal gebeurd
is maar ook stimuleert na te denken over wat er in de
komende jaren allemaal nog gebeuren kan.
Herman J. Selderhuis,
directeur Refo500
April 2016
VOORWOORD
DE INHOUD Opdracht 4
Verbindingen 9
Communicatie 10
In gesprek met Zsombor Tóth 11
Sterke punten, zwakke punten 13
Feiten en cijfers 14
De mensen 18
Bestuur en Raad van Advies 20
Vooruitblik 20
Colofon 23
3
OPDRACHT Voor de periode 2014-2017 (Fase II van
het project Refo500) is de opdracht:
1. het exploiteren van Refo500 als
platform voor samenwerking,
overleg en informatieuitwisseling
tussen de verschillende partners en
tussen partners en geïnteresseerde
partijen;
2. het stimuleren van de
paraplufunctie van Refo500,
in toenemende mate voor het
Reformatiejubileum 2017;
3. het verder uitbouwen van de
verschillende afdelingen binnen
Refo500;
4. het onderzoeken van de
haalbaarheid van het zgn. Bijbeljaar
2016.
4
1. PlatformVolgende bijeenkomsten met partners en/of geïnteresseerde
instellingen werden in het verslagjaar georganiseerd:
� 27 januari 2015, bijeenkomst voor partners in
Nederland en Vlaanderen in Apeldoorn.
� 20 maart 2015, bijeenkomst voor partners
en geïnteresseerde instellingen in Cluj.
� 25 maart 2015, bijeenkomst voor partners
en geïnteresseerde instellingen in het
Duitstalige gebied in Berlijn.
� 20 april 2015, bijeenkomst voor partners
en geïnteresseerde instellingen uit
Scandinavië in Kopenhagen.
� 11 en 12 mei 2015, bijeenkomst voor partners in Korea.
� 6 mei 2015, RefoRC Member Meeting in Leuven.
� 23 juni 2015, bijeenkomst voor partners in
Nederland en Vlaanderen in Barneveld.
� 1 september 2015, overleg met afgevaardigden
diverse vluchtelingenorganisaties in Nederland.
� 3 september 2015, overleg met afgevaardigden diverse
kerken in Nederland over reformatiejaar 2017.
� 2 november 2015, tweede overleg afgevaardigden
diverse vluchtelingenorganisaties in Nederland.
� 18 november 2015, bijeenkomst voor partners
in Nederland en Vlaanderen in Amsterdam.
� 2 december 2015, bijeenkomst voor
partners en geïnteresseerde instellingen uit
Centraal en Zuidoost-Europa in Cluj.
� 8 december 2015, bijeenkomst met enkele
Vlaamse partners in Leuven.
Refo500 verzorgde diverse presentaties, waaronder:
� 20 maart 2015 in Cluj.
� 12 april 2015 in Berekfürdö.
� 24 april 2015 in Emlichheim.
� 14 juli 2015, overleg in Zürich met diverse internationale
organisaties over het Zwitserse Reformatiejubileum.
� 10 augustus 2015 in Elburg.
� 17 september 2015, Missie Nederland en
partners in Driebergen (Bijbeljaar 2016).
� 17 september 2015 in Dordrecht bij een overleg over
het jubileum van de Synode van Dordrecht 2018/2019.
� 28 oktober 2015 in Gladbeck.
� 2 december 2015 in Cluj.
Overleg afgevaardigden protestantse kerken in NederlandRefo500 is sinds mei 2014 met afgevaardigden van kerken
in Nederland in gesprek over het reformatiejaar 2017. De
afgevaardigden van de Nederlandse kerken hebben de wens
uitgesproken samen te werken voor het reformatiejubileum,
waarbij ze vooral aan activiteiten op plaatselijk niveau
denken en niet aan grote landelijke bijeenkomsten. Begin
2015 is er een Klankbordgroep Reformatiejaar 2017 ingesteld
om hier verder over door te denken. Deze Klankbordgroep
kwam op 2 april, 17 juni en 20 november bij elkaar. Daarbij
zijn diverse adviezen verstrekt, waaronder het idee om de
kerken vooral via PR attent te maken op het reformatiejaar
en aan te moedigen daar samen met andere kerken
aandacht aan te geven, waarbij gebruik gemaakt kan worden
van het aanbod dat binnen Refo500 ontwikkeld wordt.
Refo500 heeft intussen een aantal projecten geïnitieerd
rondom het Reformatiejaar, waarover op 3 september
met de afgevaardigden van de kerken is doorgesproken.
Uit een daarop volgende mailronde bleek weliswaar dat
enkele kerken concreet iets aan het voorbereiden zijn,
maar de meeste niet. In overleg met de Klankbordgroep
Reformatiejaar 2017 is daarop besloten niet verder te gaan
met het overleg met de afgevaardigden van de kerken, maar
de aandacht te richten op de inmiddels in gang gezette
projecten een daar te zijner tijd de plaatselijke kerken
over te informeren. Kerken zullen in 2017 gebruik kunnen
maken van dit aanbod, waaronder educatief materiaal, een
gemeenteschets, filmpjes, studiebijeenkomsten etc.
STORMRegelmatig is ook overleg gepleegd over de speelfilm
STORM (voorheen: FALKO), die zich in het verslagjaar mocht
verheugen over enkele financiële bijdragen van fondsen
en sponsoren. Refo500 heeft adviezen verstrekt over het
script, partijen met elkaar in verbinding gebracht en
mogelijkheden voor samenwerking en sponsoring in het
buitenland gezocht. De speelfilm zal in 2017 uitgebracht
worden. In dat jaar zal ook een grote tentoonstelling over
Martin Luther in het Museum Catharijneconvent gehouden
worden.
2. ParapluIn 2015 zijn partners gestimuleerd hun producties onder
te brengen bij het Refo500 Bijbeljaar, wat een mooi
programma heeft opgeleverd. Het programma bestaat uit
diverse bijbeluitgaven, tentoonstellingen, onderzoeken,
boeken etc. De tentoonstelling in Museum Gouda over
Erasmus, een initiatief van Refo500 en de start van het
Bijbeljaar 2016, is helaas min of meer uit het programma
verdwenen, omdat het museum besloten heeft niet het
Bijbeljaar, maar het Goudse Erasmusjaar te gebruiken als
5
kader voor de tentoonstelling. Daarnaast bleek, dat een
geplande tentoonstelling in het Bijbels Museum (samen
met de VU), een tentoonstelling van de PthU over Bijbelse
handschriften en een tentoonstelling over de beeldenstorm
(Sint-Pietersabdij Gent) niet door gingen. Dit betekende voor
Refo500 een forse vermindering in het programma. Wel
hebben enkele partners het initiatief opgepakt om in 2016
een tentoonstelling in de Sint-Janskerk aan te bieden over
bijbel en prenten. Andere programmaonderdelen voor het
Bijbeljaar (zullen) zijn: een wetenschappelijke conferentie bij
de KU Leuven, een onderzoek door HGJB/RD naar Bijbellezen
door jongeren, vormingscursus voor gemeenteleden,
een wetenschappelijke conferentie en tentoonstelling in
Houston, diverse publicaties etc.
Voor het reformatiejaar 2017 zijn enkele boekprojecten
in voorbereiding, waaronder een Lutherbiografie, nieuw
vertaald verzameld werk van Luther en een dagboek met
teksten van Luther over onderwijs en opvoeding.
Een workshop voor steden en regio’s rondom de Synode
van Dordrecht ging niet door, omdat geen der in 2014
aanwezige partijen met concrete voorstellen is gekomen voor
mogelijkheden samen te werken rondom dit thema.
Het overleg met afgevaardigden van
vluchtelingenorganisaties heeft niet tot concrete afspraken
geleid.
In 2015 werd duidelijk dat er geen tentoonstelling in New
York in het kader van Refo500 gerealiseerd zal worden.
3. AfdelingenRefo500 kent de volgende afdelingen: Reformation Research
Consortium (RefoRC), de wetenschappelijke afdeling,
ArtRefo, RefoCities en Refo500 Azië.
RefoRCDe groei van de academische afdeling zette zich in 2015
gestaag door, wat zichtbaar werd in de toename van het
aantal members (30 per 31 december 2015), de toename in
het aantal publicaties en de toegenomen activiteit rondom
conferenties. De Fifth Annual RefoRC Conference van 7 tot
9 mei in Leuven had 80 short papers in haar programma,
er waren 105 deelnemers totaal. Het aantal projecten dat is
aangeboden voor samenwerking tussen members onderling
bedroeg 18. De Summer School staat inmiddels al enkele
jaren als vast onderdeel op het programma. Dit jaar vond de
Summer School bij de Fondazione per le scienze reliogiose
Giovanni XXIII in Bologna plaats over het thema Law, Rights
and Religious Reform.
Er waren diverse vormen van overleg met de RefoRC
Members, waaronder de RefoRC Member Meeting op 6
mei in Leuven. Tijdens deze bijeenkomst hadden members
gelegenheid hun onderzoeksprojecten te presenteren
met het oog op mogelijke samenwerking. Op 6 mei en 11
november overlegden de RefoRC board members en er was
veel mailcontact met de RefoRC Board Members.
In samenwerking met de Universiteit van Kopenhagen
is gewerkt aan de voorbereidingen voor de Sixth Annual
RefoRC Conference, die van 26-28 mei 2016 in Kopenhagen
gehouden zal worden. Verder werden de eerste afspraken
gemaakt voor de Seventh Annual RefoRC Conference 2017
bij de LEUCOREA in Wittenberg. Op 11 november was er een
workshop voor board members met als thema Changes in 16th
century religious topography.
Er verschenen negen delen in de R5AS series bij
Vandenhoeck & Ruprecht en twee delen van het Journal of
Early Modern Christianity.
Er zijn stemmen opgegaan om RefoRC te verzelfstandigen.
Na onderzoek bleek, dat dit financieel gezien op dit moment
niet haalbaar is.
Eind 2014 waren er 21 RefoRC Members. In de loop van
het jaar kwamen er 9 members bij. Een aanvraag voor een
RefoRC Membership moest worden afgewezen. Totaal waren
er in 2015 30 RefoRC Members.
6
RefoRC MembersActon Institute for the Study of Religion & Liberty, Grand
Rapids
Baylor, Waco
Boston University School of Theology, Boston
Committee on Religion, Department of Sociology, New York
Europäische Melanchthon-Akademie, Bretten
Evangelische Theologische Faculteit, Leuven
Faculté de théologie protestante, Université de Strasbourg,
Straatsburg
Faculty of Arts, Aarhus University, Aarhus
Faculty of Theology, University of Helsinki, Helsinki
Fondazione per le scienze religiose Giovanni XXIII, Bologna
Institut fur Spätmittelalter und Reformation der Universität
Tübingen, Tübingen
Institut für schweizerische Reformationsgeschichte der
Universität Zürich, Zürich
Interdisziplinäres Zentrum ‘Mittelalter - Renaissance - Frühe
Neuzeit’ Freie Universität Berlin, Berlin
Jesuit Historical Institute in Africa, Nairobi
Katholieke Universiteit Leuven
Leibniz-Institut für Europäische Geschichte, Mainz
Lucian Blaga Central University Library, Cluj-Napoca
MF Norwegian School of Theology, Oslo
North-west University, Potchefstroom
Research Center for the Humanities, Hungarian Academy of
Sciences, Boedapest
Stiftung LEUCOREA, Wittenberg
The Davenant Trust, Moscow
Theologische Universiteit Apeldoorn
Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken,
Kampen
University of Copenhagen, Faculty of Theology, Kopenhagen
University of Oslo
University of Warsaw - Institute for Interdisciplinary Studies
“Artes Liberales”
University of Wroclaw
Vrije Universiteit Amsterdam
Johannes a Lasco Bibliothek, Emden
Het streven is om het actuele programma te handhaven en
te verbeteren en daaraan is ook in 2015 gewerkt. Onder het
actuele programma vallen de jaarlijkse RefoRC Conferentie,
de samenwerking bij de wetenschappelijke projecten,
de summer school, het Journal of Early Modern Christianity,
de R5AS-serie en de RefoRC-conferenties die members
individueel of in samenwerking organiseren.
ArtRefoDe activiteiten van ArtRefo bestonden in 2015 hoofdzakelijk
uit het ontwikkelen van de online tentoonstelling Rare
Reformation Relics, die bijzondere schilderijen, etsen
en objecten toont uit de tijd van de reformatie, zoals
een demontabel avondmaalsstel. Input hiervoor werd
aangeleverd door Simona Sala (Musée international de
la Réforme in Genève) en Bridget Heal (University of St.
Andrews), die samen de volgende instellingen bereid vonden
afbeeldingen te leveren voor de tentoonstelling:
Bernisches Historisches Museum, Bern
Bibliothèque Municipale de Lyon, Lyon
The British Museum, London
Europäische Melanchthon-Akademie, Bretten
Fondation Gandur pour l’Art, Genève
Historisches Museum Basel, Basel
Johannes a Lasco Bibliothek, Emden
Musées des Suisses dans le Monde, Pregny-Chambésy
Musée international de la Croix Rouge et du Croissant
Rouge, Genève
Musée international de la Réforme, Genève
Museum Catharijneconvent, Utrecht
RefoRC’s vision: In 2017 RefoRC is
a unique, leading and attractive
international network in the field
of studies related to the Sixteenth
Century Reformations.
7
en nieuwsbrieven. Een gepland overleg met diverse steden
over het jubileum van de Dordtse Synode ging niet door
vanwege het ontbreken van een kader voor het programma.
Als nieuwe stedenpartner voegde de stad Labin zich bij het
netwerk.
Refo500 AziëOp 11 en 12 mei vond in Seoul een overleg plaats tussen
de Aziatische Refo500-partners, waarbij ook aanwezig
waren dr. In-Sub Ahn van Chongshin University (tevens
coördinator voor Refo500 Azië) en Herman Selderhuis.
Ook zijn er diverse mail- en Skypecontacten tussen beide
laatstgenoemde personen geweest. Mede door Refo500
kon GRACES (Global Reformed Alliance of Confessional
Educators) in Azië uitgebouwd worden. Verder zijn er
vergaande plannen voor een Reformatieconferentie voor
jongeren in mei 2017 in Seoul.
4. Onderzoeken van de haalbaarheid van het Refo500 Bijbeljaar
In de aanloop naar 2016 is gebleken, dat er voldoende
aanbod was om het Refo500 Bijbeljaar 2016 te starten.
De opening van het Bijbeljaar heeft op 31 oktober
plaatsgevonden in de Sint-Janskerk te Gouda.
Pommersches Landesmuseum, Greifswald
Stiftung Schleswig-Holsteinische Landesmuseen Schloss
Gottorf, Schleswig
Schweizerisches Nationalmuseum, Zürich
Universitätsbibliothek Bern, Zentralbibliothek, Bern
Kunstsammlungen der Veste Coburg, Coburg
Zentralbibliothek Zürich, Zürich
De tentoonstelling is te zien via:
www.rarereformationrelics.com.
De nieuwe serie Kunst und Konfession in der Frühen Neuzeit
(Schnell und Steiner) is in 2015 nog niet van de grond gekomen,
de gedachte is om het idee in 2016 uit te werken, zodra de
redactie definitie gevormd is.
Verder heeft Refo500 een webpagina ontwikkeld, waarop
allerlei tentoonstellingen over de hele wereld rondom het
thema Reformatie staan vermeld.
RefoCitiesEr is regelmatig overleg geweest met partners uit de steden
Dordrecht en Gouda over projecten, waaronder het jubileum
van de Dordtse Synode en het Bijbeljaar. Voor deze en andere
steden is reclame gemaakt via de website, flyers, social media
8
Dat kunnen partners van Refo500 zijn, maar ook andere
instellingen. In dat kader heeft Refo500 een aantal
internationale bijeenkomsten georganiseerd. Verder
zijn er diverse andere bijeenkomsten geweest, zoals met
afgevaardigden van Nederlandse kerken en partners van
Refo500.
Met nieuwe partners worden vaak gesprekken gehouden
in aanwezigheid van meerdere personen die aan de
desbetreffende instelling verbonden zijn. Hierbij wordt
Refo500 als platform gepresenteerd en gaan de medewerkers
van Refo500 in gesprek met de aanwezigen, om zo
eerste ideeën voor het uitwerken van het partnership te
formaliseren. Deze bijeenkomsten zijn in 2015 gehouden
met Stichting Synagoge Elburg en Universität Koblenz-
Landau.
Daarnaast werden in het kader van het partnership
bezoeken gebracht aan de universiteit van Wroclaw en de
University of St. Andrews.
Refo500 ziet het als haar missie
verbindingen tot stand te brengen. Dat
geldt de verbinding tussen thema’s
uit de tijd van de reformatie en onze
tijd, maar ook tussen instellingen
die zich met het thema reformatie
bezighouden.
VER-BINDINGEN
9
Refo500 gaf in 2015 een speciale informatiekrant over
het Bijbeljaar 2016 uit, die breed verspreid is onder een
kerkelijke doelgroep, de partners en hun achterban. In de
krant is het aanbod voor het Bijbeljaar 2016 te vinden
Naast een Nederlandse, Duitse en Engelse nieuwsbrief
verstuurt Refo500 academische nieuwsbrieven, waarin
het academische nieuws van partners en van RefoRC
gebundeld is. Bij voldoende aanbod werden de academische
nieuwsbrieven tweemaal per maand verzonden en de
overige eenmaal per maand.
De partners van Refo500 worden op de hoogte gehouden
van het nieuws op het platform door middel van een
maandelijkse projectnieuwsbrief, de RefoRC Members
ontvangen eveneens maandelijks een eigen nieuwsbrief.
WebsiteNieuwsberichten van Refo500 worden op de verschillende
websites geplaatst. Refo500 onderhoudt een aantal websites:
een Nederlandstalige, Duitstalige, Engelstalige algemene
website. Daarnaast de websites van RefoCities, RefoRC en
ArtRefo, die alle aan de algemene websites verbonden
zijn. De partners in Korea onderhouden een Koreaanse
website, die aan de Refo500 website is gekoppeld. Het aantal
bezoekers aan de websites steeg met bijna 25 % ten opzichte
van 2014.
Google, Facebook en Twitter hebben als verwijzende
sites opnieuw voor de meeste bezoekers gezorgd, waarbij
Twitter een sterke stijging vertoonde. De nieuwspagina’s
worden goed bezocht. Ook subpagina’s als ‘What is
the Reformation’, ‘Wat is de reformatie’ en ‘Was ist die
Reformation’ worden relatief vaak bezocht. Het aantal
paginaweergaves nam explosief toe ten opzichte van 2014.
Dat er meer aandacht komt voor de Reformatie in de
aanloop naar 2017 is dus significant te merken. Aan de
andere kant mocht de RefoRC-website zich in het verslagjaar
over minder bezoekers verheugen dan het jaar ervoor.
Mensen die op zoek zijn naar informatie over de reformatie
komen op dergelijke pagina’s van Refo500 terecht.
Voor de externe communicatie
gebruikt Refo500 vooral
persberichten, nieuwsbrieven en
social media. Met het oog op het
Bijbeljaar 2016 hebben Refo500 en
Missie Nederland een gezamenlijke
Facebook groep ontwikkeld, waar tips
en inspiratie op het gebied van Bijbel
en Bijbelgebruik worden gedeeld.
Verder heeft Refo500 een nieuwe
Facebook groep gemaakt (Refo500
Group), omdat de oude niet meer
beheerd kon worden vanwege het
beleid van Facebook.
COMMUNI-CATIE
10
IN GESPREK MET ZSOMBOR TÓTH
Opvallend: veel mensen komen ook op de sites van Refo500
doordat ze zoeken op het woord “Train” en vervolgens bij een
mooie afbeelding op onze site terechtkomen.
De investeringen die aan de website worden gepleegd hebben
vooral tot doel het behouden en verbeteren van de huidige
functionaliteit. Er is een begin gemaakt met het nadenken
over een nieuwe website, omdat de huidige functionaliteit
niet meer aan de vereisten voldoet.
Interviews en dagbladenIn het verslagjaar gaven medewerkers van Refo500 diverse
interviews voor dagbladen en radio. Het Reformatorisch
Dagblad heeft van veel Refo500-activiteiten verslag gedaan.
Flyers partnersDe medewerkers van Refo500 verspreiden waar mogelijk
folder- en flyermateriaal van partners op allerlei
bijeenkomsten.
NaamsbekendheidRefo500 wordt steeds meer een begrip voor veel mensen en
mag zich in een groeiende naamsbekendheid verheugen.
Dat leiden we af uit de toename in het aantal aanvragen
voor een partnership of om reclame te maken, uit de
suggesties die ons bereiken en uit het feit dat we nauwelijks
meer hoeven uit te leggen wat Refo500 is en waar zij voor
staat.
Wel lopen we in Nederland nog regelmatig tegen het feit
aan dat ‘Refo’ geassocieerd wordt met reformatorisch,
waarbij mensen dan vaak niet weten dat Refo500 een
onafhankelijke stichting is, waar allerlei soorten partners
uit de hele wereld aan meedoen en die ook niet voor een
bepaald type Reformatie staat. Het verschil tussen gewenst
en bestaand imago wordt weliswaar kleiner, vergeleken met
de beginjaren van Refo500, maar is wel degelijk aanwezig.
Suggesties om de naam te veranderen hebben we niet
overgenomen, juist vanwege de toegenomen bekendheid
ervan. Bovendien speelt het probleem in landen buiten
Nederland niet.
ondanks de afstand in tijd die er is. Daarom ben ik een
enthousiaste lezer van deze teksten, die de bronnen graag
wil begrijpen.
Waarover gaat je onderzoek?Als wetenschappelijk medewerker bij het Institute for
Literary Studies, Research Centre of the Humanities, Hungarian
Academy of Sciences in Budapest ben ik betrokken bij diverse
projecten. Een van de belangrijkste taken is het schijven
van hoofdstukken voor het grote handboek A Companion to
Hungarian Literature.
Verder werk ik aan eigen projecten over de receptie van het
Engelse puritanisme in Oost-Europa, waarbij ik probeer
manuscripten en prenten te verzamelen en te onderzoeken
die onder invloed van het puritanisme op de Oost-Europese
calvinistische personen en gemeenschappen gepubliceerd
Wie is Zsombor Tóth?Standaard antwoord ik meestal op deze vraag, dat ik een
literair historicus ben die geïnteresseerd is in de cultuur
en de alfabetisering van het vroegmoderne Europa. Maar
de werkelijkheid is, zoals zo vaak, veel ingewikkelder.
Mijn opleiding ben ik begonnen als student Hongaarse en
Engelse literatuur, maar ik voelde me ook aangetrokken
tot andere gebieden, zoals geschiedenis en antropologie.
Nadat ik in deze disciplines mijn diploma’s had gehaald,
begon ik ijverig vroegmoderne teksten te onderzoeken
in hun historische en culturele context met behulp van
nieuwe onderzoeksmethoden uit soortgelijke gebieden als
historische antropologie, microgeschiedenis en intellectuele
geschiedenis. Kortom, in de afgelopen tien jaar heb ik
vroegmoderne Latijnse teksten en teksten in de volkstaal
gelezen, om hun culturele ‘anders-zijn’ te ontdekken,
11
beeld. Een goede samenwerking en communicatie tussen
partners in Oost- en West-Europa is daarvoor een absolute
voorwaarde. Ik zou ook een duurzame eigen markt voor
Oost-Europese academici willen ontwikkelen, om hen te
helpen hun werk en de resultaten daarvan bij het Europese
publiek onder aandacht te brengen.
Dr. Habil Zsombor Tóth
Refo500 coördinator voor Centraal en Zuidoost-Europa
Research Center for the Humanities, Hungarian Academy
of Sciences, Boedapest
werden. Ten slotte coördineer ik het RefoRC Project over
de relatie tussen de reformatie en de migratie van de
vroegmoderne tijd tot nu, Reformation and the Hungarian
Culture of Migration.
Wat is je ervaring met Refo500?Voor mij, als wetenschapper die woont en werkt in Oost-
Europa, kwam Refo500 met een serie nieuwe perspectieven
en uitdagingen, waarvan ik kon profiteren. Dat heeft me
zeker geholpen in mijn werk. Mijn wetenschappelijke
netwerk is uitgebreid en ik heb een beter beeld van de
geschiedschrijving van de reformatie. Bovendien heb
ik fantastische mensen ontmoet en veel van hen zijn
vrienden en partners geworden. Het platform Refo500 is
een opmerkelijk netwerk, met wetenschappers die hun
gemeenschappelijke waarden en belangen kunnen delen,
en waarin iedere partner geweldige mogelijkheden heeft
om te communiceren, organiseren, verdere netwerken
en projecten op te zetten waarbij verschillende partners
betrokken zijn. Ik denk dat Refo500 de belangrijkste
promotor is van wetenschappelijke projecten met
betrekking tot de reformatie in Oost-Europa.
Waarom is reformatieonderzoek belangrijk?De reformatie was zonder twijfel de belangrijkste
gebeurtenis in wat wij de vroegmoderne tijd noemen, met
een enorme invloed op vrijwel alle relevante culturele,
sociale en historische processen in die tijd. Daarom zal elke
studie naar een belangrijk thema uit de vroegmoderne
tijd, van druktechnieken tot het ontstaan van nationale
identiteiten, een relatie met de reformatie hebben. Je kunt
Europa niet begrijpen zonder onderzoek naar de reformatie
te doen.
Wat zijn je plannen en ideeën als coördinator?De reformatie is nadrukkelijk opgenomen in de
eurocentrische standaard van cultuur en beschaving,
die vooral op westerse tradities en thema’s wordt
toegepast. Sommigen gaan dan voorbij aan de bronnen
en historiografie die uit Oost-Europa komen en die soms
tot andere inzichten leiden. Ik pleit daarom voor een meer
evenwichtige benadering, speciaal met het oog op Oost-
Europese bronnen, gebeurtenissen of historische personen
die nu vaak ontbreken in het algemene academische
Je kunt Europa niet begrijpen
zonder onderzoek naar de
reformatie te doen.
12
STERKE PUNTEN, ZWAKKE PUNTEN
Sterke punten � Platte organisatie, weinig overhead, snel werken.
� Veel inbreng van partners mogelijk.
� Gegroeide naamsbekendheid.
� Groei in aantal evenementen.
� Enthousiaste mensen in het netwerk,
die voor goede input zorgen.
� Groei van aantal partners en daarmee
groei van financiële middelen.
� Geplande publiekstrekkers 2017, waaronder de
speelfilm Storm, het Groot Reformatiekoor en de
Luthertentoonstelling in het Museum Catharijneconvent,
een televisieserie en documentaire (Duitsland).
� Voor academische instellingen is Refo500 als platform
internationaal gezien een niche als het gaat om
activiteiten en producties rond thema’s die te maken
hebben met de zestiende-eeuwse reformaties.
� Voldoende mogelijkheden om na 2017 door te gaan.
Kansen � Uitbreiding en versterking van het
netwerk in Oost-Europa.
� Uitbreiding en versterking van
academische afdeling RefoRC.
� Reformatiejubilea na 2017.
� Aantrekkelijkheid van het netwerk voor
commerciële partners (afzetgebied, contacten).
Zwakke punten � Kleine organisatie, drijft op enkele
personen, daardoor kwetsbaar.
� Bottom-up werkwijze past niet in iedere cultuur.
� Geen mogelijkheden om partners uit eigen
middelen financieel te ondersteunen.
� Logo van Refo500 wordt door
partners niet altijd gebruikt.
Bedreigingen � Relatief oude doelgroep bij niet-academisch programma.
� Weinig belangstelling voor thema reformatie bij jeugd.
� Imago Refo500 in Nederland (reformatorisch,
in plaats van algemeen).
� Afwachtende houding bij kerken en
instellingen (2017 is nog zo ver weg).
� Verwachting dat Refo500 zelf allerlei
activiteiten ontplooit (terwijl Refo500 alleen
initieert, coördineert en faciliteert).
� Partners ontwikkelen individueel eigen programma
m.b.t. het thema reformatie, los van Refo500.
13
FEITEN EN CIJFERS
PartnersPer 1 januari 2015 bedroeg het aantal partners 121.
Er werden 21 nieuwe partnerships gesloten en 7
partnerships beëindigd, o.a. omdat de organisatie ophield
te bestaan. Het totale aantal partners per 31 december is
daarmee op 135 gekomen en dat is het hoogste aantal sinds
de start van Refo500 in 2009.
ProductenIn het kader van Refo500 (dat wil zeggen: voorzien van het
Refo500 logo en gerealiseerd door een of meer partners)
werden de volgende producties gerealiseerd:
Vandenhoeck & RuprechtArmed Memory: Agency and Peasant Revolts in Central and Southern
Europe, Gabriella Erdélyi (red.)
Nineteenth-Century Lutheran Theologians, Matthew L. Becker
(red.)
Anthropological Reformations- Anthropology in the Era of
Reformation, Anne Eusterschulte, Hannah Wälzholz (red.)
Calvin and the Book; the Evolution of the Printed Word in Reformed
Protestantism, Karen E. Spierling (red.)
Reformation und Rationalität, Herman J. Selderhuis, Ernst-
Joachim Waschke (red.)
Preparing for Death, Remembering the Dead, Tarald Rasmussen,
Jon Øygarden Flæten (red.)
Reformed Majorities in Early Modern Europe, Herman J.
Selderhuis, Marius J. Lange van Ravenswaay (red.)
The Spirituality of the Heidelberg Catechism. Papers of the
International Conference on the Heidelberg Catechism Held in
Apeldoorn 2013, Arnold Huijgen (red.)
Konsolidierung des reformierten Bekenntnisses im Reich der
Stephanskrone - Ein Beitrag zur Kommunikationsgeschichte zwischen
Ungarn und der Schweiz in der frühen Neuzeit (1500-1700), Jan-
Andrea Bernhard
De GruyterJournal of Early Modern Christianity (Tarald Rasmussen, Wim
François, Rady Róldan-Fuegeroa en Herman Selderhuis, red.),
volume 1, issue 2, volume 2, issue 1.
Schnell und SteinerProtestantischer Kirchenbau der Frühen Neuzeit in Europa,
Jan Harasimowicz (ed.)
Acton InstituteEnkele delen in de serie Sources in Early Modern Economics,
Ethics, and Law.
De BanierBrevier. Woorden voor elke dag, Maarten Luther.
14
Driestar educatiefNieuwe lessenserie over de Heidelbergse Catechismus
Tevens 18 wetenschappelijke onderzoeksprojecten van
RefoRC members.
Refo500 ontwikkelde in samenwerking met medewerkers
van het Musée international de la Reforme in Genève en
de Universiteit van St. Andrews de online tentoonstelling
Rare Reformation Relics. Omdat Refo500 ook een platform
is waar allerlei informatie over de reformatie te vinden is,
werd een webpagina gemaakt met daarop informatie over
tentoonstellingen wereldwijd in relatie tot de reformatie.
Tenslotte zijn producten van partners zonder Refo500-logo
en ook van niet-partners onder aandacht gebracht.
ActiviteitenRefo500 biedt partners een podium, zodat zij hun
activiteiten die gerelateerd zijn aan het thema reformatie
kunnen presenteren. Partners maken steeds meer gebruik
van de mogelijkheden hun activiteiten via de Refo500-
websites bekend te maken. Wat daarbij opvalt is, dat er steeds
minder sprake is van samenwerkingsprojecten met andere
partners, en steeds meer van eigen projecten, die vaak niet
met Refo500 gelabeld worden. Dat waren er totaal 215. Het
gaat hierbij om toeristische activiteiten, boeken, calls for
papers (ook calls for papers voor conferenties die na 2015
zullen plaatsvinden) en andere activiteiten van Refo500-
partners. Ook worden af en toe nieuwsberichten van niet-
Refo500 partners opgenomen. Dat betekent dat er wel meer
activiteit te zien is op het platform Refo500, maar dat de
zichtbaarheid van Refo500 naar het publiek in die gevallen
niet vergroot wordt, omdat doorgaans het logo van Refo500
niet gebruikt wordt en ook verder niet naar Refo500 wordt
verwezen. Gemeten aan het aantal nieuwsmeldingen op de
website is dit een tendens, die zich in 2015 explosief heeft
voortgezet.
Overigens zeggen aantallen niet alles. Zo kan een enkele
conferentie, tentoonstelling of concert een groot bereik
hebben, wat niet zichtbaar wordt in deze grafiek. Bovendien
is Refo500 in 2015 versterkt zelf op zoek gegaan naar nieuws
van partners, dat vervolgens doorgegeven werd via de
websites.
Activiteiten met Refo500-labelOnderzoek Verus: De Bijbel op school: waarom, wat en hoe?
Bijbeltentoonstelling in de Sint-Janskerk, Gouda (in
voorbereiding).
Onderzoek Reformatorisch Dagblad: Tweederde
reformatorische jongeren leest regelmatig de Bijbel.
The Mandate of the Interpretation I, workshop 18 maart 2015,
bij het Research Center for the Humanities, Hungarian
Academy of Sciences, Boedapest.
Revisiting Reformation in Transylvania: What Makes it Different?,
Workshop Lucian Blaga Central University Library, Cluj, 20
maart 2015.
Presentatie online tentoonstelling Rare Reformation Relics
tijdens Fifth Annual RefoRC Conference
Groot Reformatiekoor.
Fifth Annual RefoRC Conference, 7-9 mei 2015 bij de KU
Leuven.
Law, Rights and Religion Facing the Reform, RefoRC Summer
School 24-28 augustus 2015 bij Fscire in Bologna.
Luther and Calvinism - Image and Reception of Martin Luther in the
History and Theology of Calvinism, international conferentie bij
de Johannes a Lasco Bibliotheek in Emden, 22-25 september
2015.
Orgelconcert Neue Kirche Emden, 23 september 2015.
Boekpresentatie Protestantischer Kirchenbau der Frühen Neuzeit in
Europa, 22 september 2015 in Emden.
Dagtocht naar Reformatiestad Emden, 24 oktober 2015.
Help, een monnik in de klas, verzamelen van bestaand
educatief materiaal.
Presentatie Luther Brevier tijdens opening Bijbeljaar, 31
oktober 2015.
Presentatie Luther Brevier in Berlijn, 16 november 2015.
Symposium: Vijf eeuwen leven en werken in de pastorie,
Universiteit Groningen, 9 en 10 oktober 2015.
31 oktober 2015, opening Refo500 Bijbeljaar in de Sint-
Janskerk te Gouda.
DCCO Concerten in Dordrecht, Hasselt, Franeker en Katwijk.
International Conference “Sebastian Castellio”, 13-17
september 2015 in Ascona.
The Religious Topography of the North II, Session 122 op 24
oktober 2015 tijdens Sixteenth Century Society and
Conference, Vancouvver.
Tot de activiteiten met Refo500-logo horen verder het
versturen van Call for Papers voor conferenties in 2015
en daarna, het geven van presentaties, organiseren van
bijeenkomsten etc.
Meer activiteiten,
minder samenwerking
15
Opening bijbeljaarEen bijzondere activiteit was de opening van het Refo500
Bijbeljaar op 31 oktober 2015 in de Sint-Janskerk te Gouda.
Refo500, Vereniging Protestants Nederland en de Sint-
Janskerk hebben de opening samen georganiseerd. Het
programma bevatte bijdragen van verschillende bekende
Nederlanders, die over hun persoonlijke relatie met de Bijbel
vertelden. De opening heeft voor veel media-aandacht en
verdere bekendheid van Refo500 gezorgd. De doelstelling
voor de opkomst werd niet gehaald, er kwamen geen 500,
maar 250 mensen op de activiteit af.
Reizen en dagtochtenDoorlopend aanbod Terra Lu Travel:
� Assisted Self Drive Tours
� Speciale aanbiedingen voor de RefoCities (Bretten,
Emden, Heidelberg, Homberg, Neustadt, Nordhausen)
� Take every church to Luther’s country (2017)
Doorlopend aanbod Witte Travel:
� Luther’s Legacy
� Travel to experience the Reformation.
2015 2014 2013
Bijdragen partners en sponsoren 212.413 210.887 220.308
Personeelskosten 148.798 128.885 127.603
Afschrijvingen 1.904 1.904 1.904
Huisvestingskosten 16.875 16.500 16.500
Verkoopkosten
Reclame- en advertentiekosten 1.685 - 794
Representatiekosten 4.510 1.266 5.658
Beurs- en congreskosten 6.771 7.495 306
Drukwerk 4.221 3.451 9.561
Overige verkoopkosten - - 8.000
Kantoorkosten 8.534 6.216 8.028
Ontwikkelingskosten online en offline PR 15.490 11.433 14.046
Algemene kosten 7.258 6.095 6.719
Totaal kosten 216.046 183.245 199.119
Rentebaten en lasten -323 426 858
Resultaat -3.956 28.068 22.047
Winst- en verliescijfers (€)
De totale baten in 2015 bedroegen € 212.413, waarvan ca.
€ 200.000 structureel. De omzet is ten opzichte van 2014
ongeveer gelijk gebleven
De verkoopkosten betreffen kosten voor de organisatie
van bijeenkomsten met partners en bijeenkomsten van
RefoRC. De Ontwikkelingskosten hebben betrekking op alle
uitingen die voor Refo500 worden ontwikkeld, zowel online
(website in drie talen) als offline (foldermateriaal e.d.). De
algemene kosten betreffen kosten voor advies, administratie,
verzekeringen en algemeen beheer.
Het bestuur heeft in zijn vergadering van 31 mei april 2016
de jaarrekening vastgesteld.
16
ActivaOp de balans zijn aan de activazijde de kosten opgenomen
voor de inrichting van het pand in Enschede. Onder de post
Debiteuren is te zien welk deel van de omzet per balansdatum
nog niet was binnengekomen. In 2015 is een voorziening
getroffen voor oninbaarheid van debiteuren.
PassivaAan de passiva zijde staat onder Overige reserves het batige
saldo over 2010-2015. Het bestuur heeft in zijn vergadering
van november 2014 besloten een bestemmingsreserve
in te stellen van € 15.000. Onder Kortlopende schulden zijn
opgenomen de nog te betalen loonheffing over december
2015; de post Handelscrediteuren heeft betrekking op enkele
nota’s die nog moest worden betaald. Onder de Overige
BalansBalans per 31 december 2015:
Activa 2015 2014 Passiva 2015 2014
Materiële vaste activa Eigen vermogen
- Kantoorinrichting 3.808 5.712 - Overige reserves 82.144 101.100
- Bestemmingsreserves 15.000
- Voorraden 3.373 1.841
Debiteuren Kortlopende schulden
- Partnerbijdragen 4.332 1.590 - Handelscrediteuren 2.984 6.410
- Overige vorderingen 2.311 7.581 - Belastingen en premies SV 8.287 6.515
- Overige schulden 8.046 11.179
- Overlopende passiva 8.740 11.722
Liquide middelen 111.377 120.202
Totaal activa 125.201 136.926 Totaal passiva 125.201 136.926
schulden staan nog te betalen kosten aan medewerkers
van Refo500 over 2015, de reservering vakantiegeld en
vooruitontvangen partnerbijdragen en conferentiebijdragen.
De Overlopende passiva betreffen voornamelijk ontvangen
bijdragen in het kader van de activiteiten die worden
uitgevoerd ten behoeve het Acta-project. Daarnaast heeft
deze post betrekking op vooruitontvangen bijdragen voor
de RefoRC conferentie die in mei 2016 te Kopenhagen
plaatsvindt.
Ten slotteAl met al stemmen de resultaten tot tevredenheid.
De jaarrekening is samengesteld door ATV
Account´d te Schipborg (NL) en voorzien van een
samenstellingsverklaring.
17
DE MENSEN
Per 1 augustus kwam Cees-Jan Smits in dienst van Refo500. Zijn werkzaamheden bestaan uit het ontwikkelen van een website over Martin Luther. De loonkosten worden door een sponsor vergoed.Gezien de uitbreiding van het aantal partners in Oost-Europa werd Zsombor Tóth aangesteld als coördinator voor de regio Centraal en Zuidoost-Europa.
PartnersPer partner 1 centraal aanspreekpunt (contactpersoon) en verder alle medewerkers die hun inspiratie, ideeën en producties inbrengen in Refo500.
BestuurErik de Boer (voorzitter)Izak Kole (secretaris)Harmke Vlieg-Kempe (bestuurslid)Marthijn van de Wetering (penningmeester)
Raad van AdviesBoukje van den Berg-ThijsRenger de BruinGerrit de FijterWim FrançoisWim JanseGuido Marnef
Externe adviseurs voor liturgische en (kerk)muzikale onderwerpenJan LuthJan Smelik
Mensen en hun onderlinge relaties
zijn belangrijk op het platform
Refo500. De verschillende organisaties
en de individuele personen uit
die organisaties vormen een
samenwerkingsverband rondom
bepaalde producties. Refo500
stimuleert het onderlinge contact
door mensen en organisaties met
elkaar in contact te brengen, ideeën
aan te reiken en door een open
communicatie over ‘het gebeuren’ op
het platform.
Directie en projectleidingHerman J. SelderhuisKarla Apperloo-Boersma
ProjectassistentMans Raveling, Arjan van den Os
ProjectmedewerkerCees-Jan Smits
RefoRC BoardAnne Eusterschulte (Berlijn)Volker Leppin (Tübingen)Alberto Melloni (Bologna)Peter Opitz (Zürich)Tarald Rasmussen (Oslo)Herman Selderhuis (Apeldoorn)Violet Soen (Leuven)Anna Vind (Kopenhagen)Piotr Wilczek (Warschau)
Editorial Board Refo500 Academic StudiesGünter Frank (Bretten) Bruce Gordon (New Haven) Ute Lotz-Heumann (Tucson) Mathijs Lamberigts (Leuven) Barbara Mahlmann-Bauer (Bern) Tarald Rasmussen (Oslo) Johannes Schilling (Kiel) Herman Selderhuis (general editor, Emden) Günther Wassilowsky (Innsbruck)Siegrid Westphal (Osnabrück)David M. Whitford (Waco)
18
Editors Journal of Early Modern ChristianityTarald Rasmussen (editor in chief, Oslo)Wim François (Leuven)Rady Roldan-Figueroa (Boston) Herman Selderhuis (Apeldoorn)
Advisory Board Journal of Early Modern ChristianitySarah Covington (New York)Mercedes García-Arenal (Madrid)Heiner Lück (Halle)Volker Leppin (Tübingen)Mia M. Mochizuki (New York en Abu Dhabi)Ignasi Fernández Terricabras (Barcelona)Zsombor Tóth (Boedapest)Anna Vind (Kopenhagen)
ArtRefo Bridget Heal, chair ArtRefo (St. Andrews)Sven Rune Havsteen (Kopenhagen)Andreas Klein (Bretten)Simona Sala (Genève)Ruth Slenczka (Berlijn)Jörn Staecker (Tübingen)Maria Lucia Weigel (Bretten)
Klankbordgroep Reformatiejaar 2017Karla Apperloo-BoersmaAndré BasGeertje FokkemaGert Kwetters
Herman SelderhuisWout SchonewilleBas van der Vlies
CoördinatorenDuitstalig gebied algemeen: Günter Frank, Europäische Melanchthon-Akademie, BrettenDuitstalige Reformatiesteden: Christian Utpatel, Terra Lu Travel, Homberg (Efze)Azië: In-Sub Ahn, Chongshin University, SeoulScandinavië: Tarald Rasmussen, University of OsloRefoRC: Anna Vind, University of CopenhagenCentraal- en Noordoosteuropa: Piotr Wilczek, University of Warsaw - Faculty of “Artes Liberales”Centraal- en Zuidoosteuropa: Zsombor Tóth, Hungarian Academy of Sciences, RCH, Institute for Literary Studies
WebredactieKarla Apperloo-BoersmaMans Raveling, Arjan van den Os
VertalingenAndreas Klein (Bretten), Jim West (Petros) en div. freelancers
Social mediaKarla Apperloo-BoersmaMans Raveling, Arjan van den Os
19
VOORUIT-BLIKDe voorbereidingen op 2017 zijn in volle gang. Grote
producties als films, documentaires en tentoonstellingen
zijn in de maak en de verwachting is dat daarmee een groot
en breed publiek bereikt wordt. Dat biedt voor alle partners
veel mogelijkheden, waarbij het een uitdaging zal zijn ook
plaatselijke activiteiten te ontwikkelen en jongeren voor het
thema 500 jaar Reformatie te interesseren. Gelet op wat in
de voorbije jaren gebeurd is, zal dat zeker moeten lukken.
BESTUUR EN RAAD VAN ADVIESHet bestuur vergaderde in 2015 driemaal. Daarbij werden
o.a. de financiële afrekening over 2014 , het beleidsplan voor
2016 en de begroting voor 2016 vastgesteld.
Ook is het besluit om na 2017 door te gaan officieel door het
bestuur bekrachtigd. Refo500 als platform en RefoRC als de
academische afdeling van Refo500 zullen verder ontwikkeld
worden, in de lijn van de voorbije periode.
Vanuit de Raad van Advies is de wens naar voren gekomen
om een gesprek te hebben met het moderamen van
de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) over de vraag
of de PKN wil samenwerken met Refo500 rondom het
Reformatiejubileum. Hierover heeft op 15 december een
gesprek plaatsevonden tussen leden van de Raad van Advies,
het bestuur van Refo500 en leden van het moderamen
van de PKN. In een later gezamenlijk vastgestelde tekst
is kenbaar gemaakt, dat Refo500 en de PKN elkaar op
communicatief gebied willen versterken. Verder heeft de
Raad van Advies diverse adviezen vertrekt met het oog op de
voortgang van Refo500 na 2017.
20
COLOFON
Tekst: Karla Apperloo-Boersma, Herman Selderhuis,
Zsombor Tóth, Marthijn van de Wetering,
Vormgeving: Verloop drukkerij, Alblassserdam
Afbeeldingen: Refo500
21
